Мазмұны
Кіріспе 3
1 Дебиторлық берешектер есебін ұйымдастыру….....................................
1.1 Дебиторлық берешектің есебі..................................................................
1.2 Күдікті күмәнді дебиторлық қарыздар бойынша
2 Қолма-қол ақшасыз есеп айырысулардың нысандары және есеп
2.1 Сатып алушылар мен тапсырысшылардың берешектерін есепке алу.
2.2 Дебиторлық берешектің аудиті..............................................................
Қорытынды 24
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты
Бүгінгі таңда ел экономикасының нарықтық жолға көшуіне байланысты
Көптеген кәсіпорындар мен ұйымдар тауарлар мен қызметтерді сатып
Мен өзімнің курстық жұмысымда осы дебиторлық берешекті теория
Енді жалпы дебиторлық берешектер есебін ұйымдастыруды және жоғарыдағы
1 Дебиторлық берешектер есебін ұйымдастыру
Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан
Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын
ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала
тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті берешектер;
вексельдер бойынша алынуға тиісті берешектер;
негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі
ұйымның лауазымды адамдарының (тұлғаларының) дебиторлық берешегі;
басқадай дебиторлық берешектер.
Кәсіпорынның балансындағы алынған вексель деп аталатын бабындағы сома
Ұйымның қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық берешектердің
Кәсіпорындар өздерінің тауарларын сатқанда кейде сатып алушыларға баға
Кейбір жағдайларда сапасының төмендігінен немесе тауарлардың ақау болу
Кәсіпорындардың бухгалтериясы дебиторлық берешектер есебін жүргізу барысында мына
нөмірі 7 – Журнал-ордер – «Жұмысшылар мен басқа
нөмірі 8 – Журнал-ордер – «Алынуға тиісті
нөмірі 9 – Журнал-ордерге қосымша тізімдеме – «Берілген
нөмірі 10 – Журнал-ордер – «Күдікті қарыздар бойынша
нөмірі 11 – Журнал-ордер – «Сатып алушылар және
Стып алушылар мен тапсырыс берушілер және басқадай дебиторлармен
Дебиторлық берешектер келесідей бөлімдерден тұрады:
«Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілер берешегі».
«Күмәнді дебиторлық берешектер».
«Басқадай дебиторлық берешек».
Яғни осы жоғарыда аталған баптар бойынша кәсіпорындар мен
1.1 Дебиторлық берешектің есебі
Кәсіпорынның, сатып алушылардың, тапсырыс берушілердің, төлемге тиіс ақшалары,
1 ұзақ мерзімді
2 қысқа мерзімді
Олардың есебі 1200 және 2100 бөлімшелерінің активті, негізгі,
Дебиторлық берешек айналыстан қаражатты айыратындығын көрсететін болғандықтан,
1210 – сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа
2110 – осы шоттар бойынша аналитикалық есебі сатып
– 2110 шоттары бойынша бухгалтерлік жазбалар.
Сатып алушыларға жіберілген дайын өнімдер, көрсетілген қызметтер үшін
келісілген құн сомасы 1210- 6010 – 2110
- қосылған құн салығының 1210 – 3130 сомасы
қ. м дебит ұ м деб берешек аударылды
алдын ала алынған аванс сомасы сатып алушылар мен
есеп айырусы шотына сатып алушылардан келіп тускен
деп берешек әр бір бойынша есепке алуды ұйымдастырудың
1250 – қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешек.
Бул шотта есеп беретін тұлғалар мен, есеп айырысу,
Кәсіпорын шаруашылық қызмет барысында өз қызметкерлерін қызмет
Шоттардың кореспондениясын анықтап, дебеттік және кредиттік айналымын құрып,
1 ағымдағы банктік шоттардағы ай басындағы қалдығы –
2 ағымдағы банктік шотқа кассадан ақшалай қарыздар түсті
3 ағымдағы банк шотынан ққсс бойынша бюджеттік міндеттемелер
4 ағымдағы банк шоттан әлеуметтік салық бойынша бюджеттік
5 ағымдағы банк шотынан жеткізушілерге олардың қысқа мерзімді
№ 3 есеп.
Кәсіпорын кассасында 47815 теңге қолма – қол ақша
а) салымдар - 348700 теңге.
ә) өнім тауарлар өткізуден – 1373958 теңге
Кассадан есеп айырысу шотына 705000 теңге өткізілді.
236718 теңге еңбек ақы берілді. Уақытша еңбекке жарамсыздық
Ақша қаражаттарының қалдығын анықтаныз.
Үлгі, 1010 кассадағы теңге мен ақша қаражаттары
Дт 1010 кт
Б, қ.
