Республикалық бюджет

 ЖОСПАР
КІРІСПЕ 2
1. Мемлекеттік бюджет 3
1.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі 3
2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы 5
3. Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен
4. Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы 26
5. Бюджеттік процесс 29
ӘДЕБИЕТТЕР 39
КІРІСПЕ
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке ортақ
Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджетке
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына
1) мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін
2) құнды жасау және оны тұтыну процесін
3) қоғамдық өнімнің оның тауар нысанындағы қозғалысымен
1. Мемлекеттік бюджет
1.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі
Мемлекеттік бюджет, кез келген басқа экономикалық категория сияқты,
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы сияқты
Мемлекеттік бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты механизмдерінің бірі.
Ақырында, мемлекеттік бюджет орындалуы міндетті мемлекет заңдарының бірі
Сөйтіп, бюджетті осы жоғарыда айтылғандардың жиынтығы ретінде қараған
Нарықтық механизмге көшу жағдайында мемлекеттік бюджеттің қаражаттары ең
1 сызба. Мемлекеттік бюджеттің сапалық сипаттамасы
МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ
Шығындар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды
Қаржылық жоспарлау процесінде бюджет ұлттық шаруашылықтың салаларына және
2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін басқарудың барлық
Дүниежүзінің әр түрлі елдерінде бюджет құрылысы мемелекеттің құрылысына,
Бюджет құрылысында басты орынды бюджет жүйесі алады, ол
Бюджет жүйесінің құрамы елдің ұлттық-мемлекеттік құрылымымен анықталады. Мемлекеттің
Федеративтік мемлекеттерде бюджет жүйесі үш буыннан тұрады:
мемлекеттік бюджет немесе федералдық бюджет немесе орталық мемлекеттің
федерация мүшелерінің бюджеттері (АҚШ-та — штаттардың, ГФР-да -
жергілікті бюджеттер.
Унитарлық (біркелкі) мемлекеттерде екі буынды бюджет жүйесі қолданылады:
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бюджет құрлымының унитарлық типімен
Қазақстан Республикасында жиынтығында мемлекеттік бюджетті құрайтын бекітілетін, атқарылатын
республикалық бюджет;
облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеті;
ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеті.
Қазақстанда төтенше немесе соғыс жағдайында төтенше мемлекеттік бюджеттің
2 сызба. Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
1991 жылы Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі түбірлі өзгерістерге
Бюджет кодексіне сәйкес, мемлекеттік бюджет - араларындағы өзара
Мемлекеттік (республикалық) және жергілікті (муниципалдық) бюджеттер кез-келген басқа
Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі республикалық бюджетте
Республикалық бюджет — бұл салықтық және басқа да
Жергілікті бюджет (әкімшілік-аймақтық бірліктердің бюджеттері)—облыстық бюджет, республикалық маңызы
Бюджет кодексімен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер
Бюджет заңнамасымен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер
Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет Қазақстан Республикасының
Төтенше мемлекеттік бюджет республикалық және Қазақстан Республикасындағы тетенше
Төтенше мемлекеттік бюджетті бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті
Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төтенше немесе соғыс жағдайын
Төтенше мемлекеттік бюджеттің қабылданғаны туралы Қазақстан Республикасының Парламенті
Төтенше мемлекеттік бюджеттің қолданылу уақытына тиісті қаржы жылына
Төтенше мемлекеттік бюджет төтенше немесе соғыс жағдайы енгізілген
Төтенше мемлекеттік бюджеттің қолданылуы тоқтатылғаннан бастап республикалық және
Қазақстан Республикасының жекелеген жерлерінде төтенше жағдай енгізілген ретте
Қазақстан Республикасының бірнеше аймақтарының аумақтарында бір мезгілде төтенше
Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры оқулықтың 16 тарауында қаралған.
Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі бюджеттердің әр түрлі деңгейлерінің
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі мемлекеттік бюджет жүйесіне кіретін
Бюджеттің бірлігі қағидаты бюджет жүйесін ұйымдық-экономикалық орталықтандырудың дәрежесін
Бюджеттердің бірлігі бірыңғай бюджет заңнамасын қолданумен, соның ішінде
Алайда бюджеттердің бірлігі бюджет жүйесін құрудың маңызды қағидаты
Биліктің әрбір органы өз бюджетін жасайды, бекітеді және
Бюджеттің толықтығы (толымдығы) бюджетке үкіметтің барлық қаржы операцияларының,
Бюджет іске асатындай болуы тиіс, нақты экономикалық және
Реалистік қағидаты — параметрлердің экономиканың ағымдағы жай-күйінің көрсеткіштеріне,
Реалистік қағидаты бюджет тізімдемесін бұрмалауды болдырмау және бұзылуын
Транспаренттілік қағидаты—бюджет заңнамасы саласындағы нормативтік құқықтық актілерді, бекітілген
Дәйектілік қағидаты дегеніміз мемлекеттік басқару органдарының бюджет қатынастары
Тиімділік пен нәтижелілік қағидаты—бұл бюджеттік бағдарламалардың паспорты қарастырған
Басымдық қағидаты—бюджеттік процесті республиканың немесе аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуының
Жауапкершілік қағидаты—бюджеттік процеске қатысушыларды бюджет заңнамасын бұзғаны үшін
Бюджеттердің жариялылығы қағидаты бекітілген бюджеттер мен алдағы қаржы
Бюджет кірістерінің қалыптасуы (ең алдымен салықтар, алымдар арқылы)
Бюджет жүйесін құрудың барлық қағидаттары өзара ұйлестірілген және
Нақтылы жағдайда бұл қағидаттардан жиі ауытқиды. Мысалы, кейде
Бюджет жүйесі реттеуші кіріс көздерін пайдалану, мақсатты және
Кірістер мен шығыстардың егжей-тегжейлі тізбесі мен топтамасы бюджетттік
Бірыңғай бюджеттік сыныптама бірыңғай және бюджеттердің барлық деңгейлері
Бюджет тусімдерінің сыныптамасы бюджет заңнамасына негізделген барлық деңгейлер
Бюджет шығыстарының фунщиялық сыныптамасы барлық деңгейлер бюджетінің шығыстарын
Бюджет шығыстарын функциялық сыныптауды топтастыру мынадай деңгейлерден тұрады:
Функциялық топ — салалық белгілері мен функциялық бағыты
Бюджет шығыстарының функциялық сыныптамасының негізінде бюджеттік бағдарламалар әкімшілерін,
Мемлекеттік басқарудың функциялары мен мемлекеттік саясатты жүзеге асыру
Экономикалық нәтижелерге қарай бюджеттік бағдарламалар былайша ажыратылады:
ағымдагы бюджеттік бағдарламалар, олар тұрақты сипаты бар немесе
дамудың бюджеттік бағдарламалары, олар бюджеттік инвестицияларды жүзеге асыруға
Белгілі бір функцияларды атқаратын мемлекеттік басқару деңгейіне қарай
Жүзеге асыру тәсіліне қарай бюджеттік бағдарламалар бір әкімші
Бюджеттік бағдарламалардың тиімділігін бағалау үш стадияда — бюджеттің
Жоғарғы және төменгі бюджеттердің бюджет процесіндегі қатынастары бюджетаралық
Нарықтық экономика жағдайында бюджет процесінде жоғарғы және төменгі
Бюджет кодексіне сәйкес бюджет процесінде облыстық бюджеттің, республикалық
Бюджетаралық қатынастар мемлекеттік басқарудың деңгейлері арасында функциялар мен
Үкімет пен орталық мемлекеттік органдардың, облыстардың жергілікті атқарушы
Шығыстардың өкілеттіктерін немесе түсімдердің жекелеген түрлерін бюджеттің бір
Бюджетаралық қатынастар мынадай қағидатгарға негізделеді:
1) облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана бюджеттерінің
2) түсімдерді тиімді бөлу, ол түсімдердің ара жігін
төменгі бюджеттерге тұрақты сипаты бар, сыртқы факторлардың әсеріне
мемлекеттік мекемелер көрсеткен қызметтер үшін төлемақы болып табылатын
қайта бөліну сипаты бар, сондай-ақ салық базасы әркелкі
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді
нақты аумақтық байланыстылығы бар салықтық базадан алынатын салықтар
3) Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық бірліктерінің бюджеттік қамтамасыз етілу
4) жергілікті атқарушы органдардың бірдей деңгейде мемлекеттік қызмет
5) мемлекеттік қызмет көрсетуде ұсынудың барынша тиімділігі мен
6) мемлекеттік қызмет көрсету деңгейін оны алушыларға барынша
7) бюджеттің әрбір деңгейінің алынған ресми трансферттер мен
Бюджетаралық қатынастар:
1) республикалық және облыстық бюджет, республикалық маңызы
- ресми трансферттермен; бюджеттік кредиттермен;
2) облыстық және аудандық (облыстық маңызы бар қалалар)
ресми трансферттермен;
бюджеттік кредиттермен;
кірістерді бөлу нормативтерімен реттеледі.
