Мазмұны
Кіріспе 6
1 ӘДЕБИ ШОЛУ 7
1.1 Ауданның географиялық – экономикалық сипаттамасы................ 7
1.2 Мұнайдың қасиеттері.............. 8
1.3 Газдан тазартылған мұнайдың қасиеті....... 8
1.4 Депрессорлық қосымдардың жалпы сипаттамасы және жіктелуі... 9-12
1.5 Дизельді отындарға арналған депрессорлық қосымдар................... 13-14
1.6 Ұңғымада парафин шөгінділерінің пайда болуымен күресу шараларын талдау.....................
1.7 Ұңғымадағы асфальтен, шайыр және парафиннің шөгуіне қарсы күресу
1.8 Парафиннің қатып қалуына қарсы күресу шаралары...................... 19-20
2 ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬДІК БӨЛІМ.............. 21
2.1 Тығыздықты анықтау................ 21
2.2 Тұтқырлықты анықтау............. 21-22
2.3 Күлділікті анықтау әдісі........... 23-25
2.4 Мұнайдағы механикалық қоспаны анықтау................... 25-28
2.5 Индикаторлы титрлеу әдісімен хлорид мөлшерін анықтау.............. 28-29
2.6 Парафин мөлшері..................... 29-30
2.7 Эшка тәсілімен күкірт мөлшерін анықтау...................... 30-32
3 НӘТИЖЕЛЕР МЕН ТАЛҚЫЛАУЛАР...... 33
3.1 Мұнай мен дизельдік отынның физика-химиялық қасиеті.............. 33-40
4 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 41-42
ҚОРЫТЫНДЫ................. 43
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ............. 44-45
КІРІСПЕ
Жұмыстың өзектілігі: Қазіргі таңда АШПШ түзілуін іске асыру және
Осыған байланысты белгілі органикалық депрессаторлардың әсер ету механизмін түсіндіру,
Жұмыстың мақсаты: Құмкөл кен орыны мұнайы мен дизельдік отындардың
Мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
Құмкөл кен орыны мұнайының парафин шөгінділерінің физика-химиялық қасиеттерін зерттеу;
парафинизациялау процестерінің параметрлерін депрессаторлар қосқанға дейін анықтау;
қатты көмірсутектердің және депрессаторлық қосымдар кристалдану және еру процестерін
депрессаторлық қосымдардың ингибирлеуші қабылетін зерттеу және парафин шөгінділеріне қарсы
Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы:
Алғашқы рет Құмкөл кен орыны мұнай газдарының ұңғымаларының тереңдігі
Шикі мұнай мен дизельдік отындар үшін депрессаторлық қосымдар таңдалды,
Практикалық құндылығы. Жүргізілген зерттеулер нәтижесі бойынша депрессаторлық қосымдарды
Курстық жұмыс көлемі мен құрылымы. Курстық жұмысы кіріспеден, 4
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Ауданның географиялық – экономикалық сипаттамасы
Құмкөл кен орны 1984 ж. ашылды. Ол Торғай ойпатының
Жақын орналасқан елді мекендер Жалағаш (150 км), Жосалы (210
Облыс орталығы Қызылордаға дейінгі қашықтық 160км құрайды. Ал Жезқазғанға
Аудан экономикалық жағынан нашар игерілгендіктен тұрақты елді мекендер жоқ.
Құмкөл кен орнының алқабы негізінен қырлы болып келеді, теңіз
Кен орында тұрақты жер үсті су жолдары жоқ. Тек
Алаң аймағындағы жергілікті халық жаз мезгілінде мал шаруашылығымен айналысады.
Құмкөл кен орнының ілеспе газының өзіне тән ерекшелігі салыстырмалы
1.2 Мұнайдың қасиеттері
Құмкөл кен орнында 2008 жылғы тексерудің технологиялық сызбасында кен
Алайда, зерттеудің кен көлеміне қарамастан параметрлердің едәуір шашыраңқы болуына
Өнімді кен орнының орналасуының термоборалық жағдайына жақындығына қарамастан, бор
Мұнай өндіру кезінде қабаттағы қысымды ұстап тұруға суық суды
1.3 Газдан тазартылған мұнайдың қасиеті
2005-2010 ж.ж кен орның зерттеу кезінде қосымша 40-қа жуық
Мұнайларда жоғарғы молекулалық парафинді көмір қышқылдың құрамының көптігіне байланысты
Қабаттағы мұнайдың қалушылық температурасы анықталмаған, бірақ осы қабаттағы мұнайдың
1.4 Депрессорлық қосымдардың жалпы сипаттамасы және жіктелуі
Депрессорлық қосымдар активті заттардың органикалық еріткіштердегі (негізінен көмірсутектердегі) ерітінділері
1. Полимерлі заттар:
1 а. этиленнің полярлы мономерлерімен сополимерлері;
1б. полиолефиндер және олардың модификациясы;
1 в. алкил(мет)акрилаттардың полимерлері;
1 г. малеинді және фумарлы қышқылдар туындыларының полимерлері.
