МАЗМҰНЫ
Кіріспе…………………………………………………………………..
1 бөлім. Стресс жайлы теориялық қағидалар
1.1. Стресс туралы ұғым......................................................................
1.2. Кәсіби стресс проблемасының психология ғылымында зерттеліну жайы......................................................................................................
1 бөлім бойынша тұжырымдама.
2 бөлім. Кәсіби стресс проблемасының психология ғылымында зерттеліну жайы
2.1. Эксперимент әдістемелері, негізгі сипатамалар..........................
2.2. Стресстен шығу жолдары. Стресстен шығудың ғылыми-әдістемелік нұсқаулар...............................................................................................
Қорытынды...........................................................................................
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі......................................................
Кіріспе
Дипломдық зерттеу жұмысына жалпы сипаттама. Қазіргі таңда, яғни қарқыны
Сондықтан да, стресс туралы ілім қазіргі таңда кең танымал
Біздің зерттеу жұмысымызда тек қана күнделікті стресс сөз болып
Бұл тақырып өте өзекті, себебі қазіргі қоғамда адам өмірінің
Стресстің жағымсыз ықпалын жеңу үшін, алдымен стрестің не екенін
Сондықтан да, біздің дипломдық жұмысты жазу мақсатымыз кәсіби стресс
Зерттеу объектісі – бұл еңбек ұжымы, ал зерттеу пәні
Дипломдық зерттеу жұмысының теориялық және әдіснамалық негізін Г.
Дипломдық зерттеу жұмысының теориялық маңыздылығы. Аталған мәселе бойынша
Дипломдық зерттеу жұмысының практикалық құндылығы: Аталған зерттеу жұмысымен танысу
Дипломдық жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды,
1 бөлім. Стресс жайлы теориялық қағидалар
1.1. Стресс туралы ұғым
Біздің өмірдің шапшаңдығы күн өткен сайын жеделдетіп келе жатыр,
Менің жұмысымда қарастыратын мәселе тек күнделікті стресске байланысты емес,
Қазіргі қоғамда адамдардың негізгі приоритеті материалды жетістік, сондықтан адам
Сонымен бұл жұмыстың мақсаты кәсіби стрессті анықтау мен оның
Бұл жұмыста зерттеу обьектісі-еңбек ұйымы , ал кәсіби стресстің
Бүгінгі таңда стресс туралы көп айтылады, олар әкімшілік, диспечерлік,
«Стресс»- түсінігін Канадалық физиолог Ганс Селье енгізген. Ол стрессті:
Ағзаға қойылған әр талаптың өз ерекшелігі бар. Мысалы: Суық
Стресстің негізгі түрлері
Әр адамға стрессорлар әр түрлі болады. Солардың бәрін ретке
Фрустрация
Фрустрация латын тілінен fruastratio-өтірік, шыдамды күту деген мағынаны білдіреді.
Кикілжің
Кикілжің-фрустрация сияқты өмірден бөліп алынбайтын жағдай. Күрделі сұрақ «Тұрады
Барлық үш түрдің жақынырақ-жақындау кикілжіңі ереже бойынша стрессогенді болып
Кикілжің қашу-қашқақтау түрінде қашқақтайтын адамға екі көріксіз мақсаттың арасын
Жақындап-қашқақтау кикілжіңге түскен адам алдына қойған мақсатқа қол жеткізер
өзінің тышқанға жүргізген наваторлық зерттеуінде Нил Миллер қашқақтау мотивациясы
Неге жағымды оқиғалар стресс туғызады. Хоулмзу және Рай зерттеулері
Браун және Мак Гилл зерттеулері бойынша адамның өз қалауы
Қысым
Қысым дегеніміз- біз өзімізді белгілі бір бейнеде ұстау үшін,
Стресстік факторлардың кілттік бағасы
Адам оқиғаларды қалай қабылдаса-стресс соған тәуелді. Субьективті бағаға потенциалды
Танысу
Біздің стресстік бағамызда ең басты фактор танысу болып табылады.
Оқиғаларды басқару мүмкіндігі
Стресстік бағалауға әсер ететін тағы бір фактор, біз қаншалықты
Негативті аспект адам өзіне оқиға шығуына үлкен жауапкершілік алуына
Алдын ала болжам
Алдын ала болжам бұл-стресстік жағдайларды алдын ала көру мүмкіндігі.
Уақыт жақындығы
Егер сіз болайын деп жатқан жағымсыз оқиға туралы білсеңіз,
Емтиханнан кейін студенттер «сұрақтарға жауап берген оңай оны күткенге
Қорыта айтқанда стресс бағасы-бұл қиын процесс. Біз стрессті қалай
Стресске деген әсері
Біздің стресске деген әсеріміз қиын әрі ұзақ мерзімді болып
Эмоционалды әсер
«Эмоция-жағдайға байланысты адамның өмірлік мақсатына ішкі және сыртқы көрініс
( Қозу, ашу, ыза стрессті әдетте жай қозудан бастап
( Күдіктену, қоқыныш, үрей көп жағдайда стресске деген жауап
( Мұң, қайғы, реніш, кейде стресс адам көңіл-күйін нашарлатып
жоғары
Қозу дәрежесі
Физиологиялық әсер
Стресске деген эмоционалды әсерлер адам ағзасында күрделі физиологиялық өзгеріс
Күрес немесе қаш
Бұл физиологиялық әсер дұшпанмен күресу немесе қашу үшін ағза
Жалпы бейімделу белгісі
Селье стресстік реакциясының маңызды теориясын ойлап тауып оны жалпы
А
Ағза қорқынышты қабылдағаннан кейін бірінші стадияда үрей әсері пайда
Физиологиялық қозу кәдімгіге қарағанда жоғары болып қалады, бірақ ол
Ми мен дененің әрекеті
Біз стрессті сезінген кезде ми бізге екі негізгі жол
Эндокриндік жүйеге келесі негізгі темірлер кіреді гипофиз және бүйрек
Екінші жол мидағы құрылымдар мен эндокринді жүйенің қатынасын жатқызады.
