Тоқыма және кілем өнеркәсібінің дағдарысқа қарсы

 МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 1
1 КӘСІПОРЫННЫҢ ДАҒДАРЫСҚА ҚАРСЫ БАСҚАРУ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Кәсіпорынның дағдарысқа қарсы басқаруының мәні мен
1.2 Дағдарыстарды мемлекеттік реттеу: шетел және Қазақстан Республикасының
1.3 Кәсіпорындағы дағдарыстарды айқындау диагностикасының әдістемелік негіздері 23
2 ТОҚЫМА ЖӘНЕ КІЛЕМ ӨНЕРКӘСІБІ КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ДАҒДАРЫСҚА
2.1 Қазақстан Республикасындағы тоқыма және кілем өнеркәсібінің дамуын
2.2 Кәсіпорындардын технико-экономикалық сипаттамасы және дағдарысқа қарсы басқаруын талдау
2.3 Тоқыма және кілем өнімдері әлемдік нарығының қазіргі жағдайы
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТОҚЫМА ЖӘНЕ КІЛЕМ ӨНЕРКӘСІБІ КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ДАҒДАРЫСҚА
3.1 Тоқыма және кілем өнеркәсібінің дағдарысқа қарсы
3.2 Ғалам даму жағдайындағы тоқыма және кілем өнкеркәсібі
ҚОРЫТЫНДЫ 91
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 94
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы егемендік алған соң, тәуелсіз
Біз бәсекеге қабілетті экономиканың үлгісін таңдай отырып, бәсекелестікке қарымы
Биылғы жылдың ортасына қарай біздін колымызда нарықтық туризм, мұнай-газ
"Қазақстан-2030" Стратегиясында дамудың ұзақ мерзімді басым мақсаттарына ұлттық дағдарысқа
Мемлекеттің ұлттық дағдарысқа қарсы басқаруының ұлттық мүдделерінің нақты,
Мемлекеттің экономикалық кәсіпорындарының дағдарысқа қарсы басқару импортты алмастыру
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының дамуы өз басынан әртүрлі
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқару жүйесі дағдарысқа қарсы басқарудың
Тоқыма және кілем кәсіпорындарының дағдарысқа қарсы қамтамасыз ету
Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Осы мәселе бойынша түрлі көзқарастарды теориялық
Экономикалық дағдарысқа қарсы басқару бойынша ғылыми көзқарастарды теориялық және
Қазақстанда ұлттық экономиканың құрылымдық ерекшелігін ескере отырып, кәсіпорынның экономикалық
Кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруын зерттеу өрісі әлі көптеген
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Диплом жұмысының мақсаты тоқыма және
Белгіленген мақсатқа жету үшін зертеу жұмысының келесі міндеттері анықталды:
дағдарысқа қарсы қатысты анықтамаларды зерттеу және олардың мазмұнын ашу;
дағдарысқа қарсы басқарудың экономикалық тигізетін әсерін анықтау;
жеңіл өнеркәсіп өнімдерінің әлемдік нарығының даму беталысын бағамдау;
Қазақстан Республикасы тоқыма және кілем өнеркәсібінің және сала кәсіпорындарының
ғаламдану жағдайындағы тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа
Зерттеу объектісіне Қазақстан Республикасының тоқыма және кілем өнеркәсібі
Зерттеу тақырыбына экономикалық дағдарысқа қарсы басқарумен байланысты ұйымдастырушылық –
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізіне отандық және шетелдік ғалым-экономистердің
Зерттеуде алынған нәтижелердің ғылыми жаналығы болып келесілер саналады
зеріттелген кәсіпорындарда экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету үшін
ғалам даму жағдайындағы өнімнің сапалық қасиеттерін жетілдіруде ғылыми -
Зерттеудің тәжірибелік маңызы тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық
Зерттеу тәжірибелерінің қолдау табуы. Зерттеудің негізгі бағыттары мен нәтижелері
Диплом жұмысының нәтижелері "Алматы кілем", "Алматы мақта" ЖШС өндірістік
Зерттеу нәтижелерінің жарияланымы.
