Мазмұны
Кіріспе..................................................................3-6
І Оқу іс - әрекеті
ғылыми – теориялық негіздері
Жеке тұлғаның даралық психологиялық ерекшелігі ретіндегі
мінез – құлыққа ғылыми теориялық талдау..........................7-17
Мінездің құрылымы мен қасиеттеріне психологиялық - педагогикалық сипаттама...........................................................17-25
Оқу іс - әрекеті барысында мінез-құлықты қалыптастыратын негізгі
шарттар.............................................................25-31
ІІ Бастауыш сынып оқушыларының оқу іс
2.1 Оқу іс - әрекеті барысында мінез –
анықтау эксперименті......................................32-41
Оқу іс - әрекетінде мінез – құлықты түзету
жұмыстары.......................................................41-61
Зерттеу нәтижелерін жинақтау.........................................61-62
Қорытынды...........................................................63-65
Пайдаланған әдебиеттер тізімі..............................................66-69
Қосымшалар.........................................................70-74
Кіріспе
Тәуелсіз еліміздің «Білім туралы» заңына сәйкес
Оқу іс-әрекетінің дамуы үшін оқушы бойында
Психологтардың пайымдауынша, іс-әрекетсіз ұстаз болғанымен іс-әрекетсіз
Оқу іс-әрекетімен мінез-құлық арасындағы өзара
Бастауыш сынып оқушыларының мінез-құлқын қалыптастыруда сыныптан тыс жұмыстардың маңызы
Адам әрекетінің барлығы бір мақсатқа, бір мүддеге саналы түрде
Осындай мақсаттардың бірінде адамның оқу іс - әрекетін алуға
Мінез – құлық қазіргі таңда өзекті тақырыптардың бірі. Оқу
Жоғарғы сынып оқушыларында оқу – тәрбие процесін ұйымдастыруда мінез
Зерттеу мақсаты - оқу іс - әрекетінде жоғарғы сынып
Зерттеу нысаны - жоғарғы сынып оқушыларының оқу іс
Зерттеу пәні - мінез акцентуациясының оқу іс -
Зерттеу жұмысының болжамы - оқу іс - әрекеті барысында
Зерттеу міндеттері:
- Зерттеу тақырыбының теориялық негізін талдау.
- Зерттеу мәселесінің практикалық маңызын негіздеу.
- Оқу іс - әрекетінде мінез – құлықтың калыптасуын
- Оқушылардың мінез акцентуациясын оқу іс - әрекетінде
- Зерттеу жұмысының нәтижелерін сараптау.
Зеттеу әдістері - ғылыми еңбектерге теориялық талдау жасау әдісі,
Зерттеудің әдіснамалық негізі - Зерттеу жұмысының теориялық -
Зерттеудің теориялық маңыздылығы – зерттеудің ғылыми әдістерін мақсатты
Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы – зерттеу нәтижелері жоғарғы сынып
Зерттеу базасы Алматы қаласы № 59 гимназиялық мектеп
Диплом жұмысының құрылымы - кіріспе, екі тарау, қорытынды, пайдаланылған
Зерттеу кезеңдері
Зерттеудің бірінші кезеңінде мәселенің ғылыми-ізденістері құрастырылды. Сонымен қатар
Зерттеудің екінші кезеңінде оқу іс-әрекеті барысында мінез акцентуациясын қалыптастыру
Психокоррекциялық жаттығулар ұсынылды.
Зерттеудің үшінші кезеңінде зерттеу жұмысымызға теориялық және тәжірибелік
І Оқу іс - әрекеті
ғылыми – теориялық негіздері
1.1 Жеке тұлғаның даралық психологиялық ерекшелігі ретіндегі
мінез – құлыққа ғылыми теориялық талдау
Әрбір адам басқа адамдардан өзінің даралық өзгешелігімен ерекшеленеді. Бұл
Мінез - әрбір адамның жеке басына тән өзіндік психологиялық
Мінез – бұл адамның әлеуметтік мінез – құлқының ерекшелігі
Іс - әрекеттің әр түрлі болуына және одан алатын
Мінездің мәнерлі белгілері. Мінез тек қылық пен қимыл –
«Көз – адам жанының айнасы» деген сөз бар. Шынында
Мінез адамның сырт қалпынан да байқалады. Мәселен, тәкаппар адамдар
Мәселен, жарамсақтық кейде айлакерлік пен сатқындықты бүркемелеп тұруы мүмкін.
Мінезді оны қалыптастыратын өмір жағдайларынан бөліп алып қарайтын метафизикалық
Идеалистер мінезді туа бітетін кең өмірде өріс алатын адамның
Адам мінезінің даралық ерекшелік екендігін ғылым тарихында тұңғыш рет
И.Кант (XVIII ғ.) мінезді темпераментпен салыстыра отырып, оны адамда
Психологиялық - педагогикалық зерттеулерде бала мінез – құлығының ауытқу
Зерттеулердің басым көпшілігі қиын балалардың тұлғалық ерекшеліктерін тануға арналған.