Ресми трансферттер жалпы сипаттағы трансферттер ағымдағы нысаналы трансферттер,
Бюджетаралық қатынастарды реттеу нысандарын айқындаған кезде бюджеттер деңгейлерінің
Нысаналы трансферттер мен кредиттерді жергілікті атқарушы органдар тек
Нысаналы трансферттер мен кредиттердің қаржы жылы ішінде пайдаланылмаған
Бюджетаралық реттеу — теңгерімділік мақсаттарында жоғарғы бюджет ресурстарының
Бюджеттік алынымдар — заңнамалық актілермен немесе мәслихаттардың шешімдерімен
Субвенциялар - төменгі бюджеттердің жоғарғы бюджеттерден заңнамалық актілермен
Реттеуші кіріс көздері бекітіліп берілген және реттеуші болып
Бекітіп берілген кірістер — бұл түгелдей немесе ішінара
Реттеуші кірістер — жоғарғы бюджеттен төменгі бюджетке нығайту
Бекітіп берілген жөне ретттеуші кірістердің тізбесі бюджет заңнамасында
Егер биліктің әрбір деңгейінде жиынтық бюджеттердегі түсімдердің көлемі
Бюджетаралық қатынастарда түрлі деңгейлер бюджеттерінің қаржы екілеттіктерінің келісілмегендік
негізгі рөлді ойнайтын салықтар:
а) тура салықтар: мүлік, жер салықтары, көлік құралдарына
ә) жанама салықтар: сатып алуға салынатын салық, көпшілік
жергілікті органдардың аумақтарында жиналатын мемлекеттік салықтарға биліктің орталық
басқадай жергілікті салықтар, алымдар және төлемдер, салықтық емес
Жергілікті бюджеттерде салықтық жене салықтық емес кірістер 85-70%
1. Төленбеген төлемдер. Бүл проблема мыналардан шығатын айналым
еркін баға белгіленімін белгілеуден;
кәсіпорындардың өзара коммерциялық кредиттер беруінің тоқтатылуынан;
төлем және есеп айырысу кредиттерінің күшін жоюынан;
өндіріс тиімсіздігінен.
Төленбеген төлемдердің проблемасы мүндаға дейін қосымша төлем қаражаттарын
2. Жалақы бойынша берешек. Ол мына себептерден
1) ақша қаражатының жоқтығы;
2) ақша қаражаттарын айналымға коммерциялық құрылымдарға қасақы жіберу;
3) әр түрлі банктерде бірнеше есеп айырысу
бюджеттер жоспарланған деңгейдегі қаражаттарды ала алмайды.
3. Заң бойынша тиісті міндетгі төлемдері жүмылдыруға бейімсіз
4. Орталық пен жергілікті жерлердің арасында айқын өкілеттіктің
3. Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты
Кірістер мен шығыстардың қүрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-экономикалық
Нарықтық қатынастарға көшкенге дейін КСРО-ның мемлекеттік бюджетінің кірістері
Дағдыдағыдай, кірістердің қөзі салықтар немесе оларға барабар төлемдер
Бюджет кодексіне сәйкес бюджеттің құрылымы мына бөлімдерден тұрады:
кірістер:
салықтық түсімдер;
салықтық емес түсімдер;
негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер;
ресми трансферттер түсімдері;
шығындар;
операциялық сальдо;
таза бюджеттік кредит беру:
бюджеттік кредиттер;
бюджеттік кредиттерді өтеу;
қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо:
қаржы активтерін сатып алу;
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер;
бюджет тапшылығы (профициті);
бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану):
қарыздар түсімі;
қарыздарды өтеу;
бюджет қаражаты қалдықтарының қозғалысы.
