Мазмұны
Кіріспе..................................................................................................................5
І.Қаржы нарығының теориялық негіздері
1.1 Қаржы нарығының құрылымы мен мәні.............................................7
1.2 Қ.Р. қаржы нарығының қалыптасуы...................................................12
II. Қазақстан Республикасының қаржы нарығы
2.1 Қаржы нарығының даму бағыттары ...................................................16
2.2 Қаржы нарығының кемшіліктері мен жетістіктері...........................20
Қорытынды ...................................................................................................30
Пайдалынған әдебиттер тізімі.....................................................................32
Кіріспе
Қайсы бір ел болмасын,оның экономикалық жүйесі ең алдымен
Мемлекеттік қаржы - бұл мемлекеттіх өзіне міндетті қызмегін
- Экономиканың алғашқы буындарының қаржылары - бұл кәсіпорынның
Халықтың қаржысы - бұл тұрғындардың еңбек ету, шаруашылық
Қаржы нарығы бағалы кағаздар, қарыз, валюта және капитал
Экономикалық реформа, кәсіпорындардың дербестігін арттыруы және шаруашылықты жүргізудің
Қаржы нарығы өзіне тән инфрақұрылымы және жаңа принцп
Бүкіл дүниежүзілік тәжірибе көрсетіп отырғанындай, нарықтық экономикаға тән
Ақша ресурсгарын бюджетгік паидалану нарықтық пайдал мен толықтырылуы
Каржы нарығы жоқ жағдайда ақша ресурстарын бюджеттік кәсіппен
Бізге қаржы нарығын қалыптастыруда батыл қадамдар жасау міндеттері,
I. Қаржы нарығының теориялық негіздері
1.1Қаржы нарығының құрылымы мен мәні
Кез келген экономикалық игілікке тек нарықтық экономика арқылы
Қазақстан экономикасының шаруашылық жүргізудің нарықтық қатынастарына көідуі сатып
Ақшаны сатып алу-сату төлем қаражаттарының, несие ресурстарының жэне
Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтанған жоспарлы экономикадан жаңа,
Қазақстан Республикасының халықаралық нарыққа шығуына кедергі жасап тұрған
Қазақстан нарығының жастығынан кез келген ірі қаржы институты,
Қаржы нарығындағы болып жатқан өзгерістер валюта нарығына тікелей
Қаржы нарығы — құнды қағаздар айналысына байланысты экономикалық
Қаржы нарығының ұғымы көбінесе кең түрде, оған ақша,
Қаржы нарығынан айырмашылығы ақша нарығы төлем қаражаттарының нарығы
Несие нарығы банктердің орташа және ұзақ мерзімді несие
Қаржы нарығы негізінен ұзақ мерзімді сипаттағы міндеттемелер немесе
Қызмет жағынан алғанда қаржы нарығы — кәсіпорындардың, банктердің,
Нарықтардың барлық түрлерінің өзара байланысы қаржы нарығы болуының
Реттелген тауар нарығының болуы, яғни тауарлар мен қызметтің
Ұлттық банк тарапынан ақша айналысын дұрыс реттеу; бүған
Несие нарығын жандандыру, оны толық коммерцияландыру, яғни несие
Қаржы нарығы қызметінің алғышарттары мыналар болып табылады:
Бәсекені дамытып, монополиялық үстемдікті шектеу мақсатымен меншіктің барлық
Қаржы ресурсын қайта бөлуде мемлекеттің рөлін қысқарту; өндірістік
Шаруашылық субъектілері мен халықтың құнды қағаздарға салынатын ақшалай
Бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін несие қорын пайдалануды доғару;
Қаржы нарығының маңызы бос ақша қаражаттарын алып, оларды
Қаржы нарығы инфляцияны тежейді, өйткені бюджет тапшылығын жабу
айқындалады.
