«СЕМЕЙ»
Пәнді- циклдік коммисия ______________________________________
Мамандығы: 3706002
(шифр)
«Есептеуіш техника мен автоматтандырылған жүйелерді
( мамандық атауы)
бағдарламамен қамтамассыз ету».
Асанов Асан Асанович
(студенттің толығымен аты – жөні)
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Еxcel – де программалау
Жетекші:
Ғылыми дәрежесі:
Дипломдық жұмыс қорғауға жіберіледі «__» ______________2010ж.
Пәнді – циклдік коммисия төрағасы:
Семей 2008 ж.
МАЗМҰНЫ:
Кіріспе.................................................................................................. 3
ІІ. МS ЕхсеІ программасымен танысу...................................
ІІ.1. МS ЕхсеІ программасын іске қосу және оның
ІІ.2. ЕхсеІде файлдармен жұмыс істеу................................................ 6
ІІ.3. Файлдарды ашу, сақтау және жабу.............................................. 6
ІІ.4. Парақ атын өзгерту....................................................................... 9
ІІ.5. Жұмыс парағын қорғау................................................................. 9
ІІІ. МS ЕхсеІ -дегі мәліметтерді енгізу және редакциялау...... 10
ІІІ.1. Мәліметтерді енгізу технологиясы.............................................. 10
ІІІ.2. Прогрессия бұйрығын қолдану.................................................... 12
ІІІ.3.. Мәнді бірнеше ұяшыққа бір уақытта кіргізу............................. 13
ІІІ.4. Бағандардың енін өзгерту............................................................ 13
ІІІ.5. Ұяшықтардағыларды көшіру........................................................
14
ІІІ.6. Бір ұяшықтағы барды ұяшық диапазонына көшіру...................
14
ІІІ.7. Ұяшықтарды жылжыту (қиып алу).............................................. 15
ІV. МS ЕхсеІ –дегі есептеулер................................................................ 18
ІV.1. ЕхсеІ –дегі формулалар. ............................................................... 18
ІV.2. Формуланы бейнелеу.................................................................... 20
ІV.3. Функция жазбасындағы синтаксис ережелері............................ 21
V. Жұмыс парақтары мен кітаптарды басып шығаруды басқару......
V.1. Беттерге бөлу................................................................................. 27
V.2. Беттердің параметрлері................................................................ 28
VІ. Диаграммалармен жұмыс істеу......................................................... 30
VІ.1. Гистограммалар............................................................................. 31
VІ.2. Сызықтық диаграммалар.............................................................. 31
VІ.3. Графиктер....................................................................................... 31
VІ.4. Дөңгелек диаграммалар................................................................ 31
VІІ. МS ЕхсеІ -дегі мәліметтер базасы..................................... 39
VІІ.1. Мәліметтер базасын жасау......................................................... 39
VІІ.2. Форманың көмегімен жазбаларды іздеу.................................... 42
VІІ.3. Жазбаларды редакциялау............................................................ 42
VІІІ. Электронды кестелердегі мәліметтерді өңдеу............................. 49
VІІІ.1. Қорытындылар есебін басу........................................................ 50
VІІІ.2. Жиынтық кестелер...................................................................... 51
ІХ. Жұмыс парақтарын байланыстыру................................................ 52
ІХ.1. Бірнеше кестелердің ұяшығын үш шамалы сілтемелермен байланыстыру................................................................................................. 55
Х. Қорытынды................................................................................. 57
XІ. Қолданылған әдебиеттер тізімі.................................................... 59
Кіріспе
Электронды кесте - ұяшықтарына әр түрлі типтегі (мәтін, сан,
Электронды кестені басқару үшін кестелік процессор деп аталатын арнаулы
Электронды кестенің негізгі артықшылығы - ол өзара формула арқылы
Электронды кестенің жұмыс аймағы өз атауы бар бағандар мен
Жол атауы - сандық номерлер арқылы беріледі.
Баған атауы - латын алфавитінің
Ұяшық - электронды кестенің бағаны мен жолының қиылысуындағы бөлік.
Ұяшық адресі - баған атауымен жол номерінің қиылысуындағы ұяшық
Сілтеме - ұяшық адресін көрсету әдісі. Сілтеме арқылы беттегі
Әдетте формула құру барысында сілтемелер формуласы бар ұяшықтың орналасу
Электронды кестеде адресі көрсетілген ұяшықтар аймағы (блогы) ұғымы бар.
Электронды кестенің әрбір командасы өзіне қатысты команданың орындалуына тиісті
Ұяшықтар аймағы - ұяшықтардың таңдап алынған тобы.
Қалыпты жағдайда барлық ұяшықтарға тән көрсеткіштер:
Ұяшық ұзындығы 9 орынды.
Символдық мәліметтер үшін түзету сол жақтан.
Цифрлық мәліметтер үшін түзету оң жақтан.
МS ЕхсеІ программасымен танысу
1-сурет. МS ЕхсеІ парағы.
МS ЕхсеІ программасы жоспарлы –
Электронды кесте кәдімгі
МS ЕхсеІ программасын іске қосу және оның жұмысын
МS ЕхсеІ программасын стандартты іске қосу негізгі мәзірдің
МS ЕхсеІ программалары жұмысын аяқтар алдында оның көмегімен
ЕхсеІде файлдармен жұмыс істеу
Ехсеlде жұмыс кітабы үшін стандартты кеңейтілген бір файл .хls.
Жаңа файл жасау үшін Файл - Құру бұйрығын орындау
Файлдарды ашу, сақтау және жабу
Файлдарды оқу үшін Файл – Ашу бұйрығы қолданылады. Пайда
Шығу бұйрығы алдында Файл мәзірі бұйрығы тізімінде пайдаланушы соңғы
Іске қосу кнопкасын шертіңіз. Тышқан-тетік нұсқағышын Құжаттар жолына әкеліп,
Файлды дискке жазу Файл - Сақтау (ескі атпен сақтау)
Файлды жабу үшін Файл - Жабу бұйрығы қызмет атқарады.
