ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 7
1 «БОРАН», «ҚАҺАРЛЫ КҮНДЕР», «ШЫРАҒЫҢ СӨНБЕСІН» РОМАНДАРЫНДАҒЫ ҚАЛАМГЕРДІҢ
1.1 Жазушының шығармашылық даралығы мен өзіндік ерекшеліктері. 22
2 Т.АХТАНОВ КЕЙІПКЕРЛЕРІНІҢ ПОРТРЕТТІК КЕСКІНДЕРІ. 30
2.1 Автордың шығармашылық лабараториясындағы пейзаж мәселесінің көркемдік айшықтары.
2.2 Автор романдарындағы лирикалық шегініс пен ретроспекцияның қолданылуы
ҚОРЫТЫНДЫ 50
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 54
КІРІСПЕ
ХІХ ғасырдың екінші жартысында пайда болып, ХХ ғасырдың
Соғыс және соғыстан кейінгі қазақ прозасының даму жағдайы
Әдебиет әрқашан халық жүрегімен бірге соғып, замана туралы
Жазушының арнасынан аса асқақтамай, бүлкілдеп ағатын мөлдір тұмадай
Орыстың ұлы жазушысы Л.Н.Толстойдың: «Жаңа автордың кез-келген көркем
Жазушы әдебиетке 60-жылдардан бастап дендеп араласты. Және батыл
Жұмыстың өзектiлiгi. Т.Ахтанов шығармашылығы келесі ұрпаққа келелі ойлар,
Жұмыстың зерттелу деңгейi. Тахауи Ахтановтың жалпы шығармашылығы күнi
Сонымен қатар Тахауи Ахтанов шығармашылығы ғылыми зерттеулерге де
Зерттеудiң мақсаты мен мiндетi. Зерттеудің мақсаты: Т.Ахтанов прозасындағы
– Тахауи Ахтанов поэзиясындағы, бұған дейiн арнайы зерттеу
Дәуір шындығын берудегі қаламгердің өзіндік қолтаңбамен сомдап, үш
Зерттеудiң әдiснамалық және теориялық негiзi. Диплом жұмысының теориялық
Зерттеу әдiсi ретiнде прозаны тарихи, теориялық тұрғыдан зерттеуде
Жұмыстың ғылыми жаңалығы. Зерттеу жұмысында Тахауи Ахтановтың батыл
Жұмыстың практикалық мәнi. Ендiгi уақытта адамзат алдында соғыс
Зерттеудiң дерек көздерi. Т.Ахтановтың әр жылдары жарық көрген
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 «БОРАН», «ҚАҺАРЛЫ КҮНДЕР», «ШЫРАҒЫҢ СӨНБЕСІН» РОМАНДАРЫНДАҒЫ ҚАЛАМГЕРДІҢ
Жазушының көркемдік ізденістеріне жататын барлық дерлік қасиеттер өз
Адамзат тарихына көз салсақ, әлемде әртүрлі деңгейдегі қақтығыстар
Ендеше, соғыстың себебі де адамда, оны болдыратын да,
Соғыс жылдарындағы әдебиеттің де, өнердің де негізгі тақырыптары
«Майданнан жеңіспен оралған Ә.Шәріпов, Қ.Қайсенов, Т.Ахтанов, Ә.Нұрпейісов, Ә.Нұршайықов,
«Қаһарлы күндер» романы. Бұл роман 1956 жылы жарық
Ол кездегі майдан тақырыбындағы әдебиет әлі дабыра қаққан
Тахауи Ахтановтың жазу шеберлігі сонда, қиыннан қиыстырып, диалектілер
Т.Ахтанов та саяси белсенділіктің орнына үлкен адамгершілік пен
“Боран” романы үшін 1966 ж. Қазақстанның Мемлекеттік сыйлығы
Бұл роман басты қоғамдық, бүкіл адамзаттық кесел пайдакүнемдік
«Боран» романы көркем прозадағы заман жаңалықтарын кең ашып,
Қоспан тағдырына үңіле қарасақ, оны тағдыр маңдайынан сипап
Қоспан бойында еңбек адамына тән іс-әрекет, көзқарас мол.
