Мазмұны
Кiрiспе 3
1-тарау. Адвокаттар көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi 5
1.1 Адвокаттың азаматтық iс бойынша iске қатысуы 5
1.2 Қылмыстық iс бойынша адвокаттардың қорғауға қатысуы 10
II. Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың қорғау тәсiлдерi 16
2.1 Адвокат қылмыстық iс бойынша iс қозғау сатысында
2.2 Ұстау және бұлтартпау шараларын қолданғанда адвокаттардың iс
2.3 Адвокаттың қылмыстық жауаптылықты жеңiлдететiн мән-жайларды қолдануы
III.Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың сот процесiне қатысуы 31
3.1 Адвокаттың сот процесiне дайындалуы 31
3.2 Адвокаттардың сот тергеуiне қатысуы 33
Қорытынды 39
Қолданылған әдебиеттер 40
Кiрiспе
1991жылдың 16 желтоқсанында «Қазақ Советтiк Социалистiк Республикасы атауын
Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық зайырлы құқықтық және әлеуметтiк
Бiздiң мемлекетiмiздiң ең басты қазынасы – адам және
Қазақстан Республикасының 1995 жылы қабылданған Конституциясында жарияланған әрбiр
Адвокаттық қызметтiң құқықтық негiздерi «Адвокаттық қызмет туралы» Заңның
Қазақстан мемлекетi өз азаматтарының белгiлi бiр iс әрекетiнiң
Қазақстан азаматтары өз құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы
Адвокат – қорғаушы қызметтiң өзiне тән стилi мен
Адвокаттың қылмыстық iске қатысуын курстық бiтiру жұмысымның тақырыбы
Қазiргi кезеңде заң мен қоғам адвокат – қорғаушыдан
Сондықтан курстық жұмысымда адвокат-қорғаушылардың қылмыстық iске басынан қалай
1-тарау. Адвокаттар көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi
1.1 Адвокаттың азаматтық iс бойынша iске қатысуы
Жоғарыда жазып өткенiмдей Қазақстан Республикасы өзiн тәуелсiз мемлекет
Адвокатура азаматтардың барлық жағдайда құқықтары мен бостандықтарын заң
Қазiргi нарықтық экономика жағдайына байланысты адвокаттардың көрсететiн қызметтерi
Адвокаттардың қазiргi таңдағы көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi:
- шешiлуi кәсiби заң бiлiмдерiн қажет ететiн мәселелер
- талап қою арыздарын, шағымдар мен құқықтық сипаттағы
- соттарда, мемлекеттiк және өзге де органдарда азаматтық
алдын ала тергеу кезiнде, сотта қылмыстық iстер бойынша
Сонымен қатар адвокаттар азаматтарға, ұйымдарға өзге де заңдарда
Адвокаттың көрсететiн заң көмегiнiң түрлерiнiң iшiндегi азаматтық iс
Әр адам азаматтық процесс барысында бiлiктi заң көмегiн
Азаматтар мен заңды тұлғалар өздерiне берiлген құқықтарды жүзеге
Азаматтар азаматтық iсте өз iстерiн өздерi немесе өкiлдерi
Азаматтық iсте адвокаттың қатысуының негiзi – тапсырма бойынша
Сотта өкiлеттiк процессуалдық сипатқа ие. Бiр тұлғаның (өкiл
Консультация беру бiрқатар өзара байланыстағы сатылардан тұрады.
Ең бастысы адвокат консультацияға келген азаматтың аты жөнiн,
Адвокат талаптың пәнiн айқындап алғаннан кейiн, қандай материалдық
Консультация беру өкiлеттiктi алумен тығыз байланысты емес, яғни
Адвокат iсi материалды-құқықтық позициясы бойынша жай және күрделi
Адвокат құқықтық позицияны айқындап алғаннан кейiн төмендегiдей жағдайларды
- талап арызға тұлғаның құқығы бар ма;
- талап арыз сотта қаралуы тиiс пе;
- талапкер мен жауапкер процессуалдық құқық қабiлеттiгiне ие
- осы iс бойынша, осы тараптардың арасында, осы
- осы iстi алқалық сотқа жiберу туралы келiсiмдер
Кез келген жағдайда азаматқа iс бойынша құқықтық позициясы
Iс бойынша адвокаттың позициясы белгiлi бiр тараптарға сай
- өкiл берушiнiң мүдделерiнiң заңдылығы және адвокаттық қызметтiң
- өкiл берушiнiң позициясы мен адвокаттың құқықтық позициясы
- өкiл берушiнiң адвокаттық құқықтың позициясын бiлуi;
iс бойынша құқықтық позицияны анықтағаннан кейiн, адвокат iс
Адвокат iс жүргiзудi өзiне қабылдағаннан кейiн материалға керектi
Бастапқыда адвокат дәлелдеу пәнiн айқындап алуы тиiс. Дәлелдеу
Әр тарап өзiнiң талаптарының және қарсылықтарының негiзi ретiнде
Дәлелдеу пәнiн айқындағаннан кейiн адвокат сотқа керектi қандай
Дәлелдемелер көп болған жағдайда талап арызды немесе қарсылықты
Адвокат дәлелдемелердi өзi жинайды, кейде дәлелдемелердi сұратып алу
Адвокаттың дәлелдемелердi сұратып алу түрлерi:
- заң консультациясы арқылы сұрату;
- сотқа iс бойынша дәлелдемелердi сұратып алу;
- сотқа, сот тапсырмаларын сұрату туралы өтiнiм бередi.
