Жоспар.
Кіріспе......................................................................................................................3
1. Мерзімдер. Талап қою мерзімдері.....................................................................5
1.1 Азаматтық құқықтағы мерзім ұғымы және оның түрлері.............................5
1.2.Талап қою мерзімі.............................................................................................9
2. Талап қою құқығы мазмұны.............................................................................16
2.1 Талап қою құықығының элементтері............................................................16
2.2 Талап қоюды қамтамасыз ету.........................................................................20
Қорытынды............................................................................................................26
Пайдаланған әдебиеттер.......................................................................................28
Кіріспе
Азаматтық құқықтағы мерзім ұғымы және оның түрлері.
Басталуы немесе өтуі белгілі бір құқықтық салдар туғызатын
Мерзімнің маңызы - оның басталуына немесе өтуіне белгілі
.Мерзімнің түрлері. Мерзімді әр түрлі негіздерге сүйеніп жіктеуге
Талап қоюға құқығы бұзылған мүдделі адам ғана емес,
Талап қою мерзімі және оны есептеу тәртібі занда
Заң талап қою мерзімінің өтуіндегі үзілісті талапкердің немесе
белгіленген тәртіппен талап қою;
міндеткер адамның борышты немесе өзге мiндеттерді мойындағандығын дәлелдейтін
Бұл мән-жайлардың біріншісі заңның талаптарына толық сәйкестікте сотқа
Талап қою, әдетте, дауды мәніне қарай шешуге және
Ұсынылып отырған курстық жұмыста Азаматтық құқықтағы мерзiмдердiң
1. Мерзімдер. Талап қою мерзімдері.
1.1 Азаматтық құқықтағы мерзім ұғымы және оның түрлері.
Мерзімнің маңызы - оның басталуына немесе өтуіне белгілі
Бұл көзқарас мынадай жағдайға негізделген: заңдық мерзімдер уақыттың
ҚР Азаматтық кодексінің 6-тарауында мерзімдерді есептеу тәртібін егжей-тегжейлі
Күнтізбелік күн дегеніміз - бұл белгілі бір айдың
Оқиғалар дегеніміз - бұл адамдардың еркінен тәуелсіз пайда
Уақыт кезеңі болып табылатын мерзім оның ұзақтығын көрсетумен
Жылдармен есептелетін мерзім - мерзімнің соңғы жылының тиісті
Айлармен есептелетін мерзім соңғы айдың тиісті күнінде аяқталады.
Жарты жылда және тоқсанда есептелетін мерзімнің соңғы күні
Жарты ай деп анықталатын мерзім күндермен есептелетін мерзім
Сағаттармен анықталатын мерзімді есептеуде мерзімнің басталуын анықтау қажеттігі
.Мерзімнің түрлері. Мерзімді әр түрлі негіздерге сүйеніп жіктеуге
Өзінің табиғатына қарай мерзім мынадай түрлерге бөлінеді:
1) азаматтық құқықтарды жүзеге асыру мерзімі - бұл
2) субъективтік құқықтардың қолданылу мерзімі - бұл осы
3) тыйым салатын мерзім - бұл белгілі бір
кепілдік мерзім - сатушының ұзақ мерзім пайдалануға немесе
шағымдану мерзімі - заң бұл мерзімді міндеттерін ерікті
6)азаматтық-қүқықтық міндеттерді орындау мерзімі – шартта белгіленеді. Мәселен,
7)азаматтық қүқықтарды қорғау мерзімі, немесе азаматтық құқықта аталып
1.2.Талап қою мерзімі. Бұл бұзылған құқықты сот арқылы
Талап қою мерзімі институты негізгі үш міндетті атқарады:
азаматтық айналымның тұрақтануына, оның қатысушылары арасындағы екіұштылықты жоюға,
соттардың іс бойынша объективтік шындықты анықтауын жеңілдетеді, сөйтіп
шарттық тәртіптің нығаюына қызмет етеді, шарттағы тараптардың белсенділігін
Талап қоюға құқығы бұзылған мүдделі адам ғана емес,
Талап қою мерзімі және оны есептеу тәртібі занда
ҚР азаматтық құқығында талап қою мерзімінің екі түрін
АК-ның 178-бабының негізінде «талап қоюдың жалпы мерзімі үш
Арнаулы мерзімдердің барлығы жалпы ережеден өзгеше болатындықтан, олар
Кейбір мысалдар келтірейік:
1) кепіл болушылық немесе кепілдік шартын жасаған күннен
АК-ның 159-бабының 9 және 10-тармақтарында көзделген негіздер бойынша
жекешелендіру процесі барысында жасалған сатып алу-сату шартының жарамсыздығына
Міндеттемедегі адамдардың өзгеруі (талапты беру және борышты аудару)
Талап қою мерзімі көптеген жағдайларда басталысымен үздіксіз өтеді.