МS ЕхсеІ жұмыс кітабы жұмыс парақтары деп аталатын бір
ЕхсеІ Жұмыс парағы 65 536 жолдан және 256 бағаннан
Жолдар натуралды сандармен (1-ден 65 536-ға дейін), тізбектеліп, нөмірленеді,
Ұяшықта мыналар бар:
құрамы;
ескерту;
пішім.
Ұяшықта оның құрамы деп ұғынылатын 255 символ бар. Бұлар
мәтін;
сан, мөлшер;
ақшалай мән;
проценттік мән;
ай-күні, жылы;
уақыт;
формула;
графикалық объект.
Меңзер тұрған ұяшық ерекшеленген, ағымдағы немесе белсенді болады. Ерекшеленген
Парақ атын өзгерту
Жұмыс парақтарына үнсіз келісім бойынша 1-парақ, 2-парақ және т.б.
Пішім /Парақ /Қайта өзгерту бұйрығымен шақыру жолымен;
парақ таңбашасында тышқанның оң кнопкасын шертумен контекстік мәзірде
парақ таңбашасында тышқанды қатарынан екі рет жылдам шерту.
Осы іс-әрекеттердің кез келгенін орындағаннан кейін парақтық атау таңбашасында
Жұмыс парағын қорғау
Пішім /Парақ/Жасыру бұйрығымен ЕхсеІ бұл парақты көрсетпейді.
Сервис /Қорғау /Парақты қорғау немесе Сервис /Қорғау /Кітапты қорғау
Егер Пішім /Ұяшықтар диалогтық терезесінде Қорғау беті таңдалса, бір
МS ЕхсеІ -дегі мәліметтерді енгізу және редакциялау
Мәліметтерді енгізу технологиясы
Мәліметтерді нақты ұяшыққа енгізу үшін оны тышқанды шертіп, бөлуге
Формула жолының сол жағындағы мәліметтерді енгізгенде, енгізу процесін басқаруға
Егер кресі бар кнопканы басса, енгізу тоқталады және енгізудің
Егер fх таңбашасы бар кнопканы басып қалсаңыз, экранға Функция
Мәліметтер енгізуді аяқтаған соң, мынадай тәсілдердің қай-қайсысымен де оларды
Еnter пернесін шертіп;
қанат белгісі бар кнопканы басып;
тышқан-тетікті басқа ұяшықта шертіп қалып.
Мәліметтерді енгізу үшін таңдалған ұяшықта тышқанмен екі рет түртіп
Енгізілген мәліметтерді өзгерту үшін сол тәсілдерді қолдану керек: формула
Ұяшықтарға әр түрлі типтегі мәліметтерді енгізуге болады: мәтін, сандар,
Міндеттер панелінде орналасқан Іске қосу кнопкасында тышқан-тетікті түрте басыңыз,
Баптау->Басқару панелі бұйрығын белсендірек етіп, диалогтық терезеде ашылған Басқару
Қасиет: Тіл мен стандарттар диалогтық терезесінде Сандар қосымшасын ерекшелеңіз.
Тұтас және бөлшектік бөлікке бөлуші өрісінде пернеден
нүкте немесе үтірді енгізіңіз.
ОК кнопкасын басыңыз.
ЕхсеІде мәліметтерді енгізу процесін тездетіп, оңайландыруға мүмкіндік беретін бірнеше
бар мәліметтерді қайталап енгізу (көшіру);
автотолтыру;
прогрессия енгізу.
Бар мәліметтерді қайталау (көшіру) үшін:
ұяшықты ерекшелеу;
тышқанның нұсқағышын автотолтыру маркеріне әкеліп, ерекшелеу
шегін барлық ұяшықтар бойымен созу керек.
Егер Түзету/Толтыру мәзірін қолданып немесе көшіру багытын көрсетсе, осындай
МS ЕхсеІ программасы пайдаланушыларға кесте ұяшықтарын толтыруды автоматтандыру кезінде
Автотолтыру ерекшеленген ұяшықтарды таңдап алынған (не болмаса қосымша жасалған)
мәліметтерді бастапқы шыққан ұяшықтарына енгізу;
осы ұяшықтарды ерекшелеу;
толтыру маркері сүйрегіші көмегімен ерекшелеу аумағын талап
етілетін мөлшерге дейін кеңейту.
Прогрессия бұйрығын қолдану
ЕхсеІ автотолтыру тізімінен басқа арифметикалық және геометриялық прогрессиялармен, сондай-ақ
Біздің жағдайымызда, 2-ден 10-ға дейінгі мәндермен ерекшеленген диапазонды толтыру
Орналасу аумағында ауыстырып қосқышты
бойынша белсендірек ету;
Тип аумағында Арифметкалық ауыстырып қосқышты таңдау;
Адым өрісінде 1 мәнді енгізу ;
Шекті мән өрісінде 10 санын енгізген жөн.
