ЖОСПАР
КІРІСПЕ
1. Қаржының мәні, функциялары және рөлі
1.1. Қаржы ұғымы, оның мәні мен қажеттігі
2. Қаржының функциялары және рөлі
3. Қаржының басқа экономикалық категориялармен өзара байланысы
4. Қаржы қатынастарының объектісі ретіндегі қаржы ресурстары мен
5. Қаржы жүйесі және оны ұйымдастырудың қағидаттары
ПАЙДАЛАНУ ӘДЕБИЕТЕР
КІРІСПЕ
Қаржы ("қолма-қол ақша", "табыс" ұғымын білдіретін орта ғасырдағы
Бүгінде қаржы терминін күнделікті қолданысқа енгізген авторды атау
Қаржы туралы жұмыстың ("Афин республикасының кірістері туралы") алғашқы
Аристотельдің (б.э.д. 384-322 жж.) қаржы саласындағы көзқарасы оның
1. Қаржының мәні, функциялары және рөлі
1.1. Қаржы ұғымы, оның мәні мен қажеттігі
Қаржының мәні, оның даму заңдылықтары, тауар-ақша қатынастарын қамту
Түрлі қоғамдық-экономикалық формациялар қаржысының айырмашылығы негізінен мына себептерге
әр түрлі қоғамдық формацияға қоғамның өзіне меншікті таптық
кез келген қоғамдық-экономикалық формацияларда қаржы билеуші таптың мүдделерін
өндірістің жаңа әдісі шаруашылық қатынастардың жаңа жүйесін тудырады.
егер мемлекет басқару органы ретінде қалыптасқан өндірістік қатынастардың
Құн категорияларының жүйесінде қаржы белгілі орын алады және
Қаржының пайда болуының бастапқы шарты ақша қатынастарымен ортақтастырылған
Тауар өндірісінің негізі тауар өндірушілердің экономикалық оқшауланушылығын шарттастыратын
Ұдайы өндіріс процесінің үздіксіз жалғасып жататын белгілі өндіру,
Қоғамдық өнімнің нақтылы іске асырылуының екі нысанының болуы
Қаржы ғылыми ұғым ретінде қоғамдық өмірде сан алуан
Экономикалық өмірде қаржының сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әр
"Қаржы" ұғымы ақша нысанындағы қоғамдық өнімді бөлумен байланысты
Экономиканың жұмыс істеуінің нарық жағдайында мемлекет тауар-ақша қатынастарын
Қаржы — ақша қатынастарының жиынтығы, олардың ажырағысыз бөлігі,
Жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табысты жасау, бөлу
Алайда қаржы ақша қатынастарының бүкіл сферасын қамтиды деп
Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да, функциялары жағынан да
Ұдайы өндіріс процесінің түрлі стадияларында жеке экономикалық категориялардың
Ақшаның нақтылы қозғалысы ұдайы өндіріс процесінің екінші және
Ұдайы өндіріс процесінің өндіру мен тұтыну стадияларында мұндай
Қаржының іс-әрекет етуінің жиынтық қоғамдық өнімді бөлу стадиясында
Нәтижесінде өнімнің бір бөлігі жаңа толық айналымға түседі,
Қарастырылған процестер қаржы қатынастарының күрделі тоқайласуын, олардың басқа
Қоғамдық қатынастардың иерархиясында ақша қатынастары экономикалық қатынастарға жатады,
Экономикалық заңдармен анықталатын қоғамдағы өндірістік қатынастар категориялар арқылы
Қаржы, экономикалық категория ретінде, экономикалық заңдардың (құн заңының,
1.2 сызба. Қоғамдық жүйедегі қатынастардың дәйектілігі (бағыныңқылығы)
Қатынастардың иерархиялық субординациясын ескере отырып, "жалпыдан - жекеге"
Әр түрлі қоғамдық-саяси құрылымы бар осы заманғы мемлекеттерде
Қаржыны құндық экономикалық категориялардың бүкіл жалпы жиынтығынан ажыратып
Экономикалық категория ретіндегі қаржының мазмұнын құрайтын қатынастардың өзгешелігі
Ақша қаржының іс-әрекет етуінің міндетті шарты болып табылады.
Қаржы қатынастары өзінің негізінде бөлгіштік қатынастар болып табылады.
