МАРКСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯСЫ, ҚОСЫМША ҚҰН
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ 1
І МАРКСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ТАУАР ОНЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ
1.1 Құн және қанау теориясы, қалыптасу туралы балама
1.2 Тауарлық қатынастардың дамыған формасы 7
ІІ ӨНДІРІСТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЗАҢДАРЫ 11
2.1 Тауарлық өндірістің экономикалық заңдары 11
2.2 Бағалар және тарифтер 17
ҚОРЫТЫНДЫ 19
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 22
КІРІСПЕ
Класикалық саяси экономия жаңа дамып келе жатқан капиталистік
А. Смит клаcсикалық саяси экономия методологиясын дамытуға айтарлықтай
А. Смит халықтың өркениетті дәрежеге жетуі үшін үш
Адамзат қоғамы өндіріс-еңбек әрекеттерін, еңбек бөлісі, мамандану, кооперация
Экономиканы ұйымдастырудың элементарлық формасында — шаруашылықта - байлықтың
І МАРКСТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ТАУАР ОНЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ
1.1 Құн және қанау теориясы, қалыптасу туралы балама
Экономикалық әдебиетте тауарлардың құны туралы негізгі үш бағытты
Бірінші Карл Маркстің еңбектік құн теориясына негізделеді. Осыған
Әңгіме құнды орташа еңбекпен емес, өндірістің өткізудің қоғамдық
Екінші бағыт шекті пайдалылық теориясын қолдануға негізделген. Бұл
Маржинализмнің теоретиктері, бұлардың ішінде австриялық мектептің өкілдері, материалдық
Үшінші бағытты тұжырымдаған А. Маршалл. Шекті пайдалылық түрін
А. Маршалл бағаны белгілеуде, оған әсер ететін екі
Пайдалылықты өлшеу туралы бүгін маржиналистер кардиналистер — шекті
Дж. Хикс бойынша бүгінгі заманда тұтынушылардың артықшылық шәкілінің
П. Самуэльсон экономикалық тепе-тендік үлгілерін қолдануда, шекті пайдалылық
Нарықта сұраныс пен ұсыныста өзгерістердің әсерімен нарықтық бағалардың
Қорытынды мынау: маркстік еңбектік құн теориясы және шекті
1.2 Тауарлық қатынастардың дамыған формасы
Еңбек құны теориясы және шекті пайдалылық теориясы негізгі
Тұтыну бағалылығы — Бұл заттың пайдалылығы, адамның қандай
Тауардың құны, оны жасауға жұмсалған еңбек шығынынан тұрады.
Тұтынудағы бағалылық пен құн тауарда қатар, бір мезгілде
Өнімдердің көп түрлі болуы, олардын, әр қайсысының тұтыну
Сонымен, тек еңбектің өнімі ғана емес, еңбектің өзі
Нақты еңбектің нәтижесі өнім, ал осы өнімнің қажеттіліктерді
Шекті пайдалылық теориясы адамдарға өмір сүру үшін материалдық
Адамдардың қажеттіліктерін қамтамасыз ететін игіліктер әр шамада болады:
Егер белгілі бір игіліктің қоры болса, осы қордың
Игіліктердің көбі бөлінеді. Сондықтан олардың жалпы пайдалылығы және
Бірінші бөлшекті тұтынғаннан соң, қажеттілік аздап қанағаттандырылады және
Игіліктің ақырғы, үшінші бөлшегінің пайдалылығы 6-ға тең. Өндірушінің
Жалпы қорытынды мынадай: пайдалылықты субъективтік бағалаудың негізінде, осы
Осы сияқты еңбектік теория тек технологияны ғана емес,
