Файлдар атаулары

 ЖОСПАР
Кіріспе 2
MS-DOS ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕСІ 3
MS-DOS операциялық жүйесі жөнінде түсінік 3
MS-DOS туралы жалпы мәліметтер 4
Мәлімет жинақтауыштар (дискілер) 9
Жинақтауыштарды (дискеттерді) форматтау 10
Файл деген не? 11
Файлдар атаулары 11
Каталогтар 13
Файлға баратын жолды көрсету 13
MS DOS операциялық жүйесінің құрылымы 14
Операциялық жүйенің негізгі командалары. 16
Команданың жіктелуі 16
Резидентті (ішкі) командалар. 16
Файлдармен жұмыс істейтін командалар. 19
DOS операциялық жүйесінің сыртқы (транзитті)
Компьютер конфигурациясын (құрамын) баптау. 27
Қолданылған әдебиеттер 31
Кіріспе
MS-DOS – Microsoft фирмасы шығарған компьютерді қосқанда жүктелетін
Оның IBM PC компьютерлеріне арналған алғашқы нұсқасы 1981
DOS көмегімен мыналар іске асады:
Компьютер мен оны пайдаланушы адам арасындағы сұхбат;
Компьютерді басқару;
Қолданбалы бағдарламаларды іске қосу;
DOS операцялық жүйесі келесі бөлімдерден тұрады:
Енгізу-шығару (BIOS) базалық жүйесі, ол барлық кезде компьютердің
Операциялық жүйені жүктеуіші – DOS-ты іске қосатын бағдарлама;
IQ SYS және MS-DOS.SYS дискілік файлдары (атаулары) DOS
DOS командалық процессоры – пайдаланушы кіргізген командаларды өңдейді
DOS сыртқы командалары – бұл жеке файлдар түрінде
Қондырғылар драйверлері – DOS енгізу-шығару жүйесін толықтыратын орнайы
MS-DOS ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕСІ
MS-DOS операциялық жүйесі жөнінде түсінік
MS-DOS - Mіcrosoft фирмасы шығарған компьютерді қосқанда жүктелетін
Оның ІBM PC компьютерлеріне арналған алғашқы нұсқасы 1981
DOS көмегімен мыналар іске асады:
компьютер мен оны пайдаланушы адам арасындағы сұхбат;
компьютерді басқару;
қолданбалы бағдарламаларды іске қосу;
DOS операциялық жүйесі келесі бөлімдерден тұрады:
1) Енгізу-шығару (BІOS) базалық жүйесі, ол барлық кезде
2) Операциялық жүйенің жүктеуіші - DOS-ты іске қосатын
3) ІO.SYS және MS DOS.SYS дискілік файлдары (атаулары)
4) DOS командылық процессоры - пайдаланушы кіргізген командаларды
5) DOS сыртқы командалары - бұл жеке файлдар
6) Қондырғылар драйверлері - DOS енгізу-шығару жүйесін толықтыратын
MS-DOS туралы жалпы мәліметтер
MS-DOS 1.2 операциялық жүйесі программаның сыртқы құрылғымен және
MS-DOS операциялық жүйесі мынадай компоненттерден тұрады: енгізу-шығарудың базалық
Жұмысқа жүктеу ДК-ді ток көзіне қосудан немесе бір
MS-DOS операциялық жүйесі дискеттің түпкі каталогында немесе С:
— BIOS модулі — компьютердің тұрақты жадында жазылған
— Операциялық жүйенің жүктеуіші — бұл өте қысқа
— IO.SYS сыртқы құрылғылармен (пернелік тақта, дис-плей, принтер,
— MSDOS.SYS файлдар даярлауға мүмкіндік береді және ЭЕМ
— COMMAND.COM — пайдаланушы жұмысы үшін тағайындалған командалық
— DOS-тың сыртқы немесе кірме (транзитті) коман-далары —
— Құрылғылар драйвері — DOS жүйесін толықтырып, жаңадан
Егер ай-күнін енгізу керек болса, көбінесе европалық стандарт
ДК дискісі өте қатаң (винчестер)-құрылғылары С;Д;Е;F:2 дискет үшін
КАТАЛОГ (директорий) – дискідегі арнаулы орын: ішкі каталогтың
Мысал: D дискісіндегі STUD2KK каталогіндегі EM 96 ішкі
ФАЙЛ – дайын программаларды, олардың текстерін, берілгендерді және
Файлдың – аты [түрі],
мұндағы [ ] квадрат жақша ішіндегі параметрдің міндетті
.com,.exe – дайын программалар,
.bak – файлдың ескі хабары,
.dos – құжат,
.bat – команда беруші файл (әмірші файл),
.pas,.for,.c.asm,.bas – Паскальдағы, фортрандағы, Cu-дегі, Ассемблердегі және Бейсиктегі
Файлдардың аттарына мысалдар: ааа, asber.pas, kutt ll.com, a2ww,
ЖОЛ - бұл каталогтар аты немесе символдар
Файлдың толық атының түрі:
[Дисковод] [жол\] файлдың аты
Мысалдар: а:ter,c:\Y\AST\aaa.bak, d:\Stud2k\EK96\Sabit.