Қаржы қатынастарының ақшалай сипаты мен бөлгіштік сипаты қаржының
Қаржының нақтылы жұмсауға арналған түрлі мақсатты ақша қорларының
Ақша-қаржы қорлары қоғамдық өндіріс қатысушыларының барлығында, өндірістік емес
Ақша экономикалық өмірде, әдеттегідей, баламалы, яғни тауар және
Сөйтіп, қаржының қаралған өзгеше белгілері бұл экономикалық категорияны
Жоғарыда айтылғандардың негізінде қаржының қысқаша анықтамасын былайша тұжырымдауға
Қаржының жұмыс істеуінің шарты — ақшаның болуы, ал
Қаржының мәні ақша нысанындағы құн қозғалысынан туындайды. Мұндай
Қаржының қажеттігі объективті мән-жайдан — тауар-ақша қатынастарының
Қаржы ресурстары болмаса, қаржы механизмі арқылы барлық жағдайға
Мемлекет, дәстүрлі функциялардан басқа, шаруашылық процестерді реттеу жөнінде
1.3 сызба. Қаржы қажеттігінін факторлары
Қаржысыз кеңейтілген негізде өндірістік капиталдардың жеке және қоғамдық
Елде жергілікті мәні бар міндеттерді шешуге бейімделген жергілікті
Сондықтан өтпелі кезеңде шаруашылық жүргізудің төменгі буындары мен
Мемлекеттік сектордың қызметімен байланысты қаржы қатынастары елеулі дәрежеде
2. Қаржының функциялары және рөлі
Қаржының мәні, іс-әрекет механизмі және рөлі оның функцияларынан
Қаржыға қатысты функция осы экономикалық категорияға тән қызмет
Қаржы басқа тым жалпы категориядан — ақшадан туындайтын
Қазіргі уақытта қаржының бөлгіштік және ұдайыөндірістік тәрізді екі
Бөлгіштік қатынастардың ерекше сферасы ретінде қаржының мәні ең
Жалпы қоғамдық өнімнің құны (оның ақша нысанында), сонымен
Қарамағында мақсатты арналымның қорлары қалыптасатын ұдайы өндірістік процестің
Қаржының көмегімен бөлгіштік процесс қоғамдық өмірдің барлық сфераларыңда
Бөлу функциясы қаржы құралдарын қоғамдық жалпы өнім мен
Қаржының бөлгіштік функциясының іс-әрекеті оның мәнінен: жиынтық қоғамдық
Қоғамдық өнімді бөлу алғашқы және кейінгі, немесе қайта
Алғашқы бөлу кезінде жиынтық қоғамдық өнімнің жалпы көлемінен
Қайта бөлу салалық, сондай-ақ аумақтық тұрғыдағы шаруашылық жүргізуші
Қаржы көмегімен ұлттық табысты бөлу және қайта бөлу
қаржылық - бюджеттік әдіс. Ол бюджетке табыстарды алғанда
несиелік - банктік әдіс. Ол уақытша бос қаржы
Қоғамдық өнімді құндық бөлудің процесі мемлекет белгілеген қаржы
Ұлттық табысты қаржы көмегімен қайта бөлудің негізгі мақсаттары
өндірістік емес саланы қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету; бұл
елдің жеке экономикалық аймақтары арасында қаржы ресурстарын мақсатты
қаржы ресурстарын маңызы зор прогрессивті салалардың айырықша дамуын
қаржы ресурстарын ұтымды түрде сала ішінде бөлу, ол
Сөйтіп, ұлттық табысты қаржы көмегімен бөлу және қайта
Қаржының қоғамдық өнімді бөлу және қайта бөлу процесіне
Демек, қаржы белгіштік функция арқылы ақшалай табыстарды қалыптастыру
Қорытындысында қоғамдық өндірістің барлық қатысушыларының нақтылы еңбек үлесі
Қаржы ұлттық табыс құрамындағы бастапқы табыстарды да, түпкілікті
Қаржының бөлгіштік функциясының жақтаушылары бөлу арқылы қаржы ұдайы
Қаржының бөлгіштік функциясы тұжырымдамасының жақтаушылары айқындамасындағы осал мезеті
Ұдайыөндірістік тұжырымдамасының жақтаушылары қаржы — бір стадияның емес,
қоғамдық ұдайы өндірістің барлық стадиялары бір-бірімен тығыз байланысқан;
қаржы қоғам қызметінің бүкіл сферасына — материалдық өңдіріске,
қаржы қоғамдық өндіріс қозғалысының барлық стадияларында пайдаланылатын бақылаудың
Қаржының табиғатын ақшаның қозғалысында анықтайтын қаржының бөлгіштік тұжырымдамасынан
Ұдайыөндірістік тұжырымдамасы жақтаушыларының қаржының мәнін осылай кеңінен ұғынуына
ақшалай табыстар мен қорларды жасау;
ақшалай табыстар мен қорларды пайдалану;
бақылау функциясы.