Мінез-құлық әсері
Біз стресске бір уақытта әр түрлі дәрежеде әсер етеміз,
Көбінесе мінез-құлықтың стресске деген әсері өзіне жеңу әрекетін қосады.
Стресстің потенциалды нәтижесі
Күн сайын біз көптеген стресспен кездесеміз. Олардың көбісі келеді-кетеді,
Көбінесе стресс бізге бір нәрсені нәтижелі орындау кезінде, біздің
Когнитивті функциялардың бұзылуы
Стрессті және шешім қабылдау процесін Кейнан зерттей отырып, стресс
1. Әртүрлі мүмкіндіктерге қарамастан асығыс шешім қабылдау тенденциясын күшейтеді.
Жүдеу
Айала Пайнс және оның әріптестері жүдеуді жүйелі және кең
Психологиялық проблемалар және бұзылулар
Клиникалық зерттеулер нәтижесінде ұзақ сақталатын стресс көптеген психологиялық проблемалардың
Соматикалық аурулар
Тағы бір айта кететін нәрсе, стресс тері денсаулығына әсер
Ғалымдар стресспен кез-келген аурудың байланысы бар екенін тапқан. Мысалға
Позитивті нәтижелер
Стресстің позетивті нәтижелерін, негативті нәтижеге қарағанда бақылау қиын. Себебі
1.2. Кәсіби стресс проблемасының психология ғылымында зерттеліну жайы
Стресстік проблемалар 20 ғасырда көріне бастады. Бұл қазіргі заманда,
Стресстік проблемаларды ескере отырып Н.В. Самоукина «Кәсіби стресс-бұл кәсіби
Кәсіби стресстің түрлері
Н.В. Самоукина кәсіби стресстің негізгі түрлерін атап көрсеткен. Енді
Мәліметтік стресс-бұл уақыттың қатал шенінде туындайды және жоғарғы жауапты
Эмоционалды стресс-дәл немесе болжамдап айтылған қорқыныштан туындайды.
Мысалы: орындалмаған жұмыс үшін кінә сезімі, әріптестерімен қарым-қатынаста т.б.
Кәсіби стресс жетістік-бұл жердегі басты проблема адамның жеке мүмкіндіктері
Қателік жасаудан қорқудан туындайтын стресс-қателік қорқынышы екі жағдаймен байланысты
Кәсіби стресстің көп тараған түрі бәсекелесе көп тараған түрі
Кәсіби стресстің келесі түрі жетістік-қызық болғандай интенсивті стрессті-адам жетістікке
Негізгі тақырыпты көрсететін ақша табу проблемасы-осыған сәйкес келетін кәсіби
Стресстік сценарилер
Әр адамның өзінің стресске деген жеке мінез-құлықтық стилі бар.
Стресстік сценаридің нұсқауы. Кейбіреулер стрессті басынан кешіреді, бірақ қызу
Өзіне бағытталған стресстің агрессиясы (жұмыскер өзін-өзі кінәлайды). Ал бастығына
Кәсіби стресстің қайнар көзі
Енді кәсіби стресс тудыратын факторлары қарастырайық. Купер және Маршал
Еңбек жұмысымен байланысты кәсіби стресс факторы.
1.1. Жұмыстың жай немесе қатты қысымы. Көп жиналған жұмыстан
1.2. Еңбектің нашар физикалық ережесі, мысалға нашар жарық немесе
1.3. Уақыт тапшылығы (қашанда бір нәрсені үлгірмейсің)
1.4. Өздігінен шешім қабылдай алу қажеттілігі.
2. Стресс факторлары, ұжымдағы жұмыскердің рөлі мен байланысты.
2.1. Рөлдік белгісіздік, мысалға әріптестерімен бастығының одан не күтетінін,
2.2. Рөлдік кикілжің, бұл адам орындау керек емес нәрсені
2.3. Кейбір заттар мен адамдарға жауаптылық. Мысалы: (бюджет) Ескертетін
2.4. Өте төмен жауапкершілік.
2.5. Ұжымдағы шешімді қабылдау үшін, қатысатын адамның төмен дәрежесі.
3. Жұмыстағы қарым-қатынас байланысты стресс факторлары.
3.1. Жетекшілермен, әріптестермен қарым-қатынас. Бір айта кететін қызық ғылыми-техникалық
4. Іскерлік кәсіппен байланысты факторлар.
4.1. Екі негізгі факторлар мыналар болып табылады: кәсіби «үлгерімсіздік»
4.2. Кепілдік берегн жұмысының болмауы.
5. Психологиялық климатпен ұжымдық құрылым мен байланысты факторлар.
6. Ұжымнан тыс стресстің қайнар көздері.
