Жоспар
Кіріспе
1.Бөлім Банктегі ақша қаражатының
1.1Банктегі ақша қаражатының жалпы сипаты
1.2Банкте есеп айырысу нысандары
1.3 Банкте кассадағы қолма –қол ақшаның есебін ұйымдастыру
II-Бөлім Банкте есеп айырсу есебін ұйымдастыру
2.1Банкте есеп айырсу щотындағы қолма-қол ақшаның есебі
2.2Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражатын есепке алу
2.3Ақша қаржысы,құнды қағаздарын және есеп берудің бланкілерін түгелде
Қорытынды
Кіріспе.
Барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер өз ақша қаражаттарын банкі
Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды түлғалар арасында
Корреспонденттік шоттар — банк шоттары банктер мен ұйымдардың
Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары — бұл
Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есептеу
I-Бөлім Банктегі ақша қаражатының
1.1Банктегі ақша қаражатының жалпы сипаты
Субъект шоттарындағы қаражат олардың иелерінің әмірі бойынша есептен
Субъектілердің шоттарынан төлем жасау, егер зандарда өзгеше көзделмесе,
Қазақстан Республикасының аймағында ақшаны төлеу мен аударуды жүзеге
Ақшасыз есеп айырысудың негізгі нысандары: төлем тапсырма; чек;
Төлеуші мен алушылар өзара есеп айырысу нысандарын келісім-шарт
Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу. Төлем тапсырмалары онда көрсетілген
Төлем жасаушы банкке белгіленген нысандағы бланкілердегі төлем тапсырманы
Төлем тапсырмасын толтыру кезінде келесі реквизиттері (көрсеткіштері) көрсетіледі:
төлем тапсырмасының нөмірі;
төлем тапсырмасының жазылған күні;
Төлем құжатына кез келген жөндеудің түрін жасауға рұқсат
Жедел мерзімді төлем мынадай нүсқалар бойынша жүзеге асырылады:
Мерзімінен бұрын немесе мерзімі кейінге қалдырылған төлемдер шарттық
Субъектілер: жеке өздеріне тиесілі қаражатты (зейнетақы, алимент, жалақы,
Чектермен есеп айырысу. Чек беру төлемді жүзеге асырудың
Чекті чек ұстаушы төлеуге чек жазылған күні қабылдайды
Банк чек берушіден (немесе чек үстаушыдан) чекті қабылдамауына
егер де жазумен жазылған сомасы цифрмен көрсетілмеген болса;
чектің мерзімі өтіп кетсе;
төлем құжаттарында жасанды жазулардың белгілері бар болса (немесе
түзетулар бар болса);
чек әртүрлі қолмен және әртүрлі сиямен жазылған болса;
чектің қорғалу деңгейі оның талабына сай келмесе (қорғалу
кем болмауы керек);
чекте көрсетілген реквизиттер қате болса;
- чектегі қойылған қолда үлгі ретінде қабылданған қүжаттардағы
сәйкес келмесе;
чектің жабу сомалары жеткілікті болмаса;
чектің басқа да дефектілері бар болса.
Дефектісі бар чектер чек ұстаушыларға қолхат жазылып қайтарылады.
біріншісі — банкте қалса;
екіншісі — көшірмесімен бірге ішкі істер органдарына беріледі;
үшіншісі — Клирингтік палатаға беріледі;
төртіншісі— чекті беруші банкке беріледі.
Мерзімі өтіп кеткен чек кітапшалары пайдаланбауына байланысты чекті
банк
ке қайтарылады.
1.2Банкте есеп айырысу нысандары
Ақша қаражаттарын сақтау, қабылдау мен беру үшін әрбір
Кассир — материалдық жауапты адам. Ол касса операцияларын
Кассадағы операциялар есебі 45- "Кассадағы қолма-қол ақша" бөлімшесінің
451- "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша" және
"Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшаның" есебі Қазақстан
Кассаға ақша қабылдау кассаның кіріс ордерлері бойынша жүзеге
тұлғаларға бас бухгалтер мен кассир қол қойған ақшаны
Кассадан ақша беру кассаның шығыс ордерлерімен немесе басшы
Сенімхат бойынша берілген ақша жағдайында касса шығыс ордерінде
Кіріс және шығыс касса ордерлері мен оның орнына
Жалақы, уақытша еңбекке қабілетсіздігі женіндегі жәрдемақылар мен сыйлықтар
Банктен акша алғаннан кейін үш күн өткен соң,
Жазылған касса ордерлері немесе олардың орнына жүретін құжаттар
Касса ордерлері бойынша ақшаны қабылдау мен беру тек
Касса операцияларының есебін кассир Касса кітабында (ү. №КО-4)
Касса кітабының әрбір парағы тең екі беліктен түрады.