Қаржы көмегімен мемлекет өзінің иелігіне материалдық өндіріс сферасында
Бұл ақша қорларын (табыстарды) нақтылы пайдалану қаржының екінші
Коммерциялық есеп пен маркетинг операцияларын жүзеге асыруға байланысты
Бақылау функциясы қаржының бөлгіштік функциясынан туындайды және жиынтық
Бақылау функциясы қаржылық бақылауда — жалпы ішкі өнімді
Бақылау функциясы сандық түрде қаржы ресурстарының қозғалысы арқылы
Қаржының бақылау функциясының экономикалық мағынасы кәсіпорынның, фирманың шаруашылық
Қаржы мәселесі жөніндегі заңнамалардың бұлжымай сақталуын, мемлекеттік бюджет,
Қаржының бақылау функциясын жүзеге асырудың нысаны қаржылық көрсеткіштерді
Ұдайы өндіріс процесіндегі қаржының бақылау функциясының рөлі қаржылық
Қаржылық тәртіп оны бұзушыларға қаржы санкцияларын қолдана отырып
Қаржының бақылау функциясы қаржы органдарының сан қырлы қызметі
Нарықтық қатынастардың дамуы жағдайында бақылау жұмысының бағыттары, қаржылық
Қазіргі кезде қаржылық бақылаудың мынадай түрлерін ажыратады:
қаржылық-шаруашылық бақылау. Оны фирмалардың, кәсіпорындардың, бірлестіктердің, министрліктер мен
қаржылық-бюджеттік бақылау. Ол кәсіпорындар табысының (пайдасының) бір белігін
кредиттік-банктік бақылау. Ол фирмалар мен кәсіпорындарды несиелеу арқылы
Қаржы қоғамдық ұдайы өндірістің бөлу стадиясының құралы бола
Қаржы қоғамдық өндірістің барлық стадияларына (өндіру, бөлу, айырбастау,
Қаржының экономикалық процестерінің катализаторы болуға әлуеттік ерекшелігі бар
Қаржы ұдайы өндіріс процесіне екі түрлі ықпал жасайды:
а) сан жағынан, бұл бөлгіштік процестің үйлесімдерімен сипаталады;
ә) сапа жағынан, бұл қаржының шаруашылық жүргізуші субъектілердің
Қаржы микроэкономикалық дамудың тиімді ара қатысын белгілеуде, ұдайы
Қаржының экономикалык, рөлі мына бағыттардан көрінеді:
қаржы капиталдың айналымын тездете отырып, көсіпорындардың, фирмалардың өндірістік
кірістер мен шығыстарды ұдайы салыстырып отыру арқылы қаржы
қаржы ақша қорларын бөлу және қайта бөлу арқылы
қаржы ұлттық табыстарға қорлану және тұтыну қорларының үйлесу
қаржы ұлттық экономикада меншіктің сан алуан нысандарының және
Сонымен бірге қаржы оңтайлы ұлттық шаруашылықтың ара салмағын
Қаржы көмегімен жететін нәтижелерді бағалауға жалпы тәсілдеме қаржының
ұлғаймалы ұдайы өндірістің қажеттіліктерін қажетті қаржы көздерімен қамтамасыз
қаржыны қоғамдық өндірістің құндық құрылымын реттеу үшін пайдалану
қаржының әлеуметтік - экономикалық дамудың ынталандырмасы ретінде пайдалану
3. Қаржының басқа экономикалық категориялармен өзара байланысы
Қоғамдық өнімді бөлу процесі өте күрделі, мұның барысында
Баға — жұртқа мәлім, тауар құнының ақшалай тұлғалануы.
Алайда бағаның іс-әрекеті қорлардың тікелей жасалуын тудырмайды, ол
Қаржы көмегімен шаруашылық жоспарларымен және үйлесімдерімен белгіленген құн
Қаржы бағамен негізі қаланған үйлесімдерді нақтылайды. Қаржылық бөлудің
Баға амортизациялық аударымдардың көлемін анықтауда ерекше рөл атқарады.