Негативті стресстің әсерлерін жеңу әдісі
Қазіргі заманда стресстен қалай қашу, қалай құтылу туралы кеңестер
Стресстен толық құтылу бұл-өлім. Стресс жағымды және жағымсыз қобалжулар
Стресстің тұрақтылығына әсер ететін факторлар
Стресс нәтижелері адамның жеке ерекшеліктерін тұрады. Кейбір адамдар стресстік
Әлеуметтік қолдау
Әлеуметтік қолдауға кез-келген әлеуметтік байланыспен байланысты, адаммен ұсынылған көмектің
Көптеген зерттеулер әлеуметтік қолдау мен психологиялық денсаулық арасындағы байланысты
Әлеуметтік қорғау төрт түрге бөлінеді.
Эмоционалды қолдау бұл бізде біреуге керек екендігін білдіретін, сездіретін
Бағалайтын қолдау-адама проблемасын шешудегі баға беру. Бұл қолдаудың түрі
Мәліметтік қолдау-бұл проблемалармен қалай күресу туралы мәлімет болып табылады.
Құралдық қолдаулар-материалды көмек немесе нақты әрекетпен көрсетілетін көмек. Бұл
Тұрақтылық
Тұрақтылық дегеніміз бұл-қиындықты жеңудегі стресске қарсыласу әрекеті. Ішкі қадағалау
Ғалымдардың зерттеулері бойынша көптеген тұрақты адамдар көбінесе ішкі қадағалау
Оптимизм- зерттеушілер нәтижесінде оптимистер мен писимистер стресспен әртүрлі кездеседі.
Өткір сезінулерге талпыну
Өткір сезінулерге талпыну-бұл біздің стресстік әрекеттерге жауап беретін жеке
Цукерман жоғарғы және төменгі сезінулерге талпынатын адамдар дұрыс мамандық
Сезінулерге талпыныс стресске деген тұрақтылықпен байланысты, ескере кететін жағдай
Вегетативті жүйке-жүйесінің әрекеті
Стресске берілетін жауап физиологиялық жауап болатынын ескере отырып физиологиялық
Шығармашылық
Купер және Маршал шығармашылық стрессті басқарудың негізгі түрлерін көрсеткен.
1. Жұмыс орнындағы ұжым қоршауы және психологиялық-әлеуметтік өзгеріс
2. Жұмыскердің үлкен автономиясының қамтамасыз етілуі
3. Үй мен жұмыстың ортасындағы көпірдің салынуы
4. Мамандықтың көтерілуі
5. Ұжымда әлеуметтік-психологиялық жағдай жасау
Альбрехт бойынша стрессті жөнге салу әдісі
Егер шығарушы жоғары, ал стресс төменгі дәрежеде болса жақсы
1.Өзіңіздің жұмысыңда приоритет системаны жасаңыз. өзіңіздің жұмысыңызды келесі жолмен
2. Егерде өзіңіздің дәрежеңіз жетпейтін дәрежеге жеткен кезде «жоқ»
3. Өз бастығыңызбен сенімді және оған нәтижелі қарым-қатынас орнатыңыз.
4. Кез-келген адаммен немесе бастығыңыздың кикілжің тудыратын талаптарға баруына
5. Егер сізге өз тапсырмаңыз түсініксіз болса, ол туралы
6. Сіздің өз бастығыңыз бен жұмысқа деген қызығушылықтың жоқ
7. Әр күн сайын дем алуға уақыт табыңыз. Жұмыс
1.Жұмыскеріңіздің мүмкіндігі мен қажеттілігін ескере отырып осы факторларға сәйкес
2. Егер жұмыскердің жұмысын орындамауға себебі болса келісіңіз. Жоқ
3. Өзіңіз күткен нәтижені анық түсіндіріңіз.
4. Дәл осы жағдайды талапқа сай келетін лидерлік стильді
5. Нәтижені жұмыс үшін тиімділігін қамтамасыз етіңіз.
6. Қонақтар мен олардың көкейіндегі қиын сұрақтарды шешіп сіздің
Пайда болған стрестен құтылудың ең оңай жолы-кикілжің мәселелерін шешіп
Еңбектің қалаулы ережелері
Касл еңбектің қалаулы ережелерін атап көрсеткен .
- жұмыс жұмысшының «интелектуалдық сұранысына» сай кемеу керек, бұл
- жұмыс өте қатты шаршататын болмауы тиіс.
- жұмысы үшін марапаттау жұмыскердің талабына сай болу керек.
- жұмыс ережесі физикалық қажеттіктер мен сай келетін және
- жұмыс орнында әсер ететін факторлар, жұмыстық маңызды арттыруға
Ауто жөнге салу
Ауто жөнге салу м. ж/у- стресстің негативті әсерінен күресуді
Релоксация
Егер адам өз күштерін сақталған денсаулығына жұмсағысы келсе, онда
Концентрация
Сонымен қатар стресспен байланысты факторлардың бірі-адамның бір нәрсеге шоғырлана
Тыныс алуды ауто жөнге салу
Орташа жағдайда ешкім дем алу туралы ойламайды және естеріне
2 бөлім. Кәсіби стресс проблемасының психология ғылымында зерттеліну жайы
2.1. Эксперимент әдістемелері, негізгі сипатамалар
1 әдістеме. Жеке тұлғаның стресске деген тұрақтылығы
Кикілжің, біздің өміріміздегі басқа да неготивті факторлар сияқты, стресске
Кілттік сөздер:
1. Ұжымда мені дұрыс бағаламайды деп ойлаймын
2. Денсаулығым болмай тұрса да жұмыс жасауға тырысамын
3. Мен үнемі істелініп жатқан жұмысымның сапасына алаңдаймын
4. Мен кейде агрессивті боламын
5. Мен туралы айтқанды ұнатпаймын
6. Мен қозғыш боламын
7. Болатын жерде лидер болуға тырысамын
8. Мені тұрақты адам деп ойлаймын
9. Маған ұйқысыздық маза бермейді
10. Мен дұшпандарыма қарсы тұра аламын
Алынған мәліметтерді өңдеу:
Енді жинаған баллды санау арқылы стресске деген тұрақтылығыңызды біле
Балдар саны.