Экономикалық реформа үрдісі бары^інда қор нарығының қалыптасып, жүмыс
Нарық тиімдалігінің принципі. Қаржы нарығына тартылған үлкен көлемдегі
Егер нарық тиімді болса, онда нарықтан тыс ақпараттарды
Нарық тиімділігін дәлелдейтін фактілер күдіксіз, нақты, бүкіл дүниенің
Кестеде үш қор биржасындағы 2004 ж. шілде -
Тамыз айының басында Кувейтке шабуыл жасалуы және сонымен
Неліктен және қай жағдайларда нарық тиімділігінің анық ауытқулары
Осы нәтиженің түсіндірмесін нарықтың иррационалдығына жатқыза аламыз. Бірақ
Саудагерлердің барлығы оңтайлы болуы керек емес. Олардың кейбіреулерінің
Қ.Р. қаржы нарығының қалыптасуы
Нарықтық экономика — адамзат экономикасының жоғарғы жетістігі және
Бүгінде отандық бағалы қағаздар нарығын дамытудың жағдайы мен
Бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық комиссия Ұлттық банкпен және
Қазіргі кезең бағалы қағаздарға деген сұраныстың төмендеуімен және
Нарықты дамыту мақсатында инвесторларға валютамен бағаланған қысқа мерзімді
Жинақтаушы зейнетақы қорлары пайда болған уақыттан бергі қызметіне
Қазақстандағы капиталды нақты секторға еркін бағыттай алатын қор
Өкінішке орай, еліміздеіі көптеген кәсіпорындар мен ұйымдар қор
Корпорациялық бағалы қағаздармен операция кезінде тәуекелдің салмағын бөліп
Біздің акционерлік компаниялардың акцияларын тартымды ету үшін (қазіргі
Қор нарығы — нарықтық экономикаға бет бұрған өркениетті
Сөйтіп инвестор қыры-сыры беймәлім, "айдалада ақ отау, аузы-мұрны
Екіншіден, қор нарығы субъективті факторлардан толықтай тәуелсіз болып,
Үшіншіден, дамыған қор нарығы трансферттік менеджментті талап етеді.
Осы секілді жөнсіздіктер салдарынан акциялар пакеті басқаруға берілетін
Төртіншіден, қор биржасы ғана халықтың ақшасын нақты секторға
Каржылық қатынас кез келген ел экономикасының даму негізі
Ол ақша, депозит, несие, валюта, қор, сактандыру, зейнетақы
Қаржы нарығы — бұл капиталға деген сұраныс пен
реттеушілік — оның көмегімен мемлекеттік басқару органдарының
ақпараттық — каржы нарығына қатысушылардың барлығына ақпараттарға толық
бөлу — қаржы нарығы құралдарының айналысы ақша қаражаттарының
коммерциялық — қаржы нарығындағы жүзеге асырылатын операциялар мәмілеге
баға белгілеу — қаржылық құралдардың бағасы нарықта еркін
Қаржы жүйесімен жүзеге асырылатын уақытша бос ақша ресурстарының
үй шаруашылығы (жеке тұлға);
меншік формасына қатыссыз барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер;
мемлекеттік басқару органдары.
Олардың кез келгені нақты уақыт кезеңінде өз бюджетінің
Нарықтық экономика — өндірісті әлдеқайда тиімді ұйымдастырудың формасы.
Біздің көзқарасымыз бойынша, қаржы нарығы елдің барлық ақша
Жоғарыда айтылғандарды түйіндей келе, каржы нарығының функциясын анықтайтын
қаржы ресурстарын қайта бөлуде мемлекеттің рөлін барынша азайту;
монополияны шектеу және бәсекелестікті дамыту мақсатында барлық меншік
бюджет тапшылығын қаржыландыру үшін елдегі Орталық банктің ссудалық
бағалы қағаздарға инвестициялануы мүмкін шаруашылық жүргізуші субъектілер мен
2.1. Қаржы нарығының даму бағыттары
Әрбір елге мазмұны мен ерекшелігін мүмкіндігінше толық ашатын
1.Қолма-кол ақша айналысы мен қысқа мерзімді төлем құралдары
2.Ссудалық капитал нарығы, яғни қысқа және ұзақ мерзімді
3.Қазақстанда көптеген жылдар бойы бағалы қағаздар нарығы мүлдем
Бос ақша қаражаты көптеген салаларды инвестициялау үшін пайдаланылуы
Қаржы нарықтарының кызмет етуін талдау оның белгілі бір
Талдаудың мақсаттарына және қандай да бір елдің қаржы
Ковалевтың түсіндірмесіне орай, қаржы нарығының жіктеуі мынадай:
Валюта нарығы — бұл валюталык; құндылығы бар объектілер