Сотқа өтiнiм жазбаша түрде жазылуы тиiс және қандай
Адвокат iстiң дәрежесiне байланысты кез келген дәлелдеу құралдарын
Сонымен қатар адвокат дәлелдемелердi қамтамасыз ету туралы сотқа
Әрбiр дәлелдеменiң – қатыстылығын, шындыққа сәйкестiгiн азаматтық iстi
Келесi сатыда осы iске қатысты тұлғалардың тiзiмi анықталады.
Осыдан кейiн адвокат iс жүргiзу құжаттарын толтырады.
АIЖК 150-бабында талап арызда талапкер көрсетiлген, осы талаптарды
Талап арыз iстiң категориясына қарамастан, келесiдей бөлiктерден тұрады:
- iске қатысты фактiлi жағдайларды бейнелеу;
- көрсетiлген фактiлердi дәлелдейтiн дәлеллемделерге нұсқау;
- даудың құқықтық бiлiктiлiгiн белгiлеу.
Жауапкердiң адвокаты iс бойынша жазбаша түсiнiктеме бередi. Бұл
Сонымен қатар жауапкердiң адвокаты дәлелденген фактiлердi ұсынады.
Жауапкер бiрiншi сатыдағы сот шешiмi шығарғанға дейiн алғашқы
Судьяның қарсы талап қоюды қабылдау шарттары:
- қарсы талап алғашқы талапты есепке алуға бағытталса;
- қарсы талап қоюды қанағаттандыру алғашқы талап қоюдың
- қарсы және алғашқы талап қоюлардың арасында өзара
Iстi сот қана емес, сонымен қатар адвокат та
Iс бойынша барлық құжаттар қажет, адвокаттан талап арыздың
Адвокат пен клиент арасында, олардың кездесу барысында белгiлi
- сенiмдiлiк, яғни заң көмегiн сұрап келген адам
- iспен қатар клиенттiң өзiн жақсы бiлiп алуы
- бiрлесiп жұмыс атқаруы тиiс.
Адвокат заңгер сонымен қатар психолог болуы керек.
Адвокат сотта өзiне белгiлi дәлелденген фактiлерге сүйене отырып
Сот процесiнде адвокат басқа тұлғалардың ұсынған дәлелдемелерiн қарастырып,
Жалпы азаматтық iсте сотта iстi қарағанда тұлғалардың ұсынған
Дәлелдемелердi зерттеп бiткеннен кейiн сот, сот жарыссөзiне көшедi.
Алдымен талап қоюшы және оның өкiлi, ал содан
Сот жарыссөзi басталар алдында барлық дәлелдемелер зерттелгендiгi адвокаттың
Сот жарыссөзi - өкiлдiң iс бойынша барлық әрекеттерiнiң
Адвокаттың соттық сөзiнiң мақсаты:
- iс бойынша өзiнiң құқықтық позициясын дәлелдеу;
- сотты өзiнiң дұрыстығына иландыру керек.
Сот жарыссөзiне адвокат өзiнiң ораторлық шеберлiгiн заңи бiлiгiн
Сот жарыссөзiнде адвокат зерттелген дәлелдемелерге сүйене отырып сөз
Сот жарыссөзiнiң басты мақсаты – құқықытық позициясын дәлелдеу,
Осыдан кейiн iске қатысушы прокурор сот жарыссөздерiнен кейiн
Аудандық немесе оған теңестiрiлген сот шығарған бiрiншi сатыдағы
Қазақстан Республикасының Жоғары соты, облыстық және iске қатысушы
1.2 Қылмыстық iс бойынша адвокаттардың қорғауға қатысуы
Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының қорғануына үлкен әсер ететiн
Дегенмен, сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету принципiнiң
Егер айыптау функциясы тұлғаның кiнәлiлiгiн көрсететiн дәлелдерге негiзделсе,
Қорғау қылмыстық iс жүргiзудiң функциясы ретiнде алдымен айыпталушыға
Қазақстан Республикасының ҚIЖК-нiң 26 бабының 1 бөлiгiне сәйкес
Қорғану құқығын дұрыс бағаламау ойландыратын құбылыс. Бұл келеңсiз
Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету арқылы олардың
1. айыпталушының толық ақталуы;
2. қылмыстық жауапкершiлiктi жеңiлдету;
3. iс жүргiзу мәжбүрлеудiң жеңiл шараларын қолдануға жағдай
Бұл принциптi қатаң сақтау арқылы қылмыстық iс жүргiзуде
Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету принципi, ең
Ал, 1997 жылғы Қазақстан Республикасының ҚIЖК-не сәйкес қорғаушы
Қылмыстық iстер бойынша ҚIЖК-нiң 70 бабына сәйкес, мына
1. Адвокаттар, адвокаттар алқасының мүшесi болып табылатын тұлғалар.