Бюджеттерді бекіту және бюджеттердің атқарылуы туралы есептерді түзу
Бюджеттің кірістері салықтық және басқа міндетті төлемдер (салықтар
Мақсатты ресми трансферттерді қоспағанда, кірістердің нысаналы мақсаты болмайды.
Бюджеттің шығындары —қайтарылмайтын негізде белінетін бюджет қаражаттары. Шығындардың
Бюджет шығындары мынадай түрлерге бөлінеді:
1) мемлекеттік мекемелердің қызметін қамтамасыз ететін шығындар;
2) түрақты сипаты жоқ іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізуге
3) мемлекеттік тапсырысқа арналған шығындар—мемлекеттік саясатты іске асыру
4) жеке тұлғаларға ақшалай төлемдер—қызметкерлерге еңбегі үшін ақшалай
5) заңи тұлғаларға субсидиялар—мемлекеттік мекемелер және қоғамдық бірлестіктер
6) ресми трансферттер—бюджеттің бір деңгейінен екіншісіне, сондай-ақ Ұлттық
Заңи тұлғаларға субсидиялар нақты саланы немесе қызмет аясын
Ресми трансферттердің жалпылама сипаты да, нысаналы мақсаты да
Республикалық және жергілікті бюджеттерді болжауға болмағандықтан жоспарланбаған және
Үкіметтің, жергілікті атқарушы органдардың резерві:
төтенше резервті;
шұғыл шығындарға арналған резервті;
облыстық бюджеттердің, республикалық маңызы бар қалалар, астана бюджеттерінің,
Үкімет резервінің және жергілікті атқарушы орган резервінің жалпы
Үкіметтің және жергілікті атқарушы органдарының резервтерінен ақша бөлу
Резерв құрамында көзделген ақша толық көлемінде пайдаланылған жағдайда
Үкіметтің немесе жергілікті атқарушы органның резервінен бөлінген ақша
Үкіметтің және жергілікгі атқарушы органдардың резервтерін пайдалану тәртібін
Операциялық сальдо бюджет кірістері мен шығындары арасындағы айырма
Бюджет шығындарының бюджет кірістерінен асып түскен сомасы теріс
Ағымдағы бюджеттік бағдарламалардың жалпы көлемі бюджет кірістерінің көлемінен
Таза бюджетптік кредит беру бюджеттік кредиттердің және бюджеттік
Қаржы активтерімен жасалатын операциялар:
қаржы активтерін сатып алуды;
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдерді кіріктіреді.
Қаржы активтерін сатып алу—заңи тұлғалардың, соның ішінде халықаралық
Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер— мемлекеттік меншіктегі
Қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо қаржы активтерін
Қаржы активтерін сатып алу және мемлекеттің қаржы активтерін
Бюджет тапшылығы (профициті) таза бюджеттік кредит беруді және
Теріс белгімен алынған шама бюджет тапшылығы, оң белгімен
Бюджет тапшылығының жол берілетін шекті мөлшері әлеуметтік-экономикалық дамудың
Бюджет тапшылығын қаржыландыру—қарыз алу және бюджет қаражатының бос
Бюджет тапшылығын қаржыландыру мәні оң белгімен белгіленеді және
Бюджет профицитін пайдалану— қарыздар бойынша негізгі борышты өтеуге
Бюджет профицитін пайдалану мәні теріс белгімен белгіленеді және
Қазақстан Республикасының экономикасы басынан кешіріп отырған нарықтық қатынастарға
Бюджеттің кірістері — бюджетке қайтарылмайтын негізде салықтардан, алымдардан
"Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне" сәйкес республикалық бюджетке түсетін
1) салықтық түсімдер, алымдар және басқа да міндетті
2) салықтық емес тусімдер республикалық меншіктен алынатын кірістер
3) негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер (республикалық
4) ресми трансферттердің тусімдері (облыстық бюджеттерден,
Республикалық бюджетке республикалық бюджеттен кредиттерді өтеуден, республикалық меншіктегі
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы республикалық бюджет кірістерінің құрамы
Республикалық бюджет кірістерінің көлемі мен құрылымы.
