МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
I ИСЛАМ ДІНІНДЕГІ САЯСИ ПРОЦЕСТЕР ТУРАЛЫ ҰҒЫМ ҚОҒАМДЫҚ
1.1 Ислам дінінің Иран мемлекеті саясатындағы ролі мен
1.2 Иранның шииттік бағыттың дамуы мен қоғамдық -тарихының
II ИРАН ИСЛАМ МЕМЛЕКЕТІНІҢ САЯСИ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 25
2.1 Ислам қоғамының қазіргі кезеңіндегі саяси - әлеуметтік
2.2 Иран Ислам Республикасының Конституциялық жағдайы 29
ҚОРЫТЫНДЫ 35
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 38
КІРІСПЕ
Соңғы жылдарда саяси – идеялық принциптердің базасында, исламның
Глобальді саяси қалыптасу факторы сияқты исламның өсу рөлі
Иранда теократикалық мемлекетті құру, оның мұсылман әлеміне біртекті
Иранның негізгі проблемасы клерикалық экстремикалық әрекеттер басқа мемлекеттердің
Осы байланыста Иранда исламның билік етуі нақты, негіз
Қазақстан жағынан Иранға оптимальді, маңызды қарым – қатынастарды,
Ирандық тәсілмен „Исламдық құрылыс” дүниетану – тарихи аспектісі
Зерттеу жұмысымның жаңалығы.
Зерттеп отырған жұмысымның ғылыми жаңалығы – Иран Ислам
Иран Ислам Республикасының құрылуына әкелген ерте Исламдық эпохадан
Зерттеу жұмысымның мақсаты мен міндеттері
Зерттеу мақсатын қазіргі Иран мемлекеті және қоғам өмірінің
Сонымен қатар осы дипломдық зерттеу жұмысымның негізі –
Иран Ислам Республикасында қазіргі саяси, идеологиялық және әлеуметтік
Осы тақырыптың хронологиялық шеңбері 1978-1998 жылдардың негізгі кезеңдерінде
Иранның мемлекеттік тарихи және қоғам дамуындағы рөлі мен
Фундаменталды шииттер концепциясының авторлар „әділетті ислам басқаруында” барлық
Иран Ислам Республикасының ресми идеологиясы ислам қозғалысының фундаментальді
Дипломдық зерттеу жұмысымда Хомейнистік „революциялық дін” әрекеті мысалға
Зерттеу жұмысымдағы алға қойылған мақсатқа жету үшін, мынадай
Иран Ислам мемлекетінің тарихына жүгіне отырып
Имам Хомейнидің алға қойған мақсаты мен
Ислам төңкерісінен кейінгі Иран;
Имам Хомейни және исламның жаңғыруы;
Иран Ислам мемлекетіндегі исламның қазіргі
Бұл тақырыпты жазуда отандық, ирандық, батыс басылымдары мен
Жұмысты ғылыми зерттеуде ең басты негізге ТМД елдерінің
Диплом жұмысымның құрылымы зерттеліп отырған тақырыптың мазмұнына сай
I ИСЛАМ ДІНІНДЕГІ САЯСИ ПРОЦЕСТЕР ТУРАЛЫ ҰҒЫМ ҚОҒАМДЫҚ
1.1 Ислам дінінің Иран мемлекеті саясатындағы ролі мен
Саяси процесс ұғымы кең және тар мағынасында қолданылады.
Қоғамдық өмір, оның ішінде саяси сала — өте
Жалпы ұжымдық мақсат - мұратты анықтауға, қалыптастыруға ресми
Ұсақ саяси қарарлар күн сайын шығып жатады десе
Саяси процесті ұйымдастыру түпкі ой, ниет, идеядан басталады.
Саяси процесс — күрделі құбылыс. Ол күнделікті өзгерістерден
Саяси жүйені тұтас алсақ, оның даму процесін төрт
1. Саяси жүйені конституциялық тұрғыдан айқындау.
