Мазмұны
КІРІСПЕ...................................................................................................................4
1 БӨЛІМ. ПОЛИ ЖӘНЕ МОНО ЭТНОСТЫҚ ОРТАДАҒЫ МӘДЕНИЕТТІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
1.1 Этномәдени орта және оның рөлі......................................................................6
1.2 Этнопсихологияда кездесетін категориялар...................................................9
1.3 Этнопсихологиядағы өзіндік сананың және мәдениеттің психологиялық ерекшеліктері...........................................................................................................27
2 БӨЛІМ. ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ.....................................31
2.1 Зерттеудің мақсаты,міндеті,болжамы.............................................................31
2.2 Зерттелетін әдістемелерінің сипаттамасы мен зерттеу барысы сипаты......32
2.3 Зерттеу мәліметтерінің сандық және сапалық өңдеу сандық
ҚОРЫТЫНДЫ......................................................................................................45
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.........................................................................................46
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Қазіргі уақытта Қазақстанда мәденитке, тілге,ұлтқа ұлттық мінез-құлыққа көп көңіл
Полиэтникалық жағдайда этникалық толеранттылық мәселесі де мәнді.Басқа этникалық мәдениеттерді
Этномәдениеттің сондай-ақ бұл бағыттымен Қазақстанда айналысып жүрген ғалымдарымыз
Біздің зерттеу жұмысымыз поли және моно этностық топтардың мәдени
Зерттеудің мақсаты:поли және моноэтностық ортадағы мәдениеттің психологиялық ерекшеліктерін эмпирикалық
Зерттеу пәні:поли және моноэтностық топ өкілдерінің психологиялық ерекшеліктерінің көріну
Зерттеу өзектілігі:Жұмыстың өзектілігі, қазіргі уақытта Қазақстан мәдениетті,әдет-ғұрыпты, мінез-құлықты дамытудан
Тәжірибелік маңыздылығы:Зерттеуден алынған мәдениетке тәрбиелеу және дамыту мақсатындаарнайы тренингтер
Болжам:Поли және моно этностық ортаның психологиялық ерекшелігі бар болса,
Зерттеу міндеттері:1.Этнопсихология мәселесіне арналған әдебиттерді талдау.
2.Әдістемелер мен талдауларды жасау.
3.Әдістемелерді эксперименталды поли және моно топтарға өткізу.
4.Зерттеу нәтижелері бойынша салыстырмалы талдау.
5.Салыстырмалы талдау негізінде қорытынды жасау.
Кілттік сөздер:ұлт,ұлттық мінез, этоиднтифиация,этноцетризм,бірдейлік,
таптаурыдар,өзідік сана,ұлттық өзідік сана,этномәдениет.
1 БӨЛІМ. ПОЛИ ЖӘНЕ МОНО ЭТНОСТЫҚ ОРТАДАҒЫ МӘДЕНИЕТТІҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
1.1 Этномәдени орта және оның рөлі
Біздің елімізде болып жатқан соңғы жылдардың оқиғалары қоғам өміріндегі
Қазіргі жаңа этнопсихологияда өз бетінше дамып жатқан бақтардың бірі
Этномәдениетті түсінуге деген алғашқы ықпал социосфера парадигмасында этностық
Шындығында тұрмыстық мәдениет этностық қатынаста дәстүрлі қырларды көбірек сақтайды.
5Этномәдениет ол тұтастай феномен, оны этностық немесе этностық
Мәднеиеттің этнос тағдырларындағы рөлі қайшылықты болып отыр.Неге? «Неосфералық концепция»
В.К.Шабельниковтың пікірінше өркениет процесі екі құрылымның өзара әрекетіне байланысты
ХХ ғасырдың 60-70 жылдарынан бастап әлемдік масштабта халықтардың өз
Мәдениет ұғымы психологиялық ұғым ретінде түсінілуде. Этнос пен
Мәдениет элементтерінің ерекше болуы бірнеше факторлармен түсіндіріледі біз үшін
Полиэтностық жағдайда этностық толеранттылық мәселесі де мәнді.Басқа этностық
Полимәдениет пен полиэтностық өзара әрекет жағдайында европалық сананың ерекше
Отногенездегі этномәдени даму мәдениетті меңгерудің континумында өрістейді.Адам нақты мәдени
Біздің зерттеуге негіз болған адамның этномәдени даму мәселесін этномәдени
Болашақтағы зеттеудің мақсаты этномәдени парадигма міндеттерінің бірі-адамның этномәдени дамуының
1.2 Этнопсихологияда кездесетін категориялар
Этнопсихология элементтерінің халықтар өмірінде және олардың басқа ұлттармен қарым-қатынасында
Сондықтан, этнопсихологияның мақсаты мен қызметі гуманитарлық ғылымдардың қызуғушылығын
Этнопсихология өзінің даму жолында көптеген қиындықтарға кездесті.Ол басқа ғылымдардың
Ертеде рухани психологиялық аймақтағы этностық айырмашылық мәселесі және оның
Этнопсихологияға түбегеилі қызығудың жаңа кезеңі ХХ ғасырдың
Ш.Монтескьенің гоеографиялық детерминизм принципіне сүйеніп,ұлттық мінез климаттық жағдайлардың әсерінен
Мінез теориясын жасауға белгілі үлес қосқан ағылшын
Сондай-ақ философ Д.Юм кез-келген ұлт топтарының өз
“Адам қоғамының тарихы табиғаттың даму нәтижесі болып табылады”,-деген И.Гергер.Ол
И.Канттың ізгі ойлары этнопсихологиялық зерттеулер т арихында үлкен орын
Автор ұлттық мінездің негізгі бағыты басқа халықтарға деген
Ұлы философтың кейбір еуропалық халықтардың ұлттық мінезіне салыстырмалы талдау
Ұлттық мінез туралы білімді дамытуға Г.Гегельдің шығармашылық
Жалпы жаңа этнопсихология ғылымының негізін салушылар М.Лацарис пен Х.Штейнталь
1.Халық рухының психологиялық мәнін тану:
2.Халықтардың өмір сүруі заңдылықтарын ашу;
3.Қандай да бір халықтың пайда болуы,дамуы жоғалып кету ерекшеліктерін
Ғалымдардың ойынша “Халықтардың психологиясы” ұғымы-жалпы тілдің,діннің,өнердің,ғылыми заңдардың және басқа
Олардың пікірінше, халықтар психологиясы екі бөліктен тұрады:-бірінші “Халық рухы
-екінші, нақты белгілі халықтардың зерттейтін бөлік.