2. Айыпталушының жақын туыстары (жұбайы, ата-анасы, балалары, туған
3. Айыпталушы мен сезiктi жұмыс жасаған мекеме мен
4. Кәсiподақтың және қоғамдық ұйымдардың өкiлдерi, осы ұйымдардың
5. шетел адвокаттары, егер ол iс халықаралық шарттарда
Қылмыстық iс бойынша қорғаушы - әрекет қабiлетi бар,
Қорғаушылардың категорияларына қарамастан, барлықтарының құқықтары бiрдей.
Айырмашылығы iске қорғаушының мiндеттi қатысуы – бұл тек
Барлық қорғаушылардың iшiнде тек қана адвокат өзiне қабылданған
Қылмыстық iс бойынша адвокаттың қорғаушы болып қатысуы –
Адвокаттың iске тағайындалып немесе келiсiммен қатысуына қарамастан оның
Қазақстан Республикасының 74 бабы 1 бөлiгi негiзiнде адвокат
Азаматтық сот iсiн жүргiзуден айырмашылығы қылмыстық iс жүргiзуде
- қолданылып жүрген ҚIЖК-сi қорғаушыны сезiктiнiң, айыпталушының, сотталушының
- қорғау көп жағдайда тағайындау арқылы жүзеге асады;
- адвокаттың өзiне қабылдаған сезiктiнi, айыпталушыны, сотталушыны қорғаудан
- ҚIЖК 71 бабында көрсетiлген жағдайларда сот, прокурор,
- адвокаттар сотталушының мүдделерiн қорғауды екi жағдайда жүзеге
1. Сотталушы Қазақстан Республикасының тыс жерлерiнде болса және
2. Қылмысты жасағаннан кейiн психикасының бұзылуы және жүйке
Осындай себептерден адвокат айыпталушыға тағылған айыптан айыпталушыны қорғайды,
Заңда бiр сезiктiнi, айыпталушыны, сотталушыны бiрнеше адвокаттың қорғауына
- бiр адам, егер сезiктiнiң айыпталушының бiреуiнiң мүддесi
- кәмелет жасқа толмаған айыпталушы мен қылмыстық iске
Сезiктiнiң, айыпталушының сотталушының қорғаушыға жүгiну құқығын бұзу, ҚIЖ
Қылмыстық процестi жүргiзушi орган сезiктiге, айыпталушыға олардың құққытарын
Қорғаушының қатысуы сезiктi мен айыпталушының құқықтарын шектемейдi.
Адвокат қылмыстық iс бойынша қорғаушы болып төмендегi жағдайларда
- қорғаушының қатысуы туралы сезiктi немесе айыпталушы өтiнiш
- сезiктi немесе айыпталушы кәмелетке толмаса;
- сезiктi немесе айыпталушы дене немесе психикалық кемiстiгiнен
- сезiктi немесе айыпталушы сот iсi жүргiзiлетiн тiлдi
- адам жазалау шарасы ретiнде он жылдан астам
- айыпталушыға бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу қолданылса
ҚIЖК-нiң 71 бабында көзделген өзге де жағдайларда адвокат
Қорғаушыны, яғни адвокатты сезiктi немесе айыпталушы, олардың заңды
Сезiктiнi, айыпталушының, сотталушының сұрауы бойынша адвокаттың қатысуын қылмыстық
Айыпталушы мен сезiктiнiң таңдап алған немесе тағайындалған адвокат
Қазақстанның қылмыстық iс жүргiзу заңдылығы әрқашанда сезiктiнiң айыпталушының
Ал, 1997 жылы Қазақстан Республикасының ҚIЖК-не сәйкес қорғаушы
Қорыта айтқанда сезiктiнiң, айыпталушының қорғану құқығы мынадай бөлiктерден
- заңда тыйым салынбаған әдiстер мен құралдарды қолдана
- сезiктi, айыпталушы, сотталушы өзiнiң құқықтары мен заңды
- анықтау органдары, тергеушi, прокурор мен сот сезiктiге,
II. Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың қорғау тәсiлдерi
2.1 Адвокат қылмыстық iс бойынша iс қозғау сатысында
Қылмыстық iс бойынша тапсырманы қабылдағаннан кейiн адвокат өз
Себебi, адвокат iске сезiктi ұсталған кезден бастап қатысса
Қылмыстық iске араласқаннан кейiн адвокат өзiнiң қорғау жоспарларын
Қылмыстық iс жүргiзуде, қылмыстық iстi қозғау бiрiншi стадия
Қылмыстық iстi тергеуде iс жүргiзу әрекеттерiн жүзеге асырудың
ҚIЖК 194 бабына сәйкес алдын ала тергеу әрекетi
Қылмыстық iс қозғау қаулысы шығарылғаннан кейiн адвокаттың негiзгi
Қылмыстық iс қозғалғаннан кейiн прокурор алдын ала тергеу
Қылмыстық iс қозғау стадиясына қылмыстық iс жүргiзу стадияларының
Қылмыстық iс кiнәлi деп сезiк келтiрген адамның болуынан
Қылмыстық iстi қозғау барысында Заңмен бекiтiлген азаматтардың құқықтары
Мемлекет қылмыстық iс қозғау өкiлеттiгiн Заңда нақты көрсетiлген
Аталған органдардың қылмыстық iс қозғау стадиясында өкiлеттiктерiнiң ерекшелiктерi
Қылмыстық iстер тек қана Заңда көрсетiлген органдар мен
Қылмыстық iстi қозғауға өкiлеттiгi бар лауазымды тұлғалар мен
- жiберiлген қателiктерiн табу керек;
- жiберiлген қателiктi тапқаннан кейiн соған сәйкес шешiм
- шешiмдi дұрыс орындауы тиiс.