Әсіреинфляция жағдайында Қазақстанда баға күшті өсті және бағаның
Қаржы еңбекке ақы төлеумен тығыз байланысты. Бағаның ізінше
Сырттай қарағанда еңбекке ақы төлеу қорын анықтауға баға
Ұлттық табысты бөлудің нәтижесі болып табылатын еңбекке ақы
Өндірістік емес сферада қызметкерлердің еңбекке ақы төлеу қоры
Барлық жағдайда экономикалық категория ретіндегі еңбекке ақы төлеу
Еңбекке ақы төлеу тұтыну стадиясында, яғни тауарлар мен
Жалақы мен қаржының іс-әрекет етуінің айырмашылығы:
қаржылық бөлудің шекарасы анағұрлым кең; жалақы тек еңбек
қаржы құнның біржақты қозғалысына қатысады, ал жалақы оның
Жалақы көмегімен v толық және m ішінара бөлінеді,
Қоғамдық өнім құнын бөлуге кредит те қатысады. Әрі
Банктердің ресурстары қайта бөлу стадиясында қалыптасатыны белгілі, яғни
Сонымен қатар қаралып отырған категориялардың арасында белгілі бір
Қаржы және сақтандырудың өзара байланысы мен өзара іс-қимылы
Қаржы есеп-қисаптармен және есеп айырысу жүйесімен өте тығыз
Экономикалық категориялардың өзара іс-қимылы туралы қаралған негізгі қағидалары
1.4. Қаржы қатынастарының объектісі ретіндегі каржы ресурстары мен
Қаржы ғылымы қаржыны тек экономикалык, категория, яғни айрықшалықты
Қаржы ресурстарыңда негізгі орынды таза табыс (пайда, қосылған
Қаржы ресурстарының қаржы қорларынан айырмашылығы бар. Қаржы қорлары
"Қаржы ресурстары" ұғымындағы оның екі жағын ажырата білген
1. Шаруашылық жүргізу практикасында "қаржы ресурстарының" ұғымы
2. Егер жиынтық өнімнің (с+v+m) материалдық-заттай және
Қаржы ресурстарын пайдалану (оларды пайдаланудың қор емес нысанының
Қаржы мен қаржы ресурстары — бара-бар ұғымдар емес.
Қаржы ресурстары жалпы қоғамдық өнімнің жартысын құра отырып,
Қаржы ресурстарының қозғалысы жиынтық қаржы балансында (қаржы ресурстары
4.1. Сызба. Қаржы ресурстары
Жалпы қоғамдық өнім
с v m
Материалдык шығындар Қажетті өнім Қосымша өнім
ӨЗІНДІК ҚҰН (ШЫҒЫНДАР)
Аморти-зациялык ауда-рымдар Айна-лымдағы қара-жаттар Материал-дық шы-ғындар құрамын-дағы тө-лемдер
Әлеуметтік қорларға аударылатын аударымдар (әлеуметтік салық) Таза табыс
Халықтан алынатын салықтар
Қарыздар мен лотереялар
Ерікті жарналар Жанама салықтар (қосылған құнға салынатын салық,
Роялти, бонустар
Табиғи ресурстар үшін төлемдер
Баждар, лицензиялар үшін төлемдер
Тіркеу алымдары
Табиғатгы қорғау қорына төленетін төлемдер Сырткы экономикалық қызметтен
Мемлекеттік мулікті сатудан (жекешелендіруден) түсетін түсімдер
Сыртқы көздерден түсетін түсімдер (қарыздар, трансферттер, гранттар)
Қаржы ресурстарының қүрамында олардың аса маңызды екі бөлігін
1) мемлекеттің кірістері. Олар республикалық және жергілікті бюджеттерде
2) бюджеттен тыс қаражаттар. Олар шаруашылық жүргізуші
Ақша нысанындағы қаржы ресурстарының басқа ресурстардан айырмашылығы болады.
