РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыс 85 беттен, 17 кестеден, 3 суреттен, 2
Кілттік сөздер: эксперименттік есептер, эксперименттік есептерді шығару біліктері мен
Осы жұмыста эксперименттік есептерді химия сабақтарында қолдану қарастырылды. Жұмыстың
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ............................................................................................................... 5
1. Химиялық оқу эксперименті .......................................................................
1.1. Химиялық оқу экспериментінің әдістемелік жүйесі ................................
1.2. Химиялық экспериментті жүргізу біліктілігін қалыптастыру................. 12
ӘДЕБИ ШОЛУ
2. Экспериментік есептердің оқу – тәрбиелік
2.1 Экспериментік есептердің алатын орны және шығарту әдістемесі …….
2.1.1 Эксперименттік есептерді шешу әдістемесіне қосымша ....................... 23
2.2.Оқушыларды эксперименттік есептерді шығаруға үйрету ...................... 31
3. ЭКСПЕРИМЕНТТІК БӨЛІМ ........................................................................ 41
3.1 Химиядан эксперименттік есептерді шығару біліктері мен
дағдыларын дамыту .................................................................................... 41
3.2. Сапалық реакциялар негізінде бір немесе бірнеше заттарды
aнықтау ....................................................................................................... 47
3.2 Педагогикалық эксперимент ...................................................................... 55
ҚОРЫТЫНДЫ ...................................................................................................
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР .............................................................. 62
Қосымша А ......................................................................................................... 63
Қосымша Ә ......................................................................................................... 83
КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Ұсынылып отырған дипломдық зерттеу қазіргі қоғамдағы
Сондықтан бұл еңбекте бүгінгі күнге дейін әлі шешімін таппаған
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру
Елбасымыз Н. Назарбаевтың «Қазақстан-2030» Қазақстан халқына арналған Жолдауында «Біздің
Оқушыларды сөйлеуге, өз ойларын жеткізе білуге, пікір таластыруға тек
Қазіргі оқытудың ең маңызды міндеттерінің бірі – жұмысты орташа
Дидактикалық әдебиетте оқушылардың шығармашылық ойлау қабілеттерін дамыту білімді түсінуін
Химияны оқыту әдістемесінде ( С.Г. Шаповаленко, Ю.В. Ходаков,
Сонымен, дидакт ғалымдардың атап көрсеткеніндей білімді түсінуі үшін эксперименттік
Бұл зерттеудің басты мәселесі химиядан эксперименттік есептерді шығару арқылы
Зерттеу объектісі мен заты: Дипломдық зерттеудің объектісі – мектеп.
Эксперименттік есептерді химия сабағында қолданудың әдіс-тәсілдерін жинау, зерттеу, бағалау
Зерттеу мақсаты: Бейорганикалық химиядан эксперименттік есептер шығару арқылы оқушылардың
Зерттеу міндеттері:
1. Білімді түсінуін арттыру проблемасы бойынша, сол сияқты, оқушылардың
2. Оқушылардың эксперименттік есептерді шығаруы барысында олардың түсінуін арттыру
3. Ұсынып отырған тәсілдердің тиімділіктерін салыстыру барысында оқушылардың білімді
Қойылған міндеттерді шешу барысында төмендегі зерттеу әдістері қолданылады: тақырып
Экспериментті өткізу кезеңдері: Педагогикалық эксперимент екі кезеңде өтті.
Бірінші кезеңде бейорганикалық химиядан кеңінен тараған жеткіліксіз түсінген ұғымдар
Екінші кезеңде (2009-2010 оқу жылдары) Ақмола облысы Бурабай ауданы,
1. Химиялық оқу эксперименті.
1.1 Химиялық оқу экспериментінің әдістемелік жүйесі.
Химия пәні бойынша оқу бағдарламасында көрсетілген меңгерулеге тиісті білім
Химияны мектепте оқыту әдістемесі педагогикалық ғылымдар жүйесінің бір тармағы
а) мектептегі химия пәнінің оқу бағдарламасы мен оқулықтың мазмұнын
б) оқушыларға химиялық білімдер мен дағдылардың жүйесін ұғындырудың тиімді
Химияны оқыту процесі нәтижелі болуы үшін, оқушылардың логикалық санасы
Химиялық оқу экспериментінің психологиялық-педагогикалық қырларын анықтап алудың маңызы зор.
Прогресшіл педагогтар дидактика мәселелерін жетілдіре келе, оқыту процесін материалдық
Оқушыларға жан-жақты терең, тиянақты білім беруде көрнекті құралдарды пайдаланудың
Физикалық эксперимент танымның сезімдік формаларының күшті құралына жатады. Оқыту
Көпшілік жағдайда көрнекілік принципі нақтылық және абстрактілік бірлігі принципі
Қазіргі педагогика сол классикалық педагогиканың барлық негізгі белгілерін өз
П.Я. Гальперин кез келген іс-әрекеттің орындалуы, оның орындалу деңгейіне
Құбылыстарды бақылау – алғашқы эксперименттік танымдық процесс. Қазір дидактикада
Мұғалім өзінің жұмысында үнемі ескеріп отыруы қажет бақылаулардың мынадай
1. берілген экспериментті демонстрациялау және болжамдарды тексеру барысында байланыс
2. жоспарлы және ұйымдасқан сипатта болу қажет.
Әрбір мұғалімнің өзінің күнделікті жұмысы барысында осы екі ерекшелікті
Жүйелік амалдарын, олардың ішінде «жүйені субоптималдандыру қағидаларын» және «жүйе
қызықты тәжірибелер;
демонстрациялық эксперимент;
химиялық практикум;
зертханалық жұмыстар;
эксперименттік есептер;
ғылыми эксперименттің негізі.
Химияның кез келген деңгейін оқыту сәйкес химиялық экспериментті ұйымдастырмай
1-суретте жоғарыда аталған алты жүйе құраушы элементтен тұратын химиялық
Жүйелілік ұстанымдарынан туындайтын қағидалар бойынша жүйенің бір немесе бірнеше
Химиялық
практикумдар
Жаппай
жасалатын
зертханалық
жұмыстар
Химиялық
оқу
экспериментінің
жүйесі
Демонстрация-
лық тәжірибе
тердің
негізі
Эксперименттік
есептер
1-сурет
Қалыптасқан жағдайдан ұтымды шығудың бірден-бір жолы 1-суретте бейнеленген физикалық
Химияны оқудың бірінші сатысында оқушылардың қызықты деректермен танысу, бақылау
Эксперименттік есептерді теориялық материалдың көп бөлігін өткеннен кейін шығару
1.2. Химиялық экспериментті жүргізу біліктілігін қалыптастыру.
