Мазмұны
Кіріспе......................................................................................................................3
I. Өнімнің өзіндік құнының түсінігі мен маңызы.
1.1. Өнімнің өзіндік құны туралы түсінік.............................................................5
1.2. Өнімнің өзіндік құнына әсер етуші факторлар..............................................7
1.3. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау.......................................................12
II. Өнімнің өзіндік құнын талдау.
2.1. Тікелей материалдық шығындарды талдау.................................................16
2.2. Еңбек ақы төлеуге шығындарды анықтау....................................................19
2.3. Жанама шығындар.........................................................................................21
2.4. "Ақ алтын" ЖІПС - нің өзіндік құнын
III. Өнімнің өзіндік құнын төмендету жолдары.
3.1. Өнімнің өзіндік құнын төмендету резервтері..............................................32
3.2. Өнімнің өзіндік құнын төмендету жолдары................................................34
Қорытынды............................................................................................... 37
Пайдаланылған әдебиеттер.................................................................... 38
Кіріспе
Нарықтық экономиканың қалыптасуы жеке кәсіпорындар деңгейінде және олардың
Экономикалық процестерді зерттеу жеке шаруашылық фактіден, құрылыстан, ситуациядан
Іс жүзінде коммерциялық есепті шаруашылықтың барлық салаларына енгізу,
Біздің дәуіріміздің экономикалық жүйесінде кәсіпорынның алатын орнының ерекшелігін
Өндіріс шығындары деп-әдетте өнімді өндіруге жұмсалған шығындарды айтады.
Кәсіпорын шығындары өнімнің өзіндік құны түрінде көрінеді. Қоғам
Таза табыстың негізгі формасы - пайда.
Қорытып алынған түрінде пайда шаруашылықты жүргізудің нәтижелерін, ағымдағы
I. Өнімнің өзіндік құнының түсінігі мен мәні.
1.1. Өнімнің өзіндік қүны туралы түсінік
Өнімнің өзіндік құны-бұл кәсіпорынның өнімді өндірумен және өткізумен
Шығарылатын өнімнің нақты өзіндік құнын талдау, резервтері және
Өнеркәсіптік өнімнің өзіндік құнының төрт түрін ажыратады. Цехтік
Өнеркәсіптік өнімді өндіруге шығындар алғашқы экономикалық элементтер және
Алғашқы экономикалық элементтер бойынша топтау кәсіпорынның материалдық ресурстарға
- шикізаттар мен негізгі материалдар;
- көмекші материалдар;
- отын (шет жақтан);
- энергия (шет жақтан);
- негізгі қорлардың амортизациясы;
- еңбек ақы;
- әлеуметтік сақтандыруға аударымдар;
- элементтер бойынша бөлінген, басқада шығындар.
Экономикалық элементтер шығындарды топтау кәсіпорының шығындарын жеке өнім
1.2. Өнімнің өзіндік құнына әсер етуші факторлар
Шығарылатын өнімнің нақты өзіндік құнын талдау, резервтері
Өзіндік құнды нақты төмендетуді білдіретін үнемдеу факторлардың келесі
1. Өндірістің техникалық деңгейін арттыру.
Бұл жаңа, прогресивті технологияларды енгізу, өндірістік процестерді механизациялау
Осы топ бойынша өнімнің өзіндік құнына ғылыми-техникалық жетістіктер
Э = (Сс -Сн)* Ан ,
Э - тікелей ағымдық шығындардың үнемделуі,
Сс - іс-шараларды енгізуге дейінгі өнім бірлігіне
шығындар,
Ан - іс шараларды енгізуден бастап жоспарланатын жылдың
дейін өнімнің натуралды бірлігіндегі көлемі.
Бір уақытта өткен жылдарда іс жүзіне асырылған іс-шаралар
2. Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыруды жетілдіру.
Өзіндік құнды төмендету өндірісті ұйымдастыруды, өндірісті мамандандыруды дамыту
Өндірістің техникасы мен ұйымдастыруын жетілдіру барысында әр фактор
Ағымдағы шығындарды азайту үшін негізгі өндріске қызмет ету
Адам еңбегінің шығындарын азайту үшін қызмет көрсету нормасын
Негізгі қорларды пайдалануда жақсарту кезінде өзіндік құнның азаюы
Материалдық-техникалық қамсыздандыруды және материалдық ресурстарды жетілдіру шикізат
Өзіндік құнды азайту резервтері қалыпты өндірістік процесті ұйымдастыруда
3. Өнімнің көлемін және құрылымын өзгерту арқылы жағдайлы-тұрақты
ЭЯ=(Т*ЯС)/100
Мұндағы Эп - жағдайлы-тұрақты шығындардың үнемдеу мөлшері; Пс
жылымен салыстырғандағы тауар өнімдерінің өсу деңгейі.