Ескі саяси жүйенің орнына жаңасы келгенде, ол бұрынғы
2. Саяси жүйенің өзін - өзі жаңартуы. Бұл
3. Саяси - басқарушылық шешімдерді қабылдау және жүзеге
Билеуші элиталар, партиялар өздерінің оппозициялық қарсыластарымен тіл табысып,
Мұнда шешім қабылдаушы саяси басқарушылар мен оны орындаушы
4. Саяси жүйеніц жағдайы мен іс - әрекетін
Оған саяси жүйе мен саяси процеске қатысушылардың, элиталардын,
Біріншісі — мемлекеттік мекемелер, партия органдары, коғамдык ұйымдар
Екіншісінде, саяси жүйенің жұмысына бакылау жасауға барлық азаматтардың
Қоғам дамуының мақсатын айқындап, оны жүзеге асырушы билеуші
Саяси тәртіптің қайталанып жұмыс істеуі. Мұнда саяси процесс
Саяси тәртіптің дамуы. Ел ішіндегі жөне халықаралық аренада
Саяси түтастықтың құлдырауы және ыдырауы. Бұл жағдайда саяси
Мұндай процеске Еуропа және Азия аймақтарындағы бұрынғы социалистік
Сонымен, саяси процесс деп әлеуметтік қауымдастықтың, саяси ұйымдар
1342 жылғы Хордад көтерілісінің ерекшеліктері.
1. Көтерілістің исламдық мінезі.
Хордад айының 15 - сі Иран жеріндегі жалпы
Ол адам „Марджа – е - таклид” болған
Ислам туын жоғары көтере ислам идеясымен қаныққан оны
Халық ислам идеяларында өздерінің ғасырлар бойы жиналған бейбітшілік
Хордад көтерілісінің негізі ұлы ислам идеясының салтанаты үшін
2. Қозғалыс басқаруының моральдық кейпі.
Ислам революциясын басқару үшін жоғарғы моральдық кейпке ие
Ислам революциясы жоғарыдағы Алла тарапынан өолдау тапқан төңкеріс.
Имамның және оның жақтастарының жаратушымыз бір Аллаға шексіз
3. Күрестің жалпы халықтық мінезі.
Он бесінші Хордададағы қозғалыс жалпы халықтық бейнеде болды.
4. Монархиямен күрес.
15 - ші Хордадағы қозғалыс басқа бұрын соңды
Нұрлы ғалым Имам Хомейни мемлекеттегі болып жатқан оқиғаларды,
5. Шетелдік зорлықпен күрес.
15 - ші Хордада қозғалысы шекараға бағытталмады және
Исламның ұлы деяларына сүйене отырып және хақ жолға
Имам Хомейнидің басқаруымен болған бұл қозғалыс руханилықтың жоғарғы
1342 жылы 15 – ші Хордададан 1343 жылғы
Имам Хомейни басшылығымен жүргізілген қозғалыста Шах режимі аянбай
Бұдан басқа көптеген ислам ғалымдары Имамның тұтқындалғанына қарсы
Халықтың бұндай ашына көтеріліп қозғалғандығы соншалықты оның салдары
Қарсылықсыз тізе бүгудің саясатымен Имам Хомейнидің қарсылығы
Имам Хомейни босатылғаннан кейін өзінің Шах режиміне қарсы
Барлық мемлекеттерден қолдау тапқан Вена конвенциясының ерекшелігі бір
Американы тыңдайтын Иран үкіметі жаңадан заңға бап енгізеді.
Имам Хомейни бұл заңға тез арада керісінше жауап
Егер де қандай да бір американдық қызметші сіздердің
Кейбіреулер үндемеу дегенді дұрыс көреді. Көп сөйлеп сөздің
Осындай қаһарлы қарсылықтан Имам Хомейниді тұтқындаумен жаңа репрессиялық
Конституция мен Фарах регенттігінің
(уақытша басқаруының) өзгертілуі.
1344 жылы Фарвадин айының 21-і күні Мәрмәр сарайында
Сол уақыт тамаша уақыттың бірі болды. Кезек –
Ең қатты шығынды той Монархияның 2500 жылдығын тойлау
Полиция және арнайы қызметкерлердің қызметі.
Хордан айының 15-інен кейін (1963 жылы 5-ші маусым)
Тұтқындау қалыңынан басталды. Шах режимі діни орталықтарды қарастырғанда
Саяси тіміскілеу кең қанат жайды. Осыған орай халықты
Түрмелердегі қинау зорлық – зомбылық әдеттегі істей болып
Сол жылдары оппазициялық ұйымдармен көңілдері революциялық қозғалысқа ауған
Шах қызметінің мәдени қызметі.
Өзінің билігін сақтау үшін Шах полициялық жазалау шараларымен
Режим жастарды революциялық исламдық ойлардан көңілдерін аудару үшін
Үкімет Премьері Ховейданың жоспары жастарды моральдық жағынан біріктіру
Имам Хомейниді Түркияға кейіннен Неджефке жер аударғандарына қарамастан
Уағыздаушылар Имамның ойын халыққа жеткізді. Олардың жүректеріндегі күрес
Ислам төңкерісінен кейінгі Иран.