Химия мұғалімдерінің жұмыс тәжірибесін зерттеу жаңа бағдарламаны меңгеру периодында
Эксперимент деп құбылысты бақылауға және сондай шарттарды сақтағанда, оны
Химиялық эксперимент химияны оқытуда маңызды орын алады. Білім құралы
Химия бағдарламасында мұғалім орындап көрсететін міндетті түрдегі демонстрациялық тәжірибелер,
Демонстрациялық деп сыныпта мұғалім, лаборант немесе бір оқушы жүргізетін
Демонстрациялық эксперимент оқушыларда химияның негізгі теориялық түсініктерін қалыптастыруға мүмкіншілік
Оқушының эксперименті – оқушылардың өзіндік жұмысының бір түрі. Ол
Оқушының экспериментін лабораториялық тәжірибелер және сарамандық сабақтар деп бөледі.
Оқушылар өздігінен жүргізген жұмыстың анализінен кейін сәйкес теориялық концепцияның
Сарамандық сабақтардың екі түрі бар: нұсқаулыққа беріліп жүргізілетін және
Нұсқаулық – оқушылардың іс-әрекетін бағдарлау негізі. Онда тәжірибені
Эксперименттік есептерде нұсқаулық берілмейді, тек есептің шарты ғана. Есепті
2. Эксперименттік есептердің оқу – тәрбиелік маңызы және типтері
Химиялық есептер шығару оқытудың жалпы жүйесінде сарамандық әдістердің тобына
Химия есептері сан және сапа есептері болып екіге бөлінетіні
Эксперименттік есептерді шешетін оқушыға қойылатын талаптың бірі, практикалық әрекеттерден
Эксперименттік есептерді шығару жоспарының жалпы нұсқаулары ретінде, мыналарды ұсынуға
1. Негізгі сұрақты нақтылау мақсатымен және бұл есепте қандай
2. Есепті шығаруға қажетті білімді жұмылдыру.
3. Негізгі сұрақты бірнеше сұрақтарға жіктеу, оларды шешу негізгі
4. Есепті шешудің жалпы жоспарын құру.
5. Қажетті әрекеттерді орындау.
6. Шығарудың дұрыстығын тексеру және есеп жазу.
Эксперименттік есептердің маңызы жөніндегі пікірімізді түйіндей келіп, орта мектепті
Эксперименттік есептер оқушылардың таным әрекетінің сипатына қарай бірнеше типтерге
Эксперименттік есептерді шешу үшін сынау және қателесу, есте қалғаны
Мектеп бағдарламасы бойынша химиядан базалық білім деңгейін қалыптастыру тек
I тип – есептің шарты бойынша тәжірбені орындау ұсынылып,
II тип – зат қасиетін сипаттайтын білімді қолданып есептер
III тип – заттың құрамын эксперименттік түрде анықтауға арналған
IV тип – бірнеше зат қатар берілгенде соны анықтауға
V тип – бастапқы берілген заттардан жаңа заттар алуға
VI тип – берілген үлгіде қоспа барын физикалық және
VII тип – қарапайым аспап құрып, онымен тәжірибе жүргізуге
Оқушыларды химиялық есептерді шешуге үйрету – күрделі әдістемелік сұрақтардың
Көпшілік жағдайда мұғалімдер сарамандық сабаққа әзірленуді үйге бергені секілді
Химиялық экспериментті орындауға қажетті әрекеттерді іске асыру дағдысын сабақ
Оқушыларды оқыту үрдісінде эксперименттік есептерді шығару жоспарын құрып, оны
Есепті неғұрлым аз сарамандық әрекетті қолданып шешу керек.
Әрі арзан, әрі тиімді реактивтерді таңдап, оны үнемдеп қолданған
Іс жүзінде жүретін реакцияларды қолдану қажет.
Заттың үлгісін алу.
Зерттеу барысында бақылау нәтижесін жазу.
Жұмыс нәтижесін есептің мақсатымен салыстырып, тұжырымдап қорытындылау. [1]
2.1. Эксперименттік есептердің алатын орны және шығарту әдістемесі.
Алдымен берілген есеп теория жүзінде талқыланады. Мұғалім оқушылармен әңгімелесе
Ендігі жерде эксперименттік есептердің жеке типтерін шығаруға мысалдар келтірейік.
1. Заттың сапалық құрамын анықтау. Бұл есептер типін шешу
1-есеп. Тұз қышқылының құрамында сутек және хлор болатынын тәжірибе
Шешуі: Эксперименттік есептерді шешудің басты кезеңдері мыналар: есептің шартында
1. Тұз қышқылы молекуласының құрамына сутек және хлор атомдары
2. Тұз қышқылының химиялық формуласы — НСІ.