Авторлар айтқан:” бірінші барлық халықтар үшін қажетті заңдарды қояды,екінші
“Этнопсихология”ұғымы Батыстағы ғылыми әдебиттерде жиі кездесе бермейді.Ол психологияға В.Вунд
Атақты ғалымның айтуынша,негізгі халық азығына жататын тілді,аңызарды, салт-дәстүрлерді зерттеу
1927 жылы Г.Шпеттің айтқан ойы “Жалпы психологиядағы жетістіктер ,этнопсихологияда
Л.Н.Гумилевтың этнос және этногенез тұжырмдамысы қызықты.Себебі,ол өзінің
Сондай-ақ олар әрбір этностың жеке,ішкі тәжрибесі басқаларда
1883 жылы “Советская этнография” журналында этнопсихологияның нені зерттейтіні
Этнопсихологиядағы зерттеулердің мәселелерін талқылаған А.Ф.Дашдамировтың (1983) “Этнопсихологияның міндеті-ұлттық
Г.В.Старовойдың пікірі бойынша ,этнопсихология ғылым ретінде жалпы психологияның бір
А.А. Реаның этнстық психологияны жеке ғылым ретінде қарау керек
Этнопсихологияның әдіснамалық негізі,психикалық құбылыстарды зерттеудің іс-әрекеттік жолы
70-80 жылдарда КСРО-дағы этнопсихологиялық ізденіс саласында серпіліс болған
[11,334 б ].
Тұлғаның өміріндегі ұлттық мінездің байқалуіын А.Г. Асмоловтың
Бүгінгі шетел этнопсихологиясы эмперикалық мәліметтерді талдау мен интерпритация тәсіліне
Батыс ұлтттық психологиясының дамуында 2фактор бар.
-жеке-тұлғалық тұрғыны көздеп,этикалық ортаның барлық мәселелерін біріктіруге ұмтылуы;
-зертеушілердің философиялық әдіснамалық серпіліс көрінісінің басымдылығы.
Шетел этнопсихологтарының алдындағы мәселелер;
-ұлттық мінездің қалыптасу ерекшеліктері;
-әртүрлі мәдениеттегі норма мен патологияның ара қатынасы;
-тұлғаның қалыптасуына жаскезіндегі тәжрибенің мағанасы.
Осы сарындағы зерттеулер ұлттық психологияның дамуындағы бірінші бағытты айқындайды;
-психоаналитикалық;
-әртүрлі мәдениеттегі тұлғаны зерттеу;
-әлеуметтік психология.
80-ші жылдардың екінші жартысы 90-шы жылдардың басында шектеледі ұлттық
Тұлғаның ішкі дүниесі мен мәдениетінің байланысы туралы түсінікті американдықтар
Қазіргі шетелдік этнопсихологтардың зерттеуі бүгінгі біздегі этнопсихологияның негізгі салаларымен
Ал,енді Қазақстандағы этнопсихологияның даму кезеңіне мән берсек, 18 ғасырдағы
Бұлардан бұрын өмір сүрген ғұлама ғалымдарымыз Әбу-Насыр Әл-Фараби әртүрлі
Ұлы отан соғыс жылдарынан кейін ұлттық мінез,халық
Біздің Республикамызда этнопсихологиялық мәселелер туралы сұрақтар екі негізгі бағытта
70-жылдардан бастап еліміздің бірталай ғалымдарының-профессор Н.Жандельдиннің “Ұлттық психологияның табиғаты”,
Бүгінгі этнопсихологиядағы міндеттерді айта отырып,В.К.Шабельников халықтардың өткен кезеңдегі психикалық
Б.А.Әмірованың этностық жаңсақ танымдарының оқыту процесіне әсер етеді,этнопсихологиялық эксперименталды
Біздің еліміздегі этнопсихологияның жалпы жағдайын алып қарайтын болсақ,маңызды теориялық
Этнопсихологияда кездесетін категорияларды төмендегідей 6 түрін қарастырамыз.
Этнопсихологиядағы негізгі категориялардың бірі өзіндік сана
Этнопсихологияның көптеген мәселелерін тұлганың өзіндік санасы сондайақ әлеуметтік және
Тұлганың ішкі әлемі,оның өзіндік санасы әрқашанда зерттеушілердің назарында
Өзіндік сананың табиғаты жайлы,оның қалыптасуы,қызметі мен механизімдері жайында А.Н.Леонтев
С.Л.Рубинштейн сана мәселесін зерттей келе ,өзіндік сана дамуының бірнеше
[ 14, 69-75 бб].
Өзіндік сана өзіне сырт жақтан, яғни басқа адамның көзімен
-өзінің ұқсастығының санасы
-өзінің «Менінің» санасы
-өзінің психикалық қасиеттерін ұғынуы
-өзінің әлеуметті-құлықтылық бағалауының белгілі бір жүйесі.