Айн, айн.
С, қ.
Астана.
01.04.2011 – 15.04.2011
Тәулік ақы – 5 аек
Жол ақысы - 3100
3250
Қонақ үй – 6500 – 1 күні -
1512 * 5 – 7560 – 113400
6350
И.т. 210750.
дау бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешек.
Бұл шотта негізгі құралдарды жалға беру бойынша есептелінген
жолдау бойынша инвестицялық табыс есептелді.
Дт 1260 кт 6260.
жолдау бойынша қысқа мерзімді дебиторлық берешектер алынды.
Дт 1010 кт 1260
1030
1050
1060
ға тиісті қысқа мерзімді сыйақылар
Бұл шотта ұсынған қарыздар, қаржылық салымдар, акциялар бойынша
алуға тиісті қысқа мерзімді сыйақылар есепті.
Дт 1270 кт 6110
6160
есептелінген
Дт 1010 кт 1270
1030
1050
1060
Есептелінген сыйақылар бойынша аналитикалық есеп жолға, қарыз алушы
е қысқа мерзімді дебиторлық берешек
Бұл шотта өзге шоттарда көрсетілмеген дебиторлық қарыздар есептеледі.
есеп айырысу шотынан қате аударылған сомалар.
Дт 1280 кт 1030
1060
- бүлінген материалдарды, тауарларды, жабдықтаушыларға қайтарудан
Дт 1280 кт 1310
1330
Кәсіпорынның басқада активтерінің есебін жүргізу үшін 1610,
1610 – берілген қысқа мерзімді аванстар
Бұл шотта жабдықтаушы мердігерлер алдын ала берілген аванстардың
1610 – шоты бойынша жазбалар.
1 алдын ала берілген аванстар
Дт 1610 кт 1010
1030
1060
есеп айырысу кезінде берілген аванс сомалары ескерілді
дт 3310 кт 1610
жұмсалмаған аванс сомасы қайтарылды.
Дт 1030 кт 1610
1060
1620 алдағы кезең шығыстары.
Бұл шотта кәсіпорынның алдағы есепті кезеңі үшін алдын
1620 бойынша жазбалар.
Жазылған, газет, журналдардың сомалары, сақтандыру төлемдері, жалгерлік төлемдері
Дт 1620 кт 1010
1060
1030
Есепті кезеңнің тиісті шығыстары, есептен шығарылды.
Дт 7110 кт 1620
7210
8418
1630 өзге қысқа мерзімді активтер.
1.2 Күдікті күмәнді дебиторлық қарыздар бойынша
Сатылған тауарлар немесе көрсетілген қызмет үшін, уақытында есеп
Сатып алушылардың келісім шартқа сәйкес берілген мерзімде, төлемеген
өтелу өтелмеу белгісіз, күдік тудыратын берешектерді есептен шығарудың
1 тікелей есептен шығару әдісі, мұндай шығындар
2 резервтік әдіс – бұл әдісте күдік
Қ.р – ң азаматтық кодексінің 1 – ші
1290 шоты бойынша жазбалар.
1 күдікті қарыздар бойынша резерв құрылды.
Дт 7440 - кт 1290
үмітсіз деп танылған дебиторлдық қарыз, есептен шығарылды.
Дт 1290 - кт 1210
1280
күдікті деп саналған, үмітсіз деп танылған дебиторлық берешектін
дт 1010 - кт 6280
1070
1030
1060
1.3 Басқа дебиторлық берешектерді есепке алу
Қаржылық-шаруашылық қызметін жүргізу барысында мекемеде сатып алушыларға жөнелтілген
Басқа дебиторлық берешектердің негізгі түрлерінің бірі мекеме алдындағы
әкімшілік-шаруашылық және операциялық шығындарына оның ішінде қызметтік іссапарларға
материалдық зиянды өтеу бойынша;
қызметкерлерге берілген несиелер мен басқа операциялар бойынша;
несиеге сатылған тауарлар бойынша.
Есеп беруге міндетті тұлғалармен есеп айырысуды есепке алу.