А.Д.Савченко өзінің бала қылығы және олардың себептері туралы деген
Жағымсыз реакциялар, соған сәйкес мінез-құлықтың еркелік, қыңырлық, қиқарлық, эмоционалды
-талап қоюдың жүйелігі мен дәйектілігінің қалыс қалуы;
-шамадан тыс еркелету;
-ата-ана тарапынан бақылаудың болмауы;
Л.Ф.Островская өз зерттеулерінде еркелікке бейім балалардың жас ерекшелік және
В.Д.Шадриков негативті мінез-құлық ерекшеліктері дұрыс құрылмаған тәрбиенің нәтижелі болуы
Олай болса эмоционалды қызбалық және ұшқалақтық немесе баладағы танымдық
-түсінбеушілік;
-қабыл алмау;
-тоталитарлық сәйкессіздігі;
-балалармен қарым-қатынасындағы икемсіздігі;
-балаға қараудағы бір қалыпсыздығы;
-ата-аналардың өзара қатынасындағы келіспеушіліктері;
Отбасы жағдайындағы осындай мәселелерді ескерген автор бала мінез-құлқының бұзылуына,
Сонымен Р.В.Овчарова және басқа да ғалымдардың зерттеулерімен келісе отырып,
1. Әлеуметтік-педагогикалық қараусыз қалу, бұл арада бала өзінің
2. Терең психикалық дискомфорт бұл отбасы өзара қатынасының сәтсіздігінен,
3. Жас дағдарысы, мінез акцентуациясы және басқа да себептерге
4. Өз ойын білдіруде парасатты белсенділік танытудан, пайдалы әрекет
5. Қараусыздық, қоршаған ортаның теріс ықпалын және оның негізінде
Осы аталған себептердің қатарында әсіресе баланың әлеуметтік-психологиялық қараусыздығы, оларға
Психологтар бастауыш мектеп жасындағы оқушының жеке тұлғасының қалыптасуындағы оқу
Осы жастағы оқушылардың қарым–қатынастарының ерекшеліктерін сипаттай келе, Л.И.Божович, В.В.Давыдов,
Психологтардың ойынша бастауыш мектеп жасындағы балалардың өзара қатынастарының негізгі
Баланың ересектермен қарым – қатынастарының жүйесі жеке қарым –
Баланың мектептегі өзгерістерден кейін өмірлік тәжірибесі пайда болады, құрбыларының
Бастауыш мектеп жасындағы балалардың ересектермен қарым – қатынасы олардың
Бастауыш сынып оқушыларының денесінің барлық организмдері
Оқуды өзінше іс- әрекеттің бір түрі
- берілген тапсырманы орындау үшін
- тапсырманы жауап іздестіру ретінде
Оны орындау үшін үлгі мен
Тапсырманы қалай орындауды және пәндер
Бастауыш сынып оқушаларының негізгі таным процестері:
Мектепке келген бала көбінесе сырттай ашық және
Бастауыш сынып кезеңі – мектеп өмірінің басы. Бұл жаста
Мінез – адам өмірін бейнелей отырып, сонымен бірге өмір
1.2 Мінездің құрылымы мен қасиеттеріне психологиялық -
педагогикалық сипаттама
Адам мінезінің құрылымы әрқилы қасиеттер жиынтығынан тұрады. Дегенмен, кейбір
Мінездің табиғи және әлеуметтік жағы. Мінез туыстан пайда болмаса
Жүйке жүйесінің типінен басқа мінезге ағзаның басқа да ерекшеліктері:
Сондай - ақ орныққан мінез бітімі де адамның
Әр адамның мінезінен тұрақты қасиеттердің бірлігін іздестіруіміз қажет. Мінездің
Мінез – құлықтың көзге түсерліктей өзгеруі психикада уақытша жағдайларға
Мінез - өмірлік әсерлердің күрделі жиынтығының бейнесі бола отырып,
Мінез адам қасиеттерінің тұтас жүйесі. Мінез – бір –
И.П.Павлов гештальт – психологтарды қатты сынға ала отырып, мінездің
Адамның мінезін, оның құрылысын немесе құрылымын анықтау дегеніміз –
Мінез динамикасы сыртқы шындық динамикасына тәуелді болады, оның түрліше
Біз қалыптасқан мінез құрылымынан, ең алдымен, оның екі жағын
Жеке адамның мінез құрылымын талдағанда оның объективтік шындыққа жетекші
Сыртқы ортаның талабына сәйкес тәрбие әсерлеріне, өмір жағдайларына байланысты
Жеке адамның әр түрлі бағыты оның жеке ұмтылыс, талаптарын
Кеңес адамдарының жеке басының қажеттілігімен мүдделері қоғамдық мұқтаждықтарымен тығыз
Мінездің әр түрінде темперамент пен мінез-құлықтың эмоциялық-еріктік өзгешеліктері бекіп
Мінез құрылымындағы сенім. Қалыпқа түскен адамгершілігі айқындала бастаған мінездің
Адамның жеке бастық сенімінің негізі болып табылатын адамгершіліктік дүниетаным
Кеңес адамдарына тән сенімділік – мінездің ұмтылушылық, принциптілік, оптимизм,
Мінез құрылымындағы қажеттілік пен мүдде. Қажеттілік пен мүдденің басымдылығына
Мінез құрылымында еңбек ету қажеттілігінің, қоғамдық мүдденің басым болуы
Мінез құрылымындағы интеллект. Мінез туралы сөз болғанда ойлау үрдістері
Адамда байқағыш, жазбай танитын қасиеттің болу-болмауы, өзгермелі ортаны тез
Ақыл – ой жұмысының әдістері (жұмыстағы жоспарлық, орнықтылық, үстірттілік,
Мінез құрылымындағы ерік. Қалыпқа түскен ұнамды мінездің өзегі –
Ерік – жігердің бекуімен бірге мінез орнығады. Ол сыртқы
Жігерлі мінез нақтылығымен, тұрақтылығымен және дербестігімен, көзделген мақсатқа жетуге
Мінез құрылымындағы сезім. Сезім дегеніміз - әлеуметтік және табиғи
Сезімдер белгілі қажеттілік және мүдде, түсінік және ұғымдар, талғам
Сөйтіп, сезім – адам мінезінің сапалық өзгешеліктерінің көрсеткіші болып
Сезімнің көзге түсуінің сипаты әлеуметтік этикалық тежеулерінің өршіп өрістеуіне,
Чехов әйелі О.Л.Книппер – Чехова былай деп жазған еді
Мінез құрылымындағы темперамент. Мінездің табиғи негізі – жоғары жүйке
Темперамент мінездің басқа да жақтарын, мәселен, сезімнің тонусына (құбылуы)
Бірақ темпераменттер психикалық қасиеттердің басқа жақтарымен де байланысып жататындығын
Қалыптасқан әдетпен дағды, мінез бітістері темпераментке әсер етеді.
Мінездің құрылымы мен жеке адамның қылығы тек қазіргі
Түрлі жағдайларда адамға өткенде және не қазірде қойылатын талап-тілектерге
1.3 Оқу іс – әрекеті барысында мінез –
негізгі шарттар
Бастауыш мектептің негізгі міндеті – баланың бастапқы тұлғалық қалыптасуын
Өсіп дамып бала бойында алуан түрлі қасиеттер байқалады. Осы
Бала мінезін тәрбиелеудің сан қырлы жолдары бар. Психологиялық –
Оқушының мінез – құлқын қалыптастыратын негізгі шарттар:
1. Оқушының тәртібін сабақ үстінде және сабақтан тыс кезеңде
2. Оқушының қызметін талдау. (Әр пән бойынша дәптерлерін, бақылау
3. Оқушыдан оны не қызықтырады және жақсы көретін сабақтары
4. Достары жөнінде әңгіме жүргізу.
5. Оқушы жөнінде достарымен, ата – анасымен әңгіме жүргізу.