И.И. Чеснокова өзіндік сана құрылымындағы өзара байланысты 3 компонентке
-өзін-өзі тану
-өзіне деген эмоционалды-құндылықты қатынас
-тұлғаның мінез-құлқын өзіндік реттеу
Бұл аталған компоненттер И.С. Конның өзіндік сана құрылымындағы көрсеткен
1 танымдық (когнитивті)
2 эмоцианалды (өзінің қасиеттерін бағалау)
3 мінез құлықтық (өзіне деген практикалық қатынасы)
Басқалардың еңбектерінде де дәл осы компоненттер кездескенімен,біреулерінде олар форма
Өзіндік сананың басты қызметі-адамға өз әрекеттерінің мотиві мен нәтижелеріне
Өзіндік сана - бұл адамға тән бастапқы немесе алғашқы
Адамның өмірлік тәжірибесі жинауына қарай оны өмір жайлы қайта
Адамның қоғамдағы, еңбектегі, жеке өміріндегі кез-келген өзгеріс тек
Этностық идентификация мәселесі
Этностық идентификация-әр адамның этностық топтағы басқа бір адаммен бірігудеге
Этностық идентификация тұлғаның ішкі психологиялық қайшылықтарға қарым-қатынаста өз
Этностық идентификация үдерісі мен оның нәтижесі жеке
Психологияда иднтификация ұғымын З.Фрейд енгізді.Ол идентификацияны,үлгі бойынша саналы
Д.Ранопорт идентификация ұғымын «мен» субъектінің өзіндік
Идентификация әр түрлі деңгейде:ең алдымен,адам идентификациясы туралы айтатын болсақ,
Екіншден, топпен идентификациясы (референтті топпен) ал ең соңғы
Бүгінгі психологияда идентификация ұғымы психикалық ақиқаттың қиылысатын
біріншіден идентификация-ол эмоциялық байланысты құру негізінде субъектінің өзін
- екіншіден идентификация-басқа адам субъектісін өзін-өз
- үшіншіден идентификация-ол субъект өзінің басқаның
Сонымен бірге идентификация көпшіліктің мәдениетімен ассимиляция ретінде бағаланса,әрі
Этностық бірдейлік этностық өзіндік сананың құрамдас бөлігі
Дифференциация идентификацияның біртұтас процесі әлеуметтік ұқсастықты қалыптастырады. Тәшфелдің
сол мүшеге тән құндылықтары мен эмоционалды мәнділіктерін ұғындыратын
«Мен концепциясының» бөлігі болып табылады.Сондай-ақ жалпы мағынасында әлеуметтік ұқсастық
Этностық ұқсастық – тұлғаның әлеуметтік ұқсастығының құрамды бөлігі, психологиялық
Этностық (этничностъ) аскритивті (қоғамға тән) сипатқа ие болса, этностық
Осы түсініктерді дәл бейнелейтін әсерленушілік термині десек болады, бұл
Шпет ұжымдық әсерленушілік ұғымын енгізсе, осы ұғымға ұқсас түсінікті
Этностық ұқсастықты әлеуметтік ұқсастықтың құрамды бөлігі ретінде қарастыра отырып,
Этностық ұқсастық құрылымында екі негізгі компонентті бөліп көрсетеді:
-когнитивті (өз тобының ерекшеліктерін білу, әрі жекелеген белгілерінің негізінде
-аффективті (өз тобының қасиеттерін бағалауы, ондағы мүшелерге деген қатынасы)
Әр түрлі зерттешілер ұсынған модельде этностық ұқсастықтың когнитивті компонентінің
Бірақ этностық ұқсастық-бұл тек өзінің этностық қауыммен ұқсастығын ұғып
Өзінің этностық қауымына деген қатынас этностық аттитюдерде көрінеді.Позитивті аттиюдтер
Керісінше, топқа қатынасына байланысты негативті аттитюдтардың көп болуы өзінің
Соңғы жылдары бұлар өз тарихи тағдырына байланысты көптеген нәрселерден
Тұтастай өз халхына деген ұят сезімдерін өркөкіректік сезіміне алмастырудан
Кейбір авторлар этностық ұқсастықтың мінез-құлықтың компонентін де ерекшелеп, оны
Көптеген зерттеулердің нәтижесінің көрсетуінше, өзін этностық топ мүшесі ретінде
Сонымен қатар, шынайы өмірде пайдалануға, үлгілеуге боларлықтай өзінің
Басқа сөзбен айтқанда, этностық ұқсастықтың (идентичности) мінез-құлық компонентін
Сонымен, қазіргі кезде этностық ұқсастық топпен өзара әрекеттесуді әрқашан
Эгоцентризм ұғымына түсінік
Эгоцентризм-айналадағы болып жатқанды ескермей,адамның зейіні мен ойлауын тек өзін
1.Қабылдау және ойлау процестерімен сипатталатын танымдық эгоцентризм.
2.Өзінен басқалардың моральдық іс-қимылы мен
3.Субьктінің басқа адамдарға ақпарат беруі кезінде тезаурустардың,ұғымдардың мағаналық толымдығын
Этноцентризм дегеніміз не? У.Самнердің көзқаратары.Халықтардың салт-дәстүрлері туралы өзінің классикалық
У.Самнердің пікірінше этноцентризмнен топтардың провинциалимі және көзқарастарымен мәдениеттің тарлығы
Этноцентризмге өзінің тобына деген жағымды құрылымдары мен бөлек әлеуметтік
Этноцентризмде өз тобының мүшелерін нағыз адам деп, ал бөтендерді
Әр түрлі ұлттар мен этностардың өкілдері басқа этностың өкілдерін
Этноцентризмнен жеке және сонымен ұқсас расоцентризм кездесетіндіктен адамдар бір
Этностық таптаурындар ұғымы
Этностық таптаурындар- Әртүрлі этностық қауымдастықтардың өкілдріне тән моралдық,ақыл-ой,дене күш
Этностық тапаурынның мазмұнындағы бір шама тұрықты негізді осы
Қазіргі таңда халықаралық қатынасты құру практикасы үшін осы қатынастың
Әлеуметтік және этнопсихологиялық әдебиеттерде этностық таптаурындар, ең алдымен әр
Шиеленіс жағдайында топтар арасында өрістік бейнелер құралады. Т.Стефаненконың дәлелдеуінше
Осыларға байланысты психологияда этностық таптаурындардың екі түрін бөледі: Автотаптаурын
Автотаптаурын дегеніміз – бұл басқалар үшін өзінің этностық тобының
Этнопсихологиядағы ұлттық мінез
Ұлттық мінез-бұл әрбір ұлттың ішкі рухани дүниесінің негізгі
Белгілі жазушы, ғалым М.Әуезов этнопсихология, ұлттық мінез туралы тұжырымдарында
М.Жұмабаев: «жас өркендерді жерге шырылдап түскен кезден есейіп,есі
[21, 70-80 бб] ,,.
Қазіргі білім мен тәрбие беруде негізгі талаптар үш түрлі
«Өркениеттің адасуы», «Жазагер жады космоформуласы» (Шыңғысқанның пенделік құпиясы) атты
Біздің бойымызда ұлтжандылы сезім, ойымызда өз ұлтымызға деген мақтаныш
Қазақстан-2030 стратегиясында шет елдегі замандастарынан білімі мен білігі жағынан
Қазақ елінің әлемдік өркениет көшіне ілесіп, дүниежүзілік қауымдастықтан лайықты
Білім ордаларында қазақ халқының салт-дәстүрі мен әдет-ғұрыптарына негізделген патриоттық
Қазіргі кезеңде ақпараттар ағыны заманы және Интернет империясы билей
Егеменді елдің әрбір азаматы ұлттық шеңберде қалмай бүкіл әлемдік,
Халықтың мінез-құлқы туралы.(И.С.Кон.)