Бұл өрісті қолданар алдында ұяшықтардың қандай ауқымын ерекшелеуге қарамастан,
Мәнді бірнеше ұяшыққа бір уақытта кіргізу
Ұяшық диапазонын бірдей ақпаратпен бір уақытта толтыру көбейткіштердің, тік
А2:А11 ұлшығы диапазонын ерекшелеңіз, = А1 + 1 формуласын
Бағандардың енін өзгерту
Енді өзгертер алдында баған ерекшеленуі тиіс. Бір әдіспен шектес,
Багандар диапазонын ерекшелеудің екі тәсілі бар:
тышқан нұсқағышын сол
барлық ерекшеленген бағандардың тақырыптары бойынша жылжыту;
Insert пернесін басып, бірінші бағанды ерекшелеп, ерекшеленетін
диапазоннан соңғы бағанның тақырыбы
Шектес емес бағандарды ерекшелеу Сtrl пернесін баса ұстап, тақырыптар
Жұмыс кестесі («таза кнопка») шеңберінің жоғары сол жақ бұрышында
Осылайша, масштабтауды талап ететін бағандар ерекшеленді. Оларға қажетті енді
Пішім—>Баған—>Ен (немесе контекстік мәзірде тұрған Бағандар ені
бұйрығын) бұйрығын белсенді етіңіз, сосын Бағандар ені диалогтық терезесі
Пішім—>Баған—>Автоіріктеу бұйрығын орындаңыз. Нәтижесінде
әрбір баған үшін жолдың ұзындығына сәйкес мөлшердегі ен белгіленеді.
Ұяшықтардағыларды көшіру
Көшіру операциясы дегеніміз - сіз көрсеткен мақсатты ұяшыққа алғашқы
Ұяшықты буфер арқылы көшірудің (немесе ұяшық диапазонын) 3 тәсілі
Түзету—>Көшірілсін бұйрығын белсенді етіңіз. Буфердегі барды
кірістіру қажетті ұяшыққа ауысып, Түзету—>Кірістірілсін (көшіру мен кірістіру бұйрықтарын
Көшіруді Ctrl+Insert немесе Ctrl+C пернелерінің көмегімен, ал
буфердегі кірістіруді Shift+Insert немесе
Құралдардың стандартты панелінің кнопкаларын пайдаланыңыз.
Мәліметтерді айырбас буферіне енгізу үшін Көшірілсін кнопкасын шерте басыңыз,
Бір ұяшықтағы барды ұяшық диапазонына көшіру
Бұл үшін ұяшықты көшіріп алып, ұяшықтардың диапазонын ерекшелеп, кірістіру
Ұяшықтарды жылжыту (қиып алу)
Жылжыту операциясы ретінде бір ұяшықтан екіншісіне кесіп алу мен
Ұяшықтардың (немесе ұяшық ауқымын) жылжытуды 3 тәсілмен жүзеге асыруға
Түзету->Қиып алу бұйрығын белсенді етіңіз. Сонан соң кірістіру
жасалатын ұяшыққа көшіңіз және Түзету->Кірістелсін бұйрығын орындаңыз.
Ұяшықта барды қиып алуды Shift+Delete немесе Ctrl+X пернелері
комбинациясының көмегімен, ал кірістіруді Shift+Insert немесе Ctrl+V буферінен алып
Таңдалған ұяшықтың мәліметтерін айырбас буферіне орналастыру
үшін құралдардың стандартты панелінің Қиып алынсын кнопкасын басыңыз. Кірістіру
Тақырыптарды орнықтыру.Егер кесте ұзын болса, бір экраннан көп орынды
ЕхсеІ жолдар мен бағандардың тақырыптарын үнемі керуге мүмкіндік береді.
Жаңа терезелер Терезе - Ерекшелеу бұйрығымен, не болмаса тышқан-тетікпен
Бірінші жағдайда меңзер тұрған жерден бастап, Ехсеl терезені бөлек-бөлек
Екіншіден, «тышқан-тетіктік» жағдайда, терезелерді бөлу үшін көлденең лифтен немесе
Меңзер баған ені немесе жолдың биіктігін өзгерткенде болатын түрді
Терезені Терезе мәзірінен Терезені белгілеу (Ауқымды бекіту) бұйрығы жағдайында
Кәдімгі режимде оралу үшін терезе мэзірінен Терезені ерекшелеуді өшіру
Арнайы кірістіру. Мәліметтерді кірістіру кезінде оларды тасымалдай аласыз, яғни
Жасалған операциялардың нәтижесінде А3:А4 тік ауқымнан кешірілген мәліметтер В6
Кестені жылжыту.
Бірінші тәсіл: Ұяшықтарды қосу.
Еңбекті ең көп талап ететін тәсіл — жұмыс парағының
А1 :К6 (енгізуге жауапты диапазон).
Тышқанның оң кнопкасын басып, контекстік мәзірде Ұяшықтарды қосу
Ашылган Ұяшықтарды қосу диалогтық терезесінде төменге
жылжитын ұяшықты ауыстырып қосқышты таңдап, ОК кнопкасын
басыңыз.
Екінші тәсіл: Жолдарды кірістіру.
Бұл жоғарыдан алты жол қосу:
1-6 жолдарды тышқан-тетікпен ерекшеле.
Тышқанның оң кнопкасын басып, контекстік мәзірде Ұяшықтарды
қосу бұйрығын таңдаңыз.
Үшінші тәсіл: Кестені тартып, көшіріп апару.
Бұл тәсілде барлық кесте ерекшеленіп, төмен тартылады.
Кесте орналасқан ұяшықтардың диапазонын ерекшелеңіз.
Меңзерді диапазон шетіне
түрінде болғанда, тышқанның сол кнопкасын баса
МS ЕхсеІ -дегі есептеулер
ЕхсеІ -дегі формулалар
Формулалар мәліметтерді талдау мен өңдеудің негізгі құралы болып табылады.
Формуланы ұяшыққа енгізгеннен кейін есептеу нәтижесін бірден көруге болады,
сандармен жасалатын әрекеттер (көбейту, бөлу және т.б.)
беретін операциялардың белгілері;
сандар;
адрестер мен ұяшықтар;
функциялар.
1-кестеде формулаларда қолданылатын операциялардың белгілері келтірілген.