Бахман айның 22-і күні (1979 жылдың 11-і ақпаны)
Алғашқы кезде елді басқару өте қиынға соқты. Ескі
Төңкерістік күрестің ұзақ жылдарында көптеген қиыншылықтар мен басбостандықтан
1979 жылдың қарашасының маңызды оқиға „Тегерандағы американдық шпиондар
1979 жылы 4-ші қарашада Имамның Түркияға жер аударылғаны
1980 жылы сәуірде американ үкіметі кепілдегі адамдарды босатуға
1980 жылы шілдеде Ислам Республикасын көздеген қаскүнемдік жоспар
1980 жылы тамызда бір жыл қаңғырудан кейін Шах
Иранға қарсы әскери қарсылықтың басталуы.
Ислам көтерілісінің жеңісінен кейін әлемдік ірі мемлекеттер Иранға
Имам Хомейни және исламның жаңғыруы.
Хазіреті Мұхаммед (с.ғ.с.) әлемді дүр сілкіндірді. Он жылдың
Нағыз мұсылмандар қазіргі дәуірде Пайғамбар Мұхаммед (с.ғ.с.) тең
Бүгінде барлық мұсылмандардың исламның саяси және рухани өмірде
Имам Хомейни өзінің сол кездегі ірі мемлекетімен болған
Ол тақуа және діншіл мұсылман болса да оның
Алып мемлекеттердің басшылары ақшасының көбісін оған соққы берумен
Исламның басқару жүйесінде Имам „Марджа – е -Таклид”
Исламда еліктеудің ең жоғарғы үлгісі Пайғамбар (с.ғ.с.) болып
Ислам қоғамында мәжбұрлеу проблемасы екі жақты көріністе болады.
Осыларды ескере отырып Имам Хомейнидің қызметімен Батыстық мемлекеттердің
Ислам өркениеті өзінің пайда болуына Мұхаммед (с.ғ.с.) Пайғамбардың
Ислам заңдарына негізделе отырып ол қарсы шаралар қолданды.
Көптеген жылдар бойындағы күреспен ондаған жылдар бойғы Имам
Имам Хомейни әлемдік ислам революциясын жеңіске жететініне сенімді
Ирандағы Ислам Революциясы исламның гүлденуінің ең жарқын куәлік
Мүмкін кейбір мұсылмандар Иранның жүргізген саясатының кейбір аспектілеріменен
Пайғамбар мұхаммед (с.ғ.с.) қайтыс болғаннан кейін екі он
1.2 Иранның шииттік бағыттың дамуы мен қоғамдық -тарихының
аш – Шиа („жақтаушылар”, „партия”) – шитшілдер, Әли
Шиитшылықтың әскери, саяси жеңілістерге ұшырауы (әл-Хұсайынның өлімі, әл
Шиитшілердің жоғары билікті „Пайғамбар отбасына”, „Мұхаммед әулетінен шыққан
Ислам тарихының барлық кезеңдерінде Шиитшылдар жоғары биліктің Әли
Фундаменталды шииттер концепциясының авторлар „әділетті ислам басқаруында” барлық
Қазір Ирандық шииттер діни көзқарастарымен қабылдау, Хомеини мен
Қазір Ирандық шииттер діни көзқарастарымен қабылдау, Хомеини мен
Иран Ислам Республикасының ресми идеологиясы ислам қозғалысының фундаментальді
Бұл жерде маңызды болып Хомейнистік „революциялық дін” әрекеті
Мұрагерлік Имам болмаса шииттер мессиясының келуін күтеді –
Иран Ислам Республикасының Конституциялық жағдайнының және басқа заңды
„Иранды исламизациялау: шииттік дінді басқару ерекшеліктері және мақсаты”
Иранның өмірінің әлеуметтік саяси исламизациясы эволюция жағдайларында 1978
Бұл зерттеу жұмысында айрықша орын алатын сұрақтар қоғамның
Тотальді исламизация оқыту және тәрбиелеу жас ұрпақты жүйелі
Бұл фундаментальді исламдық саяси жүйенің қазіргі әлем шарттарына
Иран Ислам Республикасын стратегиясында және сыртқы саясатында доктринасының
Исламдық фундаменталист түсінігі бойынша күресте мұсылман ең бірінші
II ИРАН ИСЛАМ МЕМЛЕКЕТІНІҢ САЯСИ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Ислам қоғамының қазіргі кезеңіндегі саяси - әлеуметтік
Әлеуметтік – экономикалық даму ерекшеліктері және Шығыс мұсылман