“Халықтың мінез-құлқы”ұғымы бастыпқыда белгілі бір халықтың өмір сүру
Мәдени антропологияда мәдениеттегі индивидтің ерекшеліктерінің тұтастық
Біріншіден этностық мінезі дегеніміз-оның жекелеген өкілдері
Екіншіден, қандайда бір қаситтерді жекелеген этностық қауымның жетістігі ретінде
Үшіншіден мінез қырларын әлеуметтік–экономикалық және географиялық жағдайға, халықтың
Халық мінезін интерпритациялаудағы көзқарастардың ішінде әлеуметтік немесе мәдени детерминизм
Халықтық мінезін зерттеудің тарихы көрсеткендей, олордың мәдени арнаулы касиеттерін
1.3 Этопсихологиядағы өзіндік сананың және мәдинеттің психологиялық ерешеліктері
Этнопсихологияның көптеген мәселелерін тұлганың өзіндік санасы
Тұлганың ішкі әлемі,оның өзіндік санасы әрқашанда зерттеушілердің
Өзіндік сананың табиғаты жайлы,оның қалыптасуы,қызметі мен механизімдері жайында А.Н.Леонтьев
С.Л.Рубинштейн сана мәселесін зерттей келе ,өзіндік сана дамуының бірнеше
В.С. Мерлин өзіндік сананың құрылымын 4 компонентке бөледі:
-өзінің ұқсастығының санасы
-өзінің «Менінің» санасы
-өзінің психикалық қасиеттерін ұғынуы
-өзінің әлеуметті-құлықтылық бағалауының белгілі бір жүйесі.
И.И. Чеснокова өзіндік сана құрылымындағы өзара байланысты 3 компонентке
-өзін-өзі тану
-өзіне деген эмоциялық-құндылықты қатынас
-тұлғаның мінез-құлқын өзіндік реттеу
Бұл аталған компоненттер И.С. Конның өзіндік сана құрылымындағы көрсеткен
1 танымдық (когнитивті)
2 эмоциялық (өзінің қасиеттерін бағалау)
3 мінез құлықтық (өзіне деген практикалық қатынасы)
Басқалардың еңбектерінде де дәл осы компоненттер кездескенімен,біреулерінде олар форма
Өзіндік сананың басты қызметі-адамға өз әрекеттерінің мотиві мен нәтижелеріне
Өзіндік сана - бұл адамға тән бастапқы немесе алғашқы
Адамның өмірлік тәжірибесі жинауына қарай оны өмір жайлы қайта
Адамның қоғамдағы, еңбектегі, жеке өміріндегі кез-келген өзгеріс тек
Ұлттық өзіндік санаға ұлттық ар-намыс, отанға деген махаббат,
Австриялық әлеуметтанушы және саясаттанушы Отто Бауэр ұлтқа тән табиғи
Ұлт - бұл өзінің шығу тегімен, тілімен, территориясымен,
Ұлттық қатынас көптеген кешенді сипатқа ие. Қатынасқа түсуші субъектілер
Этностық өзіндік сана Адамдардың бірлескен ұзақ тіршіліктерінің үрдісінде әрбір
Адамның этностық «Мен бейнесі»оның жалпы «Мен концепциясының» құрлымының
-ол мыңдаған және миллиондаған этностардың ішіндегі өз этносының бір
-осы этностың көптеген басқа өкілдерімен өзіне тән қандайда бір
-ең бастысы сол қауымға , оның мүшелеріне ұқсау, эмпатия
Э. Эриксонның тұлғаның даму теориясынан белгілі болғандай, адамдардағы «Менінің»
Тұлғаның этностық «Мен-концепциясының» элементтері «Мен концепциясының » барлық бөлімінде
2 БӨЛІМ. Поли және моноэтностық ортадағы мәдениеттің психологиялық ерекшеліктерін
2.1 Зерттеудің мақсаты, міндеті, болжамы
Біздің еліміздегі этнопсихологиялық мәселелер туралы зерттеулерді екі негізгі бағытта
70 жылдардан бастап еліміздің бірталай ғалымдарының профессор Н.Джандельдиннің "Ұлттық
Бүгінгі этнопсихологиядағы міндеттерді айта отырып В.К. Шабельников халықтардың өткен
Сондай-ақ бұл бағытта Б.А.Әмірованың этностық жаңсақ танымдарының оқыту процесіне
Зерттеу мақсаты: Поли және моноэтностың ортадағы мәдениеттің психологиялық ерекшеліктерін
Зерттеу объектісі: Поли және моноэтностық топ мүшелері.Эксперимент №15
Зерттеу пәні: Поли және моноэтностық топ өкілдерінің психологиялық ерекшеліктерінің
Зерттеу әдістемелері: 1. Мәдени құндылық бағдар тесті (Л.Г.Почебут)
2. Топтағы нормалық қалауларды өлшеу
(О.И. Комиссарова)
3. Тұлғаның өз-өзіне қатынасын зерттеу
(В.В. Столин)
2.2 Зерттеу әдістемелерінің сипаттамасы мен зерттеу барысы
1.О.И. Комиссарованың "Топтағы нормалық қалауларды өлшеу"
атты әдістемесіне сипаттама
Берілген тест индивидтің әртүрлі нормаларды қалауын зерттеуге арналған. Тест
Нұсқау: "Сіздердің алдарыңызда бірнеше сауалдардан тұратын сұрақнама. Егер Сіз
Берілген тесті топтағы индивидтердің міне-құлығын болжауға мүмкіндік беретін құрал
Зерттеу құрылғанына 1 жыл болған топта жүргізіледі.
Топтың біріккен іс-әрекетте тәжірибесі болуы керек.
3.Сұрақнама парақтары әрбір зерттелушімен жеке түрде толтырылады.
Мәдени құндылық бағдар тесті (Л.Г. Почебут)
Біз этностық «Менді» зерттеу барысында кез келген тұлға өзінің
Ұсынылып отырған әдістеменің басты авторы Дж. Таусенд болып табылады.
Этнопсихологиялық зерттеулер көп жағдайда халық мәдениетін зерттеу деп түсіндіріледі.