Түсімдердің атауы млн.теңге %
ТҮСІМДЕР 722034 100,0
1. КІРІСТЕР 649000 89,9
Салықтық түсімдер 603396 93,0
соның ішінде:
корпоративтік табыс салығы 272632 45,2
қосылған құнға салынатын салық 222161 36,8
акциздер 6019 1,0
Салықтық емес түсімдер 39348 6,1
Капиталмен жасалған операциялардан алынатынкірістер 6256 0,9
II. АЛЫНҒАН РЕСМИ ТРАНСФЕРТТЕР 57630 8,0
III. КРЕДИТТЕРДІ ҚАЙТАРУ 15404 2,1
Дерек көзі: Қаржы Министрлігінің статистикалық бюллетені № 6,
Кестеден көрініп тұрғандай, кірістердің негізін салықтық түсімдер құрайды,
Бюджеттің шығыстары — бұл бектілген бюджет шегінде қайтарылмайтын
Республикалық бюджеттің шығыстары мына бағыттар бойынша жұмсалады:
1) жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер көрсету: Қазақстан Республикасы
2) қорғаныс, қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік: мемлекеттің қорғанысын ұйымдастыру
3) құқық, сот, қылмыстық-атқару қызметі:
4) білім беру: білім берудің республикалық ұйымдарында дарынды
5) денсаулық сақтау: жоғары мамандандырылған медициналық көмек керсету,
6) әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру: бюджет
7) мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік:
8) ауыл, су, орман, балық шаруашылығы және қоршаған
9) әнеркосіп, жер қойнауын пайдалану, соулет, қала қурылысыжәне
10) көлік және коммуникациялар:
11) экономикалық қызметті реттеу: стандарттау, метреология және
12) басқада бағыттар: облыстық бюджеттерге, республикалық маңызы
Республикалық бюджеттен сонымен бірге барлық мемлекеттік органдардың және
2 кесте. Республикалық бюджет шығыстарының колемі мен қүрылымы
млн.теңге %
ШЫҒЫСТАР 773893 100,0
ШЫҒЫНДАР 734809 94,9
1. Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызмет корсетулер 44066 5,7
2. Қорғаныс 40435 5,2
3. Қоғамдық тәртіп және кауіпсіздіқ 73822 9,6
4. Білім беру 23241 3,0
5. Денсаулық сақтау 19105 2,5
6. Әлеуметтік қамтмасыз ету және әлеуметтік комек 202043
7. Тұрғын ұйкоммуналдық шаруашылығы 10321 1,3
8. Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік 12879
9. Отын-энергетика кешені және жер қойнауын пайдалану 8486
10. Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы және қоршаған
11. Өнеркәсіп және құрылыс 1395 0,2
12. Көлік және байланыс 59663 7,7
13. Басқалар 68345 8,8
14. Борышқа қызмет көрсету 34338 4,4
15. Ресми трансферттер 93630 12,1
КРЕДИТГЕР 39085 5,0
Дерек козі: Қаржы Министрлігінің статистикалық бюллетені № 6,
Орталық мемлекеттік органдарды және олардың аумақтық бөлімшелерін ұстауға
Нарықтық қатынастарға көшу жағдайында республикалық бюджет шығыстарының құрылымы
Алайда нарықтық механизмдердің іс-әрекеті жағдайында да жеке салалар
Бұрынғы кезеңмен салыстырғанда шығыстардың құрылымында бюджеттік ресурстардың әлеуметтік
Сөйтіп, жалпы мемлекеттік мәні бар шараларды қаржыландыруды қажетті
Рынокқа өтпелі кезеңде бюджет жүйесінің барлық дербес буындары
4. Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы
Әр бюджетте оның кіріс және шығыс белігін теңестірген,
Тапшылықтың ұйғарымды деңгейі деп елдің жалпы ішкі өнімге
Бюджет тапшылығы экономиканың жай-күйін қамтып көрсетеді, ал оның
1) елдің экономикасында өндірістің жалпы құлдырауы;
2) қоғамдық өндіріс шығындарының өсуі;
3) айналысқа тауар жиынымен жабылмайтын ақшаны шектен тыс
4) бюджеттің шығыстарында экономиканың даму деңгейіне сәйкес келмейтін
5) әскери-өнеркәсіп кешенін ұстауға жұмсалатын әскери шығыстарды, басқару