Соғыстан соң туған ауылына келген ол жұмысқа орналаса
Тахауи Ахтанов осының бәрінде де Қоспанды орнықты, ісіне
Қаламгердің қырық сан торапты сюжеттер арасынан бізге бірнеше
Ойымыз нақтырақ болу үшін романға тоқталайық. Өзі жау
«Сіздерді тиісті жер тексеріп анықтауы керек. Онсыз ешкім
Ау, басқалар болса бір сәрі... Ал, сіз... сіз
- Менің сізді қырық екінші жылға дейін білгенім
Бұл сөз Қоспанның бүкіл өміріне жазылмас жара болып
Кеңестік қоғам шындығы дегенде тағы бір айтатын нәрсе
Күнбе-күнгі көз алдыда өтіп жатқан қорлық пен зорлық,
«Соншама тозақтан өтіп», еліне жеткенде Қоспанға «өз үйі
Қазақ әдебиетіне көркемдік құбылыстармен келген 1960-70 жылдар прозасында
«Әдебиет белгілі бір қоғамның материалдық дамуының немесе экономикалық
Бұл туындылар әдебиетте қоғам шындығын суреттеу тек қана
«Боранда» автор өмірдің қиындығына шыныққан, бойында рухани қуаты
Ол өз заманы мен өз халқының тарихи шындығына
Романның басты кейіпкері ретінде Қоспан суреттелгенімен, Жаңыл образы
Романның оқиғалық өрілуіне келер болсақ, мұнда бір желіде
Романда өзіндік тың ой шеңберімен көзге түсіп, жаңалыққа
Қаламүш – жасынан жасындай жарқылдап өскен жаңашыл образ.
«Өрекпімей қоя тұршы, шырағым – деп Құмар кіржің
Қаламүштің екі-үш күннен бері ішінде булығып келген ызасы
- Жоқ! Өрекпимін, Құмар аға! Отарға үш жүз
Біз көрген кішкене ғана сюжетте кейіпкерлер арасындағы тоғысып
«Боран» романындағы автор шындығының бірін арқалап келген кейіпкері
«- Қойыңызшы, олар несіне қорқады? – деді Жаңыл
Қайдағы жау?
Мә, сен саяси сауатсыз екенсің ғой. Халық жаулары
Міне, ащы шындықты қаламгер шығармасынан табу дегеніміз осы.
Зерттеуімізге оралар болсақ, біз бір сұрақты алға нысан
Биік реализм мен терең психологизм жазушысы Тахауи Ахтановтың
Соның бірі біздің қарастырып отырған нысандағы туынды 1973
Қазақ әйелi қай заманда да қоғам дамуында үлкен
Бұл туралы М. Ғабдуллин: «Халық әйелдер жөнiндегi әдiлеттi,
Соғыстан кейін отыз жылдан соң бұл тақырыпқа қайта
Қазақ халқының асып туған ұлдарының бірі, кешегі қан
«Оның ақырғы шығармасы – “Шырағың сөнбесін” атты дилогиясы
Бұл туындының басты ерекшелігін айта кетер болсақ, мысалға
««Мені алып келіп диванға отырғызды да:
Егер флейлен рұқсат етсе, кешкі астың уақыты болды,
Қазіргі қазақ әдебиеті сынының тарихына, оның жүріп өткен
1960-80 жылдардағы қазақ романдарындағы образдың ұлттық сипаттары зерттеушілер
1.1 Жазушының шығармашылық даралығы мен өзіндік ерекшеліктері.
Тарихи тұтас бір дәуірді құрайтын кеңестік жылдардың белгілі
Әдеби шығарманың басты ізденісі – жаңалық, жаңа дем.
Романның жазылуы туралы автор «Іздену, зерттеу басты шарт»
Адамның рухани болмысын сын сағаттардағы әрекет мінезі арқылы
Шындықты қызарта да, бозарта да боямай, ақиқат қалпының
1.2 Тахауи Ахтанов романдарындағы көркемдік образдар жүйесі.
Тіршілік бар жерде – күрес бар. Өмір бір
Жазушының прозалық шығармаларының негізгі арқауын қарапайым адамдардың бейнесі,
Тахауи Ахтанов шығармашалығы қазақ әдебиетінде қарапайым ауыл адамдарының
Сөз өнерінің айрықша болмысын айқындап тұратын көркемдік фактор
Жалпы әдебиеттану ғылымында көркем шығарманың табиғатын түсіну үшін
Т.Ахтанов прозасындағы көркемдік-идеялық ізденістер оның романдарының тілінен де,
Ал енді сыншы Сайлаубек Жұмабектің 2007 жылы ғана
Социалистік шаруашылықты нығайту, капиталистік көріністерге соққы беру, кеңестік
Қайроштың барлық өмір жолын көзге елестетіп, жазушы оның
Романның басты қаһарманы Қайрош болсын, оның майдандық жолдастары
Ғ.Мүсіреповтың бұл кемшілігі қаһарман образының жылы, жарқын, нәзік
Үш романда да сан алуан командирлер мен жауынгерлерді
Романға маршал Говоровтың, генерал Разумовтың бейнелерін енгізу арқылы
Ә.Нұрпейісовтың «Күткен күн» романындағы подполковник Бобров пен майор
2 Т.АХТАНОВ КЕЙІПКЕРЛЕРІНІҢ ПОРТРЕТТІК КЕСКІНДЕРІ.