1-Өте төмен
2 -төмен
3-Орташада төмен
4-орташада кішкене төмен
5-орташа
6-орташадан сәл жоғары
7-орташадан жоғары
8-жоғары
25-18
Сіз неғұрлым төмен балл жинасаңыз сіздің соғұрлым стресске деген
2 әдістеме “Тұлғаның күйзеліске өзіндік тұрақтылығын бағалау”
Мақсаты: Қақтығыстар барлық басқа жағымсыз факторлар сияқты, невроздық күйлерге
Нұсқау: Сұрақтарға шынайы жауап беріңіз, толық жауаптардың өзіңізге
Тұжырымдар Анда-санда Кейде Көбінесе
1. Мені топта дұрыс бағаламайды деп ойлаймын 1
2. Денсаулығым дұрыс болмаса да, бір нәрсемен айналысуға
3. Әрдайым орындап отырған істің сапалы болуын уайымдаймын
4. Ашуға бейіммін 1 2 3
5. Өзіме сынау айтса, шыдай алмаймын 1
6. Мен ашуланшақпын 1 2 3
7. Мүмкін жағдайда жетекші бола аламын 1 2
8. Мені қырсық, өз дегенінде тұратын адам деп есептейді
9. Ұйқысыздықтан зардап шегемін 1 2 3
10. Достық ниеті жоқ адамдарға қарсы тұра
11. Келеңсіз жағдайларды қатты уайымдаймын 1 2 3
12. Демалуға уақытым жетпейді 1 2 3
13. Менде қақтығыстық жағдайлар болып тұрады 1 2 3
14. Өзімді көрсетуіме сенімділігім жетіспейді 1 2 3
15. Сүйікті істермен айналысуға уақытым жоқ 1 2
16. Барлығын тез орындаймын 1 2 3
17. Өз болашағымнан қорқамын 1 2 3
18. Өзімнің ойластырмаған әрекеттерімді уайымдаймын 1 2 3
Нәтижелерді өңдеу
Ұпай санын есептеп, өзіңіздің күйзеліске тұрақтылық деңгейіңізді кестеге
Ұпай саны Күйзеліске тұрақтылық деңгейі
1- өте төмен
2 –төмен
3 – орташадан төмен
4 – орташадан сәл төмен
5- орташа
6- орташадан сәл жоғары
7 – орташадан жоғары
8 – жоғары
9 -өте жоғары
Ұпай саны неғұрлым төмен болса, соғұрым күйзеліске тұрақтылық деңгейі
3 әдістеме. Әрқайсымызға өз мінез-құлқымыздың ерекшеліктерін обьективті
Нұсқау. Төмендегі пікірлердің қайсысы сіздің мінез-құлық стиліңізге, өмір сүру
Хаттама
1 2 3
16 17
31 32
46 47
61 62
Пікірлер
Кейде менің келесі адамға зияным тиюі мүмкін.
Кейде өзім жақсы көрмейтін адам туралы өсек айтамын.
Мен тез ашуланамын, бірақ тез қайтамын.
Егер менен жақсылап өтінсе мен тапсырманы орындаймын.
Мен өзіме қажет нәрсеге үнемі жетемін.
Менің сыртымнан адамдар сөйлейтінін білемін.
Егер мен өзге адамдардың әрекетін құптамасам, оларға осыны сезінуге
Егер біреуді алдасам , бұл туралы қатты ұяламын.
Мен адамдарды ұра алмайтын сияқтымын.
Мен адамдарды жатырқамаймын
Мен адамдардың кемшілігіне кешірімділікпен қараймын.
Маған белгіленген ереже ұнамайды, мен оларды бұзғым келіп тұрады.
Басқалар жайлы жағдайларды қолдануды біледі.
Мен күткендегіден аса қамқорлықпен қарайтын адамдардан сақтанамын.
Мен адамдармен жиі келіспеймін.
Кейде менің ойыма өзім ұялатын ойлар келеді.
Егер мені біреу ұрып жіберсе, мен оған сондай жауап
Ашуланған кезде есікті қатты жабамын.
Сырт көзге мен ашуланшақпын.
Егер біреу бастықпын деп тұрса мен оған ерегісіп кетемін.
Мені өзімнің тағдырым қамықтырады.
Көптеген адамдар мені жақсы көрмейтін сияқты.
Менімен адамдар келіспесе таластан өзімді ұстай алмаймын.
Жұмыстан жалтаратындар өздерін кінәлі сезінулері қажет.
Мені немесе менің жанұямды қорлағандар өздері төбелесті тіленіп тұратын
Мен дөрекі әзілдей алмаймын.
Егер маған біреулер күлсе қатты ашуланамын.