Талап қою мерзімінің өтуін тоқтата тұрудың мәні бұзылған
- бой бермейтін (тежеусіз) күш - бұл осы
- ҚР Президенті жариялаған міндеттемелердің осы түрін орындауды
Жалпы мораторийдің барлық іс-әрекеттерге қатысы бар.
Жеке мораторий жекелеген іс-әрекеттерге ғана қатысты жарияланады;
талапкердің немесе жауапкердің соғыс жағдайына көшірілген Қарулы Күштер
әрекетке қабілетсіз адамның заңды өкілінің болмауы. 14 жасқа
тиісті катынастарды реттетін заңдардың немесе өзге де құқықтық
Азаматтың өміріне немесе денсаулығына келтірілген зиянның орнын толтыру
Талап қою мерзімінің өтуі, егер көрсетілген мән-жайлар талап
Талап қою мерзімінің өтуіндегі үзіліс оның үзілуіне негіз
Заң талап қою мерзімінің өтуіндегі үзілісті талапкердің немесе
белгіленген тәртіппен талап қою;
міндеткер адамның борышты немесе өзге мiндеттерді мойындағандығын дәлелдейтін
Бұл мән-жайлардың біріншісі заңның талаптарына толық сәйкестікте сотқа
Талап қою, әдетте, дауды мәніне қарай шешуге және
Ал егер дау шешілмей, өндірістегі іс тоқтатылмаса, талап
Талап қою мерзімінің өтуiндегі үзілістің екінші негiзі -
Азаматтық кодексте талап қою мерзімін қалпына келтіру мәселесі
АК-ның 187-бабының негізінде талап қою мерзімі мыналарға қолданылмайды:
заң құжаттарында көзделгеннен басқа реттерде материалдық емес игіліктер
салымшылардың банкіге банктік салымдарды беру туралы талаптарына. Банктер
азаматтың өміріне немесе денсаулығына келтірілген зиянның орнын толтыру
егер меншік иесінің немесе өзге заңды иенің өз
2. Талап қою құқығы мазмұны.
2.1 Талап қою құықығының элементтері.
ҚР Конституциясы 13-бабының 2-бөлігі бойынша әркімнің өз құқықтары
Мемлекеттік органдар, заңды тұлғалар немесе азаматтар заңда көзделген
Талап - құқық туралы дау шешу үшін бұзылған
Талап - субъективтік құқықты немесе заңмен қорғалатын мүддені
Талап - азаматтық іс қозғау тәсілі.
Талап элементтері - бұл талаптың құрамды бөліктері. Оларға
- мазмұны;
- нысанасы;
- негіздемесі жатқызылады.