2. Органикалық (полимерлі емес) қосылыстар:
2а. Алкилароматты қосылыстар;
2б. Шайырлы-асфальтенді заттар;
2в. Күрделі эфирлер;
2г. Құрамында азоты бар қосылыстар.
Келтірілген класстардың негізгі қосылыстары және олардың формулалары төменде келтірілген
1а. Этиленнің полярлы мономерлерімен сополимерлері: этиленнің винилацетатпен сополимерлері:
CH2
m O
этилен және винилацетат негізіндегі үш еселенген сополимерлер
R
|
- СH2 – CH2 –
|
O
m O =C
мұндағы (осында және одан әрі) R – алкил (немесе
этиленнің алкил(мет)акрилатпен сополимерлері
CH3
|
- CH2 – CH2 - -
|
m O=C –
1б. Полиолефиндер және оның модификациясы:
полиолефиндер (тармақталған полиэтилен, этиленнің пропиленмен және оның модификацияларымен сополимерлері,
- CH2 – CH2 - -
|
CH3
(CH2 – CH2)m,
- CH2 – CH(C1) – (CH2)4 – CH(C1) –
- CH – CH2 - -
|
R
m
алкилметакрилаттар (полиалкилметакрилат, алкилметакрелатпен және басқа да мономерлермен алкилакрилаттардың сополимерлері)
CH3
|
- CH2 – C -
|
COOR m
CH3
|
- CH2 – C -
|
COOR m X
мұндағы: R – жоғары алкил
1г. малеинді және фумарлы қышқылдар туындыларының полимерлері: этилен және
- CH – CH -
|
C
// \ /
O O
- CH – CH -
|
ROOC COOR
m
2а. Алкилароматты қосылыстар:
алкилнафталиндер
парафлоу
мұндағы: R – алкил С25 – С30
депрессатор АзНИИ
алкилфенолды қосылыстар
мұндағы: R – алкил С20-24
2б. Шайырлы-асфальтенді заттар: шайырлы-асфальтенді заттардың күрделілігі және химиялық құрылысының
2в. Күрделі эфирлер:
монокарбонды жоғары қышқылдар және көпатомды спирттер
RCOOCH2CH2OOCR - этиленгликонаттар;
RCOOCH2CH(OOCR)CH2OOCR - глицераттар;
дикарбон қышқылдары және жоғары спирттер ROOC - (CH2)n –
2г. Құрамында азоты бар қосылыстар:
алкиламиндер RNH2, R2NH, R3N, мұндағы R - жоғары алкил.
Берілген жіктелулерден көрінетіндей, барлық депрессаторлар полимерлі және полимерлі емес
Активті заттар құрамы бойынша депрессорлық қосымдар бір-, екі- және
Қолданылуы бойынша депрессорлық қосымдар бөлінеді:
1. дизельді және пештік отындарға,
2. жанар-жағар майларға,
3. мұнайларға [10].
Өздерінің функционалды қасиеттері бойынша депрессорлық қосымдар көпфункционалды болады, яғни
1.5 Дизельді отындарға арналған депрессорлық қосымдар
Автомобиль және трактор техникаларының дамуы өсіп келе жатқан барлық
Отындардың төмен температуралы қасиетін жақсарту және қысқы отындарды алудың
Дизельді отындарға депрессорлық қосымдарды табу жұмыстары 30 жыл бұрын
Лайлану температурасы деп tп отынның фазалық әртектілігі байқалатын көзбен
Аққыштық температурасы tз – отын ығысудың аз өзгерісінің өзінде
Дизельдік отынға арналған депрессорлық қосымға қойылатын келесі бір міндет
Дизельдік отындарға арналған депрессорлық қосымдарды таңдау кезінде қоңдырмасы бар
Соңғы талаптарға сәйкес дизельді отындарға арналған депрессорлық қосымдар аққыштық
Дизельдік отындарға арналған депрессорлық қосымдар ретінде винилацетатпен этиленнің сополимеріне
Қолданылу жағдайына байланысты дизельдік отындардың үш маркасы алынады:
Ж (жазғы) – қоршаған ортаның 0°С және одан жоғары
Қ (қысқы) - қоршаған ортаның минус 20°С және одан
А (арктикалық) - қоршаған ортаның минус 50°С және одан
Аққыштық температурасы нормасы: Д/ТЛ - минус 10°С; Д/ТЗ -
1.6 Ұңғымада парафин шөгінділерінің пайда болуымен күресу шараларын
Мұнай өндіру өнеркәсібінде еңбек өнімділігін төмендететін факторлардың бірі көтеру
Бұл жағдайларда ұңғымаларды қалыпты пайдалану кезінде парафинсіздендіру жұмыстарын жүргізбеу
Осыдан өндірушілердің қабат жағдайымен қатар, ұңғымалар мен жер бетіндегі
Өндірістік жұмысшылар, ғылыми-зерттеу институттарының мамандары, конструкторлар мен машина құрылысшылары
Бұл әдістердің кейбір түрлері практикалық орындалу қиындығынан және пайдалану
Құмкөл кен орнының мұнайы парафинмен қанығу дәрежесі жоғары мұнайға
Шөгінділер және асфальтті смола парафинді заттар туғызатын қиындықтар ұңғыманың
Бұл жағдайда келесі жабдықтар қолданылады: ППУ типіндегі жылжымалы бу
Қазіргі кезде I игеру объектісіндегі ұңғымалар өнімділігін қалпына келтіру
7 күнге дейін («Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз»);
4 күнге дейін («Торғай Петролеум» ЖАҚ шартты территориясы) мерзімді
1.7 Ұңғымадағы асфальтен, шайыр және парафиннің шөгуіне қарсы күресу
Кен орнындағы жер асты құралдарын түзілген шөгінділерден тазалау мақсатында
ыстық мұнаймен өңдеу (ЫМӨ);
ыстық сумен өңдеу (ЫСӨ).