Нақты еңбек (технология) абстракты енбектің белгілі мөлшерде жұмсалуын
Таңдандыратын мына жағдай. Экономикалық жүйе біреу. Осы жүйені
Олай емес. Бұлардың әрқайсын дұрыс және дұрыс емес
Құнның дәстүрлі еңбек теориясы өндіріспен айналысуға беріліп кетіп,
Құнның еңбек теориясы адамдардың өздерінен тыс қалыптасатын объективтік
Шекті пайдалылық теориясы өз жағынан, керісінше, өндірісті ұмытып,
ІІ ӨНДІРІСТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЗАҢДАРЫ
2.1 Тауарлық өндірістің экономикалық заңдары
Экономиканың даму тарихы, сонымен қатар, тауар өндірісі мен
Қоғамдық өндіріс дамыған сайын, айырбас операцияларын жүргізуге көмектесетін
Бара-бара ақшаны майдалап айырбастаушылар алтын, күміс кесектеріне оның
Осылайша ақша әдеттен тыс ерекше, өзіне жалпылама айырбас
Ақша айналымының әр алуан типтері болады. Оның осы
К.Маркс ақша құнының еңбектік сипатына сүйене отырып, ақша
Осы замандағы экономикалық әдебиетте ақшаның атқаратын үш қызметі
Ақшаның пайда болуымен байланысты, жалпы тауар айналысын Т—А—Т
Тек нақтылы, қолма-қол ақша айналыс құралы қызметін атқара
Ақшаны айналыс құралы ретінде қолданғанда, сатып алу-сатуға жұмсалатын
Бұл жағдай еңбек өнімділігін жоғарылатты, демек қоғамның хал-жағдайы
''Құн өлшеушісі қызметін атқарғанда, ақша тауарлардың құндарын оларды
Бұл қызметті толық бағалы және нақтылы ақша атқарған.
Айналыс құралы болып табылатын ақша қоғамның экономикалық әрекеттерін
Ақша жүйесі дегеніміз жеке элементтері белгілі бірлікте болатын
• ақша бірлігі мен баға масштабының атаулары;
• ақша белгілерінің түрлері, оларды шығару тәртібі және
• нақтылы ақша төлемейтін төлем айналымын ұйымдастыру;
• ұлттық валютаның курсы, оны шетел валютасына айырбастау
Елдің ақша жүйесін реттеу жұмысын, осы жүйенің әрқилы
Металдық ақша жүйесі негізгі екі типке: биметаллизм мен
Тарихқа монометаллизмнің үш түрі мәлім: Мыс (Рим —
Алтын металлизмі алтын монеталық стандарт формасында бірінші дүниежүзілік
Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін, құйма алтын және алтын
Алтын девиздер стандарты тұсында алтынмен байланыс бұдан да
Құйма алтын мен алтын девизді стандарттар алтын айналымына
1944 ж. құрылған Халықаралық валюта қоры тройс унция
Осы күнгі несие ақшасын борыш куәліктері құрайды. Бұлардың
Алтынның айналуы кезіңде, қағаз және несие ақшалардың алтынға
А=(ТБ-Н+Т-БТ)/АА
Бұнда: A - айналысқа қажет ақша
ТБ - айналыстағы шаруалар бағаларының қосындысы;
Н - несиеге салынған тауарлардың бағасының қосындысы;
Т - мерзімі жеткен төлемдер;
БТ - бірін-бірі төлейтін төлемдер;
АА - аттас ақша бірліктерінің айналым саны.
Айналысқа артық шығарылған ақша қазына қоймасын толықтырады.
Ақшаның қағаз ақша айналысы кезеңінде, айналысқа түсетін ақшаның
Батыс экономистерінің көбі И.Фишердің айырбас тендеуін пайдаланады:
М х V = Р х Q
Бұнда: М - ақшаның массасы;
V - ақша айналысының жылдамдығы;
Р - тауар бағаларының дәрежесі;
Q - айналымдағы тауарлардың саны.