хатшының мазмұны - талап қоюшымен көрсетілген сот
Материалдық мағынада талап қою құқығы дегеніміз -сотқа үндеу
Процессуалдық магынада талап қою құқыгы дегеніміз - дауды
Талап қою құқығы - ҚР Конституциясымен (13-бап-тың 2-бөлігі,
Талап қою құқығы белгілі шарттармен байланысты. Талап қою
Талап қою құқығының шарттары - нақты азаматтық іс
Бүл шарттар өзара:
- жалпы;
- арнаулы;
- жаратымды;
- жаратымсыз деп бөлініп қарастырылады. Талап қою құқығының
Талап қоюшы мен жауапкердің азаматтың іс жүргізу құқық
Азаматтың істердің соттарға ведомстволық бағыныстылығы (ҚР АІЖК-тің 24-бабы);
- өз құзыреті шегінде сол мәселе туралы азаматтық
- тараптардың өзара дауды аралық соттың қарауына беру
Жоғарыда аталғанның алғашқы екеуі жаратымды, ал калғаны -
Талап қою құқығының арнаулы шарттары дегеніміз -бұл кейбір
Талап қою құқығының шарттары болмауы сотпен келесі әрекеттер
- талап арызды қайтару (ҚР АІЖК-тің 154-бабы);
- талап арызды қабылдаудан бас тарту (ҚР
- іс бойынша іс жүргізуді қысқарту (ҚР
- арызды қараусыз қалдыру (ҚР АІЖК-тің 249-бабы).
3-сүрақ. Талап арыз және талап қою тәртібі
Талап арыз - субъективтік құқық туралы дауды шешу
Әр адам өзінің субъективтік құқығын немесе заңмен қорғалатын
Талап арыз мазмұны:
- кіріспе; сипаттау; Дәлелдеу;
- сұрау бөліктерінен түрады.
Талап арыз сотқа жазбаша нысанда беріледі (ҚР АІЖК-і
Талап арыздың кіріспе бөлігінде:
- талап арыз берілетін соттың атауы;
- талап қоюшының атауы, оның тұрғылықты жері
- жауапкердің атауы, оның тұрғылықты жері, немесе егер
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істер бойынша арызда
Сонымен қатар талап арыздың кіріспе бөлігінде талап қоюдың
Талап арыздың (арыздың) сипаттау бөлігінде:
- талап қоюшының құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды
- талап қоюшы өзінің талаптарын негіздейтін мәнжайлар және
Талап арыздың дәлелдеу белігі кейде оның сипаттау бөлігімен
- талап арызда азаматтың өзінің талап қоюы
- арызға, әрекетке қабілетсіз адамның мүдделері үшін арыз
Егер заңмен белгіленсе немесе тараптардың шартында көзделсе, жауапкерге
- жауапкерлер мен үшінші тұлғалардың санына қарай талап
- мемлекеттік баж төлеуді растайтын түбіртек (квитанция),
- егер іс бойынша өкіл қатысатын болса, онда
Арызға талап қоюшы немесе талап арызға қол қоюға
2.2 Талап қоюды қамтамасыз ету. Іске қатысушы
Талап қоюды қамтамасыз етуге, егер мұндай шараларды қабылдамау
Талап қоюды қамтамасыз ету мақсаттары: - егер сот
Іске қатысатын адамдар талап қоюды қамтамасыз ету туралы
Талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарым сот шешімдерін
Талап қоюды қамтамасыз ету жөніндегі шаралар:
жауапкерге тиісті және онда немесе басқа адамдарда болатын
жауапкерге белгілі бір әрекеттерді жасауға тыйым салу;
басқа адамдардың мүлікті жауапкерге беруіне немесе оған қатысты
мүлікті тыйым салудан босату туралы талап қойылған жағдайда
мемлекеттік органның, ұйымның немесе лауазымды адамның дауға салынатын
борышкер сот тәртібімен дауға салатын атқарушылық құжат бойынша
Қажет болған жағдайларда сот талап қоюды қамтамасыз ету
өзге де шараларды;
бірнеше шараларын қабылдауы мүмкін.
