ЖОСПАР
Кіріспе 3
I тарау. Тәуекел менеджменті 5
1.1 Қаржылық тәуекел басқару обьектісі ретінде 5
1.2 Тәуекелдерді бағалау әдістері 6
1.3 Тәуекел-менеджментінің мазмұны мен мәні 9
1.4 Тәуекел-менеджментін ұйымдастыру 10
1.5 Тәуекел-менеджментінің тәсілдері 11
II Тарау. «УРАЛСИБ» Ресей қаржылық корпорациясының тәуекелдерді
2.1 Тәуекелдерді басқару жүйесінің жалпы сипаты 13
2.2 Тәуекелдерді басқару қызметінің ұйымдасу құрылымы 16
2.3 Тәуекелдерді басқару 17
2.4 Алынған нәтижелер (анализ) 22
Қорытынды 23
Қолданылған әдебиеттер тізімі 24
Кіріспе
Кәсіпорынның қызметіне әсер ететін тәуекелдік факторы нарықтық экономикада
Тәуекелділік қандай да бір жағымсыз жағдайдың болуының мүмкіндігін
Тәуекелділік ықтималдық категориясына жатады, яғни оны белгілі бір
Кәсіпкерлік тәуекелділіктің жағымды деңгейдегі және мақсатты шешімдер қабылдаған
Нарықтық экономикасы дамыған елдердің тәжірибесі бизнестің тәукелсіз болмайтынын
Тәуекелді өзін-өзі сақтандыру есебінен және хеджирлеу жолымен тәуекелдің
Кәсіпкерлік тәуекел бұл бизнестің түріне байланысты компания қызметінің
Өндірістік тәуекелдің пайда болу себептері: ұйғарылған өндіріс көлемінің
Коммерциялық тәуекел кәсіпкер өндірген немесе сатып алған тауарлар
Қаржылық тәуекелді басқару процесі алты сатыдан тұрады:
Мақсаттарды анықтау
Тәуекелді анықтау
Тәуекелді бағалау
Оларды жүзеге асыру
Нәтижелерді бағалау
Қаржылық тәуекел кәсіпорынның банктермен және басқа да
Қаржылық тәуекел мына операциялардан алынған шығындарда көрсетіледі: несиелік,
Айналым және өндіріс өрісіндегі кәсіпорындар үшін қаржылық тәуекелдің
Несиелік капитал нарығының қатысушылары қаржылыық тәуекел деп әдетте
Қаржылық тәуекелді шешуге нақты қаражаттарды таңдаған кезде инвестор
I тарау. Тәуекел менеджменті
1.1 Қаржылық тәуекел басқару обьектісі ретінде
Тәуекел экономикалық категория ретінде қарастырылады. Оның салдарынан үш
Тәуекелді басқаруға болады, яғни әр түрлі шараларды қолдана
Мүмкін болатын нәтижеге байланысты тәуекелдерді екі үлкен топқа
Спекулятивті тәуекелдер оң немесе теріс нәтижені алу мүмкіндігін
Негізгі пайда болу себебіне байланысты тәуекелдер бөлінеді: табиғи,
Саяси тәуекелдерге жатады: соғыстар, революциялар, национализация, конфискация, эмбарго
Коммерциялық тәуекелдер берілген коммерциялық мәміле бойынша анықталмағандықты білдіреді.
Мүліктік тәуекелдер. Бұл кәсіпкердің өз мүлкін жоғалту ықтималдығымен
Өндірістік тәуекелдер негізгі және айналым қорларының зақымдануымен (құрал
Саудалық тәуекелдер тауарды жеткізбеумен, тауардың транспортировкасы кезінде төлемнен
Қаржылық тәуекелдер қаржы ресурстарын жоғалту ықтималдығымен байланысты. Олар
ақшалардың сатып алу қабілетімен байланысты тәуекелдер (риски связанные
инвестициялық тәуекелдер. Олардың ішінде келесі түрлер бар:
айырылған тиімділік тәуекелі;
табыстылықтың төмендеуі тәуекелі;
тікелей қаржылық жоғалтулар тәуекелі;
Айырылған тиімділік тәуекелі – бұл қандай да бір
Табыстылықтың төмендеу тәуекелі несиелер бойынша, салымдар бойынша, портфельді
Тікелей қаржылық жоғалтулар тәуекелі ішіне мынандай тәуекелдер кіреді:
1.2 Тәуекелдерді бағалау әдістері
«Тәуекелді бағалау» бұл тәуекелді сандық өлшеу. Қазіргі уақытта
Нарықтың статистикалық табиғаты анализіне негізделетін тәуекелдің құнын бағалау
Нарық параметрлерінің өзгеруіне портфельдің сезімталдығын анализдеу әдісі –
VaR тәуекелдерді бағалау әдісі.