Салт ақшалар мекеме жетекшісінің бекіткен есептеуіне сәйкес беріледі.Кассадан
«Мемлекеттік бюджеттік қаражаты есебінен ұсталатын мемлекеттік мекемелер қызметкерлерінің,сондай-ақ,Қазақстан
2 Қолма-қол ақшасыз есеп айырысулардың нысандары және есеп
Мекемелер мен ұйымдар қаржылық-шаруашылық қызмет жүргізу барысында
Өнімдер мен тауарларды жөнелтушілер мен алушылардың арасындағы барлық
Банктердегі қолма-қол ақшасыз есеп айырысумен жасалатын төлемдері мен
Төлеушілер мен алушылардың орналасқан жерлеріне қарай бір қалалық
Бір қалалық және басқа қалалық есеп айырысу кезіде
Төлем тапсырмалармен есеп айырысу.Төлем тапсырмасы тапсырмада көрсетілген соманы
Бір төлем алушымен есеп айырысу үшін ақша төлеуші
Сатып алынған тауарлар үшін есеп айырысуды төлем тапсырмалармен
Сатып алынған тауарлық-материалдық қорлар үшін есеп айырысу бойынша
Алушы-банктің төлем тапсырманы акцептегені жөнелтушінің төлем тапсырмасын орындау
алушы-банк немесе бенефициар жөнелтушіге акцептеу туралы хабарлама немесе
алушы-банк немесе бенефициар жөнелтушінің төлем тапсырмасы негізінде оның
алушы-банк немесе бенефициар төлем тапсырмасын алған күннен бастап
Қазақстан Республикасының заңдарында немесе алушы-банк пен жөнелтуші арасындағы
Алдын-ала төлеуге немесе аванстық төлемдерге жазылған төлем тапсырмаларды
Тауарлық-материалдық қорлар мен көрсетілген қызметтер(жұмыстар) үшін алдын-ала төлеуді
Есеп айырысуларды анықтауды айдың соңғы төлеміне туралау мақсатқа
Тараптардың келісулері бойынша төлемдер төлем тапсырмаларымен тығыз мерзімді,мерзімінен
Тығыз төлемдер келесі нұсқаларда жүргізіледі:
Аванстық төлем,яғни өнімдер және тауарларды жөнелткенге дейін;
Өнімдер мен тауарлар жөнелткеннен кейін.яғни өнімдер мен тауарларды
Ірі мәміле кезіндегі ішінара төлемдер.
Мерзімінен бұрын және мерзімі ұзартылған төлемдер тараптардың қаржы
Мекемелер төлем тапсырмаларымен байланыс бөлімшелері арқылы қаражаттарды аудара
жеке азаматтардың атына олардың жеке өзіне тиісті қаражаттар
кәсіпорындарға банктер жоқ жерлерде ауыл шаруашылық өнімдерін дайындауға
Аккредитивтермен есеп айырысу. Аккредитивтік нысандағы есеп айырысудың мәні,аккредитивтердің
Төлем талап-тапсырмалармен есеп айырысу. Төлем талап-тапсырма ақша жөнелтушіге
Төлем талап-тапсырманы толық немесе ішінара төлеуге келісім бергенде
бірінші данасы ақша төлеушінің есепшотынан қаражаттарды шығысқа шығару
екінші дана жабдықтаушыға қызмет көрсететін банкке бағытталады;
үшінші дана тиеп жөнелту құжаттарымен бірге ақша төлеушіге
Вексельдер қолданып есеп айырысу. Нарықтық экономика жағдайында келешекте
Вексель- біржақты сөзсіз ақшалай міндеттемені білдіретін қатаң белгіленген
Вексель вексель берушінің вексель ұстаушыға вексельде көрсетілген ақшалай
Вексель беруші - бұл вексель берген заңды немесе
Вексель ұстаушы - бұл вексельге көрсетілген ақша сомасын
Вексельдерді шығару және айналыс тәртібі Қазақстан Республикасының «Қазақстан
Вексельдердің негізгі екі түрі бар: жай (соло)
Жай вексель (соло) - бұл вексель берушінің вексель
Аударым вексель (тратта) – бұл вексель берушінің (трассанттың)
Аударым векселінде келесі деректемелер болуы керек: құжаттың негізгі
6000
сомасы цифрамен
20ХХ жылғы 10 наурыз Карағанды қ.
(вексель жасалған күні, орын)
«Қарағанды облтұтынудағының
Ауданаралық базасы» ЖШС
(төлем жасаушы толық аты мен мекен жайы)
кәсіпорыннан (азаматтан) осы вексель үшін
мөлшерінде ақша төлеуді сұраймын
алпыс мың тенге
(сомасы жазбаша түрде)
тікелей кәсіпорынға (азаматқа) «Қарағанды
конфеттері» АҚ
(алушының толық аты мен мекен – жайы )
немесе оның бұйрығы бойынша кез – келген
басқа кәсіпорынға (азаматқа)
Бұл вексель мынадай мерзімде төленуге тиіс
ұсынған кезде, ұсынылғаннан кейін немесе
ұсыну бойынша
жазылғаннан кейін осындай уақытта, белгілі бір күнде
Төлем жасау орыны Қарағанды қ.