шетелдік валюта (ақшалай белгілер — банкноттар, қазынашылық билеттер,
құрал);
бағалы қағаздар (чектер, вексельдер, акциялар, облигациялар) және басқа
бағалы металдар (алтын, күміс, платина, палладия, иридия, родия,
Банктер, биржалар, экспорттаушылар мен импорттаушылар, қаржы және инвестициялық
Алтын нарығы - бұл елдің алтын қорын толтыру
Капитал нарығы өз кезегінде ссудалық капитал нарығы және
Ссудалық капитал нарығында мерзімділік, қайтарымдылық және ақылы шарттарымен
Бағалы кағаздар нарығында бағалы қағаздардың өзі және оларды
Бағалы қағаздар нарығының катысушылары болып табылатын элементтер —
Әлемдегі экономистердің көбісі қаржы нарығының құрылымына сактандыру нарығын,
Сақтандыру полистері мен зейнетақы шоттарының нарықтары, ипотека нарыктары
Дамыған елдерге тән капитал нарығының құрамында ипотека нарықтарын
Дамыған елдердің тәжірибесінде қаржы құралдарының айналыс мерзімі бір
ҚР мемлекеттік реттеу органдарының қаржылық есеп берулерді ұсынудың
Ақша нарығы. Ақша қаражаты қаржының негізін құрайтындықтан, ақша
Депозит нарығы. Халыктың табысы екі негізгі бөліктен: тұтынуға
Несие нарығы. Депозиттер түрінде банкке түсетін каражаттың бір
Валюта нарығына Қазақстан нарығына операцияларлың бір бөлігі ұлттық
Бағалы қағаздар нарығы. Басқа да қаржы құралдары секілді
Сақтандыру және зейнетақы қызметтерінің нарықтары. Бүгінгі танда зейнетақы
2.2. Қаржы нарығының кемшіліктері мен жетістіктері
Нарықтық экономика кезінде кез келген кәсіпорындардың жұмысын басқкару
Қаржының атқарымы және оның қаржы менеджері жұмысында білінуі
І.Қаржы екі атқарымды орындайды — тарату және бақылау;
2.Қаржы үш атқарымды орындайды: табысты қалыптастыру; шығын жасау-тарату;
Екі бағыттың ішіндегі дұрыс негізделгені —екінші бағыт. Шындығында,
Екінші атқарым —шығын жасау немесе барлық ақша түсімдерін
Қаржылық менеджмент дегеніміз — бұл кәсіпкерлік кәсіпорындардың шаруашылық
Қаржыны басқару— кәсіпорынды жалпы баскару жүйесінің ажыратылмайтын бөлігі.
Кәсіпорынның қаржысын басқару қаржы тетігінің көмегімен орындалады. Ол
Сызба1.
Кәсіпорынның қаржы тетігінің негізгі қосалқы жүйесі
Басқару субьектісі болып, яғни қаржы менеджментінің қосалқы жүйесі
Сызба 2.
Кәсіпорынның қаржы тетігінің құрылымы
Кәсіпорынның қаржы тетігі — қаржы инструменттері мен қаржы
Кәсіпорынның қаржы қатынасы. Кәсіпорын деңгейіндегі қаржы қатынасын қамтитындар:
*басқа кәсіпорындардан және мекемелердені шикізат, материалдар жеткізу, құрастырушы
*есеп айырысуға банктік қызмет көрсетің несиелерді алғанда және
*коммерциялық және қаржы тәуекелдіктерін сақтандыру жөніндегі сақтандыру компаниялары
Өндірістік және қаржы активтері операцияларымен байланысты тауарлар, шикізаттар
инвестицияны орналастыру туралы инвестициялық институттармен қатынас;
кәсіпорын қызметкерлерімен қатынас,
акционерлік кәсіпорындармен қатынас,
салық қызметімен қатынас;
аудиттік фирмалармен және басқалай шаруашылық субьектілер мен қатынас,
Жоғарыда көрсетілген қаржылық қатынас түрлеріне ортақ қасиеттер олардың
Басқадай кәсіпорындар және ұйымдармен қатынас жасау ақша төлеу
Кәсіпорынның ішкі қаржы қатынасы — бұл кәсіпорынның әр
Фирмалардың ішкі бірлестіктерінің қаржы қатынасы: жоғары тұрған ұйымдар
Қаржы қатынасындағы ортақтық ол кәсіпорынның өздері жасаған шаруашылық
Қаржы жүйесіиің көрсеткіштері арқылы басқарушы жүйе кәсіпорынның шаруашылық
кәсіпорынның мүлкін бағалау көрсеткштері, кәсіпорынның қабілеттілігі және өтімділік
кәсіпорынның капитал құрылымының көрсеткіштері;
айналым қаражаттары жайының көрсеткіштері;
рентабелдік, т.б. көрсеткіштер.