Адвокат қылмыстық iстiң заңды және дәлелдi қозғалғанына ерекше
Лауазымды адамдар мен өкiлеттiгi бар органдар қылмыстық iстi
Қылмыстық iстiң қозғау себебi – прокурор, тергеушi, анықтаушы
Нақты қылмыстық iс қозғауға мыналар себеп болады:
- азаматтардың арызы;
- кiнәсiн мойындап келу;
- мемлекеттiк органның, лауазымды адамның немесе ұйымда басқару
- бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабар;
- лауазымды адамдардың және қылмыстық iс қозғауға құқық
Барлық себептердiң процессуалдық мәнi бiрдей. Жоғарыда тiзiлген себептерден
Қылмыстық iс қозғаудың негiзi – қылмыс белгiлерiнiң бiрiншi
Адвокат жиналған деректердiң көлемiнде қылмыс әрекетiнiң барлығын айқындауы
Кез келген жағдайда жиналған деректердi адвокат жан-жақты бағалауы
Қылмыстың iстi қозғау үшiн жиналған материалдарды тексеру қажет.
- прокурорға шағымдана алады;
- тергеу әрекетiнен кейiн сот процесiне дайындық бөлiмiнде
Болған немесе болады деген қылмысқа қатысты жиналған материалдарды
2.2 Ұстау және бұлтартпау шараларын қолданғанда адвокаттардың iс
Қылмыстық iс қозғалмастан бұрын ҚIЖК 132 бабының тәртiбiнде
Сезiк келтiрген адамды ұстау – оның қылмысқа қатыстылығын
Қазiргi уақытта жедел iздестiру қызметi мойындату және керектi
Адвокат қылмыстық iс қозғау қаулысының көшiрмесiн тергеушi 24
Егер де қылмыстық iс заңсыз себептер мен негiздерге
Адвокат алдын ала тергеу стадиясында айып тағылған не
Адвокаттың соңғы жағдайда iске қатысуы:
- тұлғаны ұстаған жағдайда (кiнә тағылмаса да)
- тұлғаға бұлтартпау шарасы қолданған жағдайда.
ҚIЖК 70 бабында көрсетiлген негiзде адвокат мiндеттi түрде
- сезiктi немесе айыпталушы кәмелетке толмаса, жасы қылмыс
- сезiктi немесе айыпталушы дене немесе психикалық кемiстiгiнен
- адам жазалау шарасы ретiнде он жылдан астам
Адвокат iске қатысу мерзiмiнен бастап ҚIЖК-нiң 74 бабында
- сезiктiмен және айыпталушымен олардың саны мен ұзақтығы
Адвокат iске қатысқаннан кейiн төмендегiдей қызмет атқарады және
- заң көмегiн көрсетуге қажет заттарды, құжаттарды, мәлiметтердi
- дәлелдемелердi ұсынады. Дәлелдемелердi ұсынбас бұрын оларды белгiлi
- ұстау хаттамасымен, бұлтартпау шарасын қолдану қаулысымен, Заңда
- өтiнiм жазады;
- ҚIЖК-нiң 109-110 баптарында көрсетiлген тәртiпте судья шағымдарды
- қарсылық бiлдiредi; (ҚIЖК-нiң 92, 93-баптары)
- Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi жүзеге асыратын
- Заңға қайшы келмейтiн кез келген басқа да
Iске қатысқаннан кейiн адвокат сезiктiнiң, айыпталушының қорғаушысы болып
Адвокат куә ретiнде жауап беруге құқығы жоқ, себебi
Алдын ала тергеу стадиясында адвокат қорғаушы болып қатыса
- заңда көрсетiлген тергеу әрекеттерiне қатысады. Сонымен
- iске қатысты, өзiне қажет құжаттарды сұратады;
- тергеушiге өтiнiм, ал алдын ала тергеу әрекеттерiне
- қылмыстық iспен байланысы бар мамандардан консультация алуға
- прокурордың сезiктiнi, айыпталушыны қамауға алу және мерзiмiн
Алдын ала тергеу стадиясында адвокаттың соңғы қатысуы бұл
Адвокат алдын ала тергеу сатысынан бастап қатысса iстiң
Адвокат iс бойынша құжаттардың көшiрмелерiн өзiнiң досъесiнде сақтауға
Iстiң құжаттарымен таныса отырып адвокат тергеу және анықтама
Iстiң құжаттарымен танысып болып адвокат әр түрлi өтiнiштер
Тергеу iс-әрекеттерiне қатысты адвокаттың өтiнiшi қанағаттандырылса осы өтiнiштi
Iстiң барлық құжаттарымен танысқаннан кейiн адвокат айыпталушымен сот
Адвокат қылмыстық iс құжаттарымен танысқаны туралы қорытындысын белгiлi
Қамауға алғанда немесе ұсталынған кезде адвокаттың тұлғаға қорғаушы
Айыпталушының қамауда қандай негiзде ұсталғанын адвокат қорғаушы ретiнде
Адвокат осындай жағдайларда қорғау қызметiн жақсы атқару үшiн
ҚIЖК-нiң 130 бабының тәртiбiнде қамауға алу бұлтартпау шарасы
Мемлекет өзiнiң азаматтарының жеке басына тиiспеушiлiктi қамтамасыз етедi.