Тест бес сұрақтан тұрады және әрбір сұрақ үш варианттың
Екінші тип - қазіргі заман мәдениеті (ҚЗМ) адамдардың қазіргі,
Адам тәні қарама-қайшылықты көрініс деп түсініледі. Осы мәдениеттің құндылығы
Үшінші тип динамикалық дамып жатқан мәдениет (ДДМ), адамдардың
Әлеуметтік ортадан дербес болу, тәуелсіздік пен ерекшелік алға қойылған
Әсіресе «Мен-концепцияның» - «Мен–бейненің» когнитивті компоненті- адамның өзі жайлы
Зерттелушілерге төмендегідей нұсқау беріледі: "Әрбір тараудан Сіздің мәдениетіңіздің бағдарын
3. В.В. Столиннің «Тұлғаның өзіндік қатынасын зерттеу» сұрақнамасы
Моно және полиэтностық топтардағы студенттердің өз өзіне қатынасын анықтау
Сұрақнаманы жасау үшін тоғыз өлшем алынған. Олар өзіндік қатынасты
1)«Меннің» саналығы
2)Өз өзін сыйлау және өзіндік сенімділік
3)Өзіндік басқару және «Меннің» реттілігі
4)Басқалардың үміттері
5)Шартсыз өзіндік қабылдау
6)Өз тұлғасының құндылығын уайымдау
7)Өзіндік «Менмен» байланыс сезімі
8)Өзіндік түсінбеушілік, «Меннің» даулығын сезіну
9)Өзіндік айыптау сезімі
Осы тоғыз өлшем тоғыз шкалаға бөлінген:
Шкала 1-ішкі шынайылық. Шкала 11 пунктен тұрады. Шкаланың төмен
Шкала 2- өз- өзіне сенімділік 14 пунктен тұрады.
Шкала 3-Өзіндік басқару -12 пунктен тұрады. Белсенділіктің көзі адамның
Жоғары көрсеткіштер адам өзіндік «Менін» анық сезінетінін көрсетеді.
Төменгі көрсеткіштер адамның өзіндік «Мені» уақытша жағдайларға тәуелді екенін
Шкала 4- өз - өзіне қатынастың айнасы-11 пунктен тұрады.
Шкала 5 - өзіндік құндылық-14 пунктен тұрады.Жоғары көрсеткіштер өзіндік
Шкала 6- өзіндік қабылдау-12 пунктен тұрады. Жоғары полюс өзіне
Шкала 7 - өзіндік байланыс-11 пунктен тұрады. Жоғары көрсеткіштер
Шкала 8-ішкі даулық -15 пунктен тұрады. Жоғары көрсеткіштерішкі даулардың
Шкала 9- өзін-өзі кінәләу -10 пунктен тұрады. Жоғары көрсеткіштер
Зерттелінушіге 110 пункттен тұратын тестік буклет және жауаптардың
Шкалалық мағыналар арнайы трафареттің кілтімен бланкіге қою арқылы есептелінеді.
Зерттелушінің өзіне, ұлтына, мәдениетіне эмоциялық-бағалық қатынасы – жалпы адамның
Екінші компоненттің негізін өзіндік сыйлау немесе өзіндік намыс,өзіндік құндылық
Даму үшін тұрақты және тұрақсыз өзіндік бағаның саналы
Адамзат тарихының қайғылы беттері осы ұғыммен байланысты. Халықтар мен
Өзіндік баға қажеттіліктер деңгейімен, яғни адам өз алдына қоятын
Осы жағдайларда өзіндік бағаның адекваттылығы жайлы айтуға болады. Өзіндік
Егер адам(этнофор) көтеріңкі өзіндік бағада болса және өз алдына
Бірақ мынаны түсіну маңызды, жоғары немесе төмен өзіндік
Тұлғаның дамуы үшін оптималды болып өзіндік сыйласымның, жалпы өзіндік
Керісінше, өзіндік сыйласымныі төмен деңгейі, өзіндік кемшіліктің сезімімен, өзіндік
Әдістемені жүргізгеннен кейін, алған мәліметтердің нәтижесін кестеге орналастырдық.
2.3. Зерттеу мәліметтерінің сандық және сапалық өңделуі
1. Л.Г. Почебуттың "Мәдени құндылық бағдар" атты әдістемесінің негізіне
тип дәстүрлі мәдениет (ДМ)
тип қазіргі заман мәдениеті (ҚЗМ)
тип динамикалық дамып жатқан мәдениет (ДДМ)
Кесте-1 Моноэтностық және полиэтностық топтағы қазақ оқушыларың мәдени құндылық
Р/с Типтер Моноэтностық топтағы қазақтар Полиэтностық топтағы қазақтар
1 Дәстүрлі мәдениет (ДМ) 75 % 55 %
2 Қазіргі заман мәдениет (ҚЗМ) 62 % 60 %
3 Динамикалық дамып жатқан мәдениет (ДДМ) 55 % 57
Сонымен, біз эксперименттің нәтижесінде моно және полиэтностық ортадағы мәдени
Қазіргі заманның тез ағымы өмір салты мен дәстүрлерді де
Біздің мемлекетіміз ондай даму қарқынына әлі жете қойған жоқ.
Зерттеу нәтижелерінің көрнекілігін қамтамасыз ету мақсатында алынған мәліметтерді "Мәдениет
Зерттеудің келесі кезеңінде топтағы нормалық қалауларды анықтау үшін О.И.Комиссарованың
Кесте-2 Моно және полиэтностық топтағы қазақ оқушыларыың нормативті қалауларының
№ Р/Р Нормативті қалаулар Моноэтностық топтағы қазақтар Полиэтностық топтағы
1 Іскерлік қалаулар сферасы 47,3 % 53 %
2 Коммуникациялық қалау 45,4 % 42,3 %
3 Шынайылық шкаласы 19,2 % 18,5 %
Кестеде екі топ өкілдерінің нормативті қалауларының көрсеткіштері берілген.Ең алдымен
Кесте-3 Моноэтностық және полиэтностық топтағы қазақ оқушыларының өзіндік қатынастарының
№ Р/Р Шкалалар Моноэтностық көрсеткіштері Полиэтностық топтағы қазақтар көрсеткіштер
1 Ашық 49 % 48,6 %
2 Өзіне сенімді 45,4 % 46,8 %
3 Өзіндік басқару 51,2 % 57,8 %
4 "Меннің" айнасы 52,4 % 53,7 %
5 Өзіндік баға 53 % 47 %
6 Өзіндік қабылдау 55,3 % 54,9 %
7 Өзіндік байланыс 44,4 % 45,2 %
8 Даушылдылық 35,3 % 39,3 %
9 Өзін кінәлау 30,7 % 33,8 %
Бірінші шкаланың төмен көрсеткіштері "Меннің" терең түсінілетінінің көрсеткіші. Жоғары
"Меннің" айнасы берілген шкалада да полиэтностық топ артық болып
Көрсеткіштердің айқындылығын қамтамасыз ету мақсатында мәліметтерді гистограммалық бейнеде көрсетеміз.