3. Тұз қышқылының құрамында сутек элементінің атомы болатынын дәлелдеу
Zn + 2НСІ = ZnСІ2 + Н2
4. Тұз қышқылының құрамында хлор элементінің атомы болатынын дәлелдеу
НСІ +АgNO3 = AgCl ↓ + HNO3
Азот қышқылын қосқанда тұнба ерімейді. Есептің шығару барысын тәжірибе
Оқушылардың теориялық даярлығы жаңа сатыға көтерілгенде эксперименттік есептердің мазмұны
Заттың сапалық құрамын дәл анықтау үшін оқушылар жеке катиондар
Кесте 1
Катиондар мен аниондардың сапалық реакциялары
Катиондар мен аниондар Реакцияның белгілері
Na+
K+
Ca2+
Cu2+
Mg2+
Al3+
Fe2+
Fe3+
NH4+
Ag+
Ba2+
Br-
I-
S2-
OH-
NO3-
CO32-
SO32-
SO42-
PO43- Шамның түссіз жалынын сары түске бояйды
Жалынды күлгін түске бояйды
Жалын қызыл сары түске боялады
Жалын жасыл түске боялады. Тұздарына батырылған темір шеге мыспен
Сілтімен әрекеттесіп ақ тұнба түзеді
Сілтінің аз мөлшерімен амфотерлі ақ тұнба түзеді
Сілтілермен біртіндеп жасыл тартатын ақ тұнба түзеді
Сілтімен қоңыр тұнба түзеді. Калий және аммоний радонидтерімен қан
Сілті қосып қыздырғанда аммиак түзіледі. Лакмус пен метилоранжды қызыл
Хлор ионымен ақ тұнба түзеді
Сульфат ионымен ақ тұнба түзеді
Күміс нитратымен сарғыш тұнба береді
Күміс нитратымен ашық сары тұнба түзеді
Қорғасын ионымен қара түсті тұнба береді, тұз қышқылымен әрекеттесіп,
Фенолфтолеинді бүлдірген түске, лакмусты көк түске бояйды
Концентрленген күкірт қышқылымен және мыспен әрекеттесіп ҰқыздырғандаҚ қоңыр түсті
Қышқылдармен әрекеттескенде көмір қышқыл газын бөліп шығарады
Тұз қышқылымен әрекеттесіп, өткір иісті газ түзеді
Барий ионымен қышқылда ерімейтін ақ тұнба береді
Күміс нитратымен ашық сары тұнба береді
2. Заттарды ажыратып – білуге арналған есептер. Эксперименттік есептердің
2-есеп. Сендерге берілген сынауықтардың қайсысында темір (II) хлориді, кальций
Шешуі: 1. Берілген үш зат бір қышқылдың тұзы болғандықтан
2. Сынауықтардың әрқайсысын нөмірлеп, үш түрлі анализ жасаймыз. Анализ
Кесте 2
Анализдің реті Са2+ Fe2+ Ba2+
1. Жалынын сынау Жалын қызыл түске боялады
2. Сілтінің әсерін байқау Шамалы лай түзіледі Ақ тұнба
3. Гипс суын қосамыз
Ақ тұнба түседі
4.Пробиркалардың нөмірі 2 3 1
Анализ нәтижесіне қарағанда 1-сынауықта барий хлориді, 2-сынауықта кальций хлориді,
Есеп. Үш сынауықта барий хлориді, кальций нитратының, темір (II)
Шешуі: Берілген тұздар ерітіндіде иондарға ыдырайды.
Ерітіндіде алты түрлі иондар: бар. Солардың
Кесте 3
Ізделетін иондар Анализдің реті Пробиркалар
№1 №2 №3
Ва2+ 1. CaSO4 пен 1 2 3
Са2+ 2. жалын 4 5 6
Fe2+ 3. NaOH 7 8 9
Cl- 4. AgNO3 10 11 12
NO3- 5. H2SO4+Cu 13 14 15
SO42- BaCl2 16 17 18
Аналитикалық тәжірибелер былай жасалады. а) Берілген ерітіндіден 3 таза
Барий ионын анықтау үшін сульфат анионы бар кез-келген затты
2. Жеке иондарды анықтау үшін кесте түрінде жазамыз. Қалған
Кесте 4
Ізделетін иондар Анализдің реті Пробиркалар
№1 №2 №3
Ва2+ 1 анализ 1 2 BaSO4 ↓ 3
Са2+ 2-анализ+жалын 4
Қызыл сары түс пайда болады 5 6
Fe2+ 3-анализ+NaOH 7 8
Ақ тұнба біртіндеп жасыл тартады 9
Cl- 4-анализ+2AgNO3 10 11 12
Ірімтік ақ тұнба
NO3- 5-анализ+H2SO4+Cu 13
NO2 14 15
SO42- 6-анализ+BaCl2 16
↓BaSO4 17 18
Анализ нәтижесі 1-сынауықта кальций және нитрат, 2-сынауықта темір және
2.1.1 Эксперименттік есептерді шешу әдістемесіне қосымша
Жалпы білім беретін мектеп реформаларының негізгі бағыттарында оқушылардың практикалық
Эксперименттік есептердің аталған функциялары тек белгілі шарттарда ғана жүзеге
а) есептердің салыстырмалы салмағы артқан кезде (сонымен қатар қорытындылайтын
б) оқушыларды эксперименттік есептерді шешуге алдын ала мұқият дайындау
в) оқушылардың есептерді жеке шешу кезінде, ол орындалып жатқан
Барлық эксперименттік есептер мазмұнына қарай екі топқа бөлуге болады:
Есептердің мазмұны сыныптан сыныпқа көшкен сайын қиындай түседі: егер
Дербестік таныту дәрежесіне қарай эксперименттік есептерді шартты түрде екіге
Еске түсіру есептері белгілі білімді, практикалық біліктілікті және бұрын
Темір мен тұз қышқылы әрекеттескенде сутегі газы бөлінетінін тәжірибе
Күкірт қышқылының химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жүргізіңдер.
Сынауықтарда калий хлориді және натрий сульфатының ерітінділері бар. Натрий
Айналуларды жүзеге асырыңдар: Ca(HCO3)2 → CaCO3 → CO2.
Өнімділік деңгейінің есептерін шығару үшін оқушылар теориялық білімнің айтарлықтай
Екі әдіспен натрий хлоридін алыңыздар.
Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластарының анализі нәтижесін және ерігіштік кестесін
Мыс (II) оксидін негізге ала отырып, мыс (II) гидроксидін
Қосымша реактивтерді қолданбай, натрий карбонаты, барий хлориді және тұз
Соңғы есептің шығарылуын қарастырайық. Ұсынылған заттардың ерітінділерінің анализі нәтижесінде
Ең маңызды сұрақ оқушыларды эксперименттік есептерді шығаруға дайындау болып
Олардың біріншісі – мұғалімнің демонстрациясы, тәжірибені жасау кезінде оқушыларға
Екінші жолы – лабораториялық жұмыстарды орындау, онда оқушылар химиялық
Үшінші жолы – заттарды алу және олардың қасиеттерін оқып
Осындай жан-жақты дайындықтың нәтижесінде оқушылар практикалық жұмысқа кіргізілген бақылау
Оқушылардың эксперименттік есептерді шешуі келесідей кезеңдерден тұрады: а) есептің
Оқушыларды есеп шешуге дайындау кезінде олардың назарын талдай білу
Оқушыларды экспериментік есептерді шешуге дайындауды мақсатты түрде 8-сыныптан бастау
Оқушылар былай ойлауы мүмкін: мыс (II) оксидінен мыс (II)
Онан әрі оқушылар мыс (II) оксиді мен тұз қышқылының
CuO + 2HCl = CuCl2 + H2O
қара
ұнтақ ерітінді
Мұғалім мыс (II) хлориді қандай күйде болатынын анықтайды: қатты
Содан кейін мұғалім реакцияның жүру жағдайын анықтайды: қоспаны қыздыру
Тәжірибе жүргізер алдында мұғалім қанша мыс (II) оксидін (мысалы,
Оқушылар тәжірибені жүргізгеннен кейін реакция теңдеуінде мыс (II) хлориді
t
CuO + 2HCl = CuCl2 + H2O
қара
ұнтақ ерітінді
Негіздерді оқыған кезде де оқушыларға эксперименттік есеп беруге болады.
