ЖОСПАР
Кіріспе 2
Эндогендік процестер 4
Магматизм 4
Магманың түрлері. 6
Интрузивтік тау жыныстары 23
Эффузивтік тау жыныстары 25
Пирокластикалық тау жыныстары 26
Техногендік процесстер 26
Қолданылған әдебиеттер тізімі 28
Кіріспе
Геология ерте кезден-ақ белгілі болды. Адамдар біздің эрамызға
Россияда геологиялық білімнің негізін қалаған М. В. Ломоносов
М. В. Ломоносов алғаш рет жер бетінің бедер
Нептунистер тобы барлық геологиялық процестер судың қатысуымен ғана
Қейінірек (XVIII—XIX ғ. f. аралығында) эволюционистер мен катастрофистердің
XIX ғ. екінші жартысында жүргізілген геологиялық картаға түсіру
Бұл ілім дами келе геологияның «Геотектоника» атты саласы
1875 ж. геологтардың халықаралық ұйымы — Геологиялық конгресс
Геологиялық барлау-іздеу жұмыстарының қарқынды түрде дамуы, геолог мамандарын
XX ғасырдың екінші жартысынан бастап әр елде мұхиттарды
Ғарыш кеңістігін игеру (жер серіктері мен ғарыш кемелері
Жер планетасының ашылмаған байлығы, шешілмеген жұмбақ сыры әлі
Эндогендік процестер
Эндогендік геологиялық процестер қатарына: 1) жер қыртысының тектоникалық
Эндогендік процестер жер қойнауында (жер қыртысы немесе мантия
Магматизм
Магматизм — жер қыртысының құралуында атқаратын ролі зор,
Магматизм — өте күрделі геологиялық процесс,
Бұл процесс магманың жер қыртысында
Сонымен магма (грекше «магма» — қою май, қамыр
Жер қойнауында температураның жоғарылауы әр түрлі физикалық-химиялық әрекеттермен
Магманың жоғарғы қабаттарға көтерілуі, гидростатикалық қысым күштерімен және
Магманың түрлері.
Магмалық ошақтар әр түрлі термодинамикалық жағдайда және әр
Бұл сұраққа тікелей жауап беретін ортақ пікір геология
Жер бетінде көптеп кездесетін эффузивтік (базальтты) жыныстар алғашқы
Қазіргі кездегі зерттеушілердің көпшілігі ғалым Ф.Ю. Левинсон-Лессингтің (1920)
Перидотиттік магманың болу мүмкіндігі жер қыртысының жеке аудандарында
Магмалық тау жыныстарының әр түрлі болу себептері. Қазіргі
Ең ірі екі мемлекетте (АҚШ,
Магмалық жыныстардың басты түрлерінің АҚШ және ТМД территориясында
Тау жыныстарының түрлері
ТМД
АҚШ
Қышқыл интрузиялар
Негіздік интрузиялар
Қышқыл эффузивтер
Негіздік эффузивтер
Сілтілі жыныстар
48,7
2,3
13,5
35,1
0,4
35,0
5,0
12,5
45,0
2-кестеде көрсетілген. А. Б. Ронов пен А. А.
Қазіргі уақытта тау жыныстарының алуан түрлілігі алғашқы магманың
Магманың жіктелуі алғашқы кристалдардың түзілуіне дейін де (ликвация)
Ликвациялық процесс кезінде магма құрамына және меншікті салмағына
Кристаллизациялық дифференциация магманың кристалдарға жіктелуімен аяқталады. Магманың салқындап
Дифференциациялық процестер терең қабаттарда {магмалық ошақтарда) және жер
Магмалық ошақтарда байқалатын дифференциациялық жіктелу нәтижесінде алғашкы магмадан
Ал жер қыртысының жоғарғы бөліктерінде, магмалық камерада байқалатын
Магмамен жапсарлас және кездейсоқ жыныстардың (ксенолит) магма қызуына
Гибридизация деп, магмамен жапсарлас жыныстардың ыстық магма әсеріне
Магмалық денелердің сырт көрінісі әр түрлі болып келеді.