Әрбір ДК 3 арнайы файл бар:
CONFIGSYS - конфигурация файлы, мұнда берілген параметрлер VS-DOS-тың
AUTOEXEC.BAT-MS-DOS-ті іске қосқаннан кейін бұл файл жазылған нұсқауларды
COMMAND.COM- бұл әмірлік процессор. Мұнда құрамында MS-DOS әмірі
Мәлімет жинақтауыштар (дискілер)
Дербес компьютердегі бағдарламалар мен берілген мәліметтердің негізгі орны
Көпшілік компьютерлерде екі диск орнатылатын ұя бар -
Компьютерді қосқанда DOS жүктеледі де, дисплей экранында DOS
С:\ > - винчестердің жұмыс істеп тұрғанын көрсетеді.
А:\ > - А: дискетінің жұмыс істеп тұрғанын
Жинақтауыштарды (дискеттерді) форматтау
Дискеттерді бірінші рет пайдаланғанда оны дайындап алу керек.
Мысалы: format а: - А: дискетін форматтау.
Команданы енгізген соң, экранға мына төмендегі мәлімет шығады:
Іnsert new dіskette to drіve A: and strіke
(дискетаны кіргізіп ENTER пернесін басыңыз)
Егер де дискета бүлінген болса, онда
Track 0 bad - dіsk unusable
(0 жолы бұлінген, дискетті пайдалануға болмайды)
Дискетті форматтап болғаннан соң:
Format another (Y/N)?
(Тағы форматтау керек пе (Y-иә, N-жоқ)?
Y немесе N пернесі одан кейін ENTER басылады.
Ескерту. С: дискіні форматтауға болмайды, себебі қатты дисктегі
Файл деген не?
Магниттік дисктердегі мәлімет файлдарда сақталады. Файл - бұл
Мәтіндік файлдар жазылған мәліметтерді оқуына арналған. Екілік файлдар
Файлдар атаулары
Файл атауы екі бөліктен тұрады - оның негізгі
Мысалы: command.com
paper.doc
autoexec.bat
/ \
файл аты файл кеңейтілуі
Файл атының кеңейтілуі болмаса да болады. Ол, шарт
Көпшілік бағдарламалар файл атының кеңейтілуін қолданады, сол арқылы
Мысалдар:
.com.exe - орындауға дайын бағдарламалар;
.bat - командалық файлдар;
.pas - Паскальдегі бағдарламалар;
.for - Фортрандағы бағдарламалар;
.с - СИ бағдарламалары;
.asm - Ассемблердегі бағдарламалар;
.bak - Файл көшірмесі, өзгертудің алдында алынған.
Файл атауы үшін кіші және бас әріптер бірдей,
Файл атауын тек латын әріптерімен жазу керек. Көп
** - шаблон немесе файл атауының нұсқауы (маска).
Мысалы:
*.bak - Bak атты кеңейтілу аты бар файлдар;
С*. d* - С-тен басталатын атауы бар, D-дан
a:\ dos \ ABS ???.* - ABS-тен басталатын
Каталогтар
Компьютерді пайдаланған сайын файлдардың саны өседі де оларды
Каталог - дискідегі арнаулы орын, онда ортақ бір
Әрбір дискіде бірнеше каталог болуы мүмкін. Каталог атауы
Түпкі каталог. Әрбір магниттік дискіде бір негізгі немесе
C: \ DEMO > - 1-ші деңгей каталогы
C: \ DEMO > SYS > - 2-
Бұл каталог - осы мезетте жұмыс істеп отырған
Файлға баратын жолды көрсету
Оқылған каталогта орналаспаған файл қолданылатын кезде бұл файл
Жол - бұл \ белгісімен бөлінген каталогтар аттарының
Мысалы: С: \ > UROK \ STUDENT \
MS DOS операциялық жүйесінің құрылымы
MS DOS операциялық жүйесі дискеттің түпкі каталогында немесе
-BIOS модулі компьютердің тұрақты жадында жазылған мәліметтерді енгізу
Операциялық жүйенің негізгі командалары
ОС жұмыс істегенде оның негізгі жұмыс құралы
Командалар форма деп аталатын, нақты құрылымнан тұрады. Команда
Команданың жіктелуі
MS DOS тың барлық командалары резидентті және
Командалар қосымша COMMAND.COM файлының құрама бөлігі болып
Транзитті (сыртқы, жүктелінетін) командаларға дискідегі программалық файлдар жатады.