VaR бұл статистикалық ыңғай, көзқарас. Бұл әдістің бірқатар
VaR тәуекелдің соммалық өлшемі болып табылады. Мұндай өлшем
VaR әр түрлі тәуекелдерді есептеудің әмбебап әдісі болып
Баға тәуекелі
Валюталық тәуекел
Несиелік тәуекел
Өтімділік тәуекелі
VaR есептеудің мәні қаржылық операцияларды істеу барысында пайда
VaR есептеу үшін оның шамасына әсер ететін бірқатар
Жай сөзбен айтқанда VaR есептеудің формулировкасы: біз сенімдеміз
VaR есептеу.
Ең алдымен төмендегі формула бойынша акция бағамдарының
Мұндағы F i-датасындағы акция бағамы.
Одан кейін әр позиция үшін стандартты ауытқу есетеледі:
Мұндағы N күндер саны.
(при расчете значения VaR на период болле одного
Одан кейін мынандай формула бойынша VaR көрсеткіші өзі
Мұндағы k - 99%, 97,5% , 95%
Р – қаржылық құралдың ағымдағы құны;
N – берілген позицияның қаржылық құралдарының саны. Әдетте
Әрбір сенімділік дәрежесіне сәйкес келетін коэффициенттер төмендегі кестеде
Сенімділік дәрежесі
90,0%
95,0%
97,5%
99,0%
Stress Testing тәуекелдерді бағалау әдісі
VaR әдісінің кейбір кемшіліктері бар. Бұл әдіс нарық
Бұл сұрақтарға жауапты Stress Testing нарық параметрлерінің өзгеруіне
Stress Testing ықтимал оқиғаларға сәйкес келетін, тәуекел факторларында
Stress Testing шұғыл секірістер мен выбростардың мәселесін шешуге
Осылай, құралдар табыстылығының баяу және шұғыл өзгеруінде
1.3 Тәуекел-менеджментінің мазмұны мен мәні
Тәуекел бұл қаржылық категория. Сондықтан тәуекелдің дәрежесі мен
Тәуекел менеджменті өзіне тактика мен стратегияны қосады.
Басқару стратегиясы ретінде қойылған мақсаттқа жету үшін құралдарды
Тактика – бұл нақты жағдайларда мақсатқа жету үшін
Тәуекел менеджментінің обьектілері мен субьекетілері:
субъектілер Объектілер
Қаржылық менеджер
Сақтандыру бойынша маман
Аквизитор
Актуарий
андеррайтер тәуекел
капиталдың тәуекелді салымдары
шаруашылық процесінің субъектілері арасындағы экономикалық қарым қатынастар. Мысалы,
Басқару процесі әрдайым ақпаратты алуды, тасымалдауды, қайта өңдеуді
Тәуекел менеджментінің ақпараттық қамтамасыз етілуі әртүрлі ақпарат түрінінен
Тәуекел менеджменті белгілі бір функцияларды атқарады. Төменде тәуекел
басқару объектісінің функциялары
басқару субъектісінің функциялары
Келесілерді ұйымдастыру тәуекел менеджментінде басқару объектісінін функцияларына жатқызылады:
тәуекелді шешу
тәуекелді капитал салымдарын ұйымдастыру
тәуекел мөлшерін төмендету бойынша жұмыс
тәуекелдерді сақтандыру процессін ұйымдастыру
шаруашылық процесінің субъектілері арасындағы экономикалық байланыс пен
Тәуекел менеджментінде басқару субъектісінің функциялары:
болжам жасау
ұйымдастыру (басқару органдарын құру, басқару аппаратының құрылымын жасау,
реттеу, тәртіптеу, жүйелеу (ауытқуларды жою)
координация(барлық буындардың жұмыстарының келісімділігі)
ынталандыру