1. Үш нөмірленген сынауықта сілті ерітіндісі, қышқыл ерітіндісі және
2. Алмасу реакциясының көмегімен калий хлоридін алыңдар және оны
Бірінші есепті шешкен кезде сынауықтан сынама алуға көңіл аудару
Тағы да бірінші есепке қайтып оралайық. Оның шешуінің жазбасы
Егер лакмустың орнына лакмоид алса, сілтілік ортаны бейтарап ортадан
Екінші есепті шешкен кезде оқушылар калий хлоридін бейтараптау реакциясымен
Істелген жұмыс бойынша қорытынды мынадай түрде бола алады:
Калий хлоридін KCl алу
KOH +
фенолфталеин
малина түсті ерітінді ерітінді
Алынған ерітіндінің бір бөлігін буландырған кезде тұздың ақ кристалдары
Есептерді шешуге үйретуді фронтальді түрде, сонымен қатар оқушыны жеке
VIII сыныптың химия курсының соңында білімді жалпылау және эксперименттік
Екі әдіспен мыс (II) хлоридін алып, оны қоспадан бөліп
Мырыш оксидін қолданып, мырыш нитратын алыңдар.
Сәйкес тәжірибелер жүргізіп, магний және мыс (II) оксидінің қасиеттерін
Эксперименттік есептерді шешудің қорытындысы өте қысқа және нақты болу
IX сыныпта оқушыларды эксперименттік есептерді шешуге үйретуді жалғастыру керек,
Егер VIII сыныпта бейорганикалық қосылыстардың кластарын анықтаса, бір сатыда
Оған VIII сыныптағы шектеулі қолданған химиялық эксперименттерді қосу керек,
Есепті шешуді оның анализінен (талқылаудан) бастау керек. Берілген заттардың
Кесте 5
Зат Реактивтер Сынауық №
Лакмус Pb(CH3COO)2
HCl қызыл түсті ерітінді
NaCl
PbCl2
ақ
KI
PbI2
сары
Есепті шешудің басқа жолы да мүмкін: алдымен заттардың сынамаларына
Есепті шешудің жолын таңдағаннан кейін оқушылар оны орындауға кіріседі,
«Оттегі топшасы» тақырыбын оқыған кезде оқушыларға күкірт қышқылын және
Кесте 6
Зат Реактивтер Сынауық №
H2SO4 ВаCl2
Na2SO4 - BaSO4
NaCl - -
ВаCl2 BaSO4
X сыныпта эксперименттік есептің мазмұны күрделенеді: анықтауға берілетін заттардың
Сондықтан, X сыныпта да оқушылар эксперименттік есептерді шығаруға үйрету
1. Алмасу реакцияларын қолданып, мыс (II) нитратын үш жолмен
CuO + 2HNO3 = Cu(NO3)2 + H2O
Cu(OH)2 + 2HNO3 = Cu(NO3)2 + 2H2O
CuCl2 + 2AgNO3 = Cu(NO3)2 + 2AgCl ↓
2. Төрт сынауықта келесі заттардың ерітінділері берілген: алюминий сульфаты,
Бірінші әдіс. Сілті әсерімен алюминий тұзын оңай табуға болады,
Екінші әдіс. Барий тұзымен әсер етіп, аммоний хлоридін анықтауға
Сондықтан, есепті шешу жоспары келесідей бола алады. Есептің шешуінің
Кесте 7
Зат Реактивтер Сынауық №
Ba2+ H+ OH ˉ
Al2(SO4)3 BaSO4 - Al(OH)3
NH4Cl -
Na2SO4 BaSO4 - -
Na2CO3 BaCO3 CO2 ↑
XI сыныпта эксперименттік есептердің мазмұнына органикалық заттар, қарапайым қосылыстардың
Органикалық химиядан эксперименттік есептер шығарған кезде кесте (жоспар) құрмаған
O
//
CH2OH−(CHOH)4−C + 2Cu(OH)2 → CH2OH−(CHOH)4−COOH + Cu2O +
\
H
Жалпылайтын есептерге мысал келтірейік.
Төменде көрсетілгендердің қайсысымен бром суы әрекеттеседі: натрий хлориді, натрий
Қандай заттар ерітіндіде гидролизге ұшырайды: калий карбонаты, натрий сульфаты,
Біз оқушыларды сабақта эксперименттік есептер шешуге үйрету мәселесін қарастырдық.
2.2. Оқушыларды эксперименттік есептерді шығаруға үйрету.
Оқушылардың химия курсының теориялық білімін меңгеруде эксперименттік есептерді шешу
Химиядан эксперименттік есептерді шығару жоғары сынып оқушыларының білімдерін жинақтауға
Оқушылардың білімін бағалау маңызын есепке ала отырып, әр оқушының
Мұғалім оқыту үрдісін ұйымдастырады және реттейді, оқушылардың өзіндік қабілеттерінің
Химиядан эксперименттік есептерді шығару үрдісінде пәнаралық ақпарат бағдарламалық материалды
Химиядан эксперименттік есептерді шығару үрдісі өте қызықты болуы керек
Эксперименттік есептерді құрастырған және таңдаған кезде оқушылардың психологиялық ерекшеліктерін
есептердің әр түрлі деңгейі (репродуктивтік, талдау, шығармашылық);
оқушылар қызметінің сәттілігі (репродуктивтік деңгейдегі есептерді барлық оқушылар шығара
реттілігі және логикалылығы;
оқу материалының жаппай қамтылуы;
қолданудың әмбебаптығы (жаңа материалды оқыған кезде және қорытындылау кезінде
танымдылығы (есептің мәтінінің алдында қызықты ақпарат болады).
Оқушылардың оқуға деген ынтасы, әртүрлі қызмет түрлеріне деген қызығушылығы
Эксперименттік есептерді шығаруға үйретудің өзіндік ерекшеліктері бар. Бұл есептердің
Эксперименттік есептерді шығару кейбір арнайы біліктердің болуын қажет ететінін
Химиялық эксперимент дағдыларын дамытуға ерекше назар аудару керек. Бұл
8, 9-сыныптарда төмендегідей схема бойынша эксперименттің нәтижелерін тіркеуге ерекше
Енді білік пен дағдыларды бақылау жөнінде азғантай сөйлесіп көрелік.