- жасалған қылмысқа соттың шығарған үкiмiнiң негiзiнде қылмыстық
- әкiмшiлiк тәртiп бұзушылық кезiнде қысқа мерзiмге қамауға
- бұлтартпау шаралары ретiнде – алдын ала тергеу
Қорғауындағы адам қамауға алынған жағдайда адвокаттық қорғау iсiн
Бұлтартпау шараларын қолдану үшiн негiздер:
- айыпталушы анықтаудан, алдын ала тергеуден немесе соттан
- iстi сотта объективтi зерттеуге және талдауға бөгет
- қылмыстық әрекетпен шұғылдануды жалғастырса;
- қамауға алу, үкiмнiң орындалуын қамтамасыз ету үшiн
Қамауға келiспеген жағдайда қылмыстық iстi жүргiзу органына қарсы
1. Күзетте ұстау кiнәсiздiк презумпциясына қайшы келедi, әр
Мемлекет үкiм шығармас бұрын айыпталушыны әлеуметтiк құқықтық және
Тергеушi мемлекет атынан әрекет жасай отырып айыпталушыға бұлтартпау
Сонымен қатар адамды кiнәлi деп тануға құқығы жоқ.
2. Күзетке алу – бұл бұлтартпау шарасының ең
3. Жоғарыда көрсетiп өткендермен қоса адвокат басқа да
Практикада қамауға алу бұлтартпау шарасы аса қауiптi қылмыс
Кез келген бұлтартпау шарасын заңға қайшы әрекеттер жасауға
Тәжiрибеде күзетпен ұстау шарасын көбiнесе қылмысты тергеу кезiнде
Анықтама тергеу органдарының, прокурордың шығарған бұлтартпау шарасына күзетке
- сезiктi;
- айыпталушы;
- сезiктiнiң, айыпталушының қорғаушысы;
- сезiктiнiң, айыпталушының өкiлдерi.
Күзетпен ұстаудың заңдылығын, негiздiлiгiн тексеру үшiн сотқа материалдар
- қылмыстық iстi қозғау қаулысының көшiрмесi;
- сезiктiнi ұстау хаттамасы;
- айыталушы ретiнде ретiнде тарту қаулысы;
- бұлтартпау шарасы ретiнде күзетпен ұстау қаулысы;
- тергеушi, прокурор күзетпен ұстаудың заңдылығын, негiздiлiгiн дәлелдеу
Осы бұлтартпау шарасының мерзiмiн ұзартуына шағым жасаған кезде
Сотқа шағым түскеннен кейiн бұлтартпау шарасы ретiнде қамауда
Қажет болған жағдайда судья отырысқа сезiктiнiң, айыпталушының қатысуын
Қылмыстық iс бойынша адвокат iс жүргiзуде мiндеттi қатысса,
Қамауда ұстау және қамауға алу мерзiмiн ұзартудың заңдылығы
Қамауда ұстау және қамауға алу мерзiмiн ұзартудың заңдылығы
Егер де сот тырысына қамауға алу және қамауға
Сезiктi, айыпталушы, олардың қорғаушысы прокурор санкцияландырған қамауға
Шағым жасай отырып адвокат ҚIЖК-нiң 139 бабында көрсетiлген
Қазiргi уақытта шетел азаматтарына қамауға алу бұлтартпау шарасын
- сезiктiнi, айыпталушыны белгiленген жерде тұрғылықты жерлерiне тiркеуге
- белгiленген жерде айыпталушының iрi мөлшердегi меншiгiнiң болуы
- жасаған әрекетiнiң қоғамға аса қауiптi дәрежесiнiң болмауы
Заңсыз қамауға алу, билiгiн, өкiлеттiгiн терiс пайдаланып адам,
Қазiргi уақытта заңсыз қамауға алудан тұлғалар бiрнеше құқықтық
Халықаралық актiлерге:
1. Адам құқықтары жалпыға бiрдей декларация (1948ж), бұл
Азаматтық және саяси құқықтар жөнiнде халықаралық Пакт (1966)
Iшкi мемлекеттiк актiлерге: Конституция, ҚIЖК жатады.
Қазақстан Республикасы Конституциясы тұлғаларды заңсыз қамауға алудан қорғайды.
Бұлтартпау шарасы ретiнде қолданылған қамауға алу шарасына адвокат:
1. прокурордың тiзбесi бойынша шағымданады.
2. сотқа шағымдана алады.