6) "көлеңкелі" экономиканың ірі ауқымды айналымы;
7) ұлттық шаруашылықтағы өнімсіз шығыстар мен ысыраптар;
Бюджет тапшылығын төмендетудің мынандай әдістері болады:
1) шығыстар тұрақты, кірістер өседі;
2) кірістер тұрақты, шығыстар азаяды;
3) кірістер өседі, шығыстар азаяды (тапшылық 2 еседен
Тапшылықты қаржыландыру — оны жабу үшін қосымша ақша
Бюджет тапшылығын қаржыландырудың жолдары:
1. Ақша белгілерін шығару. Бұл жол теріс әлуметтік-экономикалық
2. Мемлекеттік қарыздар. Бұл жағдайда қаржыландыруға бос
3. Шетелдік қарыздар. Оларды Дүниежүзілік валюта қоры, басқа
4. Ұлттық байлықты пайдалану. Бұл орайда мемлекет басқа
Салықтардың мөлшерлемелерін көбейту бюджет тапшылығын қаржыландырудың әдісі емес,
Бюджеттің кірістерін көбейтуге және шығыстарын қысқартуға, бюджет тапшылығын
Бюджет тапшылығына қатысты фискалдық саясат үш тұжырымдамаға негізделеді.
1. Жыл сайынғы теңгерілетін бюджет. Мұндай бюджет мұндаға
Бюджетті теңгеру саясаты сонымен бірге инфляцияны үдетуі мүмкін.
2. Циклдік негізде теңгерілетін бюджет. Бұл тұжырымдамаға сәйкес
3. Қаржының функциялық тұжырымдамасының мақсаты макроэкономикалық тұрақтылыққа, инфляциялық
Циклдік негізде және функциялық қаржы тұжырымдамасында теңгерілетін бюджеттің
5. Бюджеттік процесс
Бюджеттік процесс — бюджетті жоспарлау, әзірлеу, қарау, бекіту,
Бюджеттің жобасын уақтылы және сапалы әзірлеу мен бюджетті
Бюджеттік комиссиялардың құзырына мыналар кіреді: алдағы үш жылдық
тиісті қаржы жылына арналған бюджеттер жобаларының көрсеткіштерін айқындау
алдағы үш жылдық кезенде және жоспарланып отырған қаржы
республикалық немесе жергілікті бюджеттердің шығыстарын ұлғайтуды немесе түсімдерін
тиісті қаржы жылына арналған бюджеттерді нақтылау жөнінде ұсыныстар
бюджеттік бағдарламалардың іске асырылуын бағалау нәтижелерін қарау және
Бюджеттік жоспарлау жоспарланып отырған кезеңге арналған бюджет түсімдерінің
Бюджет бір қаржы жылына жоспарланады. Кезекті қаржы жылына
Республикалық бюджеттің жобасын әзірлеу тәртібін Қазақстан Республикасының Президенті
Республикалық бюджет жобасын әзірлеу прцессі мынадай кезеңдерді кіріктіреді:
1) алдағы қаржы жылына арналған түсімдердің болжамды көрсеткіштерін
2) ағымдағы бюджеттік бағдарламалар мен бюджеттік даму бағдарламаларына
3) республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдерді жасауы;
4) республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдерін қарау;
5) алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
1. Бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган үш
2. Республикалық бюджет шығыстарының лимиттерін бюджеттік жоспарлау жөніндегі
Республикалық бюджет комиссиясы ағымдағы қаржы жылының 5 маусымына
Экономикалық жосплау жөніндегі орталықты уәкілетті орган республикалық бюджеттік
1) ағымдағы қаржы жылы мемлекеттік, салалық, (секторалдық)
2) заңи тұлғалардың жарғылық капиталын қалыптастыруға және
Республикалық бюджет комиссиясы жоғарыда көрсетілген тізбе мен ұсыныстарды
3. Республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдері бюджеттік
бірыңғай бюджеттік сыныптама;
ағымдағы бюджеттік бағдарламаларға арналған шығыстардың лимиті;
басым бюджеттік инвестициялық жобалар (бағдарламалар) тізбесі;
еткен қаржы жылыннда Республикалық бюджет комиссиясы мақұлдаған үш
орта мерзімді жоспар;
орта мерзімді фискалдық саясат негізінде жасалады.