6. Бала мектепке үлкен қызығушылықпен келеді, ең негізгі шарт
7. Бала бойындағы қиындықтарды дер кезінде анықтап, түзету жұмыстарын
8. Оқушыларды қанағаттандыратын эмоционалдық жағымды өзара қарым –
9. Бастауыш сынып оқушыларында өткізілетін оқу тәрбие жұмыстарын педагогикалық
10 Сапалы тегін қосымша білімге балалардың қолын жеткізу (үйірме,
Қозғап отырған мәселеміз оқушылардың жеке басының қасиеттерін зерттеу
Әрбір оқушының жеке басын тәрбиелеудің стратегиясын білу үшін сынып
Оқу іс-әрекеті арқылы шығармашылық мінез-құлықты қалыптастыру бір жағынан оқу
Бастауыш сыныптағы жұмыс мазмұны әр түрлі іскерліктерді, дағдыларды жетілдіруге
Ол үшін бастауыш сыныптағы жұмыстарды ұйымдастырудың ең тиімді деген
Бастауыш сыныпта жүргізілетін жұмыстар пәннің негіздерін оқушыларға
Бір қатар мектептер бастауыш сыныптағы жұмыстарды оқушылардың көпшілігі
Соңғы кездерде бастауыш сыныптағы жұмыстарды қызықты етіп жүргізуде пән
Бастауыш сыныптағы жұмыстар белгілі бір мақсатқа сай жүйелі де
Оқушылардың пәнге деген ықыласы артып, қызыға бастаса, онда пәнді
Бастауыш сыныптағы жұмыстар оқушылардың пәндік білімін дамытып
Оқушылардың пәнге қызығуын оқу бағдарламасы шеңберінде қанағаттандыру мүмкін емес,
Оқушыларды оқу іс-әрекеті барысында мінез-құлқын қалыптастырудың психологиялық және педагогикалық
Осындай формада жүргізілген жұмыстар арқылы оқушылар өздерінің әртүрлі іс-әрекетті
Мінез – құлқында қиындығы бар оқушыларды анықтап, қиындықтар не
1- кесте.
№ Мінез – құлқындағы қиындықтардың түрлері. Зерттеген психологтар. Мінез
1. Эмоциялық өріс (сезім әрекетіне бой алдырғыш) ашуланшақ, долы,
А.А. Нурахунова,
В.В.Степанова Отбасының әлеуметтік тұрмысына байланысты: (толық емес отбасы, жағдайы
2. Еріктік өріс (ашушаң, қыңыр, сенімсіздік, қызғаншақтық, өтірік айту,
Л.С.Выготский Жеке тұлғаның дамуында психологиялық бірізді жүйенің болмауынан.
3. Танымдық өрісінің бұзылуы. Бала дамуындағы өнімсіз әрекеттер, дұрыс
Л.В.Занков,
А.Н.Леонтьев,
Л.А.Венгер. Психологиялық заңдылықтар бойынша жеке тұлғаның бойындағы қабілеттіктерді байқап,
Ежелден мәлім қағида – адам бойындағы таза қасиеттердің пайда
Мектепке балалар көбінесе отбасының мінез – құлқы қалыптасып келеді
- баланың өз қолынан келетін іске толық ерік беруі.
-баланы еркіне жіберу оны ерлікке, батырлыққа үйретсе, тәртіпке бағындыру
Бастауыш сынып оқушыларының мінез-құлқындағы шығармашылық қабілеті әр
ІІ Бастауыш сынып оқушыларының оқу іс
мінез – құлық ерекшеліктерін зерттеу жолдары
2.1 Оқу іс - әрекеті барысында мінез – құлықтың
анықтау эксперименті
Бастауыш сынып оқушыларының оқу іс-әрекеті барысында мінез-құлық ерекшеліктерін зерттеу
Анықтау эксперименті
Қалыптастыру эксперименті
Жалпы зерттеу экспериментіне Тараз қаласындағы Ж. Жабаев атындағы №5
Бірінші кезеңде эксперименттің анықтау бөлімі жүргізілді. Оның барысы бойынша
1. Айтбаева Дина – екінші сынып оқушысы. Әрдайым сабырлы,
2. Алтынбек Дастан – екінші сынып оқушысы. Жас ерекшелігіне
3. Әбілхан Сабина – тұйық, сабақ үстінде артық қимыл-әрекет
4. Амангелдіұлы Ғалым – ұшқалақ, шыдамсыз, тынымсыз. Сабақ үстінде
5. Байтуров Осман – қимыл-әрекеті баяу, сабырлы, ұстамды, көп
6. Байзауыров Абылайхан – сабырлы әрі ұстамды. Өз ойын
7. Балтабай Рауан – тұйық мінезді, көп сөйлемейтін бала.
8. Беридза Диана – тынымсыз, қимыл-әрекеті жылдам. Берілген тапсырмаларды
9. Бекжігітова Мөлдір – ұстамды, шыдамды, бірқалыпты. Мінезі бар
10. Бигельдиева Сымбат – эмоциялық ерік сферасы бір қалыпты,
11. Дулатқызы Аружан – көңіл-күйі тұрақты, байсалды, ұстамды қыз
12. Қалметова Адина – қимыл-әрекеті жылдам, белсенді қыз бала.
13. Қалымбет Айбек – ашық мінезді, тынымсыз ұл бала.
14. Қадыралыұлы Ағаділ – көңіл-күйі тұрақты, ұстамды, сабырлы ұл
15. Жалқожа Марат - көңіл-күйі өзгермелі, шыдамсыз және тынымсыз
16. Нарк Санжар – ұшқалақ, шыдамсыз, тынымсыз ер бала.
17. Молдабаев Елдос – қимыл-әрекеті жылдам, ұстамды, шыдамды ұл
18. Оралбеков Исабек – қимыл-әрекеті жылдам, шыдамсыз, тынымсыз ер
19. Оспаналиева Құралай – ұшқалақ, шыдамсыз қыз бала. Қимыл-әрекеті
20. Өмірзақова Әсел – ұстамды, шыдамды қыз бала. Қимыл-әрекеті
Анықтау экспериментінің алғашқы бөлімінде жүргізілген бақылау нәтижесінде оқушылардың мінез
Сынаулышыларға алдарына таратылған таза параққа өз ойындағы кактустың бейнесін
Тапсырманы орындап болғаннан кейін, оқушылардың жұмыстарына нәтижені өңдеу критерийлеріне
2 – кесте.
№ Орындау нәтижесі. Мінез – құлық белгілері.
1. Егер кактус парақтың бетінде – ірі, үлкен ортада
2. Егер кактус парақтың жоғары бөлігінде салынса -
3. Егер кактус парақтың төмен жағында кішкентай болып салынса-
4. Кактустың инелерінің көптігі - Агрессияның белгісі.
5. Инелері үшкір, ұзын, жиі болып салынса -
6. Инелері майда, сирек орналасса - Өз
7. Кактустың контуры бір үзілмейтін сызықпен салынған болса -
8. Кактустың контуры жиі үзілген сызықпен, болмаса штрих
9. Сызықтары ирек (кактустың ішінде) Интроверт, тұйық, сақ
10. Жалғыз кактус - Экстроверт, көп көңілді тек өзіне,
11. Кактустың айналысындағы кактустар - Демонстрант, ашық, ұйымшыл,
12. Ашық түстерді қолданса - Оптимист, өмірде
13. Қара, қоңыр түстерді қолданса немесе штрихтаса -
14. Кактусты әшекейлесе, гүл салса - Нәзік
15. Кактусты ыдысқа салу - Жанұядағы қамқорлыққа ұмтылу,
16. Шөлдегі немесе ыдыссыз салынған кактус - Жалғыздықты
Бұл критерийлерге қосымша ретінде нақтылау мақсатында оқушыларға сұрақтар қойылды.
3-кесте.