Прокурордың тiзбегi бойынша шағымдануға қадағалаушы прокурор қамауға алуға
Өтiнiштi қанағаттандырудан бас тартқан жағдайда адвокат басқа өтiнiшiмен
Прокурордың тiзбегi бойынша өтiнiш бiлдiруге құқығы бар тұлғалар:
Адамның ең бiрiншi, басты өтiнiш беру құқы ол
Адвокат бұлтартпау шарасының қамауда ұстау түрiнiң заңсыздығына шағымданғанда
Адвокат жазалау шараларын қолдану кезiнде сотқа құқық бұзушылық
Шағымдар ауызша не жазбаша болуы мүмкiн. Ауызша шағымдар
Прокурор анықтаушы мен тергеушiнiң, анықтау және тергеу органдарының
Осы келiп түскен шағымды он тәулiктiң iшiнде жабық
Iс сотта қаралып жатқанда күзетпен ұстау шарасын заңды
Адвокат күзетпен ұстау шарасын шығарғанда, үкiмнiң орындалуының осыған
Мұндай қателiктер әрине тек қана алда ұйымдардың үкiмдi
Жасы кәмелетке толмағандарға және қарт адамдарға күзетпен ұстау
Күзетпен ұстау шарасы мына жағдайларда қолданылады:
- егер де айыптаушының әрекеттерi шындықты айқындауға кедергi
- басқа тұлғалардың туыстарының, таныстарының, бөтен адамдардың өз
2.3 Адвокаттың қылмыстық жауаптылықты жеңiлдететiн мән-жайларды қолдануы
Адвокат қылмыстық iс бойынша қорғаушы болып қатыса отырып
Адвокат жауаптылықты жеңiлдететiн жағдайларды анықтағанда қылмыстық құқық және
Жеңiлдететiн мән-жағдайлар дәлелдеу пәнiнiң негiзi ретiнде болады. Тәжiрибеде
Бiлiктi, тәжiрибелi, кәсiптi адвокат жеңiлдету әрекеттерiн жүргiзгенде алдын
Адвокат соттың жаза тағайындап, жазасын жеңiлдететiнiн күтпеуi керек.
Адвокат жеңiлдету мән-жағдайларын табу мақсатында кез келген қылмыстық
Жеңiлдету мән-жағдайларды судья қылмыстық iстер көбейтiп кеткенде, жеке
III.Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың сот процесiне қатысуы
3.1 Адвокаттың сот процесiне дайындалуы
Сот процесiне дайындалуда адвокат мынадай әрекеттер жасайды:
- дәлелдемелердi бағалау;
- дәлелдемелерде қарама-қайшылықтар шығару;
- заңның бұзылғандығын көрсете;
- айыптаудың заңдылығын;
- топтық iстердiң жауапкершiлiгiнiң нақтылығы.
Iстi зерттеудегi дәлелдемелердi бағалау. Адвокат мiндетiнiң шегiнде iстiң
Iстi зерттей отырып адвокат дәлелдемелерде қылмыстың белгiлерiн ғана
- айыптайтын және ақтайтын
- нық белгiленген дерекетер мен күмән келтiретiн деректер
- заң жүзiнде алынған және iсте заңсыз пайда
- даусыз және даулы және т.б.
дәлелдемелерде қарама-қайшылықтарды шығару ҚIЖК-нiң 30 бабына сәйкес адвокат
- қылмысты тергеу кезiнде дәлелдеу пәнiне кiретiн мiн-жайлардың
- тергеу органдарының шешiмдерiн iс бойынша жиналған дәлелдемелердiң
- алынған дәлелдемелердiң қылмыстық iс жүргiзу заңында көзделген
Адвокаттардың мiндеттерi осылай орындалады.
Бiрақ кей жағдайларда iстi қарауға дәлелдемелердiң жеткiлiксiз болғанда
Мысалы, ұйымдасқан топ жасаған қылмыстық iстер бойынша, сонымен
Адвокат сот талқылауына дейiн iстi зерттеуде iс бойынша
Мысалы, адвокат iстi зерттей отырып сот психиатриялық сараптама
Адвокат өтiнiм жазады, өтiнiмдi қарастырғаннан кейiн сот iстi
Адвокаттың заңның бұзылғанын табуда екi бағытты қолданады:
- сот отырысын тағйындауға кедергi қелтiретiн қылмыстық iс
- заң бұзушылықпен алынған дәлелдемелердi табу.
Адвокат көңiлiн қылмысқтық iс жүргiзу заңының бұзылуына бөледi.
Iстi зерттей адвокат нақты қылмыстық спецификасы көрсетiлген тергеу
Сонымен қатар тергеу органдары айыпталушының процессуалдық құқықтарын шектейдi.
Жауап алу хаттамасында тергеу органының болжамына сәйкес келетiн
Басқа жағдайларда тергеу органдары айыпталушының жауабын жасаған қылмысын,
Айыпталушының қорғану құқығын бұзу тергеу органдарының әр түрлi
Адвокаттың қорғауындағы адамның құқықтарының бұзылғандығы, мына жағдайларда айқын
Айыптаудың заңдылығын бағалау. Қылмыстық iс жүргiзу заңы мiндейттейдi
Айыпталушы ретiнде жауапқа тарту қаулыда мыналар көрсетiлуi тиiс.