Бірақ ыстық мұнаймен және сумен өңдеу жеткіліксіз. Жылу тасығыш
Құмкөл кен орны үшін XT-39, D-WAX 970 және Клеар
Жылу тасығыш температурасы 80ºС-тан төмен болмауы тиіс. АСПО балқуы
Мұнай өндірістік құрал-жабдықтарына парафин шөгінділері түзілуінің алдын алу үшін
ұңғыманың құбыр сырты кеңістігіне сағалық дозалау сораптарының көмегімен;
сораптың хвостовигіне орнатылған тереңдік дозаторларының көмегімен.
Ингибиторды үздіксіз айдаудың артықшылығы ұңғыма өніміндегі оның концентрациясының тұрақтылығы
q=(V×Qм)/ρ*10-3 ,
мұндағы V – ингибитордың меншікті шығыны, кг/м3,
зерттеу нәтижесіне сүйене отырып, анықталады;
Qм – мұнай бойынша ұңғыма өнімі, т/тәул.;
ρ – ингибитор тығыздығы, кг/м3 [20].
Меншікті шығын оптимизациясы АСПО түзілу сипатының және өнім өзгерістерін
Сурет 1. Көтеру құбырларындағы парафинмен күресу әдістерінің жүйеленуі.
Сурет 2. Жер үсті жабдықтарындағы парафинмен күрес әдістерінің
1.8 Парафиннің қатып қалуына қарсы күресу шаралары
Мұнай- әр түрлі көмірсутегілердің қосындысынан тұратын, сұйық зат. Мұнай
1) құрамында 2 % парафин болса, парафинді.
2) құрамында 1-2 % парафин болса, аз парафинді.
3) құрамында 1 % -дан аз парафин болса, парафинсіз
Өндірілетін мұнайдың құрамында парафин кездеседі, бірақта әртүрлі көлемде болады.
Парафинді мұнайдың құрамы бензинге бай болады, түсі ақшыл, салмағы
Мұнай құрамында кездесетін парафиндердің молекулалық салмағы 400-430-ға тең, ал
Химиялық қатынас жағынан парафин басқа химиялық реагенттерге қарағанда берік.
Мұнай құрамындағы парафиндер негізінен дұрыс орналасқан метан қатарының көмірсутегілерінен
Мұнайгаз өндіруші кәсіпорындар парафин тұрып қалумен күресудің бірнеше әдістерін
Мұнай және газды жинау жүйесінің саңылаусыздандырылған жоғары арынды жүйесін
Жылжымалы бу қондырғысын қолдану (ППУ);
Беттік активті заттарды қолдану (ПАВ) немесе парафин кристалдарының өсуін
Құбырдың беттік кедергісін азайту үшін құбыр желілерінің ішкі бетін
Мұнайдың жоғары температурасын сақтау үшін құбырларларды жылу сақтағыш материалдармен
Құбырлар қабырғасында тұрып қалған парафиндерді тазалау үшін белгілі уақыт
Қазіргі уақытта Қазақстан республикасының аумағындағы мұнай кен орындарында алғашқы
Мұнай өндіру өнеркәсібінде еңбек өнімділігін төмендететін факторлардың бірі көтеру
Өндірістік жұмысшылар, ғылыми-зерттеу институттарының мамандары, конструкторлар мен машина құрылысшылары
Бұл әдістердің кейбір түрлері практикалық орындалу қиындығынан және пайдалану
Құмкөл кен орнының мұнайы парафинмен қанығу дәрежесі жоғары мұнайға
Шөгінділер және асфальтті смола парафинді заттар туғызатын қиындықтар ұңғыманың
Жылжымалы бу қондырғысын қолдану (ППУ) қымбаттау болсада, тиімді әдіс
Қазіргі кездегі ең тиімді әрі жаңашыл әдіс ол депрессорларды
2 ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫҚ БӨЛІМ
2.1 Тығыздықты анықтау
Мұнай өнімдерінің тығыздығын ареометрмен (мұнайдексиметрмен) анықтауды тығыздықты анықтауды 0,005-0,001
Егер өнімнің температурасы 200С жоғары немесе төмен болса, онда
d4.20 = d4 + (у*(t – 20))
d420 = 0,828+0,00075 (25-20)=0,832 т/м3
2.2 Тұтқырлықты анықтау
Тұтқырлық пештік және дизельдік отынның, мұнай майларының, басқа да
Бұл әдіс сұйық мұнай өнімдерінің кинематикалық тұтқырлығын анықтау үшін
Сынауды жүргізу. Сынау басталар алдында термостатирленген сұйықтық моншаға (спирт,
Таза, жақсылап кептірілген вискозиметрге сыналатын мұнай өнімдерін сорып алады.