№ Қойылған сұрақтар. Жауабына сәйкес белгілер.
1. Бұл кактус жабайы ма? Жауабына байланысты жанұя қамқорлығына
2. Инелері қолға қатты батады ма, ұстауға болады ма?
3. Кактус баптағанды қамқорлықты ұнатады ма? Өзіне назар
4. Кактус жалғыз өседі ме, жоқ па? Ұйымшылдық деңгейі
5. Кактус өскенде қалай өзгереді? Мінез – құлқының өзгеру
Тапсырманы орындау нәтижесі ұсынылған критерийлерге сәйкес талданып, өңделді де,
Айтбаева Дина – жанұя қамқорлығына ұмтылады, агрессия байқалмайды,
өзіне назар аударғанды қаламайды, ұйымшылдық деңгейі төмен, өсе келе
Алтынбек Дастан – жанұя қамқорлығын қажет етеді, агрессия бар,
назар аударғанды ұнатпайды, ұйымдастырушылық қасиеті жоқ, өзінің кішкентай екенін
Әбілхан Сабина – агрессия деңгейі орташа, өзіне назар аударғанды
ұнатпайды, ұйымшылдық деңгейі төмен, өзіне сенімсіз, көп көңілді өз
Амангелдіұлы Ғалым - өзіне көңіл аударғанды жақсы көреді, агрессия
басым, ашуланшақ, жанұя қамқорлығын қажет етеді, ұйымшылдық деңгейі нашар,
Байтуров Осман - өзіне біреудің назар аударғанын ұнатпайды,
ұйымшылдық деңгейі төмен, мінез – құлқында өзгерістер пайда болуда,
Байзауыров Абылайхан – көпшілікте болғанды ұнатады, бойында агрессия
байқалады, өзіне көңіл аударғанды ұнатпайды, жалғыздықты сезінеді, өскенде күш
Балтабай Рауан – мейірімді, коммуникативтік қасиеттері нашар дамыған,
өзіне сенімсіз, жалғыздықты сезінеді, жанұядағы нашар психологиялық ахуал байқалады,
8. Беридза Диана - өзін-өзі жоғары бағалайды, өзіне көңіл
9. Бекжігітова Молдір - өз-өзіне бағасы жоғары, интроверт, тұйық
10. Бигельдиева Сымбат - өзін-өзі жоғары бағалайды, коммуникативтік қасиеттері
11. Дулатқызы Аружан – жанұядағы қамқорлыққа ұмтылады, агрессия, өзіне
12. Қалметова Адина - өз-өзіне бағасы жоғары, ортада болғанды
13. Қалымбет Айбек - өз-өзіне бағасы өте жоғары, бірінші
14. Қадыралыұлы Ағаділ – ортада болғанды ұнатады, демонстрант, жанұядағы
15. Жалқожа Марат – ортада болғанды ұнатады, көсем болуға
16. Нарк Санжар – ортада болғанды ұнатады, көсем болуға
17. Молдабаев Елдос – агрессия деңгейі басым, өзіне назар
18. Оралбеков Исабек – ортада болғанды ұнатады, агрессия, ашық,
19. Оспаналиева Құралай - өзін-өзі жоғары бағалайды, агрессиялық басым,
20. Өмірзақова Әсел - өзіне сенімсіз, интроверт, тұйық, сақ
Көріп отырғанымыздай, «Кактус» әдістемесінің нәтижесі бақылау барысында алған мәліметтермен
Ұсынылған 4-ші кестеде. Оқу іс-әрекеті барысында екінші сынып оқушыларының
2.2 Оқу іс - әрекетінде мінез – құлықты
Оқу іс - әрекеті барысында мінез – құлықтың қалыптасуын
Оқушылармен психокоррекциялық жұмыс психологиялық түрде дұрыс дамыған балаларға да,
Түзетүші және дамытушы жұмыстардың ұйымдастырылуы белгілі – бір талаптарға
Түзету – дамыту жұмыстарының мазмұнын жоспарлау барысында жалпы жас
Сонымен, психокоррекция дегеніміз – бұл адамның әлеуметтік бейімделуіне ықпал
Оның мақсаты: баланың психикалық дамуына түзету енгізу, қалыптасып келе
Балаларға психокоррекциялық жұмысты жүргізудің міндеттері:
1. Бала тұлғасын, оның эмоциялық күйін, оқу мотивациясының деңгейін,
2. Баланың тұлғасының дамып, қалыптасуына ықпал етуі, жанын жаралаушы
3. Микорәлеуметтік – педагогикалық «бетімен кетушілікті» (запущенность) жеңу және
4. Психологиялық жарақаттаушы жағдайларды шешуде, қоршаған ортамен жағымды қатынас
5. Жоғары эмоциялар және әлеуметтік қажеттіліктерді (танымдық, этикалық, еңбек,
6. Балалар ұжымында қабылдау, мейірімділік, ашықтық және өзара түсінушілік,
7. Жеке топтарда ата – аналар мен тәрбиешілерге ұсыныстар
Психокоррекциялық ықпалдың бес бағыты қарастырылады:
1. Жеке психикалық функциялар мен компоненттерде түзету жұмыстары (назар,
2. Психокоррекциялық ықпалдың директивті немесе директивті емес бағыты.
3. Индивидке немесе отбасына бағытталған психокоррекция.
4. Жекелік немесе топтық сабақтар үлгісіндегі психокоррекция.
5. Психокоррекция жүйкелік – психикалық науқастарды кешенді емдеу психотерапиясындағы
Психокоррекциялық ықпалдың сонымен қатар бағадарлама құру формалары да жіктеледі:
- коррекцияның жалпы моделі: сабақ жүктемесін құрастыруды баланың жеке
- коррекцияның типтік моделі: тәжірибеге негіз етіп, түрлі жетекші
- коррекцияның жеке моделі: баланың жеке психикалық дамуын, қызығушылығын,
- стандартты бағдарламада: қажетті құрал – жабдықтар қатысушыға қойылатын
- еркін бағдарламада: психолог психокоррекциялық мақсат, міндеттерді еркін жоспарлайды
Психокоррекциялық жұмыста әсер ету деңгейі психологтың кәсіби біліктілігі мен
Теориялық жағынан (баланың психикалық даму заңдылығы мен жас кезеңдерін,
Тәжірибелік жағынан кәсіби деңгейде психокоррекциялық әдістер мен әдістемелерді
Жеке тұлғалық дайындығы жағынан психологтың жеке басында алдымен өз
Психокоррекциялық бағдарлама құруда ескерілетін ұстанымдар: жас және дара дамудың
Әр түрлі коррекциялық бағдарламаны құрастыруда осы ұстанымдарға сүйену қажет:
1.Коррекция, алдын – алу және дамыту міндеттерінің жүйелілік ұстанымы.