Поли және моноэтностық ортадағы мәдениет типтерінің ерекшеліктерін айқындау мақсатында
Розенбаумның Q критерийі жалпы психологиялық зерттеулердің мәліметтерін статистикалық өңдеуде
Бұл үшін алдымен зерттеу болжамын қалыптастырамыз:
Н0 –Поли және моно этностық ортадағы оқушылардың мәдениет
таңдау мәліметтерінің арасында айырмашылық жоқ.
Н1 – Поли және моно этностық ортадағы оқушылардың
типтерін таңдау мәліметтерінің арасында мәнді айырмашылық бар.
Зерттеу болжамын дәлелдеу үшін поли және моноэтностық ортадағы студенттердің
Кесте-4 Поли және моноэтностық топ зерттелушілерінің дәстүрлі мәдениет
шкаласы бойынша айырмашылықтарын анықтау.
№ Полиэтностық топ өкілдері № Моноэтностық топ өкілдері
1
2
3
4 10
10
10 S1
10 1
2 10
10
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25 9
9
9
9
9
9
9
8
8
8
8
8
7
7
7
7
7
7
7
6
6 3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19 9
9
9
8
8
8
8
7
7
7
7
7
6
6
6
6
6
20
21
22
23
24
25 5
5
5
5 S2
5
5
а) Q критерийнің эмперикалық мәнінің формуласын есептейміз.
Q эмп=S1+S2=4+6=10
ә) Q критериннің критикалық мәнін анықтаймыз (кесте бойынша)
Q кр 7/ Р≥0,05
9/ Р≥0,01
Яғни Но-теріске шығарылып Н, қабылданады
Жауап: Зерттелуші топтардың дәстүрлі мәдениет шкаласы мәліметтері арасында маңызды
Кесте-5 Поли және моноэтностық топ зерттелушілерінің "Қазіргі заман мәдениеті"
№ Полиэтностық топ көрсеткіштері № Моноэтностық топ көрсеткіштері
1
2
3
4
5
6 7
7
7
7
7
7 1
2 7
7
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
5
5
5
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
6
6
6
6
6
6
5
5
5
5
5
21
22
23
24
25 5
5
5
5
5 14
15
16
17
18 5
5
5
5
5
19
20
21
22
23
24
25 4
4
4
4 S2
4
4
4
а) Q критерийiнiң эмперикалық мәнiн анықтаймыз
Q эмп = S1+S2 = 6+7=13
ә) Таблица бойынша Q критикалық мәнін анықтаймыз.
Qкр 7/Р ≤ 0,05
9/Р ≤ 0,01
Яғни Но теріске шығарылып Н1 қабылданады.
Жауап: "Қазіргі заман мәдениет" шкаласы бойынша зерттелуші мәліметтері арасында
Кесте-6 Поли және моно этностық топ зерттеушілерінің «динамикалық дамудағы
№ Полиэтностық топ көрсеткіштері № Моноэтностық топ корсеткіштері
1
2
3
4
5 10
10
10
10 S1
10
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
9
9
9
9
9
9
9
9
9
8
8
8
8
8
7
7
7
7
6
6 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18 9
9
9
8
8
7
7
7
7
7
7
6
6
6
6
6
6
6
19
20
21
22
23
24
25 5
5
5
5
5
5 S2
5
а) Q критерийнiң эмперикалық мәнiн есептейміз
Q эмп =S1 + S2 =5+7 =12
ә) Таблица бойынша Q критикалық мәнiн анықтаймыз
Q кр
9 / Р ≤ 0,01
яғни Но терiске шығарылып Н1 қабылданады.
Жауап: Динамикалық дамудағы мәдениет шкаласы бойынша зерттелушілердің мәліметтері арасында
ҚОРЫТЫНДЫ
Моно және Полиэтникалық мәдениет жағдайында өмір сүріп отырған адамның
Полиэтникалық жағдайда этникалық толеранттылық мәселесi де мәндi. Басқа этникалық
Жалпы эмпирикалық зерттеулер нәтижелерін сандық және сапалық талдау нәтижесінде
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.Гумилев Л.Н. Этногенез и биосфере Земли. М.,1995г.-450с.
2.Национальное и интернациональное в воспитании// Сб научных
трудов АГУ им Абая./Под ред.Шабельникова В.К.,Алматы,1994г.-355с
3.Коул М. Культурно- историческая психология:наука будушего.-
М.:Когито-Центр,ИП РАН,1997г.-351с.
4.Джакупов С.М. Этнопсихологические проблемы социализация
личности//Этнопсихология и этнопедагогика.Вып. Х.
Алматы,1998г.-285с.
5.Слободчиков В.И.,Исаев Е.И. Антропологический принцип в
психологии развития//Вопр.психол.1998г. №6. С.3-17.
6.Жарықбаев Қ.Б. Аймағанбетова О.Х. Этнопсихология курсының
типтік бағдарламасы.Қазқстан Республикасының жоғарғы оқу
орындарының студенттеріне арналған.Алматы:Қазақ унивеситеті
2001ж.-220б.
7. Баронин А.С.Этническая психология.Киев:Тандем 2000г.-267с.
8.Крыско В.Г. Этнопсихология.Издателььский центр Академия 2002г.-
264с.
9.Павленко В.Н. Таглин С.А. Введение в этническую психологию-Харьков,
1992г.-235с.
10.Бромлей Ю.В. Этнос и этнография.-М:Наука 1973г.-285с.
11.Саракуев Э.А. Крисько В.Г. Введение в этнопсихологию.
М:Наука 1996г.-334с.
12.Галустова О.В. Этнопсихология конспект лекция.М:2005г.-255 с.
13.Жарықбаев Қ.Б.Нүкежанов Ж.С. Қазақ этнопсихологиясының
әдіснамасын жасаудың кейбір өзекті мәселелері\\Этнопсихология
этнопедагогика екінші жинақ.Ғылыми-әдістемелік басылым-
Алматы:тәлім-тәрбие қоғамдастығы 1996 ж.-189б.
14.Вяткин Б.А. Этническое самосознание как фактор развития
индивидуальности\\Психологический журнал 1996г. Т 17 №5- C.69-76.
15.Спиркин А.Г. Сознание и самосознание-М: Политиздат 1972г.-
303с.
16.Жарықбаев Қ.Сангилов О. Жантану атауларының түсіндірме
сөздігі.Алматы: «Сөздік-словарь» 2006ж.-410б.