Соңғы жылдарда саяси – идеялық принциптердің базасында, исламның
Глобальді саяси қалыптасу факторы сияқты исламның өсу рөлі
Иранда теократикалық мемлекетті құру, оның мұсылман әлеміне біртекті
Осы тақырыптың негізі, көне тарихындағы экономика, мәдениеті мен
Иранның негізгі проблемасы клерикалық экстремикалық әрекеттер басқа мемлекеттердің
Осы байланыста Иранда исламның билік етуі нақты, негіз
Бұның барлығы осындағы аналитикалық материалдардың нәтижесінде көрінеді. Ол
Ресей жағынан Иранға оптимальді, маңызды қарым – қатынастарды,
Ирандағы идеалық – саяси эволюция және теократикалық мемлекетінде
Иран Ислам Республикасында қазіргі саяси, идеологиялық және әлеуметтік
Қазіргі Иран мемлекеті және қоғам өмірінің әлеуметтік –
Осы тақырыптың хронологиялық шеңбері 1978-1998 жылдардың негізгі кезеңдерінде
Иран Ислам Республикасының құрылуына әкелген ерте Исламдық эпохадан
Ирандық тәсілі „Исламдық құрылыс” дүниетану – тарихи аспекті
Методологиялық негізін бірінші кезекте ауыспайтын ғылыми және практикалық
Осындай сұрақтарды қарай отырып кейбір жалпы таныған және
Бұл тақырып жазуда отандық, ирандық, батыс басылымдар мен
Соның ішінде маңызды ақпарат қабаттары ирандық ресми құжаттарында
Жұмысты ғылыми зерттеуде ең басты негізге ТМД елдерінің
Ирандағы исламды зерттеу үшін айрықша орын және құндылық
Батыс шығыстанушыларының еңбектерінен Фишердің „Иран діни таластардан революцияға
Таңдалып алынған тақырып көптеген аспектілерінде отандық және шет
Әртүрлі елдердің, халықтардың мәдени және конфессионалды ерекшеліктері, экономикалық
Бұл байланыста Ислам жаңғырту феномені трактатында Азия және
Әрине критикалық тәсір керек етеді және ислам тәртібінің
Ираннің мемлекеттік тарихи және қоғам дамуындағы рөлі мен
Қазір Ирандық шииттер діни көзқарастарымен қабылдау, Хомеини мен
2.2 Иран Ислам Республикасының Конституциялық жағдайы
Иран Ислам Республикасының Конституциялық жағдайнының және басқа заңды
Хомейни жоғарыда отырғанда түзілген жаңа басқарулық исламдық құрылым,
Иранның өмірінің әлеуметтік саяси исламизациясы эволюция жағдайларында 1978
Тотальді исламизация оқыту және тәрбиелеу жас ұрпақты жүйелі
Бұл фундаментальді исламдық саяси жүйенің қазіргі әлем шарттарына
Көптеген идеялы – теориялық көз қарастар және діни
Иран Ислам Республикасын стратегиясында және сыртқы саясатында доктринасының
Исламдық фундаменталист түсінігі бойынша күресте мұсылман ең бірінші
Иран Ислам Республикасының 19 жылдық саяси тарихы, тіпті
Бұл тезис Иранның Батыспен қатынасын, әсіресе Америка Құрама
Біртіндеп екінші жоспарға көшу, яғни идеялогиялық және насихаттық
Иран Ислам Республикасының халықаралық ұйымдарындағы әрекетіне орын бөлінген:
Сонымен қатар Кеңес Одағы мен Иран Ислам Республикасы
Егер Иран Ислам Республикасының осы тенденцияларын бекіте алмаса,
Иран лидерларының соңғы хабарламасы, барлығы осы елдің басында
Діни родикалды қоғамы исламға қатысты емес мәселелерді алып
Тотальді исламизациядағы зарлық – зомбылығы, Иранда оппозицияның күшпен
Ирандағы исламизация 80 - ші жылдардың ортасында күшейді.
Көптеген адамдардың қырылуы мен соғыстан экономикалық дағдарысы Хомейниді
80 – ші жылдарда оның инициаторы Иран Ислам
1989 жылы аятолла Хомейни өлгеннен кейін А. А.