- оның жасалған уақыты мен орны; қаулыны кiм
- айыпталушы айыпталып отырған қылмыстың жасалған уақыты, орны
- аталған қылмыс үшiн жауаптылықты көздейтiн қылмыстық заң
Қаулыда жасалған қылмыс туралы мәлiметтер адвокаттың қорғауындағы адамның
Адвокат мынадай жағдайларды белгiлейдi, айып тағылғаннан кейiн тергеу
Мұндай әрекеттер қылмыстық iс жүргiзу заңына қайшы келедi.
3.2 Адвокаттардың сот тергеуiне қатысуы
Осындай жағдайлар сот тергеу барысында анықталады, көбiнесе сот
Адвокат сот тергеуiнде мынадай мiндеттердiң шешiлуiн көздейдi;
- қылмыстық оқиғасын белгiлеуi
- қорғауындағы адамның кiнәлiлiгiн зерттеу.
Осы мiндеттерiн жеке-жеке қарастырайық.
1. Қылмыстық оқиғасын белгiлеуi. Қылмыстық оқиғаны толық анықтау
Мысалы, бiреу жай өтiп бара жатқан екiншi адамға
Қылмыстық оқиғаны анықтап отырып адвокат бiр әрекеттердi қорытындылап
Қылмыстық оқиғаны қорытындылауда адвокат қоғамға көмегi тиген әрекеттерге
Мысалы, адвокаттың қорғауындағы адам құқық бұзушыны ұстап алуы,
Осыған ұқсас iстерде әрқашанда қорғану мүмкiндiктерi бар.,
Сонымен қатар адвокат қорғауындағы адамның қолданылып жүрген заңға,
Мұндай бағаны адвокат куәнiң, жәбiрленушiнiң жауап алу хаттамасының
Адвокат сотталушының, жәбiрленушiнiң, куәлардың жауаптары секiлдi құжаттар негiзiнде
Адвокат қорғауындағы адамның жасаған әрекетiнде қылмыстық әрекеттердiң бар
Қылмыстық оқиға әрқашанда нақты. Белгiлi орында және белгiлi
Тәжiрибеде уақытын, күнiн, тiптi сағатын белгiлеудi талап етедi.
Қылмыстың жасалған орны мен уақыты кез келген қылмыстарға
Кез келген қылмыстық оқиға дәлелденген болып табылмайды, егер
Сонымен қатар адвокат қылмыстық оқиға болған уақытта жәбiрленушi
Адвокат өз қарауындағы адамды, жәбiрленушiлердi, куәлерден жауап алған
Қылмыстық iс әрекет жасай отырып субъект тұлғаның өзiне
Атыс қаруын, газ қаруын, пышақты, кастеттердi және өзге
Егер де адвокат сотта қорғауындағы адам жәбiрленушiге аяқ
Адвокат қылмыстық оқиғаны, қолданылған құралдарды зерттеумен қатар өз
Қылмыстық iске тiркелген сот-психиатриялық сараптама актiсi сотта қылмыс
ҚР ҚК 18 бабында көрсетiлген «алкогольдi iшiмдiктi есiкртi
Тәжiрибеде анық көрсетiледi көптеген қылмыстық әрекеттердi тұлға мас
Қорғауындағы адамның жасы туралы мәлiмет негiзгi қайнар көзi:
Адвокат қорғауындағы адамның бұрын сотталғанын сотталмағанын анықтауы тиiс.
Сонымен қатар кiнә түрiн анықтауы тиiс:
Қасақана ма әлде абайсызда жасалғандығы. Қылмыстар қасақана, абайсызда
Егер қасақана жасалды деп тапса адвокат қорғауындағы адамның
Адвокат қылмыс оқиғасын зерттегенде сотталушының әрекетiнiң қоғамға қауiптiлiк
Қылмыстық оқиғаның жасалған орнын, уақытын, жасалу жолын, мативiн,
Қылмыс жасаған кезде, сотталушы бiрнеше қимыл жасайды. Ол
Қасақана немесе абайсызда әрекет жасаған адам ғана қылмысқа
Тiкелей қсақаналық адам өз iс әрекетiнiң (әрекетсiздiгiн) қоғамға
Кiнәнiң тағы бiр нысаны -* абайсыздық. Оның 2
Кей қылмыстар тек қасақаналықпен, ал кейбiр қасақаналықпен де,
Осындай кiнәнiң нысанын адвокат алдын ала топшылап қорғау
Сонымен қатар адвокат сотталушының қорғаушысы болып қылмыс мотивiн
Мотив пен мақсат жазаны жеңiлдететiн мән-жайы болуы мүмкiн
Сонымен қатар қылмысты жан күйзелiсi (аффект) күйiнде жасаудың
Мұнда адвокат қорғануындағы адамның қылмыстық iс әрекетi қылмыс
Адвокат сотталушыдан жауап алу барысында психолгоиялық, логика, педагогика
Сыртқы бейнесi қылмысқа ұқсағанымен адвокат қорғануындағы адам қажеттi
Адвокаттың мақсаты соттың шешiм қабылдау сәтiнде белсендiлiк iс
Адвокат өз болжамын ұсынады. Қорғаушы (адвокат) соттағы сөзiне
Қорғаушы қызмет жоспары нәтижесiнде барлық iс қимыл мен
Адвокат әрдайым әтикалық қалыпты қолданады. Адвокат тактиканы қолдану
Адвокат айыптауға қарсы тұру тактиканы қолдана бiлуi тиiс.