Формулалардағы операциялардың белгілері
Белгі Операция
^ Деңгейге көтеру
* Көбейту
/ Бөлу
+ Қосу
- Алу
& Конкатенация
= Тең
< Кем
Артық
>= Артық немесе тең
Тең емес
Формула теңдік (=) белгісінен басталуы тиіс. Операцияларда орындау тәртібін
Сандармен қосу, алу, көбейту және т.б. элементарлы әрекеттерді орындауға
Мысалы, біз жасаған 16 жэне 25 екі санды қосу
С5 ұяшығын ерекшелеп, Функциялар шебері диалогтық терезесін шақыралық. Бұл
= СУММ(С1:С5).
Қосу формуласын пернетақтадан орьтндауға болады. Бұл үшін мыналар қажет:
- С4 ұяшығын ерекшелеңіз
- теңдік белгісін шығарып, С1 ұяшығын белгілеңіз;
- қосу белгісін шыгарып, С2 ұяшығын ерекшелеп, Enter
пернесін басыңыз.
Ұяшықтардың адресін ағылшын шрифтісіне алдын ала ауыстырып, (әйтпесе, Ехсеl
Қалған формулаларды енгізу үшін сонымен қатар бірнеше тәсілдер бар.
= С2 С1;
= С1*С2.
КӨБЕЙТІНДІ функциясы аргументтер ретінде берілген сандарды көбейтіп, олардың көбейтіндісін
Функциялардың синтаксисі: КӨБЕЙТІНДІ (1 сан; 2 сан;...), мұнда 1
Бөлу формуласы мынадай түрде болады:
= С2/С1
Деңгейге көтеру операциясы мен түбірді шығару бір ДЕҢГЕЙ функциясының
= ДЕҢГЕЙ (С2; В2).
Бұл формуласы пернетақтадан былайша шығаруға болады:
= С2^В2.
Функция панелін пайдалану жолымен берілген түбірді шығару операциясы былайша
= ДЕҢГЕЙ(С2;1/В2).
Бұл операция пернетақтадан былайша беріледі:
= С2А(1/В2).
Формуланы бейнелеу
Электронды кестелердің жұмыс парағында есептеулердің нәтижелері емес, ұяшыққа енгізілген
Сервис/Параметрлер бұйрығы орындалсын.
Ашылған Параметрлер диалогтық терезеде Түр қосымшасын
ерекшелеп, Енгізу параметрлері аумагында Формулалар
опциясы жалаушамен белгіленсін.
ЕхсеІдегі функциялар жұмыс кітабында стандартты есептеулерді орындау үшін қолданылады.
Жауап ретінде қайтарылатын
Кірістірілген функциялардан басқа ЕхсеІ құралдарының көмегімен жасалатын пайдаланушылық функцияларды
Функцияны қолдану үшін жұмыс парағының ұяшығына формуланың бөлігі ретінде
Барлық функциялар синтаксистің бірдей негізгі ережелерін қолданады. Егер сіз
Функция жазбасындағы синтаксис ережелері
Егер функция формула басында пайда болса, онда теңдік белгісі
Функциялардың аргументтері функция атынан кейін бірден кішкене жақшаға алынады
Жақшалар ішінде дәлелдер (аргументтер) орналасады. Функция жазылғанда, ашылатын және
Аргументтер ретінде сандарды, мәтінді, логикалық мәндерді, жиымдар (массивтер), қателер
Функцияның дәлелдері жоқ жағдайларын қарастырайық. Мұндай функциялардың мысалдары ПИ
= ПИ();
= БҮГІН ().
Функциялардың мәнін шығару үшін «=», теңдік белгісін ұяшыққа, сонан
ЕхсеІде 400-ден астам құрамдас функция бар. Сондықтан пернетақтадан формулаға
Функциялар шебері Кірістіру->Функция бұйрығымен немесе Функцияны кірістіру кнопкасын басумен
Бұл диалогтық терезе Ехсеl программасында бар кез келген стандартты
Палитраның жоғарғы бөлігінде аргументтерді таңдауға арналған өріс, ал төменгі
Егер дәлел жартылай қалың шрифтімен көрсетілсе, міндетті болып саналады,
Функциялардың дәлелдерін сандық түрде (қолдан) немесе ұяшықтарға сілтеме ретінде
Абсолютті және салыстырмалы сілтемелер. Жоғарыда атап өтілгендей, формуланың сілтемелері,
Ұяшыққа сілтемені әр түрлі тәсілдермен беруге болады. Біріншіден, ұяшықтың
Үнсіз келісім бойынша формулалардағы ұяшықтарға сілтеме салыстырмалылар ретінде қарастырылады.
В2 ұяшығында А3 ұяшығына сілтеме болсын делік. Салыстырмалы түрде
Абсолютті сілтеме - бастапқы шығу мәліметтері бар ұяшықтардың формуласын
Мыналарды айырып бөледі:
- толық абсолютгі сілтеме ($ белгісі бағана аты алдында
- бірен-саран абсолютті сілтеме
алдында, не болмаса баған аты алдында қойылады, мәселен: А$8
немесе $А8). Бұл
координат ғана өзгеріссіз қалады.
Формулалардағы адрестеу типін жылдам өзгерту үшін F4 функционалды пернесі
Формулалардағы қателердің мәні. Ехсеl табатын қателерді қарастырайық.
#Dе1/0! - бөлгіштің адресі дұрыс берілмеген және сіз керекті
#Атау? - Ехсеl сіздің формулада қандай атау немесе адрес
#Мән! - аргумент ретінде сан немесе мерзім орнында мәтін
Бұл қате сіз тапсырма берген функция дәлелдің жеке мәнімен
#Сілтеме! - формула көрінетін ұлшық жойылған. Оның мәнісі мынада,
Бұл хабар сіз егер жоқ адреске сүйенуге әрекет жасасаңыз
В5 ұ_яяшығында = СУММ (А1 :А5) формуласы В5 ұяшығында
Алайда, сіз формуланы жоғары В4 ұяшығына көшіруге әрекет жасасаңыз,
Теріс саннан шаршылық түбір алуға әрекет жасасаңыз, барлық міндетті
Қаржылық-экономикалық есептеулер. МS ЕхсеІді қолданудың тағы бір аумағы қаржылық
Қазіргі заманғы қаржылық есептеу тәсілдерін игеру кәсіпкерді, менеджерді, банк
Ехсеlде 15 құрамдас және 37 қосымша қаржылық функция атқарылады.