Әдебиеттанудағы күрделі мәселе – әдеби туындының сыры мен
Әдетте, жазушының ізденісі мен өмір жолы көркем шығармасында
Бұл бөлімде қаламгер романдарындағы образдардың жасалуының көркем табиғатына,
Кейіпкердің адамгершілік келбетін даралауда қолданылатын көркемдік компоненттердің бірі
«Адамның сырт сипатына деген тосын әуестік-ықылым заманнан бері
Мұнан түйетініміз, портрет қаһарманның тек сыртқы тұлғасын ғана
Т.Ахтанов романдарындағы портреттік деталь, штрихтардың орны ерекше. Т.Ахтанов
Романның алғашқы беттерінде атвор үш әскери қызметкер портретін
«Енді тұрып кетуге ыңғайланған жәшіктің шетінде сергек отырған
Бұл портреттік сипаттама әйгілі М.Әуезовтың «Абай жолындағы» Абай
Бірақ, мұнда Т.Ахтанов тек авторлық баяндауға орын берген.
Автор романда мұндай портретке көп бара бермейді. Романда
Мұнда кейіпкердің статикалық портретін бажайлап суреттеу ғана бар.
Раушанды автор керемет суреттегені соншалық, Раушанның келбетіне Ержанмен
Жалпы Ержан көзімен берілген Кәкібай, Қартбай, Зеленин, Раушан
Ерлікпен қаза тапқан Раушан, Кәкібай, Зеленин бейнелері артындағы
Көбіне табиғат пен адамның ішкі толғаныстары қатар беріліп,
«Жиырма шақты солдат строймен келеді. Умаждалған, лас, кейьіреуінің
Сонымен «Қаһарлы күндерде» жазушы портрет жасаудың бір тәсілі
Жалпы жазушы романда шұбалаңқы портретке баруға тырыспайды. Көбінесе
«Торсан... Бүрісіп қалған бір уыс бетінде үш-төрт тал
Осы қысқа портретке назар аударсақ, бар болғаны үш
Портрет персонаждың сырт пішінін танытып қана қоймайды. Сонымен
«Ұштап иілген ұзын, сүйегі кең, шыр жұқпаған арық.
Осы портреттік сипаттаудан Ұштаптың сырт келбетіндегі ғана емес,
«Есіктен салқын ауамен бірге үстіне қалың тон киген
«Жаппасбайдың қара-күрең майлы жүзі жылтырап, бұрынғыдай сұсты емес,
«Өзі төрге шынтақтап жайғасып жатып алған. Өз үйі
Жаңылға деген арам ойын жүзеге асыра алмай ащынған
Сонымен, жазушы екіжүзді сұрқия, жымысқы ұры, аяушылық сезімімен
Орталық тұлға Қоспан бейнесі де түрлі жайкүйге сәйкес
22, 23 бетте Жаңыл көзімен Қоспанның жас кезіндегі
«Мінайдардың бетіне қарап, сазарып қатып қалыпты. Дөңгелек көзі
Атвор мұнда соғыс, онан кейін тұтқын азабын көріп,
Енді қазақ прозасы саналатын «Шырағың сөнбесін» романындағы бір
Романнан кейіпкердің ішкі мінез-құлқын танытатын портреттік суреттеулерді молынан
Мәселен, осындағы Қасымбек портретіне назар аударып көрейікші:
«... қалың ерні дүрдиген ат жақты, құба жүзінде
Алғашқыда маған ұнамағаны да сол еді. Екі қалың
Ашық ауыз... адам кейде көріп тұрып соқыр болады
Күлгенде тым жақсы жұқарып, үлкен күрек тістерін жалаңаштап,
Жазушы Қасымбек портретін беруде оның ерніне көп мән
Жалпы романдарында қаламгер қандай кейіпкерді нысанға алса да
Бұл әсіресе «Боран» романында айтарлықтай әсер қалдырады. Психологиялыққ
Кейіпкер портретін екінші бір кейіпкер көзімен, түйсігімен беру;
Кейіпкердің әртүрлі жағдайдағы кескін-келбетіндегі өзгерістерді динамикалық сипатта беру;
Қаһарманның бет-жүзіндегі ерекше бір белгіні қайталап отыру;
Қаһарманның сыртқы тұлғасындағы айрықша бір белгіні дәл көрсетіп,
Дей тұрғанмен, бұл қасиеттер қазақ прозасында бар сипаттар.