Онтогенезді психиканың даму сипаты мен оның күрделілігін жүйелі есепке
Мақсаты мен міндеттері үш деңгейлі мақсат жүйесінде қалыптасуы қажет:
1. Коррекция арқылы – дамудағы ауытқу мен бұзылысты ескеру,
2. Профилактикалық (ағарту) – дамудағы ауытқу
3. Дамыту – даму маңызын қолайлы ету және
Коррекциялық – дамыту іс - әрекетіне мақсатпен міндеттерді анықтауда
2. Диагностика мен коррекция бірлігі ұстанымы. Тапсырыс берушіге психологиялық
3. Каузальді тип – түзетудің артықшылық ұстанымы. Ең сәтті
4. Коррекцияның іс - әрекеттің ұстанымы. Іс - әрекеттің
5. Клиенттің жас кезеңі – психологиялық және дара
6. Психологиялық әсер етудің кешенді әдістер ұстанымы. Тәжірибелі психолгияның
7. Коррекциялық бағдарлама таяудағы әлеуметтік ортаны белсенді қатыстыру ұстанымы.
8. Психикалық процестерді түрлі деңгейде ұйымдастыру тірегі ұстанымы. Нақты
9. Күрделендіру ұстанымы. Әрбір топ ең төменгі қарапайымнан,
10. «Жоғарыдан төмен» коррекциялық ұстанымы. Л.С.Выготский ұсынған коррекция
11. «Төменнен жоғарыға» коррекциялық ұстанымы. Коррекция жұмысының негізгі
Бастауыш сынып оқушыларының мінез – құлық ерекшеліктерін оқу іс
Үш кезеңнен тұрады:
1. кезең – түзету тобына бағдарлы кезең 2 сабақ
2. кезең – қайта қалыптастыру кезеңі 7 сабақ
3. кезең – бекіту кезеңі 1 сабақ
Әр сабақ үш бөлімнен тұрады: серіктіру (2 – 3
Жалпы, түзету жұмысының бағдарламасы 10 сабаққа негізделген. Әр сабақ
Құрастырылған түзету сабағының бағдарламасы ұсынылады
Бастауыш сынып оқушыларының мінез – құлқын түзетуге және дамытуға
Күні: 19.02.2007ж.
Сабақ № 1
Сабақ мақсаты: Түрлі мінез қасиеттерін салыстыруға, өзге адамның эмоционалдық
Сабақтың барысы:
1. Танысу дәстүрі:
Тренинг қатысушыларының есімдері карточкаларға жазылып, белгіленіп қойылды. Әр қатысушы
2. Топта қабылданатын тәртіптер: таныстық жүзеге асқаннан кейін топ
1. Қарым – қатынаста сенімділік орнату;
2. «Қазір және осы жерде» принципі бойынша қарым –
3. Тұжырымдарын өзіндік деңгейден жеткізе білу;
4. Қарым – қатынаста шынайылылық орнату;
5. Топтағы болып жатқан құбылыстарды сыртқа шығармау;
6. Тұлғаның күшті жақтарын анықтау;
7. Басқа адамды тікелей бағалау әрекеттерін жасамау;
8. Неғұрлым әртүрлі адамдар типінен өзара қарым – қатынасқа
9. Тренингте болып жатқан құбылыстарға белсенді қатысып отыру;
10. Сөйлеп отырған қатысушыға сыйластықпен қарау.
3. «Бетперде» жаттығуы: әрбір сабақты көңіл күйді анықтаудан бастаған
4. «Сенімділік» ойыны: оның мақсаты қатысушылардың өзара сенімділігін арттырып,
5. Қоштасу дәстүрі: сабақтың соңында қатысушылар шеңберге тұрып, бір
(Кейінгі сабақтарда сәлемдесу мен қоштасу дәстүрі осындай мазмұнда орындала
Күні: 22.02.2007ж.
Сабақ № 2
Сабақ мақсаты: ойын түрінде мінез қасиеттерін салыстыруға, өзге адамның
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу дәстүрі. Қатысушылар шеңберге тұрып, бір – бірінің
2. Таныстықты жалғастыру. Қатысушылар алдыңғы сабақта айтылған әр қатысушының
3. «Екі дос» ойыны. Қатысушыларға екі дос туралы өлеңнің
1. Екі жас дос шомылуға келді өзенге,
Біреуі суға түсті – сүңгіп, жүзе бастады.
Екіншісі «Батып кетсем қайтем» - деп,
Сақтықпен толқынға ол қарайды.
2. Қыстың күні екі дос сырғанауға барады,
Сырғанап жүр біреуі – екі беті албырап,
Екіншісі «Тайғақ екен мына жер, құлап қалсам қайтем» -
Бақылап тұр абайлап, ол жағада.
Өлең мазмұны оқылғаннан кейін қатысушылар екі баланың мінез –
4. «Осылай әділ болады». Бұл жаттығудың мақсаты өз мінезінің
- Сен неге бұрышқа тұрдың? Мен сені жазалаған жоқпын
Әңгіме мазмұны ұсынылғаннан кейін қатысушылар талқыға салды. Қорытынды пікірлер
5. Қоштасу дәстүрі. Қатысушылар шеңберге тұрып бір – біріне
Күні: 24.02.2007ж.
Сабақ №3
Сабақ мақсаты: Қатысушылардың адамгершілік қасиеттері туралы
Сабақ барысы:
1. Сәлемдесу дәстүрі: Қатысушылар шеңберге түрып, бір – бірінің
2. «Мейірімді сөздер» әдісі. Қатысушылар мейрімді сөздерді еске түсіріп,
А) сізге бір нәрсе қажет болған жағдай ма?
Б) көңіл – күйіңіз жақсы болған кезде ме?
Қаншалықты жиі қолданасыз? Адамдарға мейірімді сезімді көрсете білуге не
«Қуыршақтың туған күні» жаттығу. Қатысушыларға бүгін қуыршақтың
туған күні екені жайлы айтылады. Оған түрлі сыйлықтар алып
Адамгершілік қасиеттері туралы әңгіме.Бұл тақырыпта мыналар жайлы
сұхбаттасу жүргізіледі:
А) қандай жақсы мінез – құлықтар қасиеттері белгілі?
Б) қандай адамдар ұнайды, қандай ұнамайды және неліктен?
Қатысушылар сұрақтарға жауап беріп өз пікірлерін ортаға сала білді.
«Ауызша волейбол» ойыны. Оның мазмұны бойынша қатысушылар бір –
біріне допты лақтыра отырып, сол мезетте кез – келген
Қоштасу дәстүрі орындалды.
Күні: 27.02.2007ж.
Сабақ №4
Сабақ мақсаты: Қатысушыларға шыншылдық туралы түсінік беру, күнделікті
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу дәстүрі орындалды.
2. Күй сазында шыншылдық туралы әңгіме тыңдау: «Бір Нұргүл
3. Ұсынылған әңгіме мазмұнына сәйкес суретін салу тапсырмасы берілді:
4. «Бүлінген телефон» ойыны. Ойын нұсқауы бойынша бірінші отырған
5. Дәйексөзді жаттау. «Шындық барлық адамгершілік қасиеттердің негізі».