Шешілетін міндеттер типі Ехсеlдің барлық қаржылық функцияларын мынадай шартты
аннуитетер мен инвестициялық жобаларды таддауға арналған
функциялар;
құнды қағаздарды талдауға арналған функциялар;
амортизациялық төлемдерді есептеуге арналған функциялар;
қосалқы функциялар.
Әрбір топтың функциясының іс жүзінде міндетті және қосымша (міндетті
Ехсеlдегі логикалық операциялар. Ұяшық мәнінде кейбір есептерді шешуде бір
Мысал қарастырайық. Азық-түлік тауарларын сататын коммерциялық сауда нүктесінің сатушысы
Сатылымдар туралы есеп
№
р/с А В С D
1. Тауар атауы Баға
(тенге/кг) Сатылды
(кг) Түсім (теңге)
2. Құмшекер 80.00 120 9600,00
3. Үнтақжарма 40.00 200 8000,00
4. «Экстра» тұзы 20.00 40 800,00
... ... ... ... ...
30. Барлығы
1400 56000,00
Біз тауар киллограмдап босатылады және оның бағасы теңге/кг болып
Жұмыс парақтары мен кітаптарды басып шығаруды басқару
Беттерге бөлу
Сервис -> Параметрлер —> Түр диалогтық терезесінде Беттерге автобөлу
2-сурет. Беттерге бөлу.
Wordтан айырмасы электрондық кесте көлбеу ғана болып емес, тік
Маркер сызықтарын алып тастау үшін меңзерді одан төмен немесе
Беттің параметрлері
Файл—>Беттің параметрлері диалогтық терезесінде өрістер бетінде беттерде кестелерде орналасқанда,
3-сурет. Беттің параметрлері.
Колонтитулдар беті бұл
Бет Парағында желілерімізді, жолдардың тақырыбын және бағандарды басуға болмайтынын
Масштаб. Ехсеl кестелеріңіздің ұлғайтылған немесе кішірейтілген көшірмелерін басуға мүмкіндік
Масштабты натуралды шаманың проценттерімен беруге болады, ал кестеңізді енінен
Басылымды қарау. Кестелерді безендіру жөніндегі іс-қызметінің ақырғы нәтижесін Файл
Басу кнопкасын басып, барлығын принтерге жіберіңіз.
Файлды басуға жіберудің басқа да мүмкіндіктері бар. Файл мәзірінде
Бірнеше жұмыс парағын басу үшін оларды әуелі Shift нсмесе
Диаграммалармен жұмыс істеу
Кесте ұяшықтарындағы сандық мәліметтерді көрнекі графикалық формада - кестенің
Диаграмма құрар алдында онда не көрсету
Ізделіп отырған диапазонды ерекшелеңіз және Диаграммалар шебері
кнопкасын басыңыз.
Диаграммалар шебері үшін диапазон белгіленгеннен кейін
кнопкасын екінші адымға көшу үшін шертіп басыңыз. Экранда барлық
палитрасын жандандырады.
Гистограммалар
Бірнеше кезеңдер шегінде әр түрлі элементтермен болатын өзгерістерді немесе
Сызықтық диаграммалар
Гистограммапар сияқты, бірақ олар басқаша бағдарланған. X осі (немесе
Графиктер
Уақыт өте келе акциялардың жағдайы қалай болады? Бәсекелестердің акцияларына
Дөңгелек диаграммалар
Бүтін мен оның бөліктері: барлық бюджет пен оның жеке
Дөңгелек диаграммалар мәліметтердің дара тізбектілігін ғана көрсете алады. Кестедегі
4 –сурет. Дөңгелек диаграмма
Сақина тәрізді диаграммалар - бұл дөңгелек диаграммалардың бір түрі.
Аумақты диаграммалар графиктерге ұқсас, оларды ұқсас жағдайларда - уақыт
Жапырақша және нүктелі диаграммалар мәліметтердің әр түрлі тізбектілігі арасындағы
Нүктелік диаграммалар статистикада кеңінен қолданылуда. Олар уақыт өте келе
графиктерді уақыттың жүйелі бөлігі арасында болатын өзгерістерді
бақылау үшін (мысалы, күндер, апталар, айлар) қолданады.
нүктелік диаграммаларды уақыт аралықтарында бірдей емес шамалар
болғанда қолданады. Мысалы, кеңсе тауарларының күнделікті сатылымына талдау жасалып
Көлемді диаграммалар. Жазық (екі өлшемді) және көлемді (үш өлшемді)
Көлемді диаграммалардың тектестері арасында үстіңгі диаграммалар ерекше. Оларды бірнеше
1-суретте 2002-2003 жылдарда
Осы мәліметтер бойынша диаграмма кұрайық.
Диаграммамен қамту көзделетін мәндердің диапазонын ерекшелеңіз,
сосын Диаграммалар шебері кнопкасын шертіңіз.
Меңзер гистограмманы бейнелейтін,
жүретін креске айналады. Оны диаграмма болуы тиісті төңірегі жоғары
3. Диаграммалар шебері (1 адым) шертіп баса шақырылады. Қажетті
5-сурет. 2002-2003 жж. өнімдерді сату
4. 2-адым - шешім қабылдау керек. Дөңгелек диаграмма
таңдап, не шығатынын байқайық. Екі шертіп, көлемді дөңгелек
диаграмманы таңдайық. 3-адым терезесі
5. Кейін кнопкасын екі рет (екі рет, қосарлап шертіп
шертіп, осылайша диаграммалар
6. Нәтижені қарау кнопкасын басып, ұстай тұрыңыз. Бұл
алдын ала қарау деп аталады.