бөлігін жыртылмайтын бөлігінің бет жағына салып, парақтың жыртылмайтын
Есеп бланкісі операциялар аяқталғанға дейін бір күн бойы
Касса операыиялары шағын болса, онда касса есебі 3-5
Кассирдің есебінде корреспонденцияланатын шотгарға белгі жасалады, содан соң
Касса бойынша операциялардың, яғни 451 шоттың кредиті мен
Кассаға ақша кірістелген кезде 451 - "Кассадағы ұлттық
441- "Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша" шоты- кассаға
333- "Қызметкерлердің және басқа да адамдардың қарыздары" қызметкерлердің
701- "Дайын өнімдерді (жүмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен табыс",
Кассадан ақша берілген кезде 451-шоты кредиттеледі және мына
шотгары дебеттеледі:
681- "Персоналдармен еңбек ақысы бойынша есеп айырысу" шоты
333- "Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты
441- "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша" шоты —
"Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақшаның" есебі. Шетел
Валюта кассасы үшін жеке касса кітабы ашылады. Валюта
Валюта түскен кезде 452-шоты дебеттеледі де және мына
431-"Ел ішіндегі валюталық шоттағы қолма-қол ақша" шоты —
301- "Алынуға тиісті қарыздар" шоты — кассаға алынған
725- "Бағам айырмашылығынан түскен табыс" шоты — тиісті
333-"Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты —
Валюта кассасынан валюта берген кезде — 452-шот кредиттеледі
333- "Қызметкерлер мен басқа да адамдардың қарыздары" шоты
431- "Ел ішіндегі валюталық шоттағы қолма-қол ақша" шоты
844 - "Бағам айырмашылығы бойынша шығыстар" шоты —
Субъектінің оперативтік кассасындағы қолма-қол ақшаның есебі. Қоғамдық тамақтандыру
1.3Ақша қаржысы,құнды қағаздарын және есеп берудің бланкілерін түгелде
Кассалық аппараттарды міндетті түрде салық органдарында тіркеуден өткізеді.
ыр); клиентгің салық есебіне қойылганын растайтын, салык қызметі
Банкте жинақ шоттарын ашкдн кезде, банктер салымдарды салушылардан
Егер де банкте шот иесінің пайдасына жаңылыс аударылып
701- "Дайын енімдер (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскегі кіріс",
301- "Алынуға тиісті қарыздар" шоты - сатып алушылар
Кәсіпорын кассасына түскен түсімді еткізгенде - 451 шоты
II-Бөлім Банкте есеп айырсу есебін ұйымдастыру
2.1Банкте есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақшаның есебі
Банкі шоггары теңгемен де, шетелдік валютасымен де ашылуы
Банк пен Кэзақстан Республикасының резиденті - занды тұлға
Банктегі шоттардың көшірмесін беру келісім-шартқа сәйкес банктер арқылы
Жаңадан ашылатын заңды тұлғалар Қазакстан Республикасының заңына сөйкес
Есеп айырысу жөне басқа да шоттарды рәсімдеу үшін
Қолма-қол ақша жарнасына берілетін хабарлама. Шот иесініңбанктегі шотына
Есеп айырысу шоты бойынша операциялардың есебі 441 "Есеп
Көшірме атқарушының қойган қолымен және банктің "көшірме үшін"
Кешірмелердегі әрбір түзету атқарушы мен бас бухгалтердің немесе
Клиент өкілінің көшірмені алғаны женінде бет есепте немесе
Банк кешірмелері оған коса тіркелген құжаттармен тексеріледі. Банкінің
Банкі шоттары оның иесінің өтініші бойынша жабылады.
Занды тұлға — шот иесін тарату немесе қайта
Банкідегі есепшот жабылғаннан кейін субъект осы жөнінде он
Есепшоты жабылған кезде сондай-ақ иесінін. аты немесе есепшоттың
Есеп айырысу шоты бойынша мынадай шаруашылық операциялары көрініс
441- "Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша" — шоты
451 - "Кассадағы ұлттың валюта түріндегі қолма-қол ақша"
301- "Алынуға тиісті қарыздар" шоты — сатылған өнім,
алынған аванстарына.
441- "Есеп айырысу шотындағы қолма-қол акдіа" шоты кредитгеледі
шоттар дебеттеледі:
671- "Жабдықтаушылармен жөне мердігерлермен есеп айырысу" шоты -алынған
451 - "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша"
алынған сомасына;
141- "Еншілес серіктестіктерге салынған инвестициялар", 142 - "Тәуелді
401- "Акциялар", 402- "Облигациялар", 403- "Басқа да каржылық
351 - "Тауарлы-материалдық қүндылықтар мен жабдықтау үшін берілген
сомаларына;
601 - "Банктер нссиелері", 602 - "Банктен тыс
641 - "Еншілес серіктестіктерге қарыздар", 642 - "Тәуелді
633- "Қосылған қүн салығы", 634- "Бюджетпен басқа да
651 - "Жеке және мүліктерін сақтандыру бойынша есебі"
631 - "Теленетін ағымдағы табыс салық" - бюджетке
салығын төлегенде..