Бұл теңдеу тауар бағаларының қосындысы мен айналыстағы ақшаның
2.2 Бағалар және тарифтер
Әр тауар мен әр қызметтің, олардың нарықта орналасу
Жоғарыда айтылғандай, бағаның негізін тауарлардың бағалылығы құрайды. Еңбек
Бағаларға, айырбас пропорциясы болғандығы ретінде, бағаны құру механизмі
Нарықтық әдістегі шешуші факторлар: нарықтың конъюнктурасы, тауарға сұраныс
Нарықтық баға құрылуында баға игіліктерді айырбастау процесінде байқалатын,
Сауда-саттық операциялардың масштабына сәйкес және сатылатын тауарлардың түрлеріне
• көтерме сауда бағасы арқылы көтерме саудада өнімдердің
• бөлшек сауда багасы арқылы тауарлар индивидуалдық
• тарифтер көрсетілген кызметтер үшін (телефонды пайдаланған
Еркіндіктің дәрежесіне сай, баға былай бөлінеді:
• қатаң белгіленген тұрақты бағалар — баға
• реттелген бағалар. Бұлардың мөлшерін мемлекеттік органдар
• нарықтық бағалар — мемлекеттік органдардың тікелей реттеуіне
Бұл бағалар нарық конъюнктурасының сұраныс пен ұсыныс заңдарының
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта айтқанда А. Смиттің экономикалық ілімінің, оның жүйесінің
- рыноктық қатынастардың экономикалық маңызын көрінбейтін қол арқылы
Ал Рикардоның экономикалық ілімінің маңызы бүгіндері тек сақталып
- құнның еңбектік теориясы әлі қызу талас тудырады.
- жалақы, пайда, рента жөнінде де экономистердің көзқарастары
- әсіресе игіліктерді бөлу, ақша теориясы рыноктық экономикаға
- салыстырмалы артықшылық теориясы әлемдік экономикалық интеграцияда ерекше
Бағалардың осы аталған түрлерінен басқа да экономикалық практикада
Жоспарлау-басқару жұмыстарының орындалу барысында болжамды және жоспарланған бағалар
Нарық типтес экономикада болжамдалған бағалар кең пайдаланылады. Бұлардың
Келісімді бағалар сатушылар мен сатып алушылардың арасындағы контракт
Көбінесе бағаның түрі, оның қалыптасқан нарығының типімен белгіленеді.
Заттың пайдалылығы, оның өзіне тән белгілі физикалық, немесе,
Тауар өндірісі жағдайында еңбек өнімі оны тауарға айналдыратын
Қоғамдық тұтыну бағалылығының өлшемі болу қызметін сұраныстың көлемі
Тауар болу үшін заттың тек басқалар үшін жасалуы,
Осындай тендік, айырбас сәйкестігі нарық практикасында күн сайын
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығы "Қазақстан Республикасында 1998-2000жж.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығы, Заң күші
3. Субъектілердін қаржы-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есөп шоттарының Бас
4. Сатмурзаев А.А., Абдыкалыков Т,А. "Бухгалтерский учет в
5. Әбдіқалықов Т.Ә., Сатмурзаев А.А. Шағын кәсіпорындарда бухгалтерлік
6. Тасмағамбетов Т.А., Радостовец В.К., т.б. Қаржы есебі.
7. Дюсембаев К.Ш. и др. Аудит и анализ
8. Елисеева И.И., Терехов А.А. Статистические методы в
9. Ержанов М.С. Теория и практика аудита.
10. Казахстанские стандарты по аудиту. С. Х. Кошкимбаев
11. Барышников Н.П. Организация и методика проведения общего
12. Барышников Н.П. Организация и методика проведения общего
13. Белуха Н.Т. Аудит: Учебник. Киев: Знання, 2000.
14. Бурцев В.В. Управленческий аудит системы сбыта бытовой
15. Бухгалтерческий учет и аудит в строительстве Под.
16. Бухгалтерский учет и аудит. 500 вопросов и
17. Бычкова С.М. Аудиторская деятельность. Теория и практика.
18. Бычкова С.М, Доказательства в
19. Витулева Т.П. Бухгалтеру об аудите. М.: Бико,
20. Волковой В.М., Лахова Е.В. Международные стандарты бухгалтерские