Біз үнемі мұғалімнің оқушының жалпы білімін бағалағанын көреміз, бұл
Бұл әдістің кемшілігі көрініп тұр – мұғалім немен жұмыс
Қорытынды, менің ойымша есептердің шығарылу барысын бағалауда нақты білік,
Бірақ практикалық жұмыстар мен экспериметтік есептерге қатысты ойын Москва
Ең бастысы, мұғалім өзінің оқушылары нені білетінін, не істей
Қорытындысында жоғарыда айтылған деректер негізінде кейбір қорытындыларды жасап көрелік:
Есепті шығаруға үйрету керек – тек кемшіліктерді көрсетуіміз қажет;
Есептің шартын мұғалім жұмыс мақсатына сәйкес таңдап алады, оны
Есепті шығаруға үйрету өзіндік жұмыстың төрт деңгейінде өткізілуі керек.
Есепті шығаруға үйрету кезінде оқушылардың максималды белсенді қызметін ұйымдастыру
Есептер жүйелі таңдалып алынуы керек. Естеріңізге сақтаңыздар, білімді игерудің
Мұғалім оқушылардың білім, білік, дағдыларында, сонымен қатар, өзіндік, бақылау
Химияны оқытудың бірінші этапында оқушыларға эксперименттік есеп шығару кезінде
Практикада эксперименттік есептерді негізгі 6 типке жіктеуге болады.
Процесс барысында оқушылар болып жатқан құбылыстарды бақылайтын және түсіндіретін
Заттарды алуға арналған эксперименттік есептер. Мысалы, 9-сыныпта «Электролиттік диссоциация
Заттың құрамын эксперименттік дәлелдеу. Мұндай тапсырмаларды 9-сынып оқушыларына ұсынуға
Бірнеше заттарды анықтауға арналған эксперименттік есептер. Мұндайды 11-сынып оқушылары
Заттың бейорганикалық қосылыстардың қай класына жататынын эксперименттік дәлелдеу. Мысалы,
Орындау кезінде белгілі конструкциялы құрылғылар қолданылатын эксперименттік есептер. Мысалы,
Оқушыларды эксперименттік есептерді шығаруға үйреткенде, алдымен, олар есептің берілгенін
Тәжірибе көрсеткендей оқушыларда эксперименттік есептерді шешу қабілетін қалыптастыру үшін
Оқытудың басында оқушыларға эксперименттік есепті шешудің рационалды жолын табуды
Нөмірленген үш сынауықтан заттардың азғантай мөлшерін таза сынауыққа алу
Әр ерітіндіден 1 мл-ден алып, жаңа үш сынауыққа құю
Оның үшеуіне де бірнеше тамшы фенолфталеин қосу керек. Сынауықтың
Қалған екі ерітіндіге 2 мл AgNO3 құямыз. Ақ тұнбаның
Қалған зат – натрий нитраты.
Жоспарды талқылаған кезде кейбір оқушылар алынған ерітінділерге (оларды жаңа
Эксперименттік есептерді фронтальды шешу ұжымдық жұмыстан сабақта лабораториялық жұмыстарды
Оқушыларды эксперименттік есептерді шығаруға үйрету кезінде олардың көңілін химиялық
Эксперименттік есептерді шешудегі әртүрлі методикалық жолдар химия курсын терең
Эксперименттік есептер химияның сарамандығына 30-шы жылдарда енгізілді. Эксперименттік есептерін
Әдістеменің бұл реті қазіргі кезде де кең қолданылады. Алғашқы
Негізінен химия пәнін оқытуда оқушылардың химиядан алған білімін есепке
Эксперименттік есептер оқушылардың таным әрекетінің сипатына қарай бірнеше типтерге
заттарды бір-бірінен ажырату;
химиялық құбылысты бақылау және түсіндіру;
заттарды алу;
заттардың сапалық құрамын анықтау;
қоспаның құрамын анықтау және бөлу;
берілген затқа тән реакцияларды жасау;
әртүрлі концетрациялы ерітінділер даярлау;
химиялық аспапты құрастыру және оны қолдану.
Эксперимент есептерінің аталып өткен типтерін шешу үшін:
Сынау және қателесу.
Есте қалғаны бойынша шығару.
Анализ және синтез.
Гипотеза жасау.
Алгоритм тәсілі қолданылады.
Сынау және қателесу тәсілі оқушылардың білімі жеткіліксіз болғанда пайдаланылады.
Есептің мазмұны мен шығарту әдістері біркелкі болса, оқушылар жалығып
Эксперименттік есептерді құруға мынадай жоспар құрған жөн:
Есептің берілуін оқу және есепті шығару үшін қандай білімді
Алған білімді есеп шығаруда қолдана білу.
Негізгі сұрақты бірнеше сұрақтарға жіктеу нәтижесінде негізгі сұраққа жауап
Есепті шығарудың қажетті тәжірибелерін орындау.
Есепті шығарудың жалпы жоспарын құру.
Эксперимент есептің шығарылуының және нәтижесінің дұрыстығын тексеру.
Мәселен, заттарды бір-бірінен ажырату (Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары). Химиялық
Сол сияқты эксперименттік есептер шығаруға арналған практикалық және зертханалық
Тәжірибені бастамас бұрын оқушы есепті теория жүзінде шығарады. Бұл
Әңгіме әдісін қолдануға болады. Мұғалім бірге жоспар құрады. Құралған
Жоспарды ұжымды түрде құрайды. Ал экспериметті әр оқушы жеке-жеке
Заттың сапалық құрамын анықтау есептерді шешу арқылы оқушылар заттың
Заттың сапалық құрамы қосылыстағы металл атомдары жалынның түсін бояу
Аниондар тобы көбінесе, қышқыл қалдықтары түрінде кездеседі, оларды анықтайтын
Аниондар
Хлорид – анион
Бромид – анион
Йодид – анион
Сульфат – анион
Сульфид – анион
Сульфит – анион
Нитрат – анион
Карбонат – анион
Фосфат – анион
Эксперименттік есептерді шығарту әдістерін әдістемелік әдебиеттерді талдау және мұғалімдер
Заттың сапалық құрамын анықтау.
Есеп: қатты заттар салынып нөмірленген сынауықтардың қайсысында натрий хлориді,
Шешуі: оқушылар бұл есепті мына ретпен шығара алады:
Берілген заттардың химиялық формулаларын жазу.