Егер маған біреулер бұйрық берсе олар дандайсып
Маған ұнамайтын адамдардың ішінен апта сайын біреуін көремін.
Адамдардың көпшілігі мені көре алмайды.
Адамдардан менің құқығымды сыйлауын талап етемін.
Мені ата-анам үшін аз тірлік жасап жатқаным қамықтырады.
Үнемі сіздің діңкеңізді құртатын адамдарды ұстап алып, мұрнынан шертіп
Ашудан мен кейде түнеріп кетемін.
Егер маған күткендегіден нашар қатынас жасаса қамықпаймын.
Егер мен біреу ашуландырғысы келсе, мен оған назар аудармаймын.
Мен мұны көрсетпесем де , кейде менде көреалмаушылық болады.
Кейде маған біреулер күліп тұрған сияқты болып көрінеді.
Егер мен ашулансам да қатты сөзге бармаймын.
Менің күнәмнің барлығы кешірілгенін қалаймын.
Егер мен біреу ұрса, өте сирек қайтарамын.
Егер менің жасағаным өзім ойлағандай болмаса өкпелеймін.
Кейде мені адамдар өзінің қатысуымен ашуландырады.
Мен шын мәнінде жек көретін адамдар жоқ.
Менің ұраным: « Біреуге ешқашан сенбе».
Егер мені біреу ашуландырса , мен ол туралы не
Соңынан өкінетін тірлікті көп жасаймын.
Егер мен ашулансам ұрып жіберуім мүмкін.
Менде ашудың бұрқ етіп көрінуі болмайды.
Өзәмдә атылуға дайын оқ салынған бөшке ретінде сезінемін.
Егер адамдар менің не сезінетімді білсе, олар менімен тіл
Мен әрқашан адамдар мен үшін жағымды істі жасауының қандай
Маған айқайласа менде айқайлап жауап қайтарамын.
Сәтсіздіктер мен қамықтырады.
Мен басқалардан жиі де емес немесе сирек те емес
Мен қатты ашуланған кезімде қолыма бірінші түскен затты алып
Кейде мен төбелесті бірінші бастауға дайын екенімді сезінемін.
Кейде өмір маған әділетсіз қарайды.
Бұрын мен адамдардың көпшілігі шындықты айтады деп ойлайтынмын, енді
Мен ашуланғанда ғана ренжимін.
Мен бір нәрсені дұрыс жасамағанда мен арым алдында кінәлімін.
Егер өзімнің құқығымды қорғау үшін дене күшін қолдану керек
Кейде мен ашуымды үстелді тоқылдатумен білдіремін.
Мен өзіме ұнамаған адамдарға дөрекі қатынас жасаймын.
65) Менің маған зиянын келтіретін жауластарым
66) Егер адам шектен шықса , мен
Дұрыс емес өмір сүріп жатқанымды жиі ойланамын.
Мені төбелеске дейін жеткізетін адамдарды білемін.
Мен майда-шүйдеге қапаланбаймын.
Менің басыма адамдар мені ашуландырып, қорлағысы келетіндей сияқты ойлар
Мен адамдарда жиі қорқытамын.
Соңғы уақытта мен мылжың кеткендеймін.
Мен таласта жиі дайыс көтеремін.
Мен адамдарға деген нашар көңіл-күйімді жасыруға ты рысамын.
Мен бірнәрсеге бәсекелескеннен гөрі келісе салғанды жөн көремін .
Кілті:
Физикалық агрессия.
1+, 9-, 17-, 25+, 33+, 41+, 55+, 62+, 68+,
Вербальды агрессия
7+, 15+, 23+, 31+, 39 -,46+, 53+, 60+,
Жанама агрессия.
2+, 10+, 18+, 26-, 34+, 42+, 49-, 56+,
Негативизм.
4+, 12+, 28+, 36-, 44-,
Ашуланшақтық.
3+, 11-, 19+, 27, 35-, 43+ ,
Күдіктенушілік.
6+, 14+, 22+, 30+ , 38+,
Өкпекшіл
5+, 13+ , 21+, 29+, 37+, 44+, 51+,
Кінәлілік
8+,, 16+, 24+, 32+, 40+, 47+, 54+, 61+,,,
Агрессия түрлері мен көрсеткіштері.
Келесі адамға дене күшін қолдану-денелік агрессия.
Жағымсыз сезімдерді форма арқылы білдіру (ұрыс, айқай, сонымен бірге
Басқа адамдарға қарсылығыңызды өсек, әзіл арқылы білдіру- жанама агрессия
Беделді жетекшіге қарсы пассивті қарсыласудан белсенді әрекетке, заңға, талапқа,
Ашушаңдыққа бейім, болмашыға ұшқалақтық, дөрекілік-ашушаңдық.
Айналадағы адамдарға абайлап қарау, олардың зиян келтіреді деген пиғылы-
Айналадағы ортаға жеккөрушілікпен, көреалмаушылықпен,біреуге көңіл толмау, өзінің күйзелісі үшін
Өзіне қатынаста , айналасындағылардың әрекеті дұрыс емес, ұятсыз, зиянды
1.Егер сіздің агрессия көрсеткіші бойынша 5 ұпайдан жоғары болса,
2. Егер сіздің “негативизм” ,”ашуланшақтық” ,” күдіктенушілік” шкалалары бойынша
Егер сіздің «өкпе » және «кінәлі сезімі» көрсеткіштерінен ұпайыңыз
жоғары болатын 5-тен асса, сізге өзіңізді кінәлі сезінудің қажеті
Сізді алаңдатып тұрған жұмысқа жауапкершілікпен қарап, адамдармен қатынаста жаңа
Сізбен бірге өзгелер де қуансын!