бақылау
Тәуекел менеджментін қаржылық менеджер жүзеге асыратын кәсіпкерліктің дербес
Кәсіпкерлік түрі ретінде тәуекел менеджментінің сызбасы:
1.4 Тәуекел-менеджментін ұйымдастыру
Тәуекел менеджментін ұйымдастыру берілген шаруашылық субъектісінде тәуекелді басқару
Тәуекел менеджментін ұйымдастырудың сызбасы:
1.5 Тәуекел-менеджментінің тәсілдері
Бұл тәсілдер тәуекел дәрежесін төмендету тәсілдерінен және тәуекелдерді
Тәуекелді төмендету үшін келесідей тәсілдер қолданылуы мүмкін:
диверсификация
нәтижелер мен таңдаулар туралы қосымша ақпарат алу
лимиттеу
өзін өзі сақтандыру
сақтандыру
валюталық тәуекелдерден сақтандыру
хеджирлеу
байланысқан облыстардың қызметіне басқаруды алу
спецификалық қорлардың қолдануын бағалау және есепке алу
Лимиттеу – шекті мөлшер, ресурстардың нақты түрі шығынының
Өзін өзі сақтандыру бұл шаруашылық жүргізуші субъектінің резервтік
Хеджирлеу – сатушы мен сатып алушыны болашақта баға
II Тарау. «УРАЛСИБ» Ресей қаржылық корпорациясының тәуекелдерді
2.1 Тәуекелдерді басқару жүйесінің жалпы сипаты
«УРАЛСИБ» қаржылық корпорациясының тәуекелдерді басқару жүйесі құрылымы бойынша
Басқару вертикалі бөлімінде тәуекелдерді басқарудың матрицалық құрылымы келесідей
стратегиялық деңгей: тәуекелдерді басқару стратегиясын Базель Комитетінің принциптерін
Тәуекелдерді тактикалық басқару: бұны корпорацияның өкілетті органдары жүзеге
Тәуекелдерді оперативті басқару: тәуекел менеджменті қызметі жүзеге асырады.
Тәуеклдерді басқару жүйесіне жалпы бақылауды ішкі нормативтік құжаттар
Тәуекелдерді басқару процессін ұйымдастыру алгоритмі алдын ала ескереді:
Идентификацияны – корпорацияның тәуекелдерін анықтау және оларды тәуекелдер
Бағалауды – тәуекел шамасын анықтау
Басқару – ұйымдасқан жүйеге нысаналы түрде ықпал жасау,
Мониторинг – ағымдағы тәуекелді бақылау, экономикалық объектілерді үздіксіз
Тәуекелдерді басқарудың басты салалары:
Қаржылық корпорацияның тәуекелдерін анықтау Тәуекел элементтерін анықтау үшін
Тәуекелдер картасын құру, оны актуализациялау, тәуекелдерді классификациялау
Жаңа тауарлар мен бизнес процестерді енгізу барысында нормативтік
Жаңа тауарлардың экспертизасы
Бизнес процестерді суреттеу үшін талаптарды өңдеу
Қаржылық корпорацияның тәуекелдерін басқару методологиясы Несиелік саясатты, басқару
Тәуекелдерді басқару туралы ережелерді жасау
Қаржылық тәуекелдерді бағалау әдістерін жасау және актуализациялау
Қаржылық тәуекелдерді бағалау әдістерінің экспертизасы және ынтымақтастығы
Тәуекелдерді басқару бойынша реттеуші құжаттарды жасау, актуализациялау
Құрамында қаржылық тәуекелі бар операциялар бойынша шешімдерді қабылдау
Қаржылық корпорацияның тәуекелдерін тікелей бақылау Reporting-system қолдау; есеп
Қаржылық операцияларға шектеулер мен лимиттерді орнықтыру. Бірыңғай лимит