Қаржы ресурстарының көздері қоғамдық өнім құнының барлық үш
Қаржы ресурстарының көздері макродеңгейде (мемлекет деңгейінде) және микродеңгейде
Макродеңгейдегі қаржы ресурстарының көздері:
жалпы ішкі өнім;
ұлттық байлық;
тартылған (қарыз) ресурстары;
Микродеңгейдегі қаржы ресурстарының көздері:
меншікті қаржы ресурстарының көздері: өнім өткізуден түскен табыс
субъектінің сыртқы экономикалық қызметі; мүлік (сатуға болатын ғимараттар,
шаруашылық жүргізуші субъектісінің меншікті қаражаттарына теңестірілетін қаражаттар (олар
тартылған қаражаттар (бұл кәсіпорынның қаржы рыногында — бағалы
қаражаттарды қайта бөлу тәртібімен алынатын көздер: жоғары инстанциялардан
Мыналар макродеңгейдегі қаржы ресурстарының негізгі түрлері болып табылады:
Макродеңгейдегі қаржы ресурстарының тұрлеріне мыналар жатады: шаруашылық жүргізуші
Қаржы ресурстары орталықтандырылған және орталықтандырылмаған болып бөлінеді.
Орталықтандырылған қаржы ресурстары бюджет және макродеңгейдегі ұдайы өндірістің
Ұлттық шаруашылықты қаржыландырудың мынадай бюджеттік әдістері болады:
Мемлекеттік күрделі жұмсалымдар (бұл әдіс экономиканы жандандыру, өндірістің
Мемлекеттік көтере сатып алу (оның көмегімен жиынтық сұраным
Субсидиялар (өтеусіз берілетін қаражаттар). Олардың мынадай түрлері болады:
Бірлескен кәсіпорындарға жұмсалатын инвестициялар.
Мемлекет тарапынан болатын жеңілдікті несиелендіру.
Орталықтандырылмаған қаржы ресурстары шаруашылық жүргізуші субъектілерде қалыптасады және
Қаржы ресурстарын босатып алудың мынадай жағдайлары болады:
айналым қаражаттарының айналымдылығын тездету;
өндірісті қысқарту;
тауар-материалдық құндылықтардын босалқы қорларын қысқарту;
материал сиымдылығын қысқарту;
меншікті қаражаттарды қарыз қаражаттарымен ауыстыру.
Ұдайыөндірістік процесті жандандырудың маңызды аспектісі ғылыми-техникалық прогресс болып
Қаржы ресурстарының бір бөлігі резервтерді - көлденең пайда
Ұдайы өндірістің мақсаттарын қамтамасыз етуден басқа қаржы ресурстарының
Қаржы ресурстарын өсірудің маңызды факторы қоғамдық еңбек өнімділігін
Екінші фактор — бұл материалдық шығындардың орнын толтыру
Қаржы ресурстарының өсуіне сонымен қатар жалпы алғанда қоғамдық
Перспективада ақша қорланымдары (табыс, қосылған құнға салынатын салық,
Еңбекке ақы төлеудің, тұтыну қорларының одан әрі өсуі
Мемлекеттің қаржы ресурстары көлемінің динамикасы мен құрылымының тенденциялары
1.5. Қаржы жүйесі және оны ұйымдастырудың кағидаттары
"Қаржы жүйесінің" ұғымы қаржы ұғымының одан әрі дамуы
Елдің біртұтас қаржы жүйесі тиісті ақша қорлары құрылып,
Сонымен бірге жалпы институционалдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі
Өзінің тарихи дамуында қаржы жүйесі ұзақ эволюциядан өтті.
Қаржы жүйесі терминінің жоғарыда келтірілген анықтамасында қаржының мәнділік
қаржы қатынастарының жиынтығы;
ақша қорларының жиынтығы;
басқарудың қаржы аппараты.
Ақша қорларының қозғалысына байланысты мемлекет, шаруашылық жүргізуші субъектілер,
Қаржы қатынастары негізінен мына екі сфераны қамтиды:
мемлекеттік бюджетке жинақталатын мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорларын қалыптастырып,
кәсіпорындардың орталықтандырылмаған ақша қорларының толық айналымын ортақтастыратын экономикалық
Қаржы қатынастары өзінің экономикалық табиғаты жөнінен бөлгіштік қатынастар
5.1. сызба. Қаржы жүйесінің функциялық белгісі (критерийі) бойынша
Қаржы қатынастарының буындарына тән болып келетін тиісті орталықтандырылған
Қаржының материалдық мазмұны өзінің көрінісін қаржы ресурстарын қалыптастырып,
Қаржы жүйесі интеграциялық тұрпатты жүйе болып табылады, оған
Каржы жүйесін сыныптаудың функциялық критерииінен басқа қаржы субъектілерінің
Буындардың сипаттамасының матасылған қатары ретінде жоғары элементтері болады:
Каржы жүйесін құрайтын жеке элементтердің орны мен рөлі
Мемлекеттің қаржысы - қоғамдық өнімнің құнын және ұлттық
Мемлекеттік бюджет - экономиканы, әлеуметтік-мәдени мұқтаждарды, қорғаныс пен
Мемлекеттік бюджеттен тыс қорлар - қорлардың үйымдық дербестігі
Қалыптасу кездері:
а) арнаулы мақсатты салықтар, қарыздар;
ә) бюджеттен берілетін субсидиялар;
б) қосымша табыстар мен үнемделген қаржы ресурстары;
в) ерікті жарналар және қайырмаддықтар.