Резидентті (ішкі) командалар.
Каталогтармен жұмыс істейтін командалар.
Бұл топқа DIR, CD, RD, MD
1. DIR командасы -каталогтар мен файлдардың
Ішкі каталогтың мазмұнын қарау
Параметр деп түпкі каталогты немесе
Мысалдар:
а) С:\ dir _ student\basic-STUDENT каталогына
ә) C:\ STUDENT\BASIC dir_*.bas - ағымдағы
б) A:\ dir_alma.bas- ALMA.BAS файлының
Каталог мазмұнының тізімі үлкен болған жағдайда – информацияны
Информацияны экранға жинақты (бір жолға
А:\ dir /p немесе
DIR командасы берілген тізімді
С:\ dir prn
A:\ dir spisok – тізімді
Ескерту. Команданың атынан кейінгі сызықша белгісі
2. MD (Make Directory - каталог жасау)-
С:\ md_ student\basic немесе
RD ( Remouve Directory -
С:\STUDENT\BASIC rd
С:\ rd_student\basic\tecno2 - түпкі
RD(Change Directory – каталог ауыстыру) -
Мысалдар:
а) С:\ cd_student\basic-STUDENT каталогының BASIC
ә) С:\STUDENT\BASIC cd.. -
б) С:\ STUDENT\BASIC\TPOP2 cd
в) С:\STUDENT\BASIC cd \lex –BASIC
г) С:\STUDENT\BASIC\ECONOM2 cd..\.. –ECONOM2 ішкі каталогынан
Файлдармен жұмыс істейтін командалар
Бұл топқа COPY, REM, DELETE, TYPE, DATE,
COPY - файлдарды көшіру командасы. Файлдарды көшіргенде
Copy_ _ < қайда>
Файл атауларында оларды топтап
а) С:\>copy_a:\*.*_c:-A: дискісіндегі барлық файлдарды
ә) С:\> copy_alla.bas_alma.bas- түрі BAS
б) С:\STUDENT\LEX> copy_ a:\port.txt-
в) С:\> copy_ kn1.txt+b:\kn2.txt+a:\kn3.txt_kniga.txt- C:
A:, B: дискілеріндегі файлдарды KNIGA.TXT
Дискісіне бір файлға көшіру (
г) С:\> copy_con_proba.txt - пернелерден (консоль-con)
ғ) С:\> copy_talgat.txt+con_talgat.txt-TALGAT.TXT файлының соңына пернелерден
д) С:\> copy_con+talgat.txt_talgat1.txt - TALGAT.TXT файлының бас
е) С:\ copy__con__prn -
ж) С:\> copy_port.txt_prn -
3. DEL ( DELETE) -
а) С:\ del_alla.bas- ALLA.BAS файлын
ә) С:\> del_\basic\*.bas- BASIC каталогындағы
б) С:\PRIMER> del_*.*- PRIMER каталогындағы
Бір немесе бірнеше файлдарды, яғни
Are you sure? Y/N (Сіз
Y әрпін таңдау арқылы
4. TYPE командасы
С:\> type_program.txt - PROGRAM.TXT файлының
С:\> type_student\lex\prog1.txt - PROG1.TXT
С:\> type_program.txt>prn - файлдың
5. DATE командасы. - үстіміздегі ай,
С:\> DATE - операциялық жүйеде (
DATE_MM_DD_YY
мұндағы MM- ай (1- 12 ),
Бұл белгілер таңбалардан “-“,
Ағымдағы мерзім 3-16-1997.
Жаңа мерзімді енгізіңіз ( mm-dd-yy
Егер мерзім қате болып
TIME командасы - ағымдағы уақытты
С:\>time- компьютер таймерінің ағымдағы уақытын экранға
Ағымдағы уақыт 11: 22:39.82
Жаңа уақытты көрсетіңіз ( HH:MM:SS
Мұндағы, HH- сағаты ( 0-23 ), MM-минуты (0-59),
Жаңа уақытты енгізу үшін пернелерден
PATH (жол) командасы керекті файлдар
Path c:\; c:\ dos; c:\windows; d:\
CLS (Clear Screen - экранды тазарту) экранды тазартып
DOS операциялық жүйесінің сыртқы (транзитті)
FORMAT – дискіні форматтау командасы. Кез
C: < format_a: - A: дискжетекке салынған
Insert new diskette for drive A, and
(А дискжетегіне жаңа дискет салыңыз
Осы операцияларды орындағаннан кейін
Format complete
362496 bytes total disk space
362496 bytes available on
Format another (Y\N)?