Эффузивтік жыныстар жер бетінде лава тасқындары мен лавалық
Интрузивтік жыныстар жер қыртысының терең (абиссалдық) қабаттарында кристалданған
Құрамы негізді сұйық магма жер бетіне жақын аудандарда
Лакколиттер (грек тілінде «лакос» — шұңқыр деген мағынада)
Кристаллизациялық дифференциация магманың кристалдарға жіктелуімен аяқталады. Магманың салқындап
Дифференциациялық процестер терең қабаттарда {магмалық ошақтарда) және жер
Магмалық ошақтарда байқалатын дифференциациялық жіктелу нәтижесінде алғашқы магмадан
Ал жер қыртысының жоғарғы бөліктерінде, магмалық камерада байқалатын
Магмамен жапсарлас және кездейсоқ жыныстардың (ксенолит) магма қызуына
Гибридизация деп, магмамен жапсарлас жыныстардың ыстық магма әсеріне
Магмалық денелердің сырт көрінісі әр түрлі болып келеді.
Эффузивтік жыныстар жер бетінде лава тасқындары мен лавалық
Интрузивтік жыныстар жер қыртысының терең (абис-салдық) қабаттарында кристалданған
Құрамы негізді сұйық магма жер бетіне жақын аудандарда
Лакколиттер (грек тілінде «лакос» — шұңқыр деген мағынада)
жағы тегіс, ал үстіңгі жағы дөңес пішінді болып
Лополиттер (грек тілінде «лопос» — табақ деген мағынада)
Факолиттер (грек тілінде «факос» — жасымық немесе жасымық
Батолиттер (грек тілінде «батос» — тереңдік деген мағынада)
Батолиттердің пайда болуы жөніндегі проблема — осы уақытқа
Басқа бір көзқарас бойынша, тау құралу барысында қатпарлы
Штоктар цилиндр пішінді, кейде бұрыс пішінді интрузиялық денелер
Лополиттер (грек тілінде «лопос» — табақ деген мағынада)
Факолиттер (грек тілінде «факос» — жасымық немесе жасымық
Батолиттер (грек тілінде «батос» — тереңдік деген мағынада)
Батолиттердің пайда болуы жөніндегі проблема — осы уақытқа
Басқа бір көзқарас бойынша, тау құралу барысында қатпарлы
Басқаша айтқанда, жер бетіне жақын орналасқан бір кездегі
Штоктар цилиндр пішінді, кейде бұрыс пішінді интрузиялық денелер
Кейде штоктар, ірі батолиттердің тармақтары мен тарамдарын құрайды,
Дайкалар (шотландия тілінде «дайка» — қабырға деген мағынада)
Нектер (ағылшын тілінде «некк» — мойын деген мағынада)
Ескі вулкандық аппараттардың өзегін толтыра өскен магмалық заттардан
Интрузиялық денелер әр түрлі тереңдікте қалыптасады. Мысалы, батолиттер
. Вулканизм
Эффузивтік (латын тілінде «эффузио» — тасып төгілу деген
Лавалар жер бетіне орталық ірі жарықтар немесе тектоникалық
Вулкандық лава орталық өзек арқылы атқылайтын жағдайда конус
Қазіргі кезде орталық (вулкандық) аппараттар түрінде түзілген жанартаулар
Вулкандық заттар сұйық, қатты және газ
Сұйық күйдегі вулканның заттар (лавалар) температураға және химиялық
Соған байланысты мұндай лавалар ағыны қатты тасқындар мен
Вулкандық заттар ірілі-ұсақтығына қарай төртке бөлінеді:
1. Вулкандық күлдер (0,25 мм) дала шпаттары, авгит,
2. Вулкандық құмдар жай көзбен көрінетін ірілі-ұсақты қиыршықтар
3. Лапиллилер (итальян тілінде «лапилли» — ұсақ тастар
4. Вулкандық бомбалар көлденең қимасы.5—10 см-ден бірнеше метрге
Газ күйіндегі заттар вулкан атқылау барысында орталық кратер,
Газ күйіндегі вулкандық заттардың құрамында су буынан басқа
Құрғақ фумаролдар жоғары температурада (500°С) бөлініп натрий, калий,
Қышқыл фумаролдардың құрамында (құрғақ фумаролдармен салыстырғанда) су буы
Сілтілі фумаролдар 180°С шамасында хлорльиаммонийден бөлініп шығып бұзыла
Төменгі температурада (