а) түсініксіз сөздерді түсіндіру және дәйек сөздің мағынасын ашу.
б) дәйкесөзді жаттап алу.
6. Үй тапсырмасы.
Қатысушыларға ата-аналармен және басқа да отбасы мүшелерімен бірге сабақта
Қоштасу дәстүрі орындалады.
Күні: 1.03.2007ж.
Сабақ №5
Сабақ мақсаты: Қатысушылардың шыншылдық туралы алынған білімдерін бекіту. Олардың
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу дәстүрі орындалды.
2. Көңіл-күйді жағымды күйге келтіру жаттығуы. Күй сазында қатысушылардан
3. «Мінез-құлықтық жағдайды шешу» жатығуы.
Қатысушыларға әр түрлі жағдайлар мысалыға келтіріліп, мұндай жағдайда не
А) сен мектепте нашар баға алдың. Егер сен шыншыл
Б) сен иттен қорқып қашып кеттің. Осы оқиға туралы
В) сен мектепке әдемі салынған сурет әкелдің, ал мұғалім
Қатысушылар ұсынылған сұрақтарға өз пікірлерін білдіріп, талқыға салды.
3. «Жетістікке жеткізетін адамдар» тексеруге
нұсқауы бойынша қатысушылар «адам шыншыл болып есептеледіме, егер...?» деген
А) әрқашан тек шындықты айтса;
Б) өзінің кемшіліктерін мойындаса;
В) өзінің пайдасына керек болса ғана шындықты айтса;
Г) біреулер сенің досынды жамандаса, ал сен жамандағанға елікпей,
Д) болмаған нәрсені ойдан шығарылып алып, оны шындық десе;
Е) өзін жазаласа да шындықты айтса.
4. «Бұзылған телефон» ойыны. Оның шарты бойынша белгілі –
«Сенің маған сенуіне болады – мен тек шындықты айтамын».
5. Дәйексөзді қайталау: «шындық – барлық адамгершілік қасиеттердің» негізі.
6. «Ауызша волейбол» ойыны. Оның мақсаты бойынша қатысушылар допты
7. Үй тапсырмасы: Ата-ана не басқа отбасы мүшелерімен бірге
8. Қоштасу дәстүрі.
Күні: 3.03. 2007ж.
Сабақ №6.
Сабақтың мақсаты: Қатысушыларға әділдік туралы түсінік беру, осы қасиетті
Сабақтың басрысы:
1. Сәлемдесу дәстүрі.
2. Ертегі. Жақсы күй сазында әділдік туралы ертегі тыңдау.
- Менің сүйікті балаларым, маған барлығың да бірдей қымбатсыңдар,
- Мен патша болуым керек, - дейді үлкен ұлы.
- Жоқ, мен патша болуым керек, - дейді ортанашы
Ал, кіші ұлы ойланып былай дейді.
- Біз патшалықты әділетті түрде тең бөліп алуымыз керек.
- Балаларым менің, сенедердің әр қайсысыңда қабілеттілік бар, үшеуің
3. Әділеттілік туралы әңгіме жүргізу. Қатысушыларға келесі сұрқтар қойылып,
А) әділеттілік деген не?
Б) не үшін әділетті болу керек?
В) қалай әділетті болуға болады?
Әділетті болу деген, ешкімнің сөзіне еліктемей, шындыққа сүйене отырып,
4. «Жағдайлы волейбол» ойыны. (Жүргізуші-мұғалім әділдік пен әділетсіздікті көрсететін
5. Қатысушыларға дәйек сөз ұсынылды және оны жаттауға нұсқау
А) түсініксіз сөздерді және дәйексөздің мағынасын ашу.
Б) дәйексөзді жаттап алу.
6. Үй тапсырмасы: Қатасыушылар үйдегілерімен бірге дәйексөзді жаттап алуы
7. Қоштасу дәстүрі.
Күні: 6.03.2007ж.
Сабақ №7.
Сабақтың мақсаты: Мейірімділік туралы балаларға түсінік беру, күнделікті өмірде
Сабақтың барысы:
1. Сәлемдесу дәстүрі.
2. Күй сазымен мейірімділік туралы әңгіме тыңдау: Бір мазасыз
Қатысушылар әңгімені тыңдап болған соң, оның мазмұны мен мән-мағынасын
3. «Құпиялы қасиет» ойыны. Оның мазмұны бойынша барлық қатысушылар
Содан соң қатысушылардың әрқайсысы өзінің алақанына тиінді салғандай алақандарын
4. Дәйексөзді жаттау ұсынылады: «Сөз жүзінде ғана емес, шынымен
А) таныс емес сөздерді түсіндіріп, дәйексөздің мағынасын шешу.
Б) дәйексөзді жаттап алу.
5. «Мазасыз балапан» көрінісін сомдауға қатысушылар рольдерді бөліп алып
6. Үй тапсырмасы берілді: үйдегілермен бірге дәйексөзді жаттап алу.
7. Қоштасу дәстүрі.
Күні: 09.03.2007ж.
Сабақ №8.
Сабақтың мақсаты: Қатысушыларға сыпайылық және ізеттілік туралы түсінік беру.
Сабақ барысы:
1. Сәлемдесу дәстүрі.
2. Күй сазында ізеттілік туралы ертегі тыңдалды. Ертеде өте
3. Сурет салу. Қатысушыларға ізеттілік жоқ болған қаланың
4. Сыпайылық туралы әңгіме жүргізілді. Сұхбаттасу тақырыптары:
А) ізеттілік деген не?
Б) неге ізетті болу керек?
В) қалай ізетті болуға болады?
Сыпайылық деген ол өзіңді-өзің ұстай білу және жақсы мәнерге
5. «Сиқырлы сөздер» ойыны. Оның шарты бойынша қатысушыларға кез-келген
6. Көңіл-күйді жағымды күйге келтіру жаттығуы. Күй сазында қатысушыларға
7. Мінез-құлықты жағдайларды шешу жаттығуы. Қатысушыларға әртүрлі жағдайлар
А) сен автобуста отырсан, аялдамадан қарт адам автобусқа кірді.
Б) әкең сенің сынған ойыншығынды жөндеп берді, ал анаң
В) сенің қатарлас көршің сенен дөрекі түрде сызғыш сұрады.
8. Қоштасу дәстүрі.
Күні: 12.03.2007ж.
Сабақ №9.
Сабақтың мақсаты: Белсенді қарым-қатынас стилін бекіту қатысушының өзін-өзі талдау
Сабақтың барысы:
1. Әдеттегі дәстүрі жүргізілді.