Вискозиметрді штативке вертикалды бекітеді және сұйық деңгейінің төменгі кеңеюі
Кинематикалық тұтқырлықты есептеу үшін үш өлшемнің ағуының орташа арифметикалық
Сыналатын мұнай өнімінің кинематикалық тұтқырлығын келесі формуламен есептейді:
ν= сτ ,
мұндағы ν – кинематикалық тұтқырлық, мм²/с; с – вискозиметр
Кесте1 Вискозиметр диаметрі, ағу уақытының арасындағы өзара байланыс
Вискозиметр диаметрі, мм Ағу уақыты, с Жуықтағандағы тұтқырлық, сСт
басы аяғы басы аяғы
0,4 200 700 0,8 1,9
0,6 200 700 2,7 9,2
0,8 100 700 8,6 30,0
1,0 100 700 10,0 70,0
1,2 100 700 22,0 150,0
1,4 100 700 40,0 280,0
1,6 100 700 67,0 470,0
1,8 100 700 110,0 750,0
2,0 100 700 170,0 1200,0
2.3 Күлділікті анықтау әдісі.
1. Аппаратура, материалдаржәне реактивтері.
Мұнай өнімдерінің күлділігін анықтау үшін мөлдір кварц шыныдан жасалған
Сынауға дайындау. Стақанды тигельге (чәшке) салып, үстіне сұйылтылған тұз
Эксикаторда 30 минут суытқаннан кейін қателігі 0,0002г аспайтындай етіп,
50°С температура кезінде тұтқырлығы 60 сСт аспайтын мұнай өнімдерін
Консистентті жаққыштарды сынау кезінде сыналатын жаққыш сыртын шпателмен тазалап,
Сынауды жүргізу. Тигель (немесе чашкеге), күлсізденген фильтрді тигельдің түбі
Екінші күлсізденген фильтрді екіге бүктеп, конус түрінде орайды. Конустың
Кесте 2 Анализ үшін алынған мұнай және мұнай өнімдерінің
Мұнай өнімдерінің массасы, г.
Мұнай, отын (оның ішінде реактивті майлар және басқа мұнай
Консистентті жаққыштар
10 % дейінгі күлділік қосымы
10 % жоғары күлділік қосымы
Қосымды майлар 25-2
5-1
5 тен 10-1-ге дейін
2-1
2ден 5-1-ге дейін
Конус түрінде бүктелген фильтрді (фитиль) мұнай өнімдері бар тигельге
Егер техникалық талаптарында мұнай өнімдерін булау қарастырылған болса, онда
Құрамында суы бар мұнай өнімдерін сынаған кезде мұнай өнімі
Фитиль сыналатын мұнай өнімдерін өзіне тартып болғаннан кейін оны
Булану қарастырылған мұнай өнімдері бар тигель электрплиткаға қойылады да,
Мұнай өнімдерін булау немесе жағу құрғақ көмірлі қалдық алғанша
Күйдіргеннен немесе булағаннан кейін көміртек қалдықты мұнай өнімдері бар
Егер тигельді суық муфельге қойса, муфельдің жоғарыда көрсетілген температурасын
Егер көміртекті қалдық ұзақ күлсізденсе немесе күлсізденгеннен кейін азотқышқылды
Күлсізденгеннен кейін тигельді муфельден алып (немесе тигель пешінен), асбестке
Қыздыру, суыту және өлшеуді тұрақты массаға айналғанша бірнеше есе
Сыналатын өнім күлділігі (X) пайызбен келесі формуламен есептеледі:
X=((m1-m2)/m)*100,
мұндағы m – сыналатын өнім массасы, г,
m1 – күл массасы, г
m2 –екі қағаз фильтр күлдерінің массасы (фильтрдің күлділік массасы
2.4 Мұнайдағы механикалық қоспаны анықтау.