Бюджеттен тыс қорлар толық көлемде ресурстарды мақсатты пайдалануды
Мемлекеттік кредит — мемлекеттік билік органдарының қарамағына уақытша
Қаржы жүйесіне жиі сақтандыруды да жатқызады, бірақ көптеген
Сақтандыру — шаруашылық жүргізуші субъектілерге келтірілген мүмкін болған
Сақтандыру – айрықшалықты, өзінің буындары бар сфера: әлеуметтік
Материалдық өндіріс сферасының шаруашылық жүргізуші субъектілерінің қаржысы қаржылардың
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының құрамына мыналар кіреді:
Материалдық өндірістің барлық кәсіпорындары және нарықтық экономика жағдайында
Коммерциялық емес сфераның қаржысы. Коммерциялық емес қызмет белгілі
Қаржы жүйесіндегі өндірістік емес сфера қаржысының орны мен
Бұл қосалқы жүйеде қаржы қатынастары түрлі мақсатты сипаттағы
Қоғамдық бірлестік — азаматтар мүдделерінің бірлігі негізінде біріккен
Қоғамдық ұйымдар қаржысының экономикалық мазмұны өзіне ақша қатынастарының
түрлі жарналар төлеумен, материалдық көмек көрсетумен және басқалармен
қоғамдық ұйымдардың қорларына аударылуы мүмкін ерікті қайырмалдықпен байланысты
мақсатты ақша қорларын қалыптастыру мен пайдалану жөніндегі қоғамдық
қоғамдық ұйымдардың жоғарғы және төменгі құрылымдары арасындағы ақша
қоғамдық ұйымдар мен оған бағынышты өндірістік құрылымдар арасындағы
Коммерциялық емес мекемелердің қаржы-шаруашылық қызметі қаржы ресурстарын пайдаланудың
Халықтың (үй шаруашлығының) қаржысы қаржы жүйесінің ерекше бөлігі
Сонымен бірге азаматтардың жеке-дара және шағын кәсіпкерлікпен айналысумен
Жеке меншік және мемлекеттік кәсіпорындардың қаржысы сферасының бастапқы
Қаржы қатынастарының нысандары мен ақша қорлары басқарылатын материалдық
Қаржы жүйесі ұғымымен қатар қаржы-кредит жуйесінің жалпылама ұғымы
Өзінің ортақ қағидалы біртұтастығына қарамастан, қаржы қатынастарын ұйымдастырудың
Қазақстан Республикасында макро- және микроэкономиканың қаржы жүйесін реттеліп
Бүгінде Қазақстанның қаржы жүйесінің құрамы қаржы қатынастарының біршама
мемлекеттің бюджет жүйесі;
арнаулы бюджеттен тыс қорлар;
мемлекеттік кредит;
жергілікті қаржы;
шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы;
халықтың қаржысы.
Қаржы қатынастарының алғашқы үш бөлігі жалпы мемлекеттік, яғни
Жергілікті қаржы мемлекеттің қаржы жүйесінің маңызды құрамы болып
Жалпы, қаржылардың бүкіл құрамы екі ірілендірілген бөлікке біріктіріледі:
мемлекеттік және муниципалдық қаржы;
шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы.