2. «Мейрімді сөздер» әдісі. Оның шарты бойынша қатысушылар мейрімді
3. «Мен құрылымы» жаттығуы. Қатысушыларға арнайы нұсқау беріліп, өздерінің
Нұсқау берілгеннен кейін, қатысушылар көздерін жұмып, күй сазымен ішкі
4. «Мен құрылымының бейнесі». Қатысушыларға сезінген сезімдеріне сәйкес, оның
5. «Ассоциация» әдісі. Қатысушылар шеңбер құрып, бір-бірінің иығына қолдарын
6. Үй тапсырмасы. үйде басқа отбасы мүшелерімен мейірімді сөздерді
7. Қоштасу дәстүрі.
Күні: 05.03.2007ж.
Сабақ №10.
Сабақтың мақсаты: Қатысушылардың өзінің даралығы жайлы түсініктерін бекіту,
Сабақ барысы:
1. Сәлемдесу дәстүрі.
2. «Мен сізге жазамын» әдісі. Қатысушыларға бір парақ қағаз
3. «Сыйлықтар» әдісі. Қатысушыларға бір-біріне әркімнің жеке ерекшелігіне
4. «Сүйікті жануар бейнесі» әдісі. Қатысушыларға бір-бір парақ қағаз
5. «Қоштасу» әдісі. Қатысушыларға соңғы сабақтың аяғына қарай қоштаспастан
1) сабақ қаншалықты ұнады?
2) қандай әдістемелер мен жаттығулар қызықты өтті?
3) сабақ барысында нені сезінді?
4) мінез-құлық үлгілерінің қандай түрлерімен танысты?
5) өз мінез-құлқыңды реттеуге болады ма?
6) қалай реттеуге болады?
Осы сияқты сұрақтарға қатысушылар өз ойларын айтып, қорытынды пікірлер
6. Қоштасу дәстүрі. Қатысушылар шеңбер құрып, қолдарымен ұстайды
Жалпы, түзету жұмысының бағдарламасы ұйымдастырылғаннан кейін, оқушылардан сабақ
2.3Зерттеу нәтижелерін жинақтау
Түзету – дамыту жұмыстарының ұйымдастырылуы нәтижесінде сыналушылардың мінез-құлық құрылымында
Кестеден көріп отырғанымыздай, эксперимент тобының нәтижелерінде алғашқы нәтижелерге қарағанда,
Демек, түзету дамыту жұмыстарының ықпалы олардың нәтижелерінен көрінді. Әдістемеде
Салыстырмалы түрде анықтайтын болсақ сыналушылардың екі тобында (бақылау
Демек, түзету-дамыту жұмыстарының бағдарламаларын ұйымадастыру арқылы бастауыш сынып оқушыларының
Сыналушылардың нәтижелерін салыстыра келе, анықталғаны:
1) анықтау эксперименті бойынша мінез-құлқының дамуында орташа деңгейді көрсеткен
2) төмен деңгейді анықтаған сыналушылар, орташа деңгейдің артуына байланысты
3) жоғары деңгей мен ортаңғы деңей көрсеткіштері өзара жақын
Жинақтай келе, бастауыш сынып оқушыларының мінез-құлқын қалыптастыру мақсатындағы эксперимент
Қорытынды
Ғылыми зерттеу жұмысының нәтижесі бойынша «Жеке тұлғаның даралық психологиялық
Л.С.Славинаның «Дети с аффективным поведением» теориясы және А.П.Лариннің мінез
Л.Ф.Островская мен В.Д.Шадриков зерттеулері И.П.Павловтың және Р.В.Овчарованың пікірлері мен
Оқу іс - әрекеті – ол оқушының өміріндегі негізгі
Мінез құрылымы мен қасиеттерін анықтау дегеніміз мінездің негізгі компоненттерін
Баланың дамып, нақталып келе жатқан мінезін дұрыс жолға сала
Анықтау экспериментінің нәтижесі бойынша оқушылардың 14-інің жеке мінез-құлық қасиеті
Бастауыш сынып оқушыларының мінез – құлық ерекшеліктерін оқу іс
Үш кезеңнен тұрады:
1. кезең – түзету тобына бағдарлы кезең 2 сабақ
2. кезең – қайта қалыптастыру кезеңі 7 сабақ
3. кезең – бекіту кезеңі 1 сабақ
Түзету–дамыту жұмыстарының ұйымдастырылуы нәтижесінде сыналушылардың мінез-құлық құрылымында қандай да
Анықтау эксперименті бойынша мінез-құлқының дамуында орташа деңгейді көрсеткен сыналушылар,
Нәтижесінде түзету және дамыту жұмыстарының ықпалы айқындалып, жалпы оқу
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
Аймауытов Ж. Психология. Бес томдық шығармалар жинағы.
2. Айғабылова Н. Бастауыш класс оқушыларының ақыл-ой әрекеті
белсенділігін арттыру. – А.: Мектеп, 1991
3. Айғабылова Н. Бала мінезінің қалыптасуы және оны тәрбиелеу.
1990
4. Алдамұратов Ә. Жалпы психология. – Алматы, Білім, 1996
5. Акимова М.К., Козлова В.Т. Упражнение по развитию
навыков младших школьников. – Обинск, Принтер, 1993
6. Ануфриев А.Ф. Психологический диагноз. – М, 1993
7. Ануфриев А.Ф., Костромина С.Н. Как преодолеть трудности детей
Психодиагностические таблицы. Психодиагностические методики.
Коррекционные упражнения. М, Ось-89, 1999
8. Афонькин Ю.А., Урунтаева т.А. Практикум по детской психологии.
1995
9. Асылханова М.А. Танымдық іс-әрекет мектепке бейімдеудің басты
факторы. Канд. дисс. авторефераты., - Алматы, 1999
10. Абрамова Г.С. Введение в практическую психологию. – М,
11. Әбеуова И. Мінез-құлқында қиындық бар оқушыларды анықтау жолдары
Ұлағат №5 2004 ж
12. Әділдинова Ж. Құндылықты бағдарлар – адамның мінез-құлқының
психологиялық реттеушісі // Ұлағат №5 2004 ж
13. Божович Л.И. Личность и ее формирования в детском
14. Боденко Б.Н. Выявление некоторых паричин трудностей в учении
Научно-практические проблемы школьной психологической службы. –
М, 1987
15. Большой психологический словарь / под. ред. Мешерякова Б.Г.,
В.П., 3-е изд., доп и перераб. – СПб; Проим
16. Бурлакова Н.С. Возможности практической психологии в
образовании – М, Перспектива 1998
17. Богословская А.И. Психология. Программа, бақылау жұмысы және оның
методикалық нұсқаулары. – Алматы, 1989
18. Бердібаева С.Қ. 5-8 жастағы балаларда алғашқы физикалық
қалыптастыру негізінде ойлау іс-әрекетін дамыту. Канд. дисс.
авторефераты. – Алматы, 1997
19. Балтаұлы С. Жалпы психология. Оқулық. – Алматы 2003
20. Беличева С.А., Коробейников И.А., Кумарина Т.Ф. Диагностика
школьной дезадаптации – М, 1993
21. Вахрушев С.В. Психодиагностика трудностей в обучении, учителями
начальных классов / Дисс. на соис. уч. степ. кан.