3 әдістеме. Тест . Сіз ашуланшақ адамсыз ба?
Адам мінезінің көп қырлары негізінен қоршаған ортамен анықталады. Адам
Мұндай жағдайда біз өзімізді жеңе аламыз ба? Жауапты
Тестің кілті
Ұпай санын санау жүйесі
“өте” жауабы –3 ұпай
“ онша емес” жауабы – 1 ұпай
“ ешқашан” жауабы – 0 ұпай
Сұрақтар
Сіз кез – келген адамның ақыл айтуын
Сіз әңгімелесіп отырған адамның иіс –суының иісін …
Кез-келген адам басқа адамдардың алдында ұялмай, көпшілік алдында тырнағын
Біреудің сіз жақа қарап жөтелуін…
Сіз отырған ортадағы кез-келген адамның себепсіз күлуін…
Достарыңыздың кездесуге кешігіп келуін…
Сізге ешқандай пайдасыз және қызықсыз сыйлық сыйланса…
Сіз оқығыңыз келген газет бетінің мыжылуы…
Қоғамдық көліктегі адамдардың дауыстап сөйлеуін…
Сіз әңгімелесіп отырған адам ғылыми немесе шетел сөздерін
Әңгіме барысында әңгімелесуші адамның мимикалық қимылдарды пайдалануын…
Сіз көргіңіз келген фильмнің сюжеті немесе оқығыңыз келген кітаптың
Кинотеатрдағы көршілеріңіздің бірі фильмнің сюжетін дауыстап талқыласа немесе конфет
Әңгімелесуші адамыңыздың сізге жақындауы…
Көшедегі әйел адамның темекі шегіп тұрғанын…
Жасы егде әйелдің асыра боянуын…
Жауаптар
Ұпай саныңызды санап, қорытынды жауаппен танысыңыз.
49 ұпайдан жоғары
Сізді шыдамды және сабырлы адамдар қатарына қосуға болмайды.
13-49 ұпайға дейін
Сіз көбірек тараған адамдар тобына кіресіз. Сіз тек жақтыруға
12 ұпайға дейін
Сіздің бойыңыздағы шыдамдылық пен сабырлық шексіз. Тіпті бұл сабырлығыңызбен
4 әдістеме. Сіз даулы адамсыз ба?
Сіз даулы адамсыз ба? Мұны білу үшін ұсынылған тестті
Сұрақтар:
Қоғамдық көлікте дауысты қатты шығарып әңгіме айтыла бастады. Сіздің
А) қатыспаймын
Б) өзім дұрыс деп тапқан жақтасым туралы қорғаймын.
В) белсене араласамын.
2) Достарыңызды жиналыстарда сынға аласыз ба?
А) жоқ.
Б) егер орынды негіз болса ғана.
В) кінәлілерді ғана емес, олардың қорғаушыларын да сынға аламын.
3)Достарыңызбен жиі бәстесесіз бе?
А) өкпелемейтін адамдар болса ғана
Б) принципиальды мәселелер болса ғана
В) талас – менің стихиям.
4) Егер сізден бұрын біреу кезексіз өтсе қалай қарайсыз?
А) ішімнен ашуланамын, бірақ үндемеймін.
Б) ескерту жасаймын.
В) алдына қарай өтіп, тәртіп сақтауды қадағалап тұрамын.
5) Үйде түскі асқа сізге тұздалмаған тамақ берілді. Сіздің
А) болмайтын нәрсеге ұрыс шығармаймын.
Б) жәй ғана ескерту жасаймын.
В) қатты ескерту жасаймын, мүмкін тамақтан бас тартамын.
6) Егер көшеде, көлікте сіздің аяғыңызды басып кетті. Сіздің
А) оған ашуланып бір қараймын.
Б) жәй ғана ескерту жасаймын.
В) дөрекі сөзбен айтып тастаймын.
7) Жақындарыңыздың бірі сізге ұнамайтын зат сатып алды…
А) үндемеймін.
Б) әдептен озбай жәй ғана өз ойымды айтумен шектелемін.
В) ұрыс шығарамын.
8) Ойында жеңіліп қалдыңыз. Мұны қалай қабылдайсыз?
А) сыртымнан бір қалыпты білдірмегенмен , ішімнен енді
Б) болған нәрсеге әзілмен қараймын.
В) жеңіліс менің көпке дейін көңілімді бұзады.
Нәтижені өңдеу.