Мұнайдағы механикалық қоспа негізінен құм, саздар темірдің ұсақ бөлшектері
Сынауға дайындық. Мұнай өнімдерінің үлгісін 5 минут бойы қолмен
Майға қосымдар үлгісін 70 - 80°С дейін қыздырып, сосын
Қағаз немесе шыны фильтрді сынауға алынатын еріткішпен шаяды. Қағаз
Егер сыналу үшін еріткіш ретінде спиртті-толуолды немесе спиртэфирлі қоспа
Сынауды жүргізу. Стақанға сыналатын өнімнің дайын үлгісін орналастырады және
Мұнайда, қара мұнай өнімдерінде, қосымдары бар майларда және қосымдарда
Сыналатын өнім үлгісі еруі үшін бензин және толуол сулы
Стақан ішіндегіні қағаз фильтр арқылы фильтрлейді, ол шыны сүзгіге
Ерітіндіні фильтрге шыны таяқша көмегімен құяды, фильтрі бар сүзгі
Кесте 3 Анализ үшін алынған мұнай және мұнай өнімдерінің
Үлгі сипаттамасы Үлгі массасы, г Өлшеу қателігі,
г Еріткіш көлемінің үлгі массасына қатынасы
Мұнай өнімдері тұтқырлығы:
20 мм /с аспайтын
20 мм/с жоғары 100 50 0,05 0,01 2 ден
4 ден 6-ға
Механикалық қоспасының массалық үлесі 1 %-дан аспайтын мұнай 50
Стақандағы қалдықты фильтрге таза бензинмен (толуол) шаяды, оны фильтр
Стақанның қабырғасына жабысқан мұнай өнімдері немесе қатты қоспаларды шыны
Ұзақ фильтрленетін механикалық қоспа мөлшерін анықтау үшін үлгі ерітіндісін
Вакуум астында фильтрлеу үшін фильтр сүзгісін резеңке тығын көмегімен
Бюхнер сүзгісінде фильтрлеу кезінде фильтрдің бүктелген шеті сүзгі қабырғасына
Ыстық фильтрлеуге арналған сүзгіні қолданып фильтрлеген кезде фильтрлеуші ерітіндінің
Бензинді ерітіндіні 40 °С, толуолды ерітіндіні 80°С аспайтын температурада
Фильтрациядан кейін тұнбасы бар фильтрді резеңке грушасы бар промывалка
Мұнайда, қара мұнай өнімдерінде, қосымдары бар майларда және қосымдарда
Қосымдары бар майларда және қосымдарда механикалық қоспаларды анықтау кезінде
Мұнайда, қосымдары бар майларда және қосымдарда механикалық қоспаларды анықтау
Мұнайда механикалық қоспаларды анықтау кезінде ыстық сумен жууды фильтратта
Жуу аяқталғаннан кейін тұнбасы бар фильтрді ашық қақпақпен өлшеу
Механикалық қоспаның массалық үлесі (X) пайызбен келесі формуламен есептеледі:
X=((m1-m2)/m)*100,
мұндағы m – үлгі массасы, г,
m1 – қағаз фильтрмен және механикалық қоспамен өлшеуге арналған
m2 – таза, дайындалған қағаз фильтрмен өлшеуге арналған стақан
Сынау нәтижесі ретінде екі параллель анықтаулардың орташа арифметикалық нәтижелері
0,005 % қоса алғанда механикалық қоспалардың массалық
2.5 Индикаторлы титрлеу әдісімен хлорид мөлшерін анықтау
Хлоридтерді анықтау су сығындысын сынап нитраты ерітіндісімен титрлеу арқылы
Зерттелетін мұнай үлгісін 10 минут бойы жақсылап араластырады, ол
Кесте 4 Анализ үшін алынған мұнай және мұнай өнімдері
Хлоридтер мөлшері, мг/л 50-ге дейін 50-100 100-200
мұнай көлемі, мл 100 50 25
үлгі массасы, г 100 50 25
қателік, мл немесе г,
аспағанда 0,1 0,05 0,02
Сыналатын мұнай үлгісін араластырғышы бар бөлгіш сүзгішке құяды. Пипетка
Сүзгідегі затты 1-2 минут араластырғышпен араластырады. Сыналатын мұнай үлгісіне
Алынған су сығындысына 10 тамшы дифенилкарбазид ерітіндісін тамызып және
Хлоридтердің экстрагирленуі аяқталған болып есептеледі, егер су сығындысын титрлеуге
Бақылау тәжірибесін өткізу үшін түбі тегіс колбаға 150 мл
Хлоридтер мөлшерін Х1 мг/л, NаС1 есептегенде, келесі формуламен есептейді:
мұндағы: – су сығындысын тирлеуге кеткен
2.6 Парафин мөлшері
Түбі тегіс колба массасын анықтайды және оған 0,0002 г
Мұнай өнімдері мен еріткіші бар қоспасы бар колбаны сулы
Колбаға қатып қалған массаны таяқпен араластырып, фильтрлеуге арналған сүзгіге
Фильтрлеу аяқталғаннан кейін моншадан суытылған қоспаны алып шығад, фильтраты
Кептірілген парафині бар колбаны кептіргіш шкафтан эксикаторға ауыстырып, оның
Парафиннің массалық үлесі П, %, келесі формуламен анықталады:
,
мұндағы m – мұнай өнімінен алынған парафин массасы, г;
2.7 Эшка тәсілімен күкірт мөлшерін анықтау
Бұл әдіс бірқатар елдерде стандартты ретінде алынған.