Іске қатысушы адамның арызы бойынша талап қоюды қамтамасыз
Талап қоюшы сот тәртібімен осы адамдардан талап қоюды
Талап қоюды қамтамасыз ету мәселелері жөніндегі барлык ұйғарымға
Егер талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарым шағым
Егер талап қоюды ңамтамасыз ету туралы ұйғарымға жеке
Егер талап қоюды қамтамасыз етудің күшін жою туралы
Талап қоюды қамтамасыз етудің күшін:
- сол сот тараптардың арызы бойынша;
- сол сот өз бастамасы бойынша жоюы
Ақшалай соманы өндіріп алу туралы талап қоюды қамтамасыз
Жауапкер талап қоюда бас тартқан шешім заңды күшіне
Жауапкер - талап қоюшының талабы бойынша сот алдында
Азаматтың іс жүргізуде тараптар ретінде қатысушы үшін азаматтық
Азаматтық іс жүргізу құқық қабілеттігі - азаматтық іс
Азамапгпгық іс жцргізу әрекет қабілеттігі - сотта құқықтарын
ҚР АІЖК-і 48-бабының 5-бөлігіне сәйкес: тараптар іс жүргізу
Тараптардың азаматтық іс жұргізу құқықтарын: жалпы және арнайы
Тараптардың азаматтық іс жүргізу міндеттерін: жалпы және арнайы
Іс жүргізуге тек қатысушылық - бүл бірден азаматтың
Егер іске бірнеше талап қоюшының қатысуы болса, онда
Егер іске бірнеше жауапкердің қатысуы болса, онда олар
Теория жүзінде бірігіп қатысушылықты екі мағынада қарастырады:
1 - процессуалдық-құқықтық мағынада;
2 - материалдық-құқықтық мағынада. Процессуалдық-құқықтық мағынада ол 3
1-ші түрі - белсенді бірігіп қатысуы - сотта
2-ші түрі - еңжар бірігіп қатысуы - сотта
3-ші түрі - аралас бірігіп қатысуы - бірден
Материалдық-құқықтық мағынада 2 түрде қарастырылуы мүмкін:
1-ші түрі - қажетті (міндетті) - заң бойынша
2-ші түрі - факультативті (міндетті емес) - бірігіп
Басқа тең қатысушылардың тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың біреуі
Қорытынды.
Заңдық мерзімдер уақыттың өтуінің объективтік заңына бағына отырып,
ҚР Азаматтық кодексінің 6-тарауында мерзімдерді есептеу тәртібін егжей-тегжейлі
Мерзімнің түрлері. Мерзімді әр түрлі негіздерге сүйеніп жіктеуге
Қойылған талапты қанағаттандыру бұзылған азаматтық құқықты қорғаудың негізгі
Талап қою мерзімі институты негізгі үш міндетті атқарады:
азаматтық айналымның тұрақтануына, оның қатысушылары арасындағы екіұштылықты жоюға,
соттардың іс бойынша объективтік шындықты анықтауын жеңілдетеді, сөйтіп
шарттық тәртіптің нығаюына қызмет етеді, шарттағы тараптардың белсенділігін
Талап қоюға құқығы бұзылған мүдделі адам ғана емес,
АК-ның 178-бабының негізінде «талап қоюдың жалпы мерзімі үш
Азаматтың өміріне немесе денсаулығына келтірілген зиянның орнын толтыру
Пайдаланған әдебиеттер.
Конституция 30.08.1995ж. «Заңгер» құқықтық анықтама жүйесі.
Қ.Р. Азаматтық іс жүргізу кодексі 13.07.1999ж. «Заңгер құқықтық
Б.Ж. Әбдірайымов, М.С. Нәрікбаев «Азаматтық құқықтарды сот арқылы
Е.О. Есембердиев Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу құқығы
Азаматтық істерді қозғау талап арыздардың және басқа да
Заңдардың жетілдірілуі сот билігін нығайта түседі «Заңгер» №4
М.К. Треушникова. Учебник гражданского процесса «Спарк» м. 1996.
З.Х. Баймолдина «Гражданское процессуальное право Республики Казахстан
Қазақстан Республикасы жоғары Сотының 2006 жылғы 25 желтоқсандағы
Соттардың атқарушылық іс жүргізу жөніндегі заңнаманы қолданудын кейбір
28