Қорғау тактикасы ұғымы жөнiндегi жан-жақты қамтылған түсiнiктi алғаш
Қорғау тактикасын ғылыми ережелер жүйесi және қорғауды ұйымдастыру
Дәлелдеудiң ауыр жүгiн арқалаған адвокат жауапкершiлiктi сезiне отырып,
Қорытынды
Бiз жаңа мемлекеттi қаз бастыру, ашық экономикалық нарықты
Бiр кездерi республикамыз мызғымас Одақтың құрамында СОКП-ның билiк
Қазiргi кезеңде заң мен қоғам адвокат қорғаушыдан жай
Күштi айыптауға күштi қорғау қарсы тұруы тиiс, ал
Бұдан бұрынғы құқықтық және идеологиялық жағдайларда қорғау тактикасын
Қолданылған әдебиеттер
Нормативтiк актiлер.
ҚР Конституциясы 1995.30.08. 7.10.1998 жылы өзгертулер мен толықтырулар
ҚР «Адвокаттық қызмет туралы» заңы 5.12.1995 жылы
ҚР АIЖК 1999 жылы 13 шiлде. 09.08.2002 жылы
ҚР ҚIЖК 13.12.1997ж. 24.12.2001 жылы өзгерiстер мен толықтырулар
Пакт ООН Основные положения о роли адвокатов. Международный
Общий кодекс правил для адвокатов. Европейского сообщество. «Адвокат»
Сборник законодателья и нормативных актов регулирующих деятельность адвокатов.
Государстенная программа правовой реформы в РК (основные направление).
ҚР Президентiнiң лицензиялау туралы заң күшi бар Жарлығы.
«Адвокаттық қызметпен айналысуға лицензия беру тәртiбi туралы» Ереже
Правила профессиональной этики адвокатов, принятие решением Алматинской городской
Арнайы әдебиеттер.
Арсентьев О.В. Адвокатура и нотариат в Республике Казахстан.
Бусленко Н.И. Адвокат: Вопросы и ответы. Ростов на
Гаврилова С.Н. Адвокат в уголовном процессе. М.:1996
Кожевников А.В. Адвокат представитель потерпевшего гражданского истца, ответчика
Николаев Т.П. Деятельность защитника в судебном следствии. Саратов,
Стецовский Ю.И., Ларин А.М. Конституционный принцип обеспечение обвиняемому
Стецовский Сов.Адвокатура. Учебное пособие для ВУЗов. 1998.
Сборник законодательных и нормативных актов, регулирующих деятельность адвокатов.
Тыныбеков С.Т. Организацинные формы и деятельность адвокатуры в
Чертков В.Л. Дело гражданское (записки адвоката) М.: Рос.пр.
Шаламов М.П. История советской адвокатуры. М.: 1939.
ҚР «Адвокаттық қызмет туралы» Заңы 5.12.1995 жыл.
Чертков. В.Л. Дела гражданские (Записки адвоката) М.
Бусленко Н.И. Адвокат: Вопросы и ответы. Ростов на
Кожевников А.В. Адвокат – представитель потерпевшего, гражданского истца,
Гаврилов С.Н. Адвокат в уголовном процессе. М.1996.
Қайыржанов Е. Жамиев Р «Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың
Николаев Т.П. Деятельность защитника в судебном следствии. Саратов.1987
Стецовский Ю.И. Ларин А.М. Конституционный принцип обеспечения обвиняемому
«Адвокаттық қызмет туралы» Заңның 13-бабы.
ҚIЖК 7 бабының 4 бөлiгi.
Шаламов М.П. История Советской адвокатуры. М.1939
Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном игражданском
Тыныбеков С.Т. Организационные формы и деятельность адвокатуры в
Стецовский Ю.В. Советская адвокатура .Учебная пособия для вузов.
Жәмиева.Р. Қайыржанов.Е. Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың қорғау тәсiлдерi.
Сборник законодательных и нормативных актов,регулирующих деятельность адвокатов. Алма-Ата.1981.
Бусленко.Н.И. Досъе адвоката. Ростов на Дону. 1996.
Пакт ООН Основные положение о роли адвокатов. /Международный
Булгакбаев А.Б. Советская адвокатура. Алма-Ата.1982.
ҚР ҚIЖК 13 .12.1997.
Адвокатура в странах СНГ. Материалы съезда адвокатов,состоявшегося в
Арсентьев.О.В. Адвокат в уголовном и гражданском процессах.г.Костанай.1998.
Гаврилов.С.Н. Адвокат в уголовном процессе. М.1996.
Арсентьев.О.В. Адвокат в уголовном и гражданском процессах.г.Костанай.1998.
41