Анықтауды бастар алдында Эшка қоспасын дайындайды. Ол екі салмақ
Тигельдегі мұнай өнімдерінің сынамасын платина сымымен немесе шыны таяқшамен
Дайындалған қоспа салынған тигельді электроплиткаға қояды немесе асбест пластинкасының
Қыздыруды күкіртті жоғалтып алмас үшін өте ұзақ жүргізеді, ол
Қыздыру аяқталғаннан кейін тигельді суытады, ал оның ішіндегіні стақанға
Алынған фильтратты 300 - 350 мл 4 мл қаныққан
Бромды жойғаннан кейін қайнағанша қыздырылған ерітіндіге тамшылатып отырып 10
Стақанды қайнап тұрған сулы моншада 2 сағат бойына ұстайды,
Стақандағы тұнбаны фильтрге мөлшерлеп ауыстырады, стақанды дистилденген сумен жуу
Хлорлы тұздардың толық жойылғанын анықтау үшін пробиркаға 3 -
Барий күкіртті қышқыл тұнбасы бар ылғалды фильтрді төртке бүктеп,
Сыналатын мұнай өнімдерінде күкірт мөлшерін (салмақ %) келесі формуламен
мұндағы 32,06 - күкірттің атомдық салмағы;
233,42 – барий күкіртті қышқылының молекулалық салмағы;
а - барий күкіртті қышқылының алынған тұнбасының салмағы, г;
А – сыналатын мұнай өнімдерінің сынамасы, г.
3 НӘТИЖЕЛЕР МЕН ТАЛҚЫЛАУЛАР
3.1 Мұнай мен дизельдік отынның физика-химиялық қасиеті
Зерттеу обьектілері ретінде Оңтүстік Торғай ойпатында орналасқан Құмкөл мұнай-газ
Мұнай - парафинді, нафтенді және ароматты көмірсутектерден тұрады. Парафинді
Парафин мөлшері 1,5 % -дан аз болса – парафинсіз;
Парафин мөлшері 1,5 - 6 % аралығында болса –
Парафин мөлшері 6 % -дан жоғары болса – парафинді.
Кез-келген өндірілген мұнайдың құрамында парафин болатыны белгілі, бірақ әртүрлі
Парафинді мұнайлардың қату температурасы жоғары болумен сипатталады. Кейбір жағдайларда
Оңтүстік Торғай ойпатындағы мұнай кен орындарының ұңғымаларындағы парафинді мұнай
Кесте 5 Құмкөл кен орнының мұнайының физика-химиялық қасиеті
Анықталатын сипаттамалар Алынған мәндер
Тығыздық, г \см³ 0,799
200С кезіндегі тұтқырлық, мм² /с 2,920
Механикалық қоспалар, % 0,297
Судың мөлшері, % 4,700
Хлорид мөлшері, % 69,000
Күкірттің массалық үлесі, % 4,256
Парафин,% 8,720
Асфальтендер, % 2,03
Селикогелдік шайырлар, % 3,26
Құрамында парафин мен күкірті бар бір шикі мұнай мен
Кесте 6 Мұнайдың орташа физика-химиялық қасиеті және фракциялық құрамы
Мұнайдың қасиеті Құмкөл
200С тығыздығы, кг/м3 823,8
Қату температурасы, 0С +11,6
Кинематикалық тұтқырлығы, мм2/с:
200С
300С
500С
-
26,85
7,4
Фракциялық құрамы, % көлем:
1000С - дейін
2000С - дейін
3000С - дейін
4,5
25,73
45,7
Парафиннің мөлшері,% 8,86
Шайырлы заттар, % 9,15
Асфальтендер, % 2,87
Күкірт, % 0,136
Судың мөлшері, % 0÷70
Мұнайды талдау кезінде негізінен қатты парафинді көмірсутегінің жалпы мөлшері
Парафиннің түзілу механизмін - мұнай өндіру кезінде кәсіпшілік жабдықтарында,
Парафиннің шөгуі көп жағдайда асфальтеннің шөгуімен байланысты, ал шайыр
Парафиннің шөгуіне әсер ететін негізгі факторларды атап өтетін болсақ,
мұнай құрамынан парафиндер бөліне бастаған мәніне дейін, мұнай ағыны
парафин шөгінділерінің құбыржелісінің беткі бөлігімен жанасуының басқа да әсері
қысым және газ факторы: қанығу қысымынан жоғары қысым кезінде,
шөгінділердің пайда болу аумағында қысымның кең диапазоны
асфальт-шайырлы заттар (АШЗ): қиын, тығыз тазаланатын метал бетінде парафин
құрамында нафтенді және ароматты көмірсутегілер қатары көп мөлшерде кездесетін
Сурет 3. Ұңғыма тереңдігі бойынша асфальт-шайыр-парафин шөгінділерінің шөгу
Сурет 4. Ұңғыма тереңдігі бойынша асфальтты-шайырлы заттар және