Мемлекеттің қаржысы қаржы ресурстарының орталықтандырылған қорын жасаудың экономикалық
Кредит қатынастарының қаржы қатынастарынан айырмашылығы болғанымен мемлекеттік кредит
Қаржы қатынастары сфераларының әрқайсысының ішінде буындар бөлінеді, оның
Қаржы жүйесінің әр буыны өз кезегінде буыншаларға (ондағы
Мемлекеттердің көпшілігінде қаржы жүйесін құрудың қағидаты - фискалдық
Қаржы жүйесінің функциялық құрылысы мынадай негізгі қағидаттарды қанағаттандыруы
- біріншіден, қаржы жүйесінің жеке алынған әрбір буыны
- екіншіден, тұтастай алынған қаржы жүйесі әрбір нақты
Қаржы жүйесін құрудың негізіне мына қағидаттар қойылған:
Қаржы жүйесін ұйымдастыруда централизм мен демократизмнің үйлесуі. Мемлекеттік
Бұл қағидат жергілікті қаржы органдарының тиісті жергілікті әкімшілікке
Салалық қаржыларды басқарудағы демократиялық негіз шаруашылық жүргізуші органдарға
Кәсіпкерлік секторда қаржы дербестігі неғұрлым толық көрінеді: оның
Ұлттық және аймақтық мүдделерді сақтау. Аймақтарды дамытудың әлеуметтік
Қаржы жүйесі бірлігінің қағидаты орталық қаржы органдары арқылы
Қаржы жүйесінің жеке құрамды элементтерінің функциялық арналымының қағидаты
Бюджеттен тыс қорлардың (ресурстардың) мақсатты міндеттерін тиісті аппаратар
Ұлттық шаруашылықты басқарудың сатылас қағидаты жоғары органдар (министрліктер,
Қазіргі кезде қаржы жүйесі терең өзгерістерге ұшырап, қайта
Нарықтық қатынастарға көшу барысында қаржы жүйесінің рөлі мен
Қаржы және ең алдымен бюджет жүйесі жалпы ішкі
Қоғамда істің жайы қаржы ахуалымен анықталады, сондықтан тұрақтану
Сырқы экономикалық қызметті жандандыру, ішкі өндіріс есебінен тұтыну
ӘДЕБИЕТТЕР
Қазақстан Республикасының Конституциясы. — Алматы: Қазақстан, 2000.
Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер
Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі. Қазақстан Республикасының кодексі. Егемен
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Әмірқанов Р.Ә., Тұрғұлова А.Қ. Қаржы менеджменті. Оқу құралы.
Бабич А.М., Павлов Л.Н. Финансы. Учебник. — М.:
Балабанов А.И., Балабанов И.Т. Финансы. Учебное пособие. -
Балабанов И. Т. Основы финансового менеджмента. Учебное пособие.
Берлин С.И. Теория финансов. Учебное пособие. — М.:
Госшенко Л. Н. Страхование. Учебное пособие. — Алматы:
Дробозина Л.А. Финансы. Учебник для вузов. — М.:
Дюсембаев К.Ш. Ананлиз финансового положения предприятия. Учебное пособие.
Елубаева Ж.М., Бюджетная система Республики Казахстан: теория, практика
Заяц Н.Е., Фисенко М.К., Бондаръ Т.Е. и др.
Зейнельгабдин А.Б. Финансовая система: экономическое содержание и механизм
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы. Алматы: 2005
Ильясов К.К., Исахова П.Б. Расходы государственного бюджета. Учебное
Интыкбаева С.Ж. Фискальная политика и ее роль в
Құлпыбаев С. және басқалары. Қаржы теориясы. Оқу құралы.
Мамыров Н.К., Саханова А.Н. и др. Государство и
Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник.
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет
Финансы. Учебник для вузов. Под. ред. М.В. Романовского.
Финансы, денъги, кредит. Учебник. Под.ред. О.В. Соколовой. -
Финансы. Денежное обращение. Кредит. Учебник для вузов. Под.
Қлиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Оқулық. - Алматы: 2003.
* Алғашқы бөлу деп откізілген құнды болшектеу процесі
** с — ондірістің материалдық шығындары; V —
* "Пайда" термині Қазақстанда таза табысқа ауыстырылған.
Қаржы жүйесі
Қосалқы жүйелер
Салық
Бюджет
Сыртқы экономикалық қатынастардың
Қаржы, жоспарларының есептін, статистиканың
Нормативтік-заңнамалық қамтамасыз етілуінің
Қаржылық бақылаудың
Қаржыны автоматтандырылған басқарудың
Кадрмен қамтамасыз етудің
Негізгі қосалқы жүйелер
Қамтамасыз етуші қосалқы жүйелер