1997 жылы Иран Ислам Республикасының президентін С. М.
Ирандағы Ислам Мемлекеті діни бірлестігінің сақтандырудан Иран Ислам
Ислам және Иран Ислам Республикасының сыртқы саясатын доктрина
Одан басқа осы мемлекеттік қызметіне үлкен маңызды идеологиялық
Қазіргі Иранның ішкі саясаты көпшіліктен жасырын жүргізіледі. Ал
Исламдағы саяси радикализмнің ішкі және сыртқы факторлары.
Кейбір зерттеушілер соңғы жылдарда исламның батыс елдер мен
80-ші жылдардың басында Таяу Шығыста ғана емес, көптеген
Қазіргі кезде батыс әлемі мен ислам арасындағы діни
Батыс өзінің дұшпаны бар екенін үнемі сезеді. КСРО-ның
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде Иранның негізгі проблемасы клерикалық экстремикалық әрекеттер
Осы байланыста Иранда исламның билік етуі нақты, негіз
Осы зерттеу жұмысымның негізі аналитикалық материалдардың нәтижесінде көрінеді.
Сонымен қатар Ирандағы идеалық – саяси эволюция және
Иран Ислам Республикасында қазіргі саяси, идеологиялық және әлеуметтік
Бұл зерттеу арқылы зерттелген жұмысымның мақсатын қазіргі Иран
Осы тақырыптың хронологиялық шеңбері 1978 - 1998 жылдардың
Бұл зерттеп отырған жұмысты маңызды жаңалықтармен құбылыстарды сипаттайтын
Осындай сұрақтарды қарай отырып кейбір жалпы таныған және
Қазіргі Иранның ішкі саясаты көпшіліктен жасырын жүргізіледі. Ал
Сонымен қатар бұл дипломдық зерттеу жұмысымда Иранның фундаментальді
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Политология. Энциклопедический словарь. – Москва, 1993, 76-б.
Гаджиев К.С. Политическая наука, част І. – Москва,
бұл да сонда.
Гульбахрам Жебесин. Великий Имам ХХ века. – Алматы,
Гульбахрам Жебесин. Великий Имам ХХ века. – Алматы,
Родригеса А.М. Новейшая история стран Азии и Африки
Питер Кальвокоресси. Мировая политика 1945-2000. – Москва, 2003.
Гульбахрам Жебесин. Великий Имам ХХ века. – Алматы,
Гульбахрам Жебесин. Великий Имам ХХ века. – Алматы,
Кляшторина В.Б. Иран 60-80-х годов от культурного
Успехи исламской революции в Иране за 20 лет.
Кременюк В.А. Борьба Вашингтона против революции в
„Жумхурие Ислами” газетінен Уилям Биман АҚШ-тағы Барн
ан – Наубахти. Шиитские секты. – Москва, 1985
Азаркин Н.Н., Левченко В.Н., Мартышин О.В. История
Кляшторина В.Б. Иран 60-80-х годов от культурного
Гульбахрам Жебесин. Великий Имам ХХ века. – Алматы,
http://www.rami.ru/cosmopolis/archives/5/6.html
http://www.orientalstudies.ru/islamology/res/a_gryazn_ probl.html
Родригеса А.М. Новейшая история стран Азии и Африки
Дорженов С. Б. Ислам және қазіргі кезең. –
Жеменей Н. Иран // Парасат – Алматы, 1999.
Ислам энциклопедиясы / Бас редактор Нұрғалиев Р.Н. –
Азаркин Н.Н., Левченко В.Н., Мартышин О.В. История
Олимпиев А.Ю. „Ближний и Средний Восток”. – Москва,
Питер Кальвокоресси. Мировая политика 1945-2000. – Москва,
Қосымша қолданылған әдебиеттер тізімі:
Родригеса А.М. Новейшая история стран Азии и Африки
Ислам энциклопедиясы / Бас редактор Нұрғалиев Р.Н. –
Истоия политических и правовых учений. Под ред. В.С.
Шмачкова Т.В. Мир политических партий. – Москва, №1
Фарукшин М.Х. Политическая система оющества. Соц-полит.науки. 1991, №5
Назарбаев Н. Ғасырлар тоғысында. Алматы, 1996.
www.iran.com/history/islam/html
www.religious.ru/islam/html
http://www.expert.ru/forums/viewtopic.php?topic=3111&forum=1005&start=60
40