Уақыт өте парафиннің шөгу жылдамдығы мен көлемі артады. Парафиннің
«ПҚҚР» АҚ кен орындары аумағында жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижесінде,
Мұнай және мұнай өнімдерінің маңызды сипаттамасының бірі ол тығыздығы,
Кесте 7 Дизельдік отынның физика-химиялық көрсеткіштері
Аталуы Тығыздығы, г/см³ Тығыздығы, г/см³ Тұтқырлығы, сСт
Есiл 0,890 0,855 3,59 3,50 0,02 0,01 0,0006
КМГ 0,890 0,858 3,49 3,45 0,01 0,01 0,015 0,014
Helios 0,890 0,857 3,28 2,18 0,01 0,01 0,013 0,013
Бахыт 0,890 0,856 3,31 3,15 0,01 0,01 0,015
Sinooil 0,890 0,856 4,13 3,99 0,02 0,01 0,001
депрессатор қосқанша
депрессатор қосқаннан кейін
Мұнайға және дизельдік отынға депрессорлық қосымдар қосқанда, тәжірибелік жолмен
Мұнайдағы механикалық қоспалар негізінен құмнан, темір мен минералдық тұздардың
Тұтқырлық пештік және дизельдік отынның, мұнай майларының, басқа да
Күлділік – жанғаннан кейінгі отын қалдығы, дизельдік отын күлділігі
Парафиндер қату температурасының төмендеуі бойынша тор түзіп, кристалдық каркас
Мұнай құрамындағы күкірт қосылыстары улы қоспалар болып табылады. Олар
Мұнайда шайырлы заттардың мөлшері жоғары (9,6%). Ал, асфальтенді заттардың
Депрессорлық қосымдарға қойылатын талаптар бойынша біз келесі органикалық депрессорлық
Зерттеулер көрсеткендей депрессорлық қосымдар (2-окси-5-алкилбензиламин, 1-R-2-окси-4-аминоциклобутан) енгізген кезде, аз
Бұл парафиннің депрессатормен адсорбирленуіне байланысты, соның әсерінен парафин кристалдарының
Кесте 8 Депрессорлық қосымдар
аталуы формуласы
2-окси-5-алкилбензиламин
1-R-2-окси-4-аминоциклобутан
Кесте 9 Мұнай мен дизельдік отынның қату температурасы
Аталуы Депрессорлық қосымдар қосқанға дейінгі Т, ℃ 1-R-2-окси-4-аминоциклобутан қосқаннан
Шикі мұнай - 3,5 - 10 - 8,5
Есіл - 9 - 20 - 19
ҚазМұнайГаз - 10 - 22 - 20
Helios - 15 - 27 - 25
Бахыт (ж) - 15 - 26 - 25
Sinooil - 9 - 20 - 19
Құмкөл мұнай кен орынындағы мұнай қалдықтарының мониторингі жасалынды. Кен
«Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсиз» АҚ мұнай-газ шығаратын мекемесінде мұнай
«ПҚҚР» АҚ кен орындары аумағында жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижесінде,
Зерттеулер көрсеткендей депрессорлық қосымдар (2-окси-5-алкилбензиламин, 1-R-2-окси-4-аминоциклобутан) енгізген кезде, парафин
Кесте 10 Құмкөл кен орнының мұнайының депрессатор қосқаннан кейінгі
физика-химиялық қасиеті
Анықталатын сипаттамалар 1-R-2-окси-4-аминоциклобутан қосқаннан кейінгі Т, ℃ 2-окси-5-алкилбензиламин қосқаннан
Тығыздық, г \см³ 0,9158 0,9159
200С кезіндегі тұтқырлық, мм² /с 86,5 85,4
Механикалық қоспалар, % 0,65 0,65
Судың мөлшері, % 0,4 0,4
Хлорид мөлшері, % 2,4 2,4
Күкірттің массалық үлесі, % 2,3250 2,3249
Парафин,% 10,16 10,15
Асфальтендер, % 3,0 3,0
Селикогелдік шайырлар, % 9,6 9,6
Бұл жұмыста депрессаторларды пайдаланып, парафиннің қатып қалуын төмендетудің
Мұнай қалдықтарының физикалық және химиялық құрамына сәйкес, сонымен қатар
Кәсіпорын жыл сайын халықаралық стандарттарға сай келетін ресурстарды үнемдейтін
Сенбіліктерді өткізу барысында 25 м3 қоқыс шығарылды,
- шаңды басу бойынша іс-шараларды жүргізу (жолдарға
- бүлінген жерлердің топырақ құнарлығын қалпына келтіру (2,4 га
- коммуналдық және өндірістік қалдықтарды кәдеге жарату (33,5 м3
- өндірістік қалдықтарды кәдеге жарату ( бұрғылау қалдықтары 853,5
- өндірістік экологиялық бақылауды жүргізу (мониторинг мәліметтері негізінде
- мамандардың біліктілігін көтеру.