Диплом жұмысы тақырып бойынша ғылыми зерттеу нәтижелері жалпы көлемі
Дипломның құрылымы және көлемі. Диплом жұмысы кіріспеден, үш бөлімнен,
1 КӘСІПОРЫННЫҢ ДАҒДАРЫСҚА ҚАРСЫ БАСҚАРУ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Кәсіпорынның дағдарысқа қарсы басқаруының мәні мен
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынға қоршаған орта тарапынан көптеген дағдарыс
Қаржылық-экономикалық дағдарыстар, әдетте, өнеркәсіп кәсіпорындарға кері әсерін тигізеді:
Кәсіпорын алдына өзіне тән өндірістік қызметтерді орындауына байланысты өзінің
Әрбір кәсіпорын үшін өзінің экономикалық дағдарысқа қарсы басқарудың қамтамасыз
Кәсіпорын тұрақты қызмет ету жағдайында экономикалық дағдарыстын сұрақтарын
Дағдарыс жағдайында кәсіпорын әлуетінің (өндірістік, технологиялық, ғылыми-техникалық және кадрлық
Қазақстан Республикасының егемендік
Үлкен заңгерлік сөздікте экономикалық дағдарыс келесідей түсінік
ҚР-ның «ҚР-ның Ұлттық қауіпсіздігі туралы « Заңында экономикалық қауіпсіздік
Біз жоғарыда тоқталып өткен экономикалық дағдарысқа қарсы басқару түсінігіне
Отандық және ресейлік авторлардың ғылыми жұмыстарында кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа
Бір авторлардың пікірінше, кәсіпорынның (фирманың, ұйымның) экономикалық қауіпсіздігі ғылыми
Келесі авторлар кәсіпорынның (шаруашылық субъектісінің) экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Басқа авторлардың пікірінше, экономикалық дағдарысқа қарсы басқару дегеніміз -
Кейбір авторлар экономикалық дағдарысқа қарсы басқару кәсіпорын қызметіне
Осы пікірлерде кәсіпорынның экономикалық дағдарыспен байланыстыруға талап болмағаны байқалады,
Нарықтық экономика кәсіпорын менеджерлері тек қана дамудың нарықтық стратегиясын
Кәсіпорындағы экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруын қамтамасыз ету үшін меншікті
Капитал ресурсы;
Персонал ресурсы;
Ақпараттар және технологиялар ресурстары;
Техника және жабдықтар ресурстары;
5. Құқық ре сурстары: патенттер, лицензиялар, экспорттық
Экономикалық субъектілердің іс-әрекеттері әлеуметтік-экономикалық мәртебені анықтайтын экономикалық қызығушылықтардан тұрады.
Өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін экономикалық дағдарысқа қарсы басқару бағалау өте
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқару ең алдымен менеджерлердің мүмкін
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруда төнетін қатерлерді келесі түрде
Субъективті, кәсіпорынның немесе оның басшылығының тиімсіз
Объективті, кәсіпорынға тәуелсіз жағдайлардан болатын қатерлер. Мысалы: инфляция деңгейі,
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқару функционалдық тұрғыдан келесі элементтерден
Технико-технологиялық;
Интеллектуалдық және кадрлық;
Қаржылық;
Саяси-құқықтық;
Ақпараттық;
Экологиялық [11].
Осы элементтерге толығырақ тоқталып кетейік.
Технико-технологиялық элемент. Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз етуде менеджерлердің
Интеллектуалдық және кадрлық элемент. Қазіргі экономикалық жағдайларда экономикалық дағдарысқа
Қаржылық элемент. Бұл элемент кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы меншікті қаржы
Саяси - құқықтық элементті қорғаудың үрдісін келесі түрде жүргізуге
кері әсерлерді анықтау;
қорғаудың қазіргі деңгейін талдау;
осы деңгейді жетілдіру бойынша шараларды жоспарлау.
Ақпараттық элемент. Кез-келген ұйым немесе кәсіпорынның құрамында ақпараттарды жинап,
Экологиялық элемент. Кәсіпорын экологиялық мөлшерлерді бұзудан болатын айып пұлдары
Осы ретте, біздің ойымыз бойынша, келесі шаралар алгоритмі тиімді
Мүмкін болатын экономикалық қатерлерді талдау;
Қарсы шараларды жоспарлау;
Қабылданған шаралардың орындалуын бақылау;
4. Экономикалық дағдарысқа қарсы басқару жүйесінің тиімділігін талдау.
Кейде экономикалық қауіпсіздікті заңдылықтағы, нарықтағы, экономикалық тәуекелдерді есептеуде кеткен
Кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету үрдісі, біздің
Тоқыма-кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз етудің
Осы тәріздес талдауға негізгі және айналым капиталының пайдалануы, еңбек
Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз етудің ағымдағы жағдайын бағалауда
Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды камтамасыз етуді бағалауды аяқтай отырып,
кәсіпорынның арғы экономикалық
.Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық, өндірістік, қаржылық қызметін
Ешкім және ешқашан дағдарыстан қорғап қалуға кепілдік бермейді. Әдетте,
Қазақстан кәсіпорындарында дағдарыс мүлде күтпеген, "көктен түскендей" тосын жай
1.2 Дағдарыстарды мемлекеттік реттеу: шетел және Қазақстан Республикасының
Мемлекет нарықтық экономиканың сыртқы жүйесі емес, оның құрамдас бөлігі
[15].
Экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызды міндеттерінің бірі болып, кәсіпорын қызметіндегі
Дағдарысқа қарсы басқару үрдістерін мемлекеттік реттеудің дамыған елдердегі тәжірибесін
Біз осы зерттеу жұмысымызда нарықтық экономикалы, транзитты экономикалы елдердің
Осы жерде мынадай орынды сұрақ туады - кәсіпорынның төлем
Жалпы түрде, кәсіпорынның банкроттығының ресми белгілері борышкердің ақшалай міндеттемелерін
Банкроттықтың ресми белгілерімен қатар, мүмкін банкроттықты білдіретін ресми емес
Дағдарысты мемлекеттік реттеу тәжірибесін нарықтық экономикалы елдердің бірі -
жоғары деңгейін, және оның салдары ретінде жоғарғы ұйымдастыру
Экономиканы мемлекеттік реттеудің құралы ретінде банктік несиелер бойынша кепілдік
Германияда, банкроттық механизм жетік әзірленген. Арбитрлық соттың конкурстық өндірісті
Заң жүзінде несие қарызын жабудың келесі кезектілігі белгіленген:
мемлекетке салық борыштарын өтеу;
әлеуметтік төлемдер, оның ішінде еңбек ақы (Германияда азаматтарға әлеуметтік
басқа да несиегерлер.
Дегенмен, коммерциялық банктермен несиелеу, әдетте, жылжымайтын мүлікті кепілге алу
Неміс заңдылығы конкурстық өндірісті екі талап орындалған жағдайда қарастырады:
Әрине, кәсіпорынның дәрменсіздігін анықтаудың мұндай критерийлері
кәсіпорынның қызмет етуінің құқықтық жағдайларын талдау оның ұйымдық -
кәсіпорын филиалдарының орналасуын, өндірістік бағдарламасын талдау өндіріс жағдайларының
кәсіпорынды өндіріс ресурстарымен жабдықтау жүйесін талдау
барысында шикізат пен өнім қорының бар-жоғы, тауар айналым қарқыны,
кәсіпорынға қаржы ресурстарының қажеттілігін
ұйымдастырушылық жағдайларды талдау кәсіпорынды басқару тиімділігін, менеджмент құрылымының ұтымдылығын,
кәсіпорынның қызмет етуінің сыртқы жағдайларын бағалаудың да маңызы зор
Осы аталған факторлардың және заңдылықтың ресми мөлшерлерінің жиынтығы кәсіпорынның
Италияның банкроттылық туралы заңдылығы бірнеше құқықтық нормаларды бөліп көрсетеді:
Германия тәжірибесінде белгіленгендей кәсіпорынды қаржылық сауықтыру нысандарына ұқсас, бұл
Кредиторлармен келісім, төлемдердің мерзімін борышкер бірқатар шарттарды орындаған соң
Басқару органдарын күштеп тарату ерекшелігі - стратегиялық маңызы бар
Банкроттық туралы Италияның заңдылығы үнемі жетілдіріліп отырғанын айта кету
Италияда дәрменсіздік жағдайды келесі көрсеткіштермен анықтайды:
өмірді сақтандырумен айналысатын
егер банктер немесе кооперативтік типті несие мекемелері үшін жарғылық
басқа типтегі несие мекемелер үшін, егер қалған жартысы қарыз
Чехия Республикасында өтпелі кезең экономикасының күрделігіне қарамастан, кәсіпорындар қызметін
егер конкурстық өндіріс
мемлекеттік кәсіпорындарды банкрот деп танудың ерекше тәртібі
банкроттылық туралы зандылық мемлекет қарыздары бойынша субсидиарлық жауаптылықты өз
Чехия заңдылығында банкротты ажыратудың басқа елдерден ерекшелігі жоқтың қасы-дәрменсіздік
Экономиканы дағдарысқа қарсы мемлекеттік реттеудің аспектілері әр елде әртүрлі.
Конгресс мәліметтері бойынша, елдегі жұмыссыздардың көп бөлігі жастардың үлесіне
АҚШ-та дағдарысты мемлекеттік реттеуді жетілдірудің екінші маңызды бағыты болып,
қаржы ресурстарын басқаруды жетілдіру;
басқару құралдары мен үрдістерін ұтымдау;
бас инспектор қызметін үйлестіру;
қылмыстар санын қысқарту жөніндегі әртүрлі ұйымдардың күшеюі және т.
Дағдарысқа қарсы мемлекеттік басқару экстремальді даму кезеңдерінде күшейеді-дағдарыс кезінде
Ол кезңвдегі жапон бизнесі үшін күрделі мәселе- отандық тауарларының
Кей елдерде мемлекеттік органдар жекешелендіру бағдарламаларын әзірлейді, ал олардың
Дамыған елдердің банкроттық туралы заңдылық негіздерінің мұқият әзірленгендігі, олардың
Америкалық құқық институтымен құрастырылған үлгілік қылмыстық кодексте американ штаттарына
Француз заңы бойынша «дәрменсіздік» ұғымы тек алыпсатарларға қолданылады, сондықтан
Тағы бір айта кететін жайт, дағдарысқа қарсы мемлекеттік реттеудің
Ресей Федерациясының «Кәсіпорындардың төлемқабілетсіздігі (банкроттығы) туралы» Заңы алғаш рет
Бұл елде заңды тұлғаның үш ай көлемінде кредиторлардың акша
Санацияның бірінші түрі қарызды қайта ұйымдастыруға бағытталған (санация жүргізілетін
Санацияның екінші түрі бойынша заңды тұлғаның мәртебесі, меншік түрі,
баланстық