Формулаларына қарағанда заттар тұздар класына жатады, катиондары бірдей, қышқыл
Қышқыл қалдықтарының реактивтері:
Clˉ - AgNO3
Brˉ - хлор суы
I ˉ - хлор суы немесе бром суы
CO32- - қышқыл
Тұздар мен реактивтердің арасында жүруі мүмкін реакцияларды кестеге жазу:
Кесте 8
Берілген заттар Реактивтер
AgNO3 HCl хлор суы бром суы
NaCl
NaBr
NaI
Na2CO3 ақ тұнба
сары тұнба
сары тұнба
ақ тұнба –
–
–
газ –
сарғыш түс
қызыл қоңыр түс
–
қызыл қоңыр
–
Кестеге қарап анализдің ретін анықтау. Сынауды алдымен күміс нитратымен
Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + H2O + CO2
Екінші сынауды бром суымен жүргізген тиімді, йодиді бар сынауықта
2NaI + Br2 aq = 2NaBr + I2
Үшінші сынау хлор суымен жасалады. Қалған екі сынауықта бромидтің
2NaBr + Cl2 = 2NaCl + Br2
Бірінші сынау хлор суымен, бром суымен басталуы мүмкін. Онда
Есеп: алюминий хлоридінің сапалық құрамын анықтаңыздар.
Шешуі: алюминий хлоридінің формуласы – AlCl3, оның құрамына алюминий
Алюминийдің бар екенін дәлелдеу үшін тұздың ерітіндісіне сілтінің аз
AlCl3 + 3KOH = Al(OH)3 ↓ + 3KCl
Тұздың екінші бөлігі – хлорсутек қышқылының қалдығы, оны анықтау
Сульфат анионын анықтау үшін берілген тұздың біраз бөлігін суда
(NH4)2SO4 → 2NH4+ + SO42–
Кесте 9
Ізделетін иондар Анализдің реті Сынауықтар
№1 №2 №3
Ba2+
Ca2+
Fe2+
Clˉ
NO3ˉ
SO42–
1-анализ + СаSO4
2-анализ + жалын
3-анализ + NaOH
4-анализ + AgNO3
5-анализ + H2SO4 + Cu
6-анализ + BaCl2 1
-
4
қызыл - сары түс пайда болады
7
-
10
-
13
NO2 ↑
16 2
5
-
8
ақ тұнба бір-тіндеп жасыл тартады
11
-
14
-
17
BaSO4 3
BaSO4
6
-
9
12
ірімтік
ақ тұнба
15
BaSO4
18
-
Сульфат ионын табу үшін ерітіндіге хлорлы барий ерітіндісін қосамыз.
(NH4)2SO4 + BaCl2 = BaSO4 ↓ + 2NH4Cl2
2NH4+ + SO42– + Ba2+ + 2Clˉ = BaSO4
Ba2+ + SO42– = BaSO4 ↓
Аналитикалық тәжірибелер былай жасалады:
а) берілген ерітінділерлен үш таза сынауыққа құйып алып, үстіне
ә) үш таза сынауыққа алынған ерітінділердің жалынға әсерін зерттейміз.
Қалған төрт анализді студенттер осы баяндалғанға ұқсас жасап, бақылағандарын
Анализ нәтижесі бірінші сынауықта – кальций және нитрат;
Екінші сынауықта – темір және сульфат;
Үшінші сынауықта – барий және хлор иондары барын көрсетеді.
Қорыта келе, студенттердің эксперимент есептерін шығарудағы әзірлігімен танысу үшін
Нөмірленген үш сынауықта глюкоза, глицериннің және сірке альдегидінің түссіз
Бұл есеп органикалық химияны оқыту әдістемесі қарастырылатын «Химияны оқыту
Біздің берілген есебімізде үш затты бір ғана реактивпен анықтау
Біздің тәжірибемізден шығатын қорытынды: оқушылардың эксперимент есептерін шығарудан алған
3.1 Химиядан эксперименттік есептерді шығару біліктері мен дағдыларын дамыту.
Бірінші білімді түсіну проблемасының жағдайының дидактикалық, әдістемелік және психологиялық
Дидактикада түсіну екі аспектіде қарастырылады:
оқушылардың оқуға белсенді, саналы қатынасын сипаттайтын оқыту принципі ретінде
білім сапасының белгілі бір сипаттамасы ретінде (Ш.И. Ганелин, М.Н.
Екінші аспектіге сәйкес түсініктілік ретінде ой елегінен өткізуі, нақты
Химияны оқыту әдістемесінде білім сапасын арттыру проблемасына өткен ғасырдың
Түсінікті білімді қалыптастыру үшін қажетті төмендегі шарттар атап көрсетілді:
мұғалімнің қызметін жетілдіру;
білім беру мазмұнын, бағдарламаларды, оқу құралдарын, оқулықтарды жетілдіру;
оқытудың практикалық бағыттылығын күшейту;
оқыту әдістемесін жетілдіру, оқушылардың өзіндік қызметінің үлесін арттыру.