(қала, село және т.б.)
Вексель берушінің аты мен мекен – жайы
«Қарағанды конфеттері» АҚ Қарағанды қаласы
Кәсіпорын атынан вексельге қол қойған
Адамның лауазымының атауы директор
Вексель берушінің қолы
Кәсіпорын мөрі
Аударым вексельдің индоссаменті
1.Вексель бойынша талап берілді «Қарағанды конфеттері» АҚ___________________________________
(заңды немесе жеке тұлға, мекен – жайы, корреспонденттік
_________________________________________________________________________________________
және есеп айырысу шоты)
М.О. Индоссанттың қолы___________________________________________________________________
(заңды немесе жеке тұлға, мекен – жайы
_________________________________________________________________________________________
корреспонденттік және есеп айырысу шоты )
2. Вексель бойынша талап берілді____________________________________________________________
(заңды немесе жеке тұлға, мекен – жайы
_________________________________________________________________________________________
корреспонденттік және есеп айырысу шоты )
М.О. Индоссанттың қолы___________________________________________________________________
(заңды немесе жеке тұлға, мекен – жайы
Аударым векселі келесі мерзімдерде төленуге тиісті болып берілуі
Аударым векселінде акцепт «акцептелген» деген сөзбен немесе басқа
Акцепт жай және ешқандай шарт қойылмаған болуға тиіс,алайда
Аударым вексель бойынша төлем толығымен немесе вексель сомасының
Аваль дегеніміз – вексель кепілдігі,соған орай оны жасаған
Аваль аударым векселінде немесе қосымша парақта беріледі немесе
Вексель ұстаушы өзінің индоссанты мен вексель берушісін аакцептелмегені
Вексельдерді қайта есепке алу – бұл есеп кеңсесінің
2.1 Сатып алушылар мен тапсырысшылардың берешектерін есепке алу
Мекеме басқа мекемелермен өзара есеп айырысулар қарым-қатынасы барысында
18 – «Түсім» JAS Халықаралық қаржы есептелігінің стандарттарына
Сатып алушылардан төлемдерді алу үшін қолданылатын құжаттар болып
Сатып алушылар мен тапсырысшылардың дебиторлық берешегін есепке алу
2110 « Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді
1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық
1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық
Сатып алушылар мен тапсырысшылардың берешектерін есепке алу бойынша
Жөнелтілген өнімдер мен тауарлар және көрсетілген қызметтер үшін
есеп айырысу мерзімдеріне қарай келесі тиісті шоттардың дебеті:
1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді
2110 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың ұзақ мерзімді
Тиісті шоттар кредиті:
6010 «Өнімдерді сатудан және қызметтер көрсетуден алынатын кіріс»
3130 «Қосылған құн салығы» - осы өнімдер мен
Төлеуге ұсынылған есеп айырысу – төлем құжаттары бойынша
Тиісті шоттардың дебеті :
1010 «Кассадағы ақша қаражаты»
1030 «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты»
есеп айырысу мерзімдеріне қарай келесі типті шоттардың кредиті:
1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық
2110 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың ұзақ мерзімді берешегі»
Егер жеткізіп беруге жасалған келісім – шартқа сәйкес
3510 «Алынған қысқа мерзімді аванстар» шотының дебеті
1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық
Егер өнімдер мен тауарларды жеткізуге сатып алушылармен жасалған
3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді берешек» шотының
1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық
1210 «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық
Сатып алушылар мен тапсырысшылардың олардан алынған вексельдермен қамтамасыз
Вексель сомасы жөнетілген тауарлардың құнын, қосымша құнға салынатын
Енді 1280 « Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек»шотының
Сатып алушылар мен тапсырысшыларға жөнелтілген өнімдер мен тауарлар
1280 «Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек» шотының «алынған
6010 « Өнімдерді сатудан және қызметтерді көрсетуден алынатын
3130 «Қосылған құн салығы» - осы өнімдер мен
Жазылған күні төлеуге ұсынылған вексельдер бойынша есептелген сыйақы
1270 « алуға арналған қысқа мерзімді сыйақылар» шотының
6120 « дивиденттер бойынша кірістер» шотының кредиті
Егер вексель төлеу мерзімі оны жасағаннан кейін біраз
1270 « алуға арналған қысқа мерзімді сыйақылар» шотының