7. Ары қарай кнопкасын
8. Жолдардағы қатарлар ауыстырып қосқышы кнопкасын
шертіп басыңыз. Бұл терезеде сіз барлық диаграмманы қалай
атап, X жэне Ү осін қалай белгілеуді көрсетуіңіз керек.
9. Ары қарай кнопкасын шертіп немесе Enter-ді басып,
Диаграммалар шебері диалогтық
диаграмманы қайда құруға көрсетуіңіз
10. Диаграмма шебері соңғы диалогтық
үшін Дайын кнопкасын басыңыз.
Диаграмманы жеке параққа орналастыру. Диаграмманы жеке жұмыс парағында орналастырудың
Мәндер диапазоның ерекшелеңіз, Диаграммалар шебері кнопкасын, сонан соң мақсатты
Екінші тәсіл.
Құрылуға тиісті мәндер диапазонын ерекшелеңіз.
Кірістіру мәзіріне жаңа парақта Диаграмма таңдаңыз.
Диаграммалар шебері автоматты түрде белсенді болады
ЕхсеІ диаграммасының барлық қадамдарын жасаған соң оны
«1-диаграмма» деген аты бар параққа орналастырады.
ЕхсеІ диаграммасын Word құжатына
Бір уақытта жұмыс істейтін Word пен Ехсеlде Ехсеlге көшу.
бар парақта ол экранда көріну үшін шерту.
Файл Ехсеl мәзірінде
диалогтық терезесі пайда болады.
Бұл диалогтық терезеде Диаграммалар таңбашасын
Пайдаланушылық мөлшері опциясын таңдау.
ОК кнопкасын шерту, сонан кейін диаграмма төңірегінде «Диаграмма
аумағы» деп аталатын төменгі оң жақ бұрышта белгіленген штрихтық
Осы шеңберде шерту керек, ол штрихтыдан реттегіштері бар
маркерлерімен) өрнектіге айналады. Шеңберді реттегішпен кез келген бағытқа әкеліп,
Диаграмма мөлшерін шеңберді
қолтаңба мөлшерін азайтқаннан соң жебені (стрелкалы) кнопканы стандартты аспаптық
Ехсеl стандартты құралдар панелінде Көшіру кнопкасында шерту.
Енді Wordқа көшіп, диаграммаға кірістірудің орнын меңзермен
көрсетіп және Word стандартты құралдар панелінде тұрған Кірістіру кнопкасын
Диаграмманы мәтінмен жіктеу. Кірістірілген диаграмманы қоршау үшін мыналарды орындау
- құжатқа кірістірілген диаграммада шертіп, оны ерекшелеу (диаграмма
төңірегінде реттегіштер пайда болады).
Кірістіру мәзірінде Кадрды таңдау. Егер бейнелеудің Кәдімгі режимі
іске қосылса, Word Беттерді белгілеу режиміне көшу керек пе
Диаграмма төңірегінде өрнекті шеңбер пайда болады және диаграмма
абзац басына ауысып көшеді. Кадр ішінде кез келген
Үнсіз келісім бойынша кадр жиектеледі. Егер бұлай
мәзірінде Кадрды таңдаңыз. Экранда тиісті диалогтық терезе
МS ЕхсеІ -дегі мәліметтер базасы
Мәліметтер базасын жасау
Мәліметтер базасы ретінде қаралатын сала
Кәдімгі жұмыс парақтары тізімдер болып табылғанымен, оларды тиімді қолдану
- басты жолды басқа шрифтпен
шеңбермен көмкеріңіз, қарайтыңқыраңыз,
- бірдей сыңайдағы мәліметтер орналасатын тиісті өрісте жазбалар жасаңыз.
- бағандарды (өрістерді) әр түрлі пішімдеп, тізімді оқуға
қолайлы етіп жасауға тырысыңыз. Мысалы, жолара сайын сұр
фонды қолдануға болады. Тек курсивпен немесе жартылай жуан
шрифтісімен ерекшеленген шрифтер тізім басылып шыққаннан
кейін солай болып шығатындығын ұмытпау керек;
- қажет болса, бас әріптермен ерекшелеуді пайдаланыңыз. ЕхсеІ
- тізімдерде формулалар да қолданылады.
Жоғарыда «не істеу керек» категориясынан ережелер келтірілген, енді тізім
- кез келген өрісте бос орын болуы мүмкін, бірақ
- тізімді бір парақта басқа мәліметтерді ориаластырмауға тырысу керек.
шығару керек.
Тізімді үш қадамнан құруға болады:
Басты жолды енгізіңіз. Бұл жолдың әрбір бағанында жазбасының тиісті
өрісі атауын енгізіңіз.
Басты жолдың ұяшықтарының кез келгенінде шертіңіз, сосын
Мәліметтер мәзірінде Форма бұйрығын таңдаңыз. Бағандардың тақырыптарына сай жасалған
- Жазбаны қосу.
- Таңдалған жазбаны жою.
- Жазба аясында
- Бір жазбаға артқа қайырылу.
- Келесі жазбаға көшу.
- Тапсырылған критерийлерге сәйкес жазбаларды іздеу.
3. Тізімнің әрбір өрісіне мәліметтер енгізіңіз. Бір өрістен екінші
6-сурет. Кесте жасау
Форманың көмегімен жазбаларды іздеу
Критерийдің кнопкасын шерткеніңізде, форма ізденіс құралына айналады. Ізденіс критерийі
Нақты бұйымға тапсырыс берген клиентті табу талап етілсе, ол
Жаңа критерий енгізу үшін, Тазарту кнопкасын шертіңіз және бәрін
Жазбаларды редакциялау
Формадағы диалогтық терезедегі ағымдағы жазбаны редакциялауға болады. Мұндайда сөз
Формалармен жұмыс жасауда жаңа жазбалар тізім соңына жазылады.