Егер дидактикада шығармашылық түсінікті білімнің негізін қалыптастырудың шарты ретінде
Көптеген әдіскерлердің ойынша, зерттеу әдісін қолданған кезде шығармашылық үшін
Психологиялық әдебиеттерді талдау негізінде төмендегідей қорытынды жасауға болады: түсінікті
Психологтар (Семенов И.Н., Степанов С.Ю.) экспериментік есептерге төмендегідей талаптар
Пән бойынша эксперименттік есептерді шығару үшін оқушылардың химиядан белгілі
Рефлексия
Эксперименттік
есептерді шығару
2-сурет. Эксперименттік есептерді шығаруда және білімді түсінуді арттыруда рефлексияның
Әдістемелік әдебиеттерді зерттеу барысында бірнеше басылымдар анықталды, олардың барлығы
Балалардың жеткіліксіз түсінген ұғымдарының кең таралғандарын анықтау үшін сәйкес
Диагностикалық тапсырмаларды жасау үшін III және IV деңгейдегі тапсырмалар
Егер қазір мұғалімдерге жұмыстарыңыздың қай бағытын тексерейін деп сұраса,
Соңғы кезде химия курсын оқытуда оның практикалық бағытына көп
Ең алдымен, оқыту әдістемесін қарастыруға көшпес бұрын орта мектепте
Ең басты талаптардың бірі есептің бағдарламаға сәйкес келуі болып
Кез келген сынып оқушыларына есептер нақты және түсінікті шарт
Әсіресе, есеп шартын талдауға ерекше мән беру керек. Тексеріс
8-сыныптан бастап, алғашқы есептерді шығару кезінде-ақ оқушылар есепті шығаруға
Бірқатар мұғалімдер есептерді шығару кезінде оқушылардың жүргізіп отырған жазуларына
Оқушылардың жазуларына қандай талаптар қойылады? Сонымен, ең басында, міндетті
Жоғарыда айтылған талаптардан басқа, эксперимент өзінің талаптарын ұсынады. Ең
Келесі талап – бұл реактивтерді үнемдеу болып табылады. Шағын
Бұл жағдайда жазуды рәсімдеу жөнінде бірер сөз. Зертханалық тәжірибелерді,
Эксперименттік есептерді шығаруға үйретудің өзіндік ерекшеліктері бар. Бұл есептердің
Эксперименттік есептерді шығару кейбір арнайы біліктердің болуын қажет ететінін
Химиялық эксперимент дағдыларын дамытуға ерекше назар аудару керек. Бұл
8, 9-сыныптарда төмендегідей схема бойынша эксперименттің нәтижелерін тіркеуге ерекше
Егер оқушылар тақтаға жазылып жатқан жазуға ілесіп жазса, бұл
Әдетте, мұғалімнің түсіндіріп жатқанын барлығы естиді, бірақ қабылдамайды, тек
Уақыт жөнінде бірер сөз. Сіздер білетіндей бағдарламада (сонымен бірге
Енді білік пен дағдыларды бақылауды қарастырып көрейік. Менің ойымша,
Біз үнемі мұғалімнің оқушының жалпы білімін бағалағанын көреміз, бұл
Бұл әдістің кемшілігі көрініп тұр – мұғалім немен жұмыс
Дидакт ғалымдардың айтуы бойынша өзіндік жұмыс дағдыларын қалыптастырған кезде
Екінші деңгейде репродуктивті, бірақ стандартты, типтік есептерді шығару үшін
Үшінші деңгей – бұл жемісті қызмет. Бұған өздігінен есеп
Төртінші – шығармашылық деңгей, стандартты емес, айталық олимпиадалық деңгейдегі
Менің ойымша есептердің шығарылу барысын бағалауда нақты білік, дағдылар
Ең бастысы, мұғалім өзінің оқушылары нені білетінін, не істей
Қорытындысында жоғарыда айтылған деректер негізінде кейбір қорытындыларды жасап көрелік:
Есепті шығаруға үйрету керек – тек кемшіліктерді көрсетуіміз қажет;
Есептің шартын мұғалім жұмыс мақсатына сәйкес таңдап алады, оны
Есепті шығаруға үйрету өзіндік жұмыстың төрт деңгейінде өткізілуі керек.
Есепті шығаруға үйрету кезінде оқушылардың максималды белсенді қызметін ұйымдастыру
Есептер жүйелі таңдалып алынуы керек. Естеріңізге сақтаңыздар, білімді игерудің
3.2. Сапалық реакциялар негізінде бір немесе бірнеше заттарды анықтау.
Жазусыз ыдыстарда берілген заттарды анықтауға арналған сапалық реакцияларды шешу
Шешудің бірінші этапы ойша эксперимент болып табылады, оған жасалатын
Есепті шешу келесі этаптардан тұратын болады:
жекелеген реакцияларды және заттардың сыртқы қасиеттерін алдын-ала талқылау;
формулаларды және реакциялардан күтілетін нәтижелерді кестеге жазу;
кестеге сәйкес экспериментті жүргізу (эксперименттік есеп болған жағдайда);
реакция нәтижелерінің анализі және оның нақты заттармен ара қатынасын
есептің жауабын тұжырымдау.
Ойша эксперимент пен іс жүзіндегі әрқашан сәйкес келе бермейтінін
1-мысал. Нөмірленген ыдыстарда келесі заттардың ерітінділері бар: күміс нитраты,
Шешуі. Есепті шешу үшін кесте – матрица құрамыз, оған
Кезекпен бір сынауықтың ішіндегіні басқаларына құйғанда байқалған нәтижелер:
1 + 2 — ақ тұнба түседі;
1 + 3 — өзгеріс байқалмайды;
1 + 4 — ерітінділерді құю ретіне байланысты тұнба
1 + 5 — қоңыр түсті тұнба түседі;
2 + 3 — ақ түсті тұнба түседі;
2 + 4 — өзгеріс байқалмайды;
2 + 5 — өзгеріс байқалмайды;
3 + 4 — лайлану байқалады;
3 + 5 — ақ тұнба түседі;
4 + 5 — өзгеріс байқалмайды.
Кесте 10
Зат 1.AgNO3, 2. НСl 3. Pb(NO3)2, 4. NH4OH 5.
1. AgNO3 X AgCl
ақ — түзілген тұнба ериді Ag2O қоңыр
2. НСl AgCl
ақ X PbCl2
ақ — _
3. Pb(NO3)2 — PbCl2
ақ X Pb(OH)2 лайлану Pb(OH)2
ақ
4. NH4OH — — Pb(OH)2
лайлану X —
5. NaOH Ag2O қоңыр — Pb(OH)2
ақ — X
Әрі қарай реакциялық жүйеде өзгеріс байқалатын (газ бөлінеді, тұнба,
Кесте 11
I. 1 + 2: AgNO3 + НСl
AgCl + HNO3;
II. 1 + 5: 2AgNO3 + 2NaOH
Ag2O + 2NaNO3 + H2O;
қоңыр(2AgOH Ag2O + H2O)
III. 2 + 3: 2НСl + Рb(NO3)2
РbСl2 + 2НNO3;
ақ
IV. 3 + 4: Pb(NO3)2 + 2NH4OH
Pb(OH)2 + 2NH4NO3;
лайлану
V. 3 + 5: Pb(NO3)2 + 2NaOH
Pb(OH)2 + 2NaNO3
ақ
(сілтінің артық мөлшеріне орғасын нитратын құйғанда тұнба бірден еріп
Сонымен, бес тәжірибенің негізінде нөмірленген сынауықтардығы заттарды анықтаймыз.
2-мысал. Жазусыз нөмірленген сегіз сынауықта құрғақ заттар бар: күміс
Шешуі. Ең алдымен қатты заттарды суда ерітеміз және оларды
Кесте 12
1+2: 3AgNO3 + A1C13
3AgCl ақ + Al(NO3)3;
1 + 3: 2AgNO3 + Na2S
Ag2S қара + 2NaNO3;
1 + 4: 2AgNO3 + BaCl2
2AgCl ақ + Ba(NO3)2;
1 + 6: 3AgN03 + K3PO4
Ag3PO4 сары + 3KNO3;
1 + 7: 2AgNO3 + H2SO4
Ag,SO4 ақ + 2HNOS;
1 + 8: AgNO3 + HCl
AgCl ақ + HNO3;
2 + 3: 2AlCl3 + 3Na2S + 6H2O
2Al (OH)3 + 3H2S + 6NaCl;
(Na2S + H2O NaOH + NaHS, гидролиз);
2 + 6: AlCl3 + K3PO4
A1PO4 ақ + 3KCl;
3 + 7: Na2S + H2SO4
Na2SO4 + H2S
3 + 8: Na2S + 2HCl
2NaCl + H2S;
4 + 6: 3BaCl2 + 2K3PO4
Ba3(PO4)2 ақ + 6KC1;
4 + 7 BaCl2 + H2SO4
BaSO4 белый + 2HC1.