«тәуекелге тәбеттің» экономикалық капиталға сәйкестігін есептеу және қадағалау
Қаржылық тұрақтылыққа stress-testing; тәуекелдерді анализдеуде қолданылатын модельдер үшін
өкілеттерді делегирлеу жүйесі шегінде мәмілелерді авторизациялау
Тәуекелдерді басқару қызметінің ақпараттық қамсыздандырылуы тәуекелдерді басқару қызметінің
тәуекел менеджменттің деректер базасын басқару
деректерді сақтау жобасы бойынша талаптарды жасау
тәуекелдерді басқарудың ақпараттық қамтамасыз етілуін жаңа есепті жүйеге
«УРАЛСИБ» қаржылық корпорациясының тәуекелдерді басқару жүйесінің негізгі мақсаттары:
Тәуекелдерді басқарудың стратегиялық деңгейі
Тәуекелдерді басқарудың тактикалық деңгейі
«УРАЛСИБ» қаржылық корпорациясы экономикалық капиталдың аллокациясы арқылы тәуекелдерді
2.2 Тәуекелдерді басқару қызметінің ұйымдасу құрылымы
Тәуекелдер мен резервтерді басқару бойынша басты атқарушы дирекция
Тәуекелділік ықтималдығы ресми және бейресми көздерден әр түрлі
Қаржылық тәуекелді басқарудың ең күрделі кезеңі болып табылатын
Тәуекелді талдау кезінде тәуекел аймағы ұғымын пайдалану маңызды,
тәуекелсіз аймақ
аз тәуекелді аймақ
жоғары тәуекелді аймақ, өндіріс қызметі қысқа мерзімді несие
қауіпті тәуекелді аймақ, шығындарды өз есебінен қайтарады
жарамайтын немесе апатты тәуекелді аймақ, яғни банкроттық
2.3 Тәуекелдерді басқару
Несиелік тәуекелді басқару.
Несиелік тәуекелді басқару әр жыл сайын Корпорация Правлениесымен
Несиелік шешімдерді мақұлдау үш әдіс арқылы жүргізіледі:
алқалар органдары шешімдерімен (несие комитеттері)
берілген өкілеттіктер шегінде тәуекел менеджері мен несиелік менеджердің
бекітілген бағдарламалар шегінде стандартталған тауарлар бойынша менеджердің дербес
Мақұлдау жүйесі келесі шешім қабылдау иерархиясымен көрсетілген:
деңгейлер
Басқарма
Орталық офистің кеңейтілген несиелік комитеті
Орталық офистің несиелік комитеті
Орталық офис менеджері
Орталық офистің тәуекел менеджері
өңірлік дирекцияның несиелік комитеті
өңірлік тәуекел менеджері
өңірлік несиелік менеджер
Бекітілген лимит шегінде филиалдың несиелік комитеті
Менеджер жекеше
Несиелеу мерзімі бойынша және мәміле лимиті бойынша әрбір
Несиелік тәуекелді бағалау ішкі рейтингтік модель негізінде жүргізіледі.
бірінші кезеңде несие алушының несиені өтеу қабілеті анықталады.
екінші кезеңде несиелеу мерзіміне және несиелік тауар түріне
үшінші кезеңде қамтамасыз етудің корректировкасы жүргізіледі. Кепілдің рейтингі
Бұл методологияны «УРАЛСИБ» корпорациясы үшін ірі халықаралық консалтингтік
Нарықтық тәуекелді басқару (қаржылық нарықтардағы операциялардың тәуекелдері)
Келесілер қаржылық нарықтардағы операциялар тәуекелдерін басқару астына кіреді:
жақтаушы банктермен операциялар
бағалы қағаздар нарығындағы операциялар: акциялар, облигациялар, сауда вексельдері.