17.Солдатова Г.У. Этническая идентичность и этнополотическая
мобилизация.М:Мысль,1996г.-341с.
18.Левович В.П. Андрущах И.Б. Этноцентризм как социольно-
психологический феномен\\Психологический журнал.1995-№2-С.70-82.
19.Стефаненко Т.Г. Социальные стереотипы и межэтнические
отношения.Под ред Г.М.Андрееевой.Я.Янаушека-М: изд
Московский университета 1987г.-300с.
20.Солдатова Г.У.Психология межэтнической напряженности и смысл 1998 г.-
387с.
21.Елікбаева Н. Ұлттық психология:көмекші оқу құралы-Алматы
«Қазақ университеті»1992ж.-96 б.
22.Кон И.С. К. проблема национального харктера.Социологическая
психология М:1999г.-250с.
23.Казлов В.И. Проблема этнического самасознания и ее место в
теории этноса\\ Советская этнография.-1974 г. №2-С. 250.
24.Левковин В.П. Соционально-психологические аспекты
этнического самосознания\Сов этнография-1983 г. №4 С. 300.
25.Мухамметбердиев О.Б. Национальное самосознание
народов.Средней Азии на современном этапе их развития:Дис
канд психолог наук-М 1992 г.-140с.
26.Гнатенко П.И. Национальный характер-Диспро1992г.-131с.
27. Агеев В.С. Психологическое исследование социольных
стереотип\\Вопросы психологий 1986 №1-С.50-53.
28. Аймауытов Ж Псиқология-Алматы: «Рауан»1995ж.-225 б.
29. Бромлей Ю.В. Очерки теория этноса.М.Наук,1983г.-412с.
30.Вяткин Б.А. Этническое самосознание как фактор развития
индивидуальности\\Психологический журнал 1996 г. Т 17 №5- C 69-76
32.Галустова О.В. Этнопсихология конспект лекция.М:2005г.-250с.
33.Гнатенко П.И. Национальный характер-Диспро1992г.-131с
34.Левковин В.П. Соционально-психологические аспекты
этнического самосознания\Сов этнография-1983 №4 С.298-300.
35.Спиркин А.Г. Сознание и самосознание-М: Политиздат 1972г-
303с.
36.Дробижева А.М.Национальное самосознание и динамика
культуры\\Нация и культура-Таллин 1985г.- 462с.
37.Кушпер П.И.Национальное самосазнание как этнический
определить 1949г. Т 8 С.3-35.
38.Латишев А.К.Этническая идентичность\\Сов этнография 1989г.
№5.С.10-12.
39.Левкович В.П.Панкова Г.Социально психологические аспекты
проблема этнического сознания социольная психология и
общественная практика\Под ред С.В.Шороховой В.П.Левкович
М:Наука 1985г.-425с.
40.Лурье С.В.Историческая этнология.М 1998г.-308с.
41.Мухина В.С. Этнопсихология:настоящая и
будушая\\Психологический журнал-1994 т15-№3.
42.Поуменно Л.И. Этническая идентичность Проблема
трансформации в постсоветский период\\Этническая психологии
общество\под ред К.М.Лебедевой-М: старый сод 1997г.-255с.
43.Сусоколов А.А. «Структурные факторы самоорганизации
этноса»\Расы и народы.М:Наука 1990 Вып 20. С.5-39.
44.Тәжибаев Т.Т. «О национальном характере казакского народа»
Алматы-Ак КазССР ност 1-1958-с 62-74.
45.Хабаршы \ Вестник. Алматы: №2 (11) 2003ж 65 бет.
46.Хотипец В.Ю. Этническое самосазнание и его роль
индивидуальности человека:Учеб пособижван:Изд-во удм
университета 1996г.-334с.
47.Этническая психология(этнические процессы и образ жизни
людей)сборник научных трудов.М: Мин вышего и средного
образование ссс 1984г.-458с.
48.Этнопсихологический словарь.Под ред В.Г.Крыско
М:Московский психолого социальный институт 1999г.-343с.
49.Этнопсихология Учебное пособие-Алматы: «Қазақ
университеті»,1998г.-180с.
50.Дайнер Х. Фрейда Н. Национальных стереотип-в кн: современная
зарубежная этнопсихология 1979г.-300с.
51.Түңлікбаева Э.М. Психологиялық зерттеулерде қолданатын негізгі
ықтималды-статистикалық әдістер. Алматы, 1999г.-42с.
ҚОСЫМША А
О.И. Комиссарованың "Топтағы нормалық қалауларды өлшеу" атты әдістемесі
Ең үлкен қанағатты адамдар өз жұмыстарының жоғары бағасынан алады
Өмірде шынайы достары бар адамдар ғана бақытты
Барлық спортсмендер атаққа ұмтылады
Рационалды адамдар үнемі сөйлесудің кемшілігінен зардап шегеді
Мен өзімді арам ойы жоқ адам деп санамаймын
Ең жақсы мұғалімдер деп мен өз пәнін білетін адамдарды
Әрбір адам қоршағандардың ашуын келтірмейтіндей өздерін ұстау керек
Студенттің сәттіліктері оның міндеттеріне мойындаумен қарауына байланысты
Адам қарым қатынасын ешқандай іс орнын толтыра алмайды
Кейде өсек айтқан маған қанағат әкеледі
Басқаларға ұнау үшін өз ісіңді жақсы жасау керек
Жұмыста әріптестер арасында тек іскер қатынас болуы керек
Адамға ең қорқыныштысы жалғыздық сезімі
Балалық шағымда мен мақтағанды жақсы көретінмін
Адамдардың көбісі топтағы жұмысты өз өзін көрсету мүмкіндігі ретінде
Өзін түсінетіндерді адам ең жақсы достары деп санайды
Мектептің негізгі рөлі оқушыларды дұрыс мамандық таңдауға бағыттауда болуы
Өзіне ұнайтын адамдармен жұмыс істеген кезде адам ерекше күштің
Мен өзім жақсы қарайтын адамдарға ғана көмектесемін
Мен телефон арқылы тек іс жайлы сөз жүргізгім келеді
Істің қызығушылығы үшін қызметкерлер жайлы ұмытып кететін мекемелер ұнайды
Қоршағандардың менің жұмысымды сынауы менің нәтижеме жаман әсер етеді.
Бос уақытты достармен қарым- қатынасқа жұмсау керек.
Мен келер күнімді жоспарлап қоюға тырысамын.
Жақсы басшы ең алдымен өз саласында жақсы маман.