Алдағы үш жылдық кезеңге арналған бюджеттік өтінімдерді республикалық
Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың бюджеттеріне берілетін
4. Республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік өтінімдері және
Республикалық бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері ағымдағы қаржы жылының 15
5. Бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган алдағы
Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның
Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында төтенше
Төтенше мемлекеттік бюджет республикалық және жергілікті бюджеттердің негізінде
Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заң
алдағы қаржы жылындағы республикалық бюджет кірістерінің, шығындарының, операциялық
жалақының, зейнетақының, айлық есептік көрсеткіштің ең төменгі мөлшері;
жергілікті бюджеттерден республикалық бюджетке бюджеттік алынымның көлемі;
республикалық бюджеттен жергілікті бюджеттерге берілетін бюджеттік субвенциялар көлемі;
Үкіметтің резерві мелшері;
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдіктері бойынша міндеттемелерді орындау сомасы;
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдіктер беру лимиті;
үкіметтік борыш лимиті және басқа да қагидалар болуға
Бюджет процесінде маңызды рөл бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық
Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңның
Талқылау Үкімет уәкілеттік берген адамның (адамдардың) Қазақстан Республикасының
Бірінші оқылымда республикалық бюджет кірістерінің, шығыстарының, операциялық сальдосының,
Алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджет Парламент палаталарының
Парламен ағымдағы жылдың 1 желтоқсанына дейін алдағы қаржы
Алдағы қаржы жылына арналған Республикалық бюджет туралы заң
Бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уөкілетті орган об-лыстың, республикалық
Алдағы қаржы жылына арналған облыстық бюджет, республикалық маңызы
Шешім жобасының мәтінінде:
алдағы қаржы жылына арналған бюджет кірістерінің, шығындарының, операциялық
облыстық бюджеттен аудандар (облыстық маңызы бар қалалар) бюджеттеріне
облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы
Жергілікті бюджет жобасы тиісті мәслихаттың тұрақты комиссияларында қаралады.
Тиісті мәслихаттың сессиясында жергілікті бюджеттің жобасын талқылау тиісті
Тиісті қаржы жылына арналған жергілікті бюджетті бекіту мәслихаттың
Бюджетке түсімдердің түсуін, бюджеттік бағдарламалардың іске асырылуын қамтамасыз
Бюджеттің атқарылуы ағымдағы қаржы жылының 1 қаңтарында басталып,
Бюджет кодексінде көзделген жағдайларды қоспағанда, бюджеттің атқарылуы кассалық
Республикалық бюджеттің атқарылуын Үкімет, жергілікті бюджеттердің атқарылуын жергілікті
Бюджеттің түсімдер бойынша атқарылуы бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті
Бюджеттің түсімдер бойынша атқарылуы түсімдерді бірыңғай қазынашылық шотқа
Бюджетке түсетін түсімдер ақша нысанында жүзеге асырылады және
Бюджетке шетел валютасымен түсетін түсімдер Ұлттық банкпен келісе
Түсімдерді бюджет деңгейлері арасында бөлуді Бюджет кодексіне сәйкес
Бюджеттің шығыстар бойынша атқарылуы бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті
Мынадай жағдайларда — бюджет түсімдерін қысқартуды немесе шығыстарын
Бюджет Кодексінде көзделген жағдайларды қоспағанда, тиісті қаржы жылына
Республикалық немесе жергілікті бюджетті нақтылауға бюджеттің кірістері жөніндегі
Республикалық немесе жергілікті бюджетті нақтылау бюджет заңдамасында белгіленген
Бюджетті атқару кезінде бекітілген бюджетке түсетін түсімдер қысқартылған,
Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда
Бюджеттік бағдарламаларды олардың бекітілген жылдық көлемінің он пайызынан
Бюджеттік бағдарламалар қысқартылған жағдайда олардың басымдығы мен әлеуметтік
Тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңға
Бюджетті секвестрлеу кезінде бюджет қаражаты есебінен жасалған азаматтық-құқықтық
Республикалық бюджетті тузетуге орталық мемлекеттік органдар және оларға
Жергілікті бюджеттерді түзетуге қаржы жылы ішінде Үкіметтің немесе
Өткен қаржы жылындағы Республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық
Республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық есеп бекітілген, нақтыланған
Республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық есепке түсіндірме жазба
Қазақстан Республикасының Үкіметі жыл сайын ағымдағы жылдың 1
Парламент өткен қаржы жылы ішінде республикалық бюджеттің атқарылуы
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджетті атқару
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың әкімдігі жыл
Облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы
Республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуына, олардың атқарылуы бойынша
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті бюджеттік
ӘДЕБИЕТТЕР
Қазақстан Республикасының Конституциясы. — Алматы: Қазақстан, 2000.
Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер
Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі. Қазақстан Республикасының кодексі. Егемен
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Әмірқанов Р.Ә., Тұрғұлова А.Қ. Қаржы менеджменті. Оқу құралы.
Бабич А.М., Павлов Л.Н. Финансы. Учебник. — М.:
Балабанов А.И., Балабанов И.Т. Финансы. Учебное пособие. -
Балабанов И. Т. Основы финансового менеджмента. Учебное пособие.
Берлин С.И. Теория финансов. Учебное пособие. — М.:
Госшенко Л. Н. Страхование. Учебное пособие. — Алматы:
Дробозина Л.А. Финансы. Учебник для вузов. — М.:
Дюсембаев К.Ш. Ананлиз финансового положения предприятия. Учебное пособие.
Елубаева Ж.М., Бюджетная система Республики Казахстан: теория, практика
Заяц Н.Е., Фисенко М.К., Бондаръ Т.Е. и др.
Зейнелъгабдин А.Б. Финансовая система: экономическое содержание и механизм
Ильясов К.К., Исахова П.Б. Расходы государственного бюджета. Учебное
Интыкбаева С.Ж. Фискальная политика и ее роль в
Құлпыбаев С. және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу құралы.
Мамыров Н.К., Саханова А.Н. и др. Государство и
Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник.
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгал-терский учет
Финансы. Учебник для вузов. Под. ред. М.В. Романовского.
Финансы, денъги, кредит. Учебник. Под.ред. О.В. Соколовой. -
Финансы. Денежное обращение. Кредит. Учебник для ву-зов. Под.
26. Қлиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Оқулық. -
НЕГІЗГІ ҚАРЖЫ ЖОСПАРЫ
МЕМЛЕКЕТ ЗАҢЫ
ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУДЫ БАСҚАРУ МЕХАНИЗМІ
МЕМЛЕКЕТТІҢ
ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН
АҚША ҚОРЫ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯ
РЕСУРСТАР
БАЗИС БӨЛІГІ
(ОБЪЕК-ТИВТІК ЖАҒЫ)
ҚОН-ДЫРМА БОЛІГІ
(СУБЪЕК-ТИВТІК ЖАҒЫ)
ҚАТЫНАСТАР
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі
Мемлекеттік (төтенше мемлекеттік) бюджет
Ұлттық қор
Республикалық бюджет
Жергілікті бюджет
Облыстық бюджет
Республикалық бюджет
Республикалық бюджет
Ауданның
(облыстық
маңызы бар
каланың)
бюджеті
Ауылдық
округтер мен
кенттердің
бюджеті
Астана
ауданының бюджеті
Республикалық
маңызы бар қала
ауданының
бюджеті