Тек калий нитратымен ғана өзгеріс байқалмайды.
Қанша рет тұнба түсетініне және газ бөлінетініне қарап, барлық
Химиялық олимпиадалардың барлық сатыларының тәжірибелік турында 9-сынып оқушыларына әдетте
Мысалы, мынадай қарапайым есеп.
Нөмірленген 5 сынауықта мына заттардың судағы ерітінділері берілген: барий
Жауаптың үлгісі.
1-қадам.
Алдымен төмендегідей теориялық кесте құрамыз.
Кесте 13
BaCl2 AgNO3 Na2SO4 Na2CO3 HCl ∑
BaCl2 * AgCl ↓ BaSO4 ↓ BaCO3 ↓ –
AgNO3 AgCl ↓ * Ag2SO4 ↓ Ag2CO3 ↓ AgCl
Na2SO4 BaSO4 ↓ Ag2SO4 ↓ * – – ↓↓
Na2CO3 BaCO3 ↓ Ag2CO3 ↓ – * CO2 ↑
HCl – AgCl ↓ – CO2 ↑ * ↓↑
Түсініктеме:
Кейде әрекеттесу нәтижелері реагенттерді қосу ретіне байланысты болғандықтан (нені
Кесте 14
BaCl2 AgNO3 Na2SO4 Na2CO3 HCl ∑
BaCl2 * ↓ ↓ ↓ – 3↓
AgNO3 ↓ * ↓ ↓ ↓ 4↓
Na2SO4 ↓ ↓ * – – 2↓
Na2CO3 ↓ ↓ – * ↑ 2↓+↑
HCl – ↓ – ↑ * ↓+↑
Соңғы вертикаль бағанада әр заттың басқа қалған заттармен беретін
Теориялық кестені құру үшін ерігіштік кестесін пайдалануға болады. Оны
2-қадам. Тәжірибелік кесте құрамыз. Мұнда теориялық кестедегі заттардың формулаларының
Кесте 15
№1 №2 №3 №4 №5 ∑
№1 - ↓ ↓ ↓ ↓ 4↓ AgNO3
№2 ↓ - - - - ↓ ↑ HCl
№3 ↓ - - - ↓ 2↓ Na2SO4
№4 ↓ ↑ - - ↓ 2↓ ↑ Na2CO3
№5 ↓ - ↓ ↓ - 3↓ BaCl2
Түскен тұнбалардың түріне және олардың кейбір қасиеттеріне көңіл аударған
Тәжірибе кезінде барлық тиісті сапалық реакцияларды жасаудың қажеті жоқ.
3-қадам. Тәжірибелік кесте мен теориялық кестені салыстыра отырып, қорытынды
Басқаларымен үш тұнба беретін бір ғана зат бар, ол
Берілген заттардың әрқайсысын дұрыс тапқаны үшін 2 ұпайдан деп
4-қадам. Реакция теңдеулері:
Барлығы 5 ∙ 5 = 25 реакция, оның бесеуі
Ag+ + Clˉ = AgCl ↓
2Ag+ + CO32- = Ag2CO3 ↓
2Ag+ + SO42- = Ag2SO4 ↓
Ag+ + Clˉ = AgCl ↓
2H+ + CO32- = H2O + CO2 ↑
Ba2+ + SO42- = BaSO4 ↓
Ba2+ + CO32- = BaCO3 ↓
Барлығы 14 балл.
Түсініктеме:
Кейбір оқушылар мұндайда реакция теңдеулерінің орнына оның тек сызбасын
Әзірге 2 балл қалды. Оның біреуін қауіпсіздік техникасын сақтағаны
Ұпайларды не үшін кемітуге болады:
Реактивтерді үнемді пайдаланбағаны үшін;
Төгіп-шашып, лас жұмыс істегені үшін;
Қауіпсіздік техникасын сақтамағаны үшін;
Дәптерді қалай болса солай және түсініксіз толтырғаны үшін.
Мүмкіндік болса әр 5 оқушыға бір қарауыл қоюға болады.
Есепте берілген заттардың саны басқаша болса, онда олардың арасында
Қай оқушыға не құйылды?
Оны шатастырмай құю үшін әр заттың ерітіндісі құйылған ыдысты
1-AgNO3, 2-HCl, 3-Na2SO4, 4-BaCl2, 5-Na2CO3.
Кесте 16
Оқушы №1 сынауық №2 сынауық №3 сынауық №4 сынауық
№1 1 2 3 4 5
№2 2 3 4 5 1
№3 3 4 5 1 2
№4 4 5 1 2 3
№5 5 1 2 3 4
№6 5 4 3 2 1
№7 4 3 2 1 5
№8 3 2 1 5 4
№9 2 1 5 4 3
№10 1 5 4 3 2
№11
Есептің күрделілігі өздеріңіздің қолдарыңызда. Реактивтер мен сынауықтар жеткілікті болса,
Енді заттардың ерітінділерін дайындау мәселесіне келейік. Кейбір заттардың ерітінділерін
Қанша ерітінді дайындау керек? Мысалы, жоғарыда келтірілген есепте әр
Әр жұмыс орнына ерітінділер құйылған сынауықтар мен қатар, мүмкін
Тапсырманы орындауға берілетін уақыт есептің шартындағы заттардың санына сәйкес,
Мұндай есептерді шығарғанда зертханада көрінетіндей қашықтықта заттардың ерігіштік кестесі
Педагогикалық эксперимент.
Алғашқы анықтау экспериментінің негізгі мақсаты химияны оқытуда эксперименттік есептердің
Бұны айқындау үшін 10-сыныпта химия пәнінен «Бейметалдар» тарауындағы әр
Ең алдымен эксперименттік есептерді шығару арқылы оқушылардың білім деңгейін
Мен мынадай әдістемелік тәсілді қолдандым. Алдымен күнтізбелік жоспарға сай
Соңынан оқушылардың осы сабақтардан терген білімдерін тексердім. Ол үшін
54