22. Выготский Л.С. Баланың жас ерекшеліктері және кемтар бала
психологиясы туралы таңдамалы еңбектер – Алматы, 1999
23. Волокотина М.Н. Төменгі сынып оқушыларының психологиясы туралы
очерктер. – Алматы, 1987
24. Гильбух Ю.З. Развитие интеллекта у детей – Киев,
25. Гриндер М. Исправление школьного конвейра – СПб, 1994
26. Дубровина И.В. Школьная психологическая служба: вопросы теории и
практики – М, 1991
27. Елеусізова С. Қарым-қатынас психолгиясы. – Алматы, Рауан, 1995
28. Ермаханбетқызы Д. Бастауыш сынып оқушыларының мінез-құлқындағы
қиындықтардың пайда болу себептері // Ұлағат №8 2002
29. Ефимова Н.Е. Диагностика и коррекция мотивации учения у
дошкольников и младших классов. - М, МГУ, 1991
30. Жарықбаев Қ. Жантану негіздері. – Алматы 2002
31. Жақыпов С.М., Бизақова Ф. Білім беру жүйесінде қолданылатын
психодиагностикалық тесттер. – (Оқу әдістемелік құрал). Тараз, Сенім,
2006
32. Жарықбаев Қ. Психология терминдерінің орысша – қазақша сөздігі
33. Жақыпов С.М., Бизақова Ф.А. Білім беру жүйесінде қолданылатын
психокоррекциялық жаттығулар – Тараз, 2007
34. Зак А.З. Познавать играя. Развитие познавательных способностей у
5-12 лет –М, Перспектива, 1993
35. Земцова Л.И., Сушкова Е.Ю. Готовность к школьному обучению.
Учебная деятельность школьников – М, 1988
36. Коптева Н.В. Психологическое консультирование в школе –Пермь, 1993
37. Қайырова Ж. Ауытқушы мінез-құлықтың шығу себептері мен факторлары
Мектептегі психология №5 2006 ж
38. Құдиярова А.М. Ортақтасу (Қарым-қатынас) психологиясы (Оқу құралы)
– Алматы 2002
39. Құдышева Н. Мінез-құлық қиындығының кейбір себептері //
Преподование психологии в школе и в вузах №6 2006
40. Локалова Н.П. Как помоч слабоуспевающему школьнику – М,
41. Ллойд Л. Школьная магия – СПб, 1994
42. Мазо Г.Е. Психологический практикум – Минск, 1991
43. Мұқанов М. Оқушылардың дара ерекшеліктері мен санасып, қарым-
қатынас жасай білу - Алматы, 1990
44. Намазбаева Ж.И. Психология. (Оқулық) – Алматы, Print –
45. Немов Р.С. Психология. ІІ том– М, Владос, 2001
46. Оспанбаева М.П. Мектептегі психологиялық қызмет // Қазақстан мектебі
№1 2001
47. Овчарова Р.В. Справочная книга школьного психолога – М,
48. Овчарова р.В. Практическая психология в начальной школе –
49. Подвойская М.А. Уроки психолгии в школе. – М,
50. Перовский А.В. Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы –
Алматы, Мектеп, 1987
51. Рубинштейн А.С. Основы общей психологии. – СПб, Питер,
52. Рудестам К. Групповая психотерапия. Психокоррекционные группы:
теория и практика –М, Прогресс, 1993
53. Сабекова Д. Бастауыш сынып балаларымен жұмыс түрі. //
№8 2002
54. Сағындықова М. Бастауыш сынып оқушының психологиясы жөнінде. –
Алматы, Мектеп, 2000
55. Самоукина Н.В. Игры в школе и дома. Псхотехнические
коррекционные программы – М, 1995
56. Тертель А.Л. Психология в вопросах и ответах. Учеб.
Проспект, 2004
57. Тихомирова Л.Ф. Развитие логического мышления у детей. –
1995
58. Таланов В.Л. Справочник практического психолога – М, 2003
59. Шерьязданова Х.Т., Ермекбаева Л.К. Коррекционная тренинг – программа
по устарнению в обучении детей младшего возраста -
60. Эльконин Д.Б. Психология обучения младшего школьника. –
Қосымша №1
«Кактус» әдістемесінің нәтижесі
(4-кесте)
№ Аты-жөні 1 2 3 4 5 6 7
1 Айтбаева Д - - - - - -
2 Алтынбек Д - - - - - -
3 Әбілхан С - - + + - -
4 Амангелдіұлы Ғ - + - - + -
5 Байтуров О - - - - - -
6 Байзауыров А - - - + - -
7 Балтабай Р - - + - - -
8 Беридза Д - + - - - +
9 Бекжігітова М - + - + - -
10 Бигельдиева С - + - + - -
11 Дулатқызы А - + - + - +
12 Қалметова А - + - - - -
13 Қалымбет А + - - - + -
14 Қадыралыұлы А + - - - - -
15 Жалқожа М + - - - + -
16 Нарк С + - - - + -
17 Молдабаев Е - - - - + +
18 Оралбеков И + - - + - -
19 Оспаналиева Қ - + - - + -
20 Өмірзақова Ә - + + - - -
Қосымша №2
Қайта бақылау экспериментінің нәтижесі (бақылау тобы).
5-кесте
№ Аты-жөні. 1 2 3 4 5 6 7
1 Айтбаева Дина - - - - - -
2 Алтынбек Дастан - - - - - -
3 Әбілхан Сабина - - + + - -
4 Аманкелдіұлы Ғалым - + - - + -
5 Байтуров Осман - - - - - -
6 Байзауыров Абылайхан - - - + - -
7 Балтабай Рауан - - + - - -
8 Беридза Диана - + - - - +
9 Бекжігітова Мөлдір - + - + - -
10 Бегельдиева Сымбат - + - + - -
Қосымша №3
Қайта бақылау экспериментінің нәтижесі (эксперимент тобы).
6-кесте
№ Аты-жөні 1 2 3 4 5 6 7
1 Дулатқызы Аружан - + - - - +
-
2 Қалметова Адина - - - - - +
3 Қалымбет Айбек + + - - - +
4 Қадырамыұлы Ағаділ + + - - - +
5 Жалқожа Марат + + - - - +
6 Нарк Санжар - + - - - +
7 Молдабаев Елдос + + - - - +
8 Оралбеков Исабек + + - - - +
9 Оспаналиева құралай - + - - + -
10 Өмірзақова Әсел + + - - - +
Қосымша №4
Анықтау экспериментінің нәтижесі.
Қосымша №5
Бақылау экспериментінің нәтижесі.
3
20 %
50 %
30 %
Анықтау эксперименті
Жоғары
Орташа
Төмен
20 %
50 %
30 %
Бақылау тобы:
Жоғары
Орташа
Төмен
%
48 %
40 %
Эксперимент тобы
Жоғары
Орташа
Төмен