2.2 Банктегі арнайы шоттардағы ақша қаражатының есебі
Несие дегеніміз бір тұлға басқа тұлғаға құнды натуралды
Коішерциялық несиені шаруашылық субъектілері сатылған тауарлар, өнімдер, қызметтер
Банк несиесін өндірісті кеңейту үшін және ағымдағы қызметі
Нақты бір банкке қарыз үшін жүгінбес бұрын субъект:
оны алудың мақсатқа
несие беру мерзімдері, проценттік ставкалардың мөл-шері және басқа
Банк кәсіпорынның қарызды уақтылы қайтару және проценттер төлеу
Ол үшін банк баланс пен басқа есептемелерді сұрап
Шаруашылық субъектілерін несие алу үшін несиенің қамтамасыз етілгендігі
ҚР аумағындағы және шетелдегі ұлттық және шетелдік валютадағы
Қысқа мерзімді несиелер кәсіпорынның айналым қара-жатын қалыптастыру көздерінің
Ұзақ мерзімді банк несиесі негізінен күрделі құрылысты қайта
Алынған қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелердің сомасы
Банк несиелері есебінен аккредитивтерге ақша қара-жаттары есептелді Д-т
Банк несиелері есебінен чек кітапшалары берілген кезде
қаражаттардың депоненттелуі Д-т 422 К-т 601
Алынған несие есебінен ашылған арнайы ссуда шоты-нан жеткізушілердің,
Несиені қайтару, етеу Д-т 601 К-т 441, 431
7-"Тауарлы-материалдық қорларды есепке алу" БЕС-ыбойынша несиені төлеуге жұмсалған
а) есептелген банктік %-дің сомасына Д-т 831 К-т
б) % төлеген кезде Д-т 684 К-т 431,
601-шоттың жекелеген субшоттарында вексельді (дисконтты) есепке алу операциялары
Берілген вексель үшін банктен нақты алынған ақша
қаражаттарының сомасы Д-т 441, 431 К-т 601/Д конттық
Вексельге қарыз берілген кезде банк ұстап дисконт сомасына
Және ұзақ мерзімді несиелердің талдамалы ^лпаоды берген банктер
Шаруашылық субъектісі өз қызметкерлерінің:
а) жеке және кооперативтік тұрғын үй құрылысы үшін;
б) мал сатып алуы үшін;
в) бау-бақша үйшіктерін сатып алуы немесе құрылысы үшін
Қарыздар қызметкерлердің міндеттемелеріне кәсілорындар арқылы беріледі.
Қызметкерлердің өтініші негізінде субъект банк несиесін
алады:
Банктен алынған несиенің нақты сомасына Д-т 441, 431К-т
Қызметкерлерге қарыз беру Д-т 333/қызметкерлер үшін
несие К-т441, 451.
Несие /шін % Д-т 831 К-т 684.
Субъект қызметкерлерінен келіп түскен кезекті төлем-дердің сомасы (осы
Берілген қарыздың бір бөлігін шаруашылық субъектісі өзінің таза
Қарыздар өтелген жағдайда шаруашылық субъектілері ҚР салық кодексінің
6. Банктік несиелерін өтеу Д-т 601/қызметкерлер үшін несиеК-т
7. % төлеу Д-т 684 К-т 441, 431.
кайта Лпжеь,п1ЯСаТЬ}Н Жү3вГе ась'РУДЬ'Н бір құралы ретінде ита
БасқармаскРЖЬІЛаНДЫрУДЫҢ ресми ставкасын Ұлттық банктің
бойынша о ӘҚШа нарқынь|Ң жалпы жағдайына, несиелер
күтімдеплім ^ инФляция деңгейі мен инфляциялық
^айт қаож^т ЛПЫ жағДайларына байланысты белһленеді. мжыландыру
431 және 432 шоттар бойынша жазбалар есеп айырысу
431 жөне 432 шоттарының дебеті келесі шоттардың кредитімен
452 "Кассадағы шетелдік валюта түріндегі қолма-қол ақша" —
301 "Алынуға тиісті борыштар"- тиелген енім, орындалган жұмыстар
725 "Бағам айырмашылығынан түскен табыс" — шетелдік валютанын.