Қаржы әдістері: — бұл қаржыны басқару әдістеріне жататындар:
Қаржы инструменттері жалпы түрде кез келген келісім- шартпен
Белсенді нарық орталығының қалыптасуы кәсіпкерлік әрекетте екінші қаржы
Қазіргі нарықтық экономиканың шаруашылық жағдайында кәсіпорындар әрекетінің әр
-банкрот болудан және ірі қаржы сәтсіздігінен қашу;
-бәсекелестік күрес жағдайында кәсіпорынның жұмыс істеуі;
-кәсіпорынның нарықгық құнын барынша молайту;
-кәсіпорынның экономикалық әлеуетінің даму қарқынын қамтамасыз ету;
-өндіріс көлемін және сатуды өсіру;
-пайданы барынша молайту;
-шығындарды барынша азайту;
-негізгі әрекетке қажетті рентабельдік деңгейді камтамасыз ету, т.б.
Қаржы менеджментінің түпкі мақсаты — кәсіпорынның нарықтық құның
Соның ішінде акционерлік қоғамда кәсіпорын иесінің барынша табысқа
Қаржы менеджменті өзінің басты мақсатын орындау процесінде келесі
алдағы кезенде кәсіпкерлік кәсіпорынның даму міндетіне сай қажетті
кәсіпорынның ақша айналымын тиімді басқаруды қамтамасыз ету;
кәсіпорынның айналым актілерінің қажетті өтімділік деңгейін қамтамасыз ету;
алдағы кезеңде кәсіпорынның пайдасын барынша молайтуды қамтамасыз ету;
кәсіпорынның барлық даму кезендерінде жоғары деңгейлі қаржы тұрақтылығын
Шағын және орта кәсіпорындардың қаржы бөліміндегі жұмысқа, әлбетте,
Ірі кәсіпкерлік фирмаларда қаржы қызметінің құрылымы өте күрделі,
Ірі кәсіпкерлік құрылымдардың қаржы қызметіне кең профилді қаржы
Сызба 3.
Кәсіпкерлік фирмалардағы қаржы қызметі.
Қаржы қызметін бұлай ұйымдастыруда әрбір бөлім белгілі атқарымды
-фирманың жалпы қаржысының дамуын және саясатын аныктайды;
-фирманың әрекетін жалпы басқаруда жоғары басшылардың құрамында жұмыс
-фирманың қаржы әрекетін реттеуді, зандарды сақтауды қамтамасыз етеді.
-фирманың қаржысын басқарудың ережелері мен принциптерін әзірлейді;
-қаржыны жоспарлауға жалпы басшылық етеді;
-фирманың басшысына жалпы аналитикалық есепті дайындайды:
-фирманың қаржы қызметінің құрылымына кіретін, қаржы бөлімінің бастығымен
Соныменен, қаржы қызметінің құрылымы фирманың дамуымен және оның
Қазақстан экономикасының дамуында өте маңызды болып табылады. Қаржы
Қазіргі қаржы нарықтарындағы операцияларды тиімді басқару бойынша білімді
әр түрлі қаржы ииституттарын және олардың ұсынатын кызметтерін,
әр түрлі елдердің каржы институттарының қызметтерін оқу;
Қазақстандағы қаржы нарықтарының қызмет етуінің ерекшеліктерін ашу;
каржы делдалдарын, қаржы нарықтарындағьт кәсіби қатысушылардың қызметін оқу
каржы институттарының /делдалдар/ мүмкін болатын тәуекелдерді бағалау және
Есептерді шешумен қатар студенттерге он минуттық бір ғылыми
Қаржы нарығының мәні мен түсінігі. Экономиканың дамуыңда қаржы
Ақша нарығынын түсінігі. Ақша нарығының мағынасы мен мәні.