Қазіргі таңда өндірістік қалдықтардың қоршаған ортаға эмиссиясының нақты көлемі
ҚОРЫТЫНДЫ
Курстық жұмыста Құмкөл кен орнында жүргізілген мониторинг негізінде алынған
Әдебиеттерге жасалған талдаулар, бұл әдістерді парафинденсіздендіруге қолдануға болатынын негіздеуге
Құмкөл кен орнындағы қалдықтарға мониторинг жүргізу нәтижесінде қоршаған ортаның
Депрессаторлар пайдалану негізінде парафиндену беріктігін төмендетудің жаңа әдісі ұсынылды.
Құмкөл кен орыны шикі мұнайы мен дизель отынының бес
Құмкөл кен орыны шикі мұнайы жоғары парафинді (11,16%),
Зерттелген дизельдік отындар да жоғарыпарафинді (8-8,5%), орташа күкіртті екендігі
Мұнайға және дизель отындарына 1-R-2-окси-4-аминоциклобутан және 2-окси-5-алкилбензиламин депрессорлық қоңдырмаларды
Қызылорда облысында орналасқан Құмкөл мұнай кен орнындағы мұнайды және
Депрессаторларды парафиннің қатып қалуын төмендеткіш ретінде пайдалану Қызылорда облысы
Жүргізілген зерттеулер нәтижесі көрсетіп отырғандай, алынған тәуелділіктер мен жасалынған
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Бишімбаева Г.Қ., Букерова А.Е. Мұнай және газ химиясы мен
Анализ разработки нефтегазового месторождения Кумколь по состоянию на 01.01.06
Күнбазаров А.К., Таңжарықов П.А., Бурханов Б.Ж., Жұмағұлов Т.Ж. Қызылорда
Жумагулов Т.Ж., Жапахова А.У., Танжарыков П.А., Абжаев М.М. Исследование
Каменщиков Ф.А. Тепловая депарафинизация скважин. - М.Ижевск: НИЦ«Регулярная и
Оленев JI.M. Новые отечественные ингибиторы парафиноотложений. М.: ВНИИОЭНГ, 1990.
Тертерян Р.А. Депрессорные присадки к топливам и маслам. –
Кулиев А.М. Химия и технология присадок к маслам и
Персиянцев М.Н. Добыча нефти в осложненных условиях. – М.:
Мастобаев Б.Н., Мовсумзаде Э.М., Дмитриева Т.В. Использование химических реагентов
Рахманкулов Д.Л., Злотский С.С., Мархасин В.И. Применение химических реагентов
Митусова Т.Н., Полина Е.В., Калинина М.В. Современные дизельные топлива
Кондрашев Д.О., Фоломеева А.Г., Кондрашева Н.К. Эффективность действия депрессорных
Гусев А.А., Лебедев С.Р. Улучшение низкотемпературных свойств дизельных топлив.
Лебедев С.Р. Депрессорные присадки к дизельным топливам.- М.: ЦНИИТЭ.
Сюняев З.И., Сюняев Р.З., Сафиева Р.З. Нефтяные дисперсные системы.
Переверзев А.Н., Богданов Н.Ф., Рощин Ю.Н. Производство парафинов. М.:
Башкатова С.Т. Присадки к дизельным топливам М.: Химия, 2004.
Казакова Л.П. Физико-химические основы производства нефтяных масел. М.:Химия, 2008.
Агаев С.Г. О механизме застывания нефтей и нефтепродуктов// Тезисы
Мухаметзянов Р.Н., Каюмов Л.Х., Сафин С.Г. К изучению проблемы
Тронов В.П. Механизм образования смолопарафиновых отложений и борьба с
Шамрай Ю.В. и др. Предотвращение отложений парафина и асфальтосмолистых
Биккулов А.З., Шаммазов A.M. К механизму формирования нефтяных отложений
Биккулов А.З., Шаммазов A.M. Механизм парафиноотложения в гидродинамических условиях//Известия
Биккулов А.З., Попов В.И. Интенсивность парафиноотложений в гидродинамических условиях//Тез.
Мастобаев Б.Н., Арменский Е.А. Определение количества парафина, отлагающегося на
Мастобаев Б.Н., Хайбуллин Р.Я., Арменский Е.А. Влияние асфальтосмолистых веществ
Борсуцкий З.Р., Ильясов С.Е. Исследование механизма магнитной обработки нефтей
Алексеев В.А. Улучшение низкотемпературных характеристик нефти. Л.: Техника, 2007,
4
39
Парафинмен күресу әдістері
Резервуарлар
Жылулық
Қарсы қысым
Жылулық
Механикалық
Шығу желілерінің ұзындықтарын қысқарту
Қарсы қысым
Жылулық
Механикалық
Жылулық
Бір фазалы ағын түзу
Жылулық
Құбыр ауыстыру
Термохимиялық
Механикалық
Коллекторлар мен құбыр желілері
Траптар мен өлшегіштер
Шығу желілері
Сағалық арматуралар