2.1 Автордың шығармашылық лабараториясындағы пейзаж мәселесінің көркемдік айшықтары.
Кейіпкердің көңіл-күйін, ішкі адамгершілік әлемін ашуда қолданылатын көркемдік
Жалпы қай шығармада болмасын, табиғат көрінісі көтерілген мәселеге,
Осы орайда Тахауи Ахтанов пейзаждары өзіне тән шеберлік
«Көркем туындыдағы пейзаждың функциясы үш түрлі арнаға саяды.
Проза жанрындағы алғашқы көлемді шығармасы «Қаһарлы күндерде» жазушы
Адам көңілін ынтықтырып, елітетін дала табиғатын жазушы туған
«Толқындары қыртыстанған алып мұхит сияқты шексіз, шетсіз дала
Тахауи Ахтанов даланы мұхитқа теңеп, неғұрлым айқын естен
Жалпы «Қаһарлы күндер» романындағы табиғат суреттері адамның ішкі
«Пейзаж – жазушының стилін белгілейді. Ал стиль –
Пейзаж – образ сырын ашады. Ал образ адам».
Тахауи Ахтановтың бір ерекшелігі «Боранды» бейнелеудегі образдылығы. Қаламгер
Пейзажды, жалпы табиғатты пайдаланбайтын жазушы жоқ. Әңгіме орнын
Кейіпкер өмір сүрген қоғам символы, «ышқына соққан зәрлі
Жазушының шын шеберлігі адам тағдырының табиғатпен бірлікте беруінде
Пейзаждың көркемдеуші жанр, эстетикалық категория ретіндегі атқарып отырған
Мына бір келісімді әдемі суреттерді Тахауи Ахтанов қаламынан
Көреген суреткер Тахауи Ахтановтың терең ойы мен биік
«Боранда» пейзаж үнемі Қоспанның көңіл-күйімен, іс-әрекетімен астастырыла қатар
Автор деревнядағы қырғыннан кейінгі табиғатты былай береді:
«Күн батып барады, батыс жақ тұтас қып-қызыл қанталап
Міне, бұл сәттегі табиғат халықпен бірге қайғырып тұрғандай.
Жазушы шығармасында да алдыңғы романдарындағыдай пейзажды кейіпкер көңіл-күйімен
Өз тіршілігінен хабар беріп, ана бүйірін жылытқан, ерекше
Жалпы Т.Ахтанов пейзаждары образ, адам сырын, адамның адамгершілік,
Сонымен қатар, Т.Ахтанов романдарында дала табиғаты өте үлкен
«Абай жолы» романындағы пейзаж туралы айта келіп, академик
Көркем шығармадағы қаһарман сырына бойлататыын образ табиғатын, кейіпкер
Осы ретте көркем туындының идеялық мазмұнын ашуда, кейіпкердің
Енді романдардан нақты мысал келтіре отырып, диалогтың көркемдеуші
Әдеттегідей бұл жолы да «Қаһарлы күндердегі» диалогқа назар
« - Мен сені сотқа беремін! – деп
- Несі бар. Берсеңіз беріңіз» [17; 12]
Осы шағын екі сөйлемнен тұратын взвод командирі мен
Ержан мінезін оның Раушанмен, Күләндамен арасындағы диалогтан әлдеқайда
Күләнда, қызық әңгімеңді бөліп жібердім ғой. Айта бер,
Жоқ, жоқ... – деді Күләнда, бүкіл кеудесімен кейін
Әй білем ғой. Екі қыздың басы қосылса жігіттерді
Сіз ендеше ешнәрсені білмейді екенсіз, - деді бейтаныс
Білмесе тіпті жақсы. Өзім де мазақ болғым кеп
Кісі танымайтын адамды мазақтамайды ғой. Оның үстіне... сізді
Ендеше танысып қоялық. Күләнда таныстырғысы келмей тұр ғой.
Ой мен ұмытып кетіппін ғой. Таныс болыңыздар. Бұл
Біз ұзақ диалогты әдейі алдық. Бұл авторлық баяндау
«Ол мақалыңыз соғыс үшін айтылмаған болар. Тура тартамыз.