4. Табиғи ресрстарды пайдалануда жақсарту. Мұнда келесі жағдайлар
5. Салалық және басқа да факторлар, олар: жаңа
Резевтерде сонымен қатар жаңа өнімдерді дайындау және өндіру,
Шығындарды өзгеру сомасын есептеу формуласы келесі түрде көрсетіледі:
Эп= (Сх / Д1 - С0
Мұндағы, Эп - өндірісті дайындау жэне іске қосу
С0,С}- базисті және есепті жылдағы шығындар соммасы; Д0,Ді
1. тауар өнімінің бүкіл немесе шығындар элементтері бойынша
2. тауар өнімінің теңгесіне шығындар;
3. салыстармалы тауар өнімінің өзіндік құны;
4. жеке өнімнің өзіндік құны;
5. шығындардың баптары немесе жекелеген элементтері.
Ақпарат көздері: өнімді (жұмыстарды, қызметтерді) өндіру және өткізу
1.3. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау
Экономикалық элементтер шығындарды топтау кәсіпорының шығындарын жеке өнім
Экономкалық элементтер бойынша өнім бірлігінің өзіндік құнын анықтау
Шығындар калькуляциялық баптар бойынша топтау шығындарды оларды орны
Өнеркәсіпте негізгі калькуляциялық баптардың келесі номенклатурасы қолданылады:
1) шикізаттар мен материалдар;
2) техникалық қажеттіліктерге отын мен энергия;
3) өндірістк жұмысшылардың негізгі еңбек ақысы;
4) құралдарды ұстап түруға және пайдалануға шығындар;
5) цехтік шығындар;
6) жалпы зауыттық шығындар;
7) ақаудан кемшіліктер (потери)
8) өндірістік емес шығындар.
Шығындардың алғашқы жеті бабы фабрикалық - зауыттық өзіндік
Өнімнің өзіндік құнына енгізілетін кәсіпорынның шығындары жанама және
Жанама шығындарға өнімнің нақты түрлерінің өзіндік құнына тікелей
Өнімнің жеке түрлерінің өзіндік құны өнім бірлігін өндіруге
ІІ. Өнімнің өзіндік құнын талдау.
Өнімнің өзіндік құны (ӨӨҚ) тауарға баға тағайындаудың базасы
Өнімнің цехтық өзіндік құн - бүған өндірілетін өнімге
Өндірістік өзіндік құн - бұл цехтық шығындар +
ӨӨҚ=ЦӨҚ(1+Әжөш)
Жалпы өндірістік шығын (Әжөш) коэффициент арқылы беріледі. Мысалы,
Өнімнің толық өзіндік құны. Өзіндік қүн + өнімді
ТӨҚ = ӨӨҚ (1+0,03) мұндағы 0,03 коэфициенті өндіріспен
ӨӨҚ қолдану мақсатына қарай (жоспарлау, есептеу, талдау, т.б)
Жоспарлы өзіндік құн - бүл қажетті шығындар, ғылым
Болжамды есеп өзндік құн - бұл техникалық -
Нақтылы өзіндік құн - барлық өнімге шаққандағы нақты
2.1. Тікелей материалдық шығындарды талдау.
Өнеркәсіптік өнімнің өзіндік құнында көп үлес салмағын шикізаттар
Сурет 2.
Тікелей материалдық шығындардың факторлық жүйесінің блок схемасы.
Жекелеген өнімдерге үлесті материалдық шығындар өнім бірлігіне жұмсалған
бірлігінің орташа бағасына (Ц1) байланысты.
Осы факторларлардың ықпалын есептеу тізбектің орналастыру әдісімен жүргізіледі.
Өнім бірлігіне шикізаттар мен материалдардың шығыны сапаға, материалдың
Ең алдымен қандай да болмасын факторлардың есебінен материалдық
ΔМЗХі = ΔУРХі *ЦІл *VВП1ф
Материалдың бағасының орташа деңгейі шикізаттар нарығына, мердігерлердің жіберу
ΔМЗХі = ΔУРХі * Ц,п * VВПІф
Көптеген кәсіпорындарда басқа да мақсаттарда іс жүзіне асыруға
Бұдан басқа, жоспардан ортақ қайтарымды қалдықтарға байланысты өнімдердің
Жоспардан ортақ қайтарымсыз қалдықтардың болуы өнімнің тікелей қымбаттауына
жоспарлы бағасына көбейту қажет. Содан кейін, осы фактор
Бір материалды басқасымен ауыстыру нәтижесінде тек өнім бірлігіне
көбейту керек, ал ауыстырғыш материал бағасы (Ц) мен
ΔУМЗ = (УР, -УР0)*Ц0