Валюталық нарықтардағы операциялар
Тауарлы нарықтардағы операциялар (қымбат металлдар нарығы)
Нарықтық тәуекелдердің келесі лимиттері қарастырылады :
Мемлекеттер бойынша лимиттер
Административті бірліктерге лимиттер
Контрагенттерге лимиттер
Эмитенттерге лимиттер
Портфельдерге құрылымдық лимиттер
Андеррайтингтік операцияларға лимиттер
Кепіл операцияларына лимиттер
әрбір валюта бойынша ашық валюталық позиция деңгейі
Қымбат металлдар үшін ашық позиция деңгейі
Stop-loss
Stop-out
Take-profit
Marging trading операциялары үшін маржа деңгейі
Лимиттерді орындалуын бақылау деңгейлері:
Middle-office
Сақтандыру бизнесінің тәуекелдерін басқару.
Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп бұл өндіріс пен
Сақтандырудың мақсаты қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету
Сақтандыру категориясының қаржы категориясымен ортақ өзгеше белгілері бар:
Сақтық қатынастарының ақшалай сипаты
Сақтандырудың қоғамдық өнімнің құнын қайта бөлуге қатысуы
Оның іс қимылы ақша қорларын жасап, пайдаланумен қосарланып
Сақтық қатынастарының бір бөлігінің міндетті сипатының болуы
Сақтандырудың экономикалық мәні барлық қатысушылардың төлемдері есебінен оқыс
Сақтандырудың экономикалық мәніне бұл категорияның қоғамдық арналымының көрінісі
Сақтандыру кезінде сақтық резервтері мен қорларын қалыптастырудың екі
Сақтық әдісі қорларды шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халықтың
Сақтандыру экономикалық категориясының материалдық ақшалай иелері сақтық қорлары
Сақтық қорлары қоғамның ұлттық шаруашылығындағы сан алуан, алдын
Мүліктік мүдделерді қорғауды, материалдық зияннан сақтандыруды және
Сақтық қорларының басқа қорлардан айырмашылығы: олар алдын ала
Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру кезінде кәсіпкердің сақтанушы ретінде іс
Корпорация жоспарлайтын тәуекелдерді сақтандыру шеңберіне мыналар кіреді:
Сатып алушының дәрменсіздігі, өзара шартты орындауға қатысушы импортшы,
Реципиент немесе импортшы елі өкіметтерінің шетелдік валютамен операцияларды
Экспроприациялау, мемлекет меншігіне айналдыру, тәркілеу
Революциялар, қоғамдық тәртіпсіздіктер, соғыстар және т.с.с
Операциондық тәуекелді басқару.
Операциондық тәуекелді басқару жүйесіне кіреді:
Операциондық тәуекелдерді төмендету және шектеу және бағалау методологиясынын
Қаржылық корпорацияның жоғалтулар мен бұзулар деректер базасын құру
әртүрлі қолайсыз жағдайларды реализациялаудағы нақты фактілері бойынша иемденуде
сапалық және сандық бағалауды қолданып, операционды тәуекелдермен байланысты
талданатын объектіде тәуекелді төмендететін коррективті шаралар ұсыныстарын өңдеу
Операционды тәуекелдер бөлімінде келесі мәселелер шешілген: жоғалтулар бойынша
Агрегирленген тәуекелдерді басқару.
Кезең сайын агрегирленген тәуекелдерді басқару блогымен корпорацияның тәуекелдері
Агрегирленген тәуекелдерді талдау келесідей болады:
экономикалық апиталды бағалау
SWOT анализ
Корпорация позицияларының stress testing
Тәуекелдерді басқару жүйесінің өзін өзі диагностикасы
Инвестициялық және жалпы корпоративтік жобалардың тәуекелдерін талдау.
Басқа да тәуекелдерді басқару.