Енді жинаған ұпай санын есептеңіз: әрбір «а»-4 ұпай, әрбір
22-32 ұпай. Сіз әдепті адамсыз, талас пен қақтығыстан,
10-нан-20 ұпайға дейін. Көптеген адамдар сізді даулы адам деп
Сіздің жағдайыңызға достарыңызбен қарым-қатынаста қаншалықты зиянын тигізсе де өз
10 ұпайдан төмен. Талас пен дау-дамай сіз үшін ауамен
2.2. Стресстен шығу жолдары. Стресстен шығудың ғылыми-әдістемелік нұсқаулар
1. Әлеуметтік-психологиялық тренинг (ӘПТ). ӘПТ жеке адам тресстен шығудан
ӘПТ-нің негізгі базалық әдістері - бұл топтық пікірталас пен
Топтық пікірталас. Проблеманы ұжымдық талқылауда әрі шешуде ортақ пікірге
Ойындық әдістер. Бұл өте кең тараған іскерлік ойын
2. Жеке-дара психологиялық кеңес беру - қарым-қатынасты түзету мақсатында
3. Аутогенді жаттығу (АЖ). Берілген әдіс адамның
4. Психологтың арадағы іс-әрекеті. Бұл, психолог пен жеке-дара әңгіме,
Психологиядағы аталған әдістерден басқа, кикілжің жағдайларға жібермеуге және жоюға
Дж. Скотт ұсынған кикілжіңді ескерту стратегиясы оны психологиялық тұрғыда
Тәжірибе көрсеткендей-ақ осы технологияларды қолдану түрлі кикілжің жағдайларды ескертеді,
Д.П. Зеркин пкірінше, "кикілжіңді ескерту оны болжауды білдіреді. Мүмкін
ықтималдықпен орнымен пайда болу уақытын елестету. Болжаудың ғылыми және
Стрессті болдырмау - бұл оны жоюдың тек қана алғышарты
Кикілжіңдерді жоюда жартылай және толық, ерте жою, кеш жою
Стресстен шығу әдістер мен шаралардың кешенді жүйесі арқылы жүзеге
Оның кейбір аспектілерін қарастырайық:
1. Кикілжің себептерін жою. Бұл кикілжіңді ескертудегі өте тиімді
2. Бірлесуді ұзақ уақыт ұстау. Қарама-қарсы
Жалпы, кикілжіңді жоюға көмектесетін кез-келген әрекеттер (ол тіпті бірге
3. Қарым-қатынастардың институализациясы. Кикілжіңді жою үшін, оның мүшелерінің позитивті
4. Нормативті механизмдер. Мінез-құлық нормаларын кикілжіңдерді жоюдағы негізгі шара
Заң ережелері кикілжіңді қарым-қатынастардың рұқсат етілген формаларына ғана рұқсат
5. Кикілжіңдегі юмор, әзіл. "Әзіл-юмордың кикілжіңді ескерту және жоюдағы
3.Фрейд невроздан кейінгі әзіл ашуды тарқатуы мүмкін деді.
6. Көкірек кермеңіз.
7. Талдау қажеттігі. "Қоғамдық өмірде пайда болатын көптеген кикілжіңдерді
"Психологиялық, жеке-дара тұрғыда кикілжің себептерін жою оған қатысушылардың мотивациясына
Әсіресе, менің пікірімше, қылмыстық сипаттағы тұлғааралық кикілжіңдерді ескерту өте
8. Ситуацияға қарым-қатынас пен ондағы мінез-құлықты өзгерту. Проблемалық
".... біздер, өзіміз айтқаннан гөрі, өзгелердің сөзіне аса сезімталмыз.
9. Өзгеше ойлауға шыдамдылық. Егер де, қарсылас адамның дұрыс
10. Кикілжіңге ішкі дайындық. Айналадағылармен қарым-қатынас кикілжің жағдайдың туындауына
11. Күлімсіреу және достық қарым-қатынас. Қарым-қатынас барысында
12. Қарым-қатынас партнері жайлы ашық қызығып сұрастыру. Бұл Д.Карнеги
Ашық түрде ол адам жайлы сұрастыру ол адамның проблемасын
13. Кикілжің жағдайдан өзіңді алып қашу. Кикілжіңге араласпауға, байланыспауға
14. Жылы атмосфера құрыңыз. "Ең басты адам - сіздің
Әрі кикілжіңді жоюда келесі әдістерді қолдануға болады. (бұл әдістерді
1. Ми шабуылы әдісі баламаларды іздеуде қолданылуы мүмкін. Кикілжің
2. Автоматты түрде жазу әдісін адам өзінің реакцияларын анықтауда
3. Ойша елестету әдісі адамның өзінен көмек сұрап, ішкі
4. Ойша бақылау немесе еріктік ойлау техникасы әдісі жеткілікті
5. Кикілжің алды жағдайды бақылау әдісі. Бұл әдісті
6. "Уақыт түзуі: кикілжіңді талдау әдісі". Уақыт түзуі -
7. Екінші бір адамды тыңдай білу
Адам өз эмоцияларын өлшей білуі тиіс, алған ақпаратының негізінде
• қабылдау (тыңдап алыңыз, дереу жауап бермеңіз, өзгелердің эмоция,
• аңғара білу. (өзіңіздің реакцияңызды бақылай біліңіз).
• зейін шоғырландыру (өзіңізге қарай тұйықталыңыз, терең демалыңыз).
• тыңдауды жалғастырыңыз. (айтылғаннан нені таңдадыңыз, маңыздыны мәні
• ойланыңыз (өзгенің не ойлап, сезінетінін ойлаңыз)
• өзгенің нені қажетсінетінін анықтап алыңыз. Айтылғанның жасырын жақтарын
• Циклды қайталаңыз. (сезімдер мен фактілер екі жақ арқылы
Кикілжің жағдайларда екі түрлі тыңдау түрлері мен әңгімелесудің сыпайы
• пассивті, енжар тыңдау әңгімеге араласпаумен сипатталады.