Соғыста да сақтық керек, - дейді Ерофей Максимович.
Сақтық керек болса, - Ержан сәл іркілді. –
Бұйрық деген – заң, құп, жолдас командир, -
Тек тез жүріңдер! – деп әмір етті Ержан»
Алдыңғы диалогтардағы Ержан мінезіндегі жасаңдықты, жастық асаулықты аңғарсақ,
Ал мына бір диалогтан кейіпкер болмысымен қатар, авторлық
Менің өмірімнің кімге пайдасы бар?
Соны өзіңнен сұрап көрдің бе? - деді Василий.
Ойланып көрдім.
Дұрыс істегенсің. – Василий енді көзін шүйіріп, ойлана
Жалған даңқ оңай құрмет иелері жұртқа сендірмегенімен іштен
Әй, білмеймін, талай жүзі жанбайтындарды көрдім, - деді
Жағымпаздар ше?
О да солардың сортынан. – Василий мырс етті.
Тек калибрі кішілеу келеді. Олардың әдісі бөлек болғанымен
Кейіпкерлердің адамгершілік танымы тайға таңба басқандай анық көрінеді.
Тахауи Ахтановтың қаламынан туған қаһармандар әрқашан өзін өзі
Міне, бұл ішкі диалогтан Ержанның өзіне жоғары талап
«Диалог құрылымы мен қызметі әр қаламгердің белгілі бір
Аға, жүреміз бе, қайтеміз? – Күн райы бұзылып
Қасболат үндемеді. Неге екені белгісіз, Жұматайдың қарлығып шығатын
« - Мына боранда жетіқараңғы түнде – сөзін
« - Сірә, бүгін жүре алмаспыз. Ертең қай
Әнекей тіпті күмәні жоқ өзінің.
Таңғы сағат жетіден қалма, іркілмей шығамыз, деді
Бұл диалог бұрыннан қалыптасқан сұрақ-жауап түріндегі немесе екі
2.2 Автор романдарындағы лирикалық шегініс пен ретроспекцияның қолданылуы
Жазушы романда лирикалық шегініс, ретроспекция әдісі арқылы өткенді
Балаңыз оқи ма, жеңгей? – деп сұрады.
Кісінің алдында не бар, бара тұр – деп
Қасболаттың сөзін жауапсыз қалдырмады. Тек қайталап сұрағанда барып:
Аз ғана оқуы бар. Енді мектептен жасы асып
Неге асығады? Әлі де оқуына болады. Жасы он
Оның несіне таласасыз, баланың түрі де айтып тұр
Жаным ашыса абыройы барда құтты жеріне қондырамын. Бойжеткен
Балаңызды шақырып жіберіңізші. Мен жеке сөйлесіп көрейін. Оның
Әйел бұл сөзге де баж ете қалды.
Не деп тұрсың, шырағым-ау, бой жетіп отырған қызды
Иә, бұл ұзақ диалогтан ең бірінші кеңес үкіметінің
Мұндай уақыт, заман шындығын танытатын диалогтардың бір алуан
« - О, мұнда орын жетеді екен, -
Онда сіздермен көрші болсақ қайтеді? – деді іштерінде
Біздің әйелдер баж-баж ете қалды.
Өзіміз сыймай келе жатырмыз.
Ине шаншарға жер жоқ.
Дегенмен, жолдастар ойланайық. Жағдай қиын ғой. Қысылып, қымтырылып».
Диалог соғыстың алғашқы дүрбелеңінен хабар береді. Сондай-ақ мұнда
Қаламгер алдыңғы шығармаларындағыдай бұл туындысында да диалогта адам
« - Сіз, сірә, большевиктердің әлдеқашан зытқанын білмей
Анау бітімге шақырғанымен, менің шатақ кемпірім шатынап қоя
Ендеше, өзің неге зытпадың? Бір кезде нағыз қып-қызыл
Аяқ астынан тап бергенде, анау тіпті сасып қалды.
Оныңыз не... оныңыз не, Евдокия Герасимовна. Жұрттың бәрі
Сенің кеше қып-қызыл белсенді болғаныңды да жұрттың бәрі
Сіз де қайдағыны айтасыз, Евдокия Герасимовна. Ол қашанғы
Ал, одан кейін «жекеменшік жойылсын, бәрі ортақ болады»
Усачев өз құлқына, өз қамы үшін отанын басып
Кеңес үкіметіндегі аумалы-төкпелі уақытты пайдаланып, қып-қызыл белсенді болғансып,
«Диалог деген әйтеуір кейіпкер атаулының талғаусыз сөзі емес.