Форматтау аяқталды. Дискіде 362496
Егер тағы дискет форматтау
FORMAT командасында мәлімет жинақтауыштың
/1 – дискінің бір жағын
/4 - сиымдылығы үлкен дискіқозғағышта
/8 – дискі структурасын сегіз
/V – дискіге белгілі бір ат
/S – операциялық жүйенің арнаулы
C:\> format_ _ a: /s- жүйелік
C:\>format_ a: /v/ 4-A: ұясында. Форматталатын
Ескерту: қатты дискіні форматтап жүрмеңіз, онда винчестрге
2 DISKCOPY – дискінің толық көшірмесін
A:\>diskcopy_b:_a:- b: дискісінің мәліметін толық күйде а:
3.MODE командасы мәлімет шығару құрылғыларының жұмыс параметрін
C:\>mode LPT1: 132,5 – қағазға түсетін мәтін
C:\> mode LPT1: 80,6 – қағазға түсетін мәтін
4.TREE командасы көрсетілген дискінің бұтақ тәріздес
C:\> tree – C дискісінің бұтақ тәріздес каталогтар
C:\ >tree a: - A дискісінің бұтақ тәріздес
C:\ tree/1-C дискісінің бұтақ тәріздес каталогтар құрылымын олардың
5. ATTRIB командасы – файлды кездейсоқ жоюдан немесе
A:\> attrib_ + r_program.txt – файлды сақтау
C:\ > attrib_ -r _ a: \ probal.txt
6.ASSIGN командасымен дискінің логикалық аттарын өзгертуге болады, яғни
ASSIGN A=C
Бұдан кейін А: дискісінің орнына С: дискісі
ASSIGN командасы осы команда арқылы бұрын өзгертілген дискілер
Компьютер конфигурациясын (құрамын) баптау.
Компьютердің конфигурациясы оның құрамына кіретін барлық құрылғылардың
конфигурациялық CONFIG.SYS файлы;
автоматты түрде атқарылу AUTO EXE C.BAT файлы.
Бұл екеуі де ОС жазылған жүйелік дискінің түпкі
Конфигурациялық файл компьютерге қосылған шеткері құрылғыларды сипаттап, олардың
CONFUG.SYS конфигурация файлының кейбір
BREAK командасы пайдаланушы адам Ctrl+Break
BREAK=ON- жолы осы режимді қосады, ал
BREAK=OFF- жолы осы режимді алып тастайды.
FILES командасы бір мезетте ашық күйде қатар
BUFFERS командасы ЭЕМ-нің жедел жадында информацияны уақытша
DEVICE командасы компьютерге жаңа құрылғылар қосқан кезде қажет.
Компьютерге бірнеше құрылғылар жалғауы мүмкін, сондықтан конфигурациялық файлда
Break= on
Files = 15
Buffers = 20
Device = c:\gmouse.sys
Device = c:\ansi.sys
ЭЕМ іске қосарда автоматты түрде жіберілетін auto exe.
1.ECHO (жауап беру) командасы экранға әр түрлі хабарларды
PROMPT (айту, шақыру) командасы ОС жүйесінің жұмысқа шақыру
$p- шақыруға ағымдағы каталог атын шығарады;
$g- “>” символын ажыратқыш ретінде шығарады;
$t- ағымдағы уақытты шығарады;
$d- ағымдағы мерзімді шығарады.
PATH (жол) командасы ОС-тің орындалуға тиіс керекті файлдардан
SET (орнату, орнықтыру) командасы қолданбалы программаның файлы орналасқан
Оның үстіне автоматты түрде атқарылатын autexec.bat файлының ішінде
Echo off
Prompt $p $g
Path == c:\; c:\exe; c:\dos
Set lib= c:\lib
Set include=c: t c\include
C d\
Конфигурациялық файл мен автоматты түрде атқаратын файлға өзгертулер
Қолданылған әдебиеттер
1. Информатика терминдерінің қазақша –ағылшынша –орысша сөздігі
Е. Балапанов, Б. Бөрібаев, А. Бекбаев т.б.- Алматы:
2. Б. Бөрібаев. Информатика және компьютер. – Алматы:
Ю. Шафрин. Основы компьютерной технологии. -М.: АБФ, 1997.
3. А.А. Шайкулова, Г.Е. Сейдакметова, Т.М. Шерстобитова-Алматы:Wіndows95,Word7.0,Excel7.0,1999
4. Информатикадан 30 сабак , Е. Балапанов, Б.
1