Енжар тыңдау кикілжіңге қарсы ескерту шарасы ретінде қарсы
адам өз сезімін белсенді байқата бастағанда және өз пікірін
• белсенді тыңдау - қарсы адамның сөздерін нақтылау, резюмелеу,
• әңгіменің сыпайы түрі
Жоғарыда аталған тәсілдер мен әдістер оларды психологиялық тұрғыдан жүзеге
Сипатталған кикілжіңді ескерту әдістері мен стратегияларын жалпылап қоса келе,
Сонымен кикілжіңдерді ескертуде ол жағдайға өз қатынасы мен мінез-құлқың
Кикілжің алды жағдайларына өз мінез-құлқың да өзгертудің негізгі тәсілдері
Қорытынды
Сонымен берілген жұмыста біз стресс-бұл ағзаның кез-келген талабына өзіндік
Стресс-адам оны қалай қабылдаса соған байланысты. Стресстің әрекеттерінің потенциалдық
- Жиілігіне байланысты және күштің көруіне байланысты біреулер күніге
- Стресстік әрекеттің механизімін шығаруға байланысты немесе стресстік сценари
Кәсіби стресстің көп түрі бар. Олар жұмыстың детальдарына байланысты
Селье айтқандай, стресстен қану мүшесін емес, сондықтан біз оның
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Бодров В.А. «Информационный стресс» М, 200-352 б.
2. Гибсон Дж. Л. «Учебник для вузов» М, 2000-262
3. Грановская Р.М. «Элементы практической психологии».
4. Жданов О.И. «Практическая психология и аутопсихология» М, 1999-77
5. Карташова Л.В. «Поведение в организации» М, 1999-220 б.
6. Леснова А.Б., Чернышеева О.Н. «Психология труда и организационная
7. Ньюстром Дж.В., Девис К. «Организационное поведение» Питер:
2000-671 б.
8. «Общая психология» Ю.Б., Дормашев М, 2000-480 б.
9. Пряжников Н.С. «Психология труда и человеческого достоинства» М,
10. Радугин А.А. «Психология» М, 2003-400 б.
11. Самоукина Н.В. «Психология и педагогика профессиональной деятельности» М,
12. Селье Г. «Стресс без дистресса» М, 1979-126 б.
13. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан-2030». жолдауы. А, 2004
14. Анцупов А.Я., Шипилов А.И. Конфликгология. - М, 1999,
15. Данцов А.И., Полозова Т.А. Проблема объективных детеминант межличностного
16. Анцупов А.Я.,
17. Сулимова Т.С. Социальная работа и конструтивное разрешение
18. Зеркин Д.П. Основы конфликтологии. Курс лекций. Ростов-на-Дону. 1988г.
19. Психология. Учебник. Под.ред. А.А. Крылова. - М, 1999г.
20. Словарь практического психолога. /Сост. С.Ю. Головин. - Минск,
21. Мелибруда Е.Я.
22. Анцупов А.Я., Малышев А.А. Введение в конфликтологию. Ужгород,
23. Петровская Я.А. О понятийной схеме социально-логического анализа. М,
24. Дмитриев Н.В., Кудрявцев В.Н., Кудрявцев С.В. Введение в
25. Девять ступеней вниз, или ссоры - конфликты -
26. Карнеги Д. Как завоевать друзей и оказывать влияние
27. Хьюнт В. Тайные возможности вашей психики. -СПб, 2000г.
28. Уткин Э.А. Конфликтология. Теория и практика. М, 2000г.
29. Мақашқұлова Г.
30. Прихожан А.М., Толстых Н.Н. Дети без семьи. М,
31. Кащенко В.П. Педагогическая коррекция. М, 1995.
32. Козе М. Неа1іп§ Нші Міпёз. Ьопёоп. N.4., 1990.
33. 8еесі Р. Веуе1оріп§ Ноіізііс Есһісаііоп. Ьошіоп, \¥а5һіп§1;оп, Б.С.1982.
34. Выготский Л.С. Проблема возрастной периодизации детского развития.
35. Матейчик 3; Лангмейер И. Психическая депривация в детском
36. Грибанова Г.В. Психологическая диагностика личностного
37. Психическое развитие воспитанников детского дома. Под.ред. И.В. Дубровиной,
38. Рубинштейн С.Л. Проблемы общей психологии. М, 1996.
39. Фрухт Э.л. Диагностика нервно-психического развития детей 1-го года
40. Разенкова Ю.А. Коррекционно-педагогическая работа с детьми первого года
41. Бехтерев В.М. Коллективная рефлоксология. М, 1921.
42. Фрейд 3. Введение в психоанализ. М, 1990г.
43. Фрейд 3. Я и он. Тбилиси, 1989г.
44. Бабаева Л.Д. Развитие личности школьника и его способности.
45. Грузенберг С.О. Психология творчества - СПб, 1996.
46. Дружинин В.Н. Проблема общих спососбностей. СПб, 2001.
47. Лейтес С.Н. Способности и одоренности в раннем возрасте.
48. Матюшкин А.А. Интеллект и развитие у школьников. М,
49. Перкинс Д.Н. Творческая одаренность как психологическое понятие.
50. Щадриков В.Д. Одаренность и талант. М, 1999.
51. Бывают выдающиеся дети. Н.С.Лейтес //Семья и школа, №9,
52. Воспоминания размышления,
Жоғары
орташа
Төмен
Орташа
Қиын
Жай
жоғары
төмен
жоғары
Төменн
Қарсыласудың орташа дәрежесі
А- үрей әсері