Депозит нарығының мәні. Дспозит нарығының мағынасы мен рөлі.
Қаржы нарығы жүйесіндегі несие нарығының орны. Ұдайы ондірістік
Валюта нарығы: түрлері және оның дамуындағы негізгі кезеңдер.
Бағалы қағаздар нарығының түсінігі жоне оның құрыльтмы мен
Сақтандыру нарығын дамытудың негізгі аспектілері. Сақтандырудын экономикалық мәні.
Қаржы нарығы жүйесіндегі зейнетақы нарығының орны. Зейнетақы нарығының
Қаржылық делдалдылықтың артықшылықтары. Тікелей және жанама қаржыландыру. Қаржы
Қаржы нарығының инфрақұрылымындағы банктердің релі. Қаржы нарығы жүйесіндегі
Зейнетақы нарығының инфрақұрылымы. Зейнетақы активтерін басқару бойынша компаниялар.
Инвестициялық компаниялар мен қорлардың калыптасуы. Инвестициялық қорлардың түсінігі.
Сақтандыру қызметінің негізі. Сақтандыру компаниялары сақтандыру нарығының алғашқы
Банктік емес ұйымдардың несие беруі. Несиелік серіктестіктің қызметі
Қор биржасының түсінігі. Кор биржасының пайда болуы. Қор
Қаржы нарығын реттеу. Қаржы нарығын реттеудің модельдері. Қаржы
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банктің кызметінің негізгі бағыттары. Қазақстан
Агенттік қызметінің негізгі бағыты. Агенттіктің негізгі міндеттері. Агенттіктің
Қаржы нарығындағы кәсіби катысушылардың өзін-өзі реттеу ұйымдарының ролі.
Әлемдік қаржы нарығының мәні мен магынасы. Әлемдік қаржы
Халықаралық бағалы қағаздар нарығының сипаттамасы. Халықаралық қаржыландырудың негізгі
Әлемдік валюта нарығы, әлемдік валюта жүйесінің құрамдас
Қорытынды.
Қаржы нарығы болашақ пен тәуекелді бағалайды. Сондықтан үй
Өкінішке орай, еліміздегі көптеген кәсіпорындар мен ұйымдар қор
Валюта нарығының сауда объектісі — әр түрлі валюталар,
Валюта нарығында мәміле маржа негізінде танымал нарық құрушылар
Форвардты мәмілелер, фьючерс, опцион және басқа қаржы құралдары
Барлық типтегі нарыктардың өзара байланысы қаржы нарығының жұмыс
ретке келтірілген тауар нарығының болуы (кез келген түрдегі
ақша айналысын реттеу, елдің ұлттық банк тарапынан қолма-қол
несие нарығын толық белсендендіру және коммерциялау.
Қаржы институттарының бекітуінде осы ұйымдардың Қазақстан нарығындағы рейтингілерін
Тиімділіктің ауытқуының келесі түсіндірмесі көпіршіктермен байланыстырылады немесе нарықтық
Пайданылған әдебиеттер тізімі
1.Жүнісов.Б.Нарықтық экономика негіздері.-Алматы,2001.
2.Мамыров.Н.Қ.Макроэкономика.-Алматы,2003.
3.Мәдешов.Ә.Нарықты экономикаға кіріспе.-алматы,1999.
4.Ілиясов.Қ.Қ. Қаржы.-Алматы,2003.
5.Шеденов.Ө.Қ.Жалпы экономикалық теория.-Ақтөбе,2004.
Мерзілімді басылымдар
6.Бохарев.Л. Қаржы нарығының экономикалық мәні құрылымы.-Экономика негіздері,
7.Валюта түсінігі.-"Банки Казахстана", 2005-ж., N6.
8.Екінші деңгейдегі банктердің несиелік саясаты.-Аль-Пари,2004,N6
9.Коммерциялық банк құрылымы.- "АльПари" 2002ж, 6.
10.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N
11.Искаков.У. Нарықтық қаржы.- Экономика негіздері, 2005,N3.
12.Малышева.В.қаржы нарығының тиімділігін басқарайық,-Қаржы-Қаражат,2005, N11.
13.Сәдірмекова.Т.Қазақстандағы қаржы мәселесі.-АльПари,2006, N1.