Мұндайда барлық жазбалар төменге жаңадан бір жол төмен жылжытылады.
Жазбаларды іріктеу. Ехсеlде керегінше пайдалануға болатын кез келген өзгертулер
Программада бір немесе бірнеше басты өрістер бойынша, соның ішінде
Ехсеl мәліметтер базасында жазбаларды дұрыс іріктеуі үшін қандай өрістер
Мәліметтерді іріктеу үшін мыналарды орындау керек;
мәліметтер/сұрыптау мәзірі бұйрығын атқару;
пайда болған диалогтық терезеде іріктеу параметрлерін таңдау (7-сурет).
Олардың көмегімен мәліметтерді
7- сурет. Мәліметтерді сұрыптау терезесі.
Жазбаларды сұрыптау кезінде үш өріске дейін көрсетуге болады, олар
Тіпті егжей-тегжейлі сұрыптауға ниеттену үшін Параметрлер кнопкасын шертіңіз. Регистрді
Автосүзгіні пайдалану. Егер жалпы тізімнен кейбір шарттарға сәйкес ақпараттың
Тізімнің барлық аумағын (тақырылпен қоса) ерекшелеңіз.
Мәліметтер Сүзгі/Автосүзгі мәзірі бұйрығын орындаңыз,
Кейін тақырыптар жолында мәндерді
Пайда болған кнопкаларды
іріктеудің стандартты критерийлері (Барлығы, Алғашқы 10... нақтылы мәндері бар
НС 44 нөмірлі бұйымға тапсырыс берген клиенттер туралы ғана
8-сурет. Автосүзгіні қолдану
Тауардың нөмірі өрісінде НС 44 мәнін Автосүзгі тізімінен табамыз
Барлық тізімді қалпына келтіру үшін Мәліметтер мәзірінде Сүзгі/Барлығын көрсету
Автосүзгінің алғашқы ондығы. Сұрыптау нәтижесінде тізім осы критерийге арналған
Автосүзгі кнопка-жебесін борыш сомасы түрінің сандық мәндері бар бағанда
Опция Алғашқы 10 деп аталса да, сандық мәні бойынша
Автосүзгіні баптау. Автосүзгінің көмегімен алынатын тізімді Шарт опциясын пайдаланып,
Тапсырыстар мерзімі бағанында Автосүзгі жебесінде шертіп, пайда
болған тізімнен Шартты таңдаңыз.
Экранда Пайдаланушылық автосүзгі диалогтық терезесі пайда болады.
Бұл терезеде Тапсырыстар мерзімі тобында жоғары сол жақ жебені
Жоғарыдағы сол жақ өрістегі
барлық элементтердің тізімі пайда болады. «19.05.02»
мәнін таңдаңыз. Бұл мән өрісте жебемен қатар қалады.
ЖӘНЕ операторын тандаңыз, сосын төменгі сол жақ
шертіңіз. Салыстыру операторы тізімі тағы да пайда болады. Мынадай
Осы баған элементтерінің тізімін тағы да шақыру үшін сол
төменгі өрістің жебесін шертейік. «29.05.02» мәнін таңдайық.
Пайдаланушылық автосүзгі диалогтық терезесінде ОК кнопкасын
шертіп, белгілеуді аяқтайық. Нәтижесінде берілген шарттарды қанағаттандыратын жазбалар ғана
9-сурет. Автосүзгіні баптау
Іске қосылған Автосүзгіні ажырату үшін Мәліметтер мәзірінде Сүзгі/Автосүзгіні таңдау
Сонымен қатар есептелетін белгі-өлшем (критерий) бойынша бірнеше өріс пен
Сүзгіден өткен жазбаларды басуға шығару үшін олар экранда пайда
Тізімді пішімдеу. Тізімді пішімдеу үшін Пішім - Автопішім мәзірі
Электронды кестелердегі мәліметтерді өңдеу
Аралық қорытындылар. Қорытынды есептеулер жалпы мәліметтердің белгілі бір жиынтығын
Қорытынды ақпаратты алу Мәліметтер мәзірінен Қорытындылар бұйрығымен қамтамасыз етіледі.
Қорытындылар бұйрығы тізімнің фрагментін алады, ерекшеленген өріске тиісті СУММ
Қорытындылар бұйрығы жұмыс істеу үшін тізім әуелі сұрыпталуы тиіс.
Қорытындылар сізге қандай өріс немесе өрістер бойынша қажет
екендігін анықтаңыз, сонан соң тізімді
Мәліметтер мәзірінде Сұрыптауды таңдаңыз,
бойынша сұрыптау өрісіндегі
Мәліметтер мәзірінде Қорытындылар бұйрығын таңдасақ, экраннан
Аралық қорытындылар диалогтық терезесін аламыз. Әрбір өзгеріс өрісіндегі жебені
өрістер тізімінде Клиентті таңдаймыз.
4. Операция өрісінде қорытынды мәндерді
5. Қорытындыларды мыналар бойынша
қорытынды шығаруға тиісті элементті таңдаңыз. Бұл тізімде мәліметтер
6. ОК кнопкасын шертіңіз. Экранда
Қорытындылар есебін басу
Қорытынды ақпараттың тізімін ерекшелеу үшін шрифтерді, қоршауларды өрнектер мен
Файл мәзіріне Басу бұйрығын таңдап, тізімді басып шығаруға болады.