431 және 432 шоттарының кредиті келесідей шоттардың дебетімен
452 "Кассадағы шетелдік валюта түріндегі нақты ақша" —
671 "Жабдықтаушылар жөне мердігерлермен есеп айырысу" — жеткізілген
844 "Бағам айырмашылығы бойынша шыққан шығыс" — шетелдік
2.3Ақша қаржысы ,құнды қағаздарын және есеп берудің бланкілерін
Кәсіпорындар банкілердің арнаулы шотгарында жасалатын операцияларртның есебі 42
421 "Аккредитивтегі яқшя қаражаттары" шоты. Бүл шотга аккредитивтегі
Аккредитивтің келесі түрлері ашылады:
жабылатын (депоненттелген); қайтарып алынатын немесе қайтпайтын; дәлелденген және
банкке аккредитивтің шмасына тең ақша сомасын (жабьшатын) оның
Қайтарып алынатын аккредитивті банк-эмитент бенефициармен аддын-ала келіспей-ақ (мысалға,
Қайтпайтын (немесе қайтарып алынбайтын) ок/федилшв/яебанк-эмитенттің барлық жағдайын орындаған
Бенефициар аккредитивтін. пайдалануын өз мерзімінен бұрын тоқтата алады,
Дәлелденген аккредитив — бұл банк-эмитент болып саналмайтын басқа
Трансферабельдік (аударма) аккредитив - бұл бенефициардың өзінен басқа
Аккредитив тек бір ғана бенефициармен есеп айырысуға арналуы
Аккредитив бойынша қаржы алу үшін бенефициар тауарларды тиеген
Бенефициар банкісі аккредитив бойынша қаржынын. дүрыс пайдаланылуын бақылайды,
Бенефициар банкісі (атқарушы банк) аккредитивті төлеу кезінде жабдықтаушының
Егер аккредитивтің шартгарында уәкілетгі сатып алушының келісімі кезделген
Сатып алушының уәкілі жабдықтаушыдан тауарды кабылдап алар кезде
Аккредитив есебінен төлеу ушін, акцептелінген шотгар тізбесінде (реестрінде)
Аккредитивтің мерзімінің етуіне байланысты жабдықгаушыға қызмет керсететін банктегі
Банктің кінәсінен жіберілген кемшіліктерден басқа барлық бенефициарға түскен
Егер аккредитив қысқа мерзімге берілген немесе ұзақ мерзімге
Банктерге комиссиондық төлемдері төленген кезде 821 шоты дебеттеледі
422 "Чек кітапшаларындағы акдиа қаражаттары" шоты бойынша есеп
есебінен қаражатты алушының (чек ұстаушы) шотына белгілі бір
кызмет көрсететін банкке берген жазбаша тапсырмасы.
Чек кітапшасы бойынша депоненттелген сомасы берілген кезде 422
Кітапшалардағы чектерге төлем жасалуы үшін чектер чек ұстаушьшар
424"Басқа да" шотында субъектінің құрамына кіретін филиалдардың, құрылымдық
Ақша қаржысы, қүнды қағаздарыи және есеп берудің бланкілерін
қагаздар ретінде шығарылған баска да құжаттар) және ақша
Түгелдеу актісінде ақша қаржысының бар болуы түгелдеу күні
көрсетіледі.
Қорытынды
Кәсіпорын кассасында сақталатын құнды қағаздар мен ақша күжаттарын
Жол үстіндегі ақша қаражаттарын түгелдеу осы шотта тұрған
Банктерде есеп айырысу (ағымдағы), валюталықжәне арнайы шотгардатұрған ақша
Ақша қаражаттарын, кұнды кдғаздарды және қатаң есеп беру
Ақша қаражаттарының және қүнды кағаздардың артык шықкдн сомалары
кредиттеледі.
Кем шыққан ақша қаражаттары мен құнды қағаздар өтеуі
жауапты тұлғаның есебіне шығарылады:
334 шоты дебеттеліп, 411,422,451,452 шоттары кредиттеледі.
Егер де кінәлі түлғалар табылса, онда 334 шоты
Егер де кінәлі тұлғалар табылмаса, онда кем шыққан
Әдебиеттер.
1..Банковское дело. Учебник. / Под ред. Сейткасымова Г.С.—
Алматы: Қаржы-қаражат, 1998
2..Банковское дело / Под ред. Сейткасымова Г.С. —
3.Банковское дело / Под ред. Лаврушина О.И. —
4.Банки и банковские операции в России / Под
5.Банковское дело / Под ред. Колесникова В.И. —
6.Банковское дело: стратегическое руководство / Под ред.
Платонова В., Хиггниса М. — М.: Консалтбанкир, 1998.
7.Банки и банковские операции / Под ред. Жукова
8.Екінші деңгейдегі банктердің несиелік саясаты.-Аль-Пари,2004,N6.
9.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03.
10.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының
№ 213 қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арнал-
ған пруденциялық нормативтер туралы» ереже.
11..«ҚР Ұлттық банкі туралы» ҚР заңы. 30.03. 1995.
12.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.
30.03. 1995.
13.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының
№ 213 қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арнал-
ған лруденциялық нормативтер туралы» ереже.
14.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
15.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N6.
5