Өтімділік тәуекелін басқару сәйкес инвестиционды декларациялар шегінде жүзеге
Комплаенс тәуекелдерді оперативті басқару корпорацияның ішкі қадағалау
Заң тәуекелдерін басқаруды корпорацияның заңгерлік қызметі іске асырады
Бедел тәуекелдерін басқаруды стратегиялық тұрғыдан Директорлар кеңесі, Президент
2.4 Алынған нәтижелер (анализ)
Келесі көрсеткіштерге негізделген «УРАЛСИБ» қаржылық корпорациясының тәуекелдерін басқарудағы
Тәуекелдерді басқару бойынша жалпылай бірыңғай құжаттар: тәуекелдерді басқару
әртүрлі бизнестер бойынша тәуекелдерді басқарудағы бірыңғай көзқарас
өңірге байланыссыз тәуекел менеджменті қызметінің персоналға біртұтас кары
құрылған тәуекелдерді басқару жүйесі жалпы корпорацияның бизнес масштабтарына
тәуекелдерді қадағалау, басқару, бағалау және идентификациялау жүйесі капитал
корпорацияның тәуекелдерін басқарудағы жоғарғы дәрежелік белгілі рейтингтік компаниялармен
S&P В/позитивті
Fitch В/позитивті
Moody’s Ва3/тұрақты
Қорытынды
Экономиканың нарықтық қатынастарға көшуі, кәсіпкерлік қызметтің дамуы, тауар
Қолданылған әдебиеттер тізімі
«Экономика және қаржы» казақ тілі терминдерінің салалы ғылыми
К.Ш Дүйсенбаев, Э.Т Төлегенов, Ж.Г Жұмағалиева «Кәсіпорынның қаржылық
Қ.Қ Ілиясов, С. Құлпыбаев «Қаржы» жоғарғы оқу орындарына
www.google.kz
www.uralsib.ru
2
Ақша, яғни капитал
Тәуекел менеджментінің қызметтері
Сатып алу қабілетін сақтаған ақшалар (капиталдың сақталған құны)
1.Капиталдың тәуекелді салымдарының мақсатын және тәуекел мақсатын анықтау
2. Айналадағы жағдай туралы ақпарат алу, яғни
Шаруашылық жағдай туралы ақпарат және оның анализі
Тәуекел дәрежесін анықтау және тәуекел құнын бағалау
Оқиға болуынынң ықтималдығын анықтау
3.Капитал салымдары бойынша тәуекел мен табыстылықты салыстырудың варианттарын
4.тәуекелді басқарудың стратегиясын таңдау
5.тәуекел дәрежесін төмендету тәсілдерін таңдау
6. тәуекелді шешімдерді қабылдаудың психологиясын ескеру
7. тәуекелді төмендету бойынша шаралар бағдарламасын өңдеу
8.Анықталған бағдарламаны орындауды ұйымдастыру
9.анықталған бағдарламаның орындалуын бақылау
10.таңдалған тәуекелді шешім нәтижелерін бағалау, анализдеу
Қаржылық корпорация қызметінің тиімділігін және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз
Активтер құрылымын оптимизациялау бойынша берілген рентабельділік деңгейінде акционерлерге
Тәуекел менеджменттің жаңа жобаларға қатысуы: МСФО-көшу, Базель комитетінің
Тәуекелдер картасын актуализациялау, тәуекелдерді басқару жүйелерін ағымдағы жағдайларға
Тәуекелдерді басқарудың бірыңғай принциптерін бекіту, ақпаратты және методолгиялық
Тәуекел факторларын талдау, бизнес бағыты бойынша экономикалық капиталды
Тәуекелдерді оперативті басқару
«қытай қабырғасын» құру және қадағалау; корпорацияның басқа да
Тәуекелді шектеу, талдау, бағалау және мониторинг арқылы бизнес
Тәуекелді ескере отырып, бизнес процесстер тиімділігін бағалау жүйесін
Тәуекелдерді басқару қызметі
Кепілдермен жұмыс істеу блогы
Нарықтық тәуекелдерді басқару блогы
Агрегирленген тәуекелдерді талдау блогы
Несиелік тәуекелдерді басқару блогы
Операционды тәуекелдер блогы
Сақтандыру бизнесінің тәуекелдерін талдау блогы
өңірлік және территориялық дирекциялардағы несиелік тәуекелді бағалау топтары
өңірлік және территориялық дирекциялардағы кепілдерді бағалау топтары
Бизнес бағыт
Тәуекел менеджменті