3520 « алдағы кезеңдердің кірістері» шотының кредиті
Кейін есептелген сыйақыларды (табыстарды) ай сайынғы жатқызулар келесі
3520 « алдағы кезеңдердің кірістері» шотының дебиті
6120 « дивиденттер бойынша кірістер» шотының кредиті
Қарыздары алынған вексельдермен қамтамасыз етілген сатып алушылар мен
1030 « ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты» шотының
1280 «Өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек» шотының «
Вексельдер бойынша алынған сыйақылар (табыстар) сомасына келеcі
1030 « ағымдағы банктің шоттардағы ақша қаражаттары» шотының
6120 « дивидендтер бойынша кірістер» шотының кредиті
Сатып алушы белгіленген мерзімде вексельді төлемеген кезде
1280 « өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек» шотының
1280 « өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек» шотының
Талап қойғаннан кейін сатып алушы наразылық білдірілген вексель
1030 « ағымдағы банктің шоттардағы ақша қаражаты» шотының
1280 «Өзге қысқа мерзімді дебторлық берешек» шотының «талаптар
Вексель ұстанушы – мекеме вексельді дисконттау есептік пайыз
1030 « ағымдағы банктің шоттардағы ақша қаражаты» шотының
3010 « қысқа мерзімді банктік қарыздар» шотының кредиті
Банктік несие бойынша алынатын дисконт (есептік пайыз) сомасы
7310 « сыйақылар бойынша шығыстар» шотының дебеті
3380 « төлеуге арналған қысқа мерзімді сыйақылар» шотының
Төлем мерзімі келгенде алынған банктік несие есебінен тускен
3010 « қысқа мерзімді банктік қарыздар» шотының дебеті
Дисконт (есептік пайыз) сомасын банкке аудару банктің жазбаша
3380 « төлеуге арналған қысқа мерзімді сыйақылар» шотының
1030 « ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты» шотының
Вексельге берілген банктің несиені өтеу кезінде банктің жазбаша
3010 « қысқа мерзімді банктік қарыздар» шотының дебеті
1030 « ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты» шотының
Атап айту керек, мекеме тауарлы- материалдық қорлар вексельмен
1280 « өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек» шотының
1210 « сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді
1280 « өзге қысқа мерзімді дебиторлық берешек» және
2.2 Дебиторлық берешектің аудиті
Дебиторлық борыштар бойынша есеп айырысуды тексере отырып, аудитор
1. «Ұзақ мерзімді активтер» бөліміне тексеру жүргізген кезінде
Баланста «Ұзақ мерзімді активтер» жатқызылған дебиторлық борыштар мынандай
алынуға тиісті шоттар;
алынған вексельдер;
негізгі серіктестіктер мен еншілес серіктестіктердің арасындағы ішкі топтардың
акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларының борыштары;
басқа да дебиторлық борыштар.
Ағымдағы активтерде аталған баптар сол күйінде қайталанып, оған
Аудитор баланстың сәйкес баптарындағы борыштардың қалдықтарының дұрыс көрсетілгендігін
Дебиторлық борыштардың жағдайын тексеруді дебиторлармен есеп айырысуды түгендеудің
Есеп айырысуларды түгендеудің нәтижесінде акт толтырылады. Актыда түгендеу
Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысудың аудиті.
Дебиторлық борыштардың ішінде субъектінің шаруашылық қызметінде жиі
өнім сатуға сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен шарт
түгендеу (салыстыру) актілерімен есеп айырысу қүжаттаымен расталған сатып
30 «Сатып алушылардың және тапсырыс берушілердің бораштарын»
Бөлімшесінің шоттары бойынша жүргізілген синтетикалық есептің дұрыстығын.
Бұндай жағдайда аналитикалық есеп мынандай мәселерді қамтамасыз етуге
Вексельдермен қамтамасыз етілген ақша қаражаттарының түсу мерзімі әлі
30 «Сатып алушылардың және тапсырыс берушілердің бораштарын» бөлімшенің
Талап ету мерзімі өткен дебиторлық борыштардың дұрыс шығысқа
Аудитор 301 «алынуға тиісті борыштар» шотының дебетінде көрсетілген
Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысудың
Сатып алушылардан және тапсырыс берушілерден есеп айырысу ушін
Қарапайым вексель бұл жасалған сауда-саттықтар немесе орындалған жұмыстарды
Вексельдерді дисконттау олардың банкідегі есебін және қаржының айналымын
Аудит кезінде вексельдердің есебінің тұрлері төлеуші субъектінің төлеу
Қорытынды
Қорыта келгенде дебиторлық берешек тақырыбы мен үшін өте
Біздің елімізде жүргізіліп отырған бухгалтерлік есеп жұмысы толығымен
Жалпы бухгалтерлік есеп өте қызықты да, өте қиын
Мен, курстық жұмысымда осы бухгалтерлік есептің бір бөлімі