«Әуезов диалогтарының психологиялық қуаты мол, олар персонаж ойы
Жалпы жазушы монологтардың көбі ортақ төл сөз формасында
Тахауи Ахтанов романдарының тілінде қазақ өмірінде жиі кездесетін
Сондай-ақ, «көңілі су сепкендей басылды», «төбе шашы тікірейіп»
Қорыта келгенде, образ жасаудағы реалистік сипат кейіпкерлердің мінезін
ҚОРЫТЫНДЫ
Көркемдік ізденіс − өнермен бірге өмір
Ұлы Отан соғысының ардагері Т.Ахтанов қазақ әдебиетін дамыту,
Келер ұрпақ - болашақ әлі талай рет ұлтымыздың
Т.Ахтанов – осы заманғы әдебиеттің біржола таза рационалистік
Қорытындылай келгенде, ұлағатты ұстаз, батыл һәм жаңашыл, ардагер
Негізінде ұлттық романдарымыздың біртұтас көркемдік жүйесін құрайтын негізгі
Жазушылар кейіпкердің жан дүниесін бейнелеуде, олардың танымы мен
Бір ерекшелігі, Сайлаубек Жұмабековтың әдеби-эстетикалық талдаудың тосын, әрі
Қазақ көркем прозасынының дамуына елеулі үлес боп қосылған
Қазақ әдебиетінде соғыс тақырыбының ғасырлық жүгін көтерген шығарма
Ұлы қаламгер М.Әуезовтың батасын алып, ұстазының жоғары бағасына
Т.Ахтановтың өз шығармаларында қоғамдық болмыстың қандай қатпарына үңілсін
Өз шығармалары арқылы Тахауи Ахтанов қазақ әдебиетінде де
«Елу жылда ел жаңа, жүз жылда – қазан»
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: Ана тілі,
Гинзбург Л. О психологической прозе. – Л.: Худ.литература,
Толстой Л.Н. О литературе. – Москва: Наука, 1955
Дәдебаев Ж., «Соғыс туралы сөз» // «Дала мен
Ғабдулин Н. «Белестен белеске» // «Социалистік Қазақстан». 1973
Кекілбаев Ә. «Шындық шыңырауынан сыр тартқан» // Қазақ
Бірәлі Г. – Т.Ахтанов романдарындағы адамгершілік мәселелер. –
Ахтанов Т. Таңдамалы шығармалар. 1 том. – Алматы:
Ахтанов Т. Бүгіннен гөрі ертеңнен дәмеліміз // Қазақ
Әшімбаев С. Шындыққа сүйіспеншілік. – Алматы: Жазушы, 1993
Кекілбаев Ә. «Елден өткен ерен ер» // Қазақ
Ахтанов Т. Боран, Алматы: Арыс, 2010 – 422
Шәріпов Ә. Партизан қызы. – Алматы: Жазушы, 1968
Т.Ахтанов. 5 томдық шығармалар жинағы; 4 том; –
Ахтанов Т. Керуен. – Алматы; Жазушы, 1991.
Бердібаев Р. Роман және заман. – Алматы: Жазушы,
Ахтанов Т. Қаһарлы күндер. – Алматы: Жазушы, 1967
Ахтанов Т. Таңдамалы шығармалар. 1 том. – Алматы:
Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: Қазақ университеті,
Бердібаев Р. Қазақ тарихи романы. – Алматы: Ғылым,
Майтанов Б. Қазақ романы және психологиялық талдау. –
Лосский Н.О. Характер русского народа. М., ИСРПЦ, Дарь,
Қабдолов З. Арна. – Алматы: Жазушы, 1988 –
Ахтанов Т. Шырағың сөнбесін. – Алматы: Жазушы, 1992
Қабдолов З. Мұхтар Әуезов және оның әсемдік әлемі.
Рақымжанов Т. Романның көркемдік әлемі. – Алматы: Рауан,
Чичерин А.В. Идея и стиль. О природе поэтического
Ахметов З. Поэтика эпопеи «Путь Абая» в свете
Қирабаев С. Кеңес дәуіріндегі қазақ әдебиеті. Қысқаша очерк.
Жұмабек Т. Тахауи Ахтанов.Талант тектоникасы. – Астана.: Күлтегін,
Нұрғалиев Р. Телағыс. Әдеби дәстүр мен әдеби даму.
Бочаров А.Г. Человек и война. – Москва: Совет.
4