Аралық қорытындыларды алғаннан кейін тізімді бастапқы қалыпқа келтіру үшін
Бірақ болдырмау қорытындыларды жасағаннан кейін тізім ешқандай басқаша өзгерту
Жиынтық кестелер
Жиынтық кестелер - аралық қорытындылары бар, дәстүрлі тізімдерді қолданудың
Жиынтық кесте Жиынтық кесте шебері (Мәліметтер /Жиынтық кесте... мәзірі
бірінші және екінші қадамдар – мәліметтер көзін таңдау;
үшінші - жиынтық кесте үлгісін жасау: жиынтық кесте өрісі
оның бағдарын анықтау,
төртінші - жиынтық кестені орналастыруды белгілеу.
Жұмыс парақтарын байланыстыру
Парақтар арасындағы ақпаратты ерікті түрде бөлуге болады. Мысалы, бір
Мұндай құрылым жасаудың бірқатар артықшылықтары бар. Жиынтық мәліметтерді артық
Жұмыс парақтарын байланыстыру адрестеудің көмегімен жасалады, мұнда өңделуге тиісті
=С5*Парақ3!F5 - бұл жазба ағымдағы жұмыс парағының С5 ұяшығының
Ұяшықты шертіп, Көшіру
басып, көшіп, «=» енгізу.
Парақ-көздің таңбашасында шерту. Біз бастаған парақтың таңбашасы
көмескіленіп, ерекшеленеді, ал парақ көзге сілтеме формулалар жолында пайда
Көшіруге арналған ұяшықта шерту. Оның маңайында жылжымалы
қоршау пайда болады.
Enterді басу. Қажетті жерде кассаның мәні пайда болады
(10-сурет).
10-сурет. «Фортуна» фирмасының балансы.
11-сурет. «Фортуна» фирмасының кассасы
12-сурет. Кассаның мәні
«Касса»!С10 Ехсеl осылайша көрсетсе, онда бастапқы мәліметтер де орналасқан.
Бірнеше кестелердің ұяшығын үш шамалы сілтемелермен байланыстыру
Егер сіз жұмыс кітабының бірнеше жерінде ұяшықтын бір диапазонына
13-сурет. Үш шамалы сілтеме
Үш шамалы сілтеме жасау үшін мыналарды орындау керек:
Үш шамалы сілтеме орналастыру көзделетін ұяшықта шертіп, формула
енгізе бастау керек.
2. Межеленген диапазонда (біздің жағдайымызда
3. Shift пернесін басып, ұстай тұрып диапазонда (біздің жағдайымызда
көмескіленеді.
4. Формулаға енгізу үшін
ұяшықты немесе диапазонды ерекшелеу.
5. Барлық операцияны аяқтап, Еnterді
14-сурет. Парақтарды байланыстыру
Мұндай үш шамалы сілтемелер барлық парақтарда да сондай ұяшықтар
Мәліметтерді біріктіру
Мәліметтерді біріктіру дегеніміз - кестенің бірнеше аймағында немесе әр
Ұяшықтардың орналасуы бойынша мәліметтерді біріктіруді атқару үшін мәліметтер бірігуге
Ашылған Функция тізімінде мәліметтерді өндеу үшін қолданылатын, мәселен, егер
ҚОРЫТЫНДЫ:
Дипломдық жұмыс барысында МS ЕхсеІ
Тапсырманы орындау үщін, ең алдымен келесі амалдарды орындау қажет:
ПУСК кнопкасын басыңыз.
ПРОГРАММЫ тақырыбын таңдаңыз.
МS EXCEL тақырыбын таңдаңыз.
Жұмыс кітабында лист 1 атауын өз фамилияңызға өзгертіңіз. Ол
Тышқан көрсеткішін лист 1 жазуына апарып тышқанның оң жақ
Қосымша мәзірден ПЕРЕИМЕНОВАТЬ параметрін таңдаңыз.
Басқа түске боялып көрсетілген орынға өз фамилияңызды жазыңыз.
ENTER клавишасын басыңыз.
Жұмыс кітабына жаңа беттер қосып,жұмысты одан әрі жалғастыруымызға мүмкіндік
Электронды кесте кәдімгі
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
Балапанов Е.Қ. Бөрібаев Б., Дәулетқұлов А. Информатикадан 30
Информатика: Учебник / Под ред. Проф. Н.В. Макаровой. –
Информатика:Практикум по технологии работы на компьютере/под ред. Проф. Н.В.
Каратыгин С.А. и др. Электронный офис: в 2-х томах:
Николь Наташа, Альбрехт Ральф Электронные таблиции ЕхсеІ 5.0.Практическое пособие/Пер.
С.Симонович, Г.Евсеев, А.Алексеев «Общая информатика» Москва 2000
С.Симонович, Г.Евсеев, А.Алексеев «Специальная информатика» Москва 2000
Н.Ермеков, М.Ермеков, С.Ноғайбаланова «Информатика» Алматы 2002
О.Ефимова, В.Морозов «Курс компьютерной технологии» І том Москва 1998
Информатика негіздері №1,52002 журнал
Нортон П. «Персональный компьютер фирмы IBM и операционная система
Финогенов К.Г. «Основы языка Ассемблера» - М.: Радио и
Алдажаров Қ.С., Бекбаев А., Бөрібаев Б., т.б. «Қазақша-орысша, орысша-қазақша
Алдашев С.А., Ахметов Н.Р. «Информатика мен есептеуіш техника терминдерінің
Информатика задачник –практикум 1-том Москва 1999г.
Нортон П. «Персональный компьютер фирмы IBM и операционная система
Пустовалов В.И. «Язык Ассемблера в программировании информационных и управляющих
Финагенов К.Г. «Основы языка Ассемблера» - М.: Радио и
Нортон П. «Персональный компьютер фирмы IBM и операционная система
Богумирский А. «MS DOS 62/6.22» - Питер, 1995.
8