Көп адамдар үшін топтық жұмыс жаңа адамдармен танысудың тағы
Мен атақты адамдардың өмірі жайлы кітаптарды қалаймын.
Жұмыстағы әріптестер достық қарым- қатынаста болулары керек.
Өздерінің сезімдерін ұстай алмайтын адамдармен жұмыс істеу маған қиын.
Мектеп ең алдымен оқушыларда ең жақсы адамдық қасиеттерді тәрбиелеу
Менің жақсы достарым көп білулері керек.
Мен басқалармен менің ісіме байланысты жоқ заттар жайлы сөйлесемін.
Талпыныстары марапатталған кезде , көптеген істер жасай алады.
Достық қарым- қатынастың нашарлауы жұмысшылардың іс әрекетіне ықпалын тигізеді.
Менің ойымша іс үшін жұмысшылар қарым- қатынасын құрбандыққа шалуға
Таныс емес ортада мені ашық адамдар тартады.
Жақсы басшы ең алдымен жұмыста өзара түсінушілік атмосферасын қалыптастырады.
Бос уақытты өзіндік оқыту мен сүйікті іске жұмсау керек.
Студенттің жетістіктері көбінесе ЖОО да қоршаған адамдармен , қарым-
Мен ашық, тура адамдарды дөрекі деп есептеймін.
Бірдей қаржылай жетістік жағдайында мен байқауды ұйымдастырғанға қарағанда ,
Ең жақсы қанағат сезімді адам жақын достарының арасында алады.
Адамдар қарым- қатынастарын анықтау үшін өте көп уақыт жұмсайды.
Мен адамдар жайлы бірінші әсерім арқылы ойлаймын.
Мұғалімнің басты міндеті оқушылар арасында жақсы түсінушілікті орнату.
Өмірде адам тек өз-өзіне ғана сенуі керек.
Өз қателіктерімді мойындау маған қиынға түседі.
Сүйікті ісіне өмірлерін арнаған адамдар таңдандырады.
Компанияның жаны болу адам үшін үлкен ләззат.
Маған адамдардан көңілімді қалдыру үнемі қиын.
ҚОСЫМША Ә
«Мәдени құндылық бағдар тесті» Л.Г. Почебут
1. Біздің мәдениетімізде шешім қабылдау кезінде маңызды фактор ретінде
адамдар мынаны санайды:
а) өткенді
б) қазіргіні
в) болашақты
2. Біздің мәдениетімізде адамдар өздері туралы былай ойлайды:
а) табиғат күштерінің құрбандары
б) табиғатпен ықыласта тұратындар
в) көптеген табиғат күштерін басқаратындар
3. Егер менің мәдениетімдегі адамдарды басқармаса, онда олар мынаны
істейді:
А) жаман қылықтарды
Б) жаман мен жақсы қылықтарды
В) жақсы қылықтарды
4. Менің мәдениетімдегі адамдар өздерінің қарым-қатынастарында ең негізгі
ретінде:
А) тұқым және шыққан тегі
Б) үлкен жанұя
В) тұлғаның ерекшелігі мен көнелігі
5. Менің мәдениетімнің адамдары былай санайды:
А) тіршілік ету өз өзімен өмір сүруге жеткілікті
Б) тұлғаның дамуы мен өсуі өмірде ең басты мақсат
В) тәжірибелік іс әрекет пен ерекшелікке жету ең жақсы
ҚОСЫМША Б
«Тұлғаның өз-өзіне қатынасын зерттеу» В.В.Столин.
Сұрақнаманы жасау үшін тоғыз өлшем алынған. Олар өзіндік қатынасты
1)«Меннің» саналығы
2)Өз өзін сыйлау және өзіндік сенімділік
3)Өзіндік басқару және «Меннің» реттілігі
4)Басқалардың үміттері
5)Шартсыз өзіндік қабылдау
6)Өз тұлғасының құндылығын уайымдау
7)Өзіндік «Менмен» байланыс сезімі
8)Өзіндік түсінбеушілік, «Меннің» даулығын сезіну
9)Өзіндік айыптау сезімі
Этникалық бірдейлік негізгі компоненттері
Дифференциация идентификацияның біртұтас процесі әлеуметтік ұқсастықты қалыптастырады. Тәшфелдің
сол мүшеге тән құндылықтары мен эмоционалды мәнділіктерін ұғындыратын
«Мен концепциясының» бөлігі болып табылады.Сондай-ақ жалпы мағынасында әлеуметтік ұқсастық
Этникалық ұқсастық – тұлғаның әлеуметтік ұқсастығының құрамды бөлігі, психологиялық
Этникалық (этничностъ) аскритивті (қоғамға тән) сипатқа ие болса, этникалық
Осы түсініктерді дәл бейнелейтін әсерленушілік термині десек болады, бұл
Шпет ұжымдық әсерленушілік ұғымын енгізсе, осы ұғымға ұқсас түсінікті
Этникалық ұқсастықты әлеуметтік ұқсастықтың құрамды бөлігі ретінде қарастыра отырып,
Этникалық ұқсастық құрылымында екі негізгі компонентті бөліп көрсетеді:
-когнитивті (өз тобының ерекшеліктерін білу, әрі жекелеген белгілерінің негізінде
-аффективті (өз тобының қасиеттерін бағалауы, ондағы мүшелерге деген қатынасы)
Әр түрлі зерттешілер ұсынған моделъде этникалық ұқсастықтың когнетивті компонентінің
Бірақ этникалық ұқсастық-бұл тек өзінің этникалық қауыммен ұқсастығын ұғып
Өзінің этникалық қауымына деген қатынас этникалық аттитюдерде көрінеді.Позитивті аттиюдтер
Керісінше, топқа қатынасына байланысты негативті аттитюдтардың көп болуы өзінің
Соңғы жылдары бұлар өз тарихи тағдырына байланысты көптеген нәрселерден
Тұтастай өз халхына деген ұят сезімдерін өркөкіректік сезіміне алмастырудан
Кейбір авторлар этникалық ұқсастықтың мінез-құлықтың компонентін де ерекшелеп, оны
Көптеген зерттеулердің нәтижесінің көрсетуінше, өзін этникалық топ мүшесі ретінде
Сонымен қатар, шынайы өмірде пайдалануға, үлгілеуге боларлықтай өзінің
Басқа сөзбен айтқанда, этникалық ұқсастықтың (идентичности) мінез-құлық компонентін
Сонымен, қазіргі кезде этникалық ұқсастық топпен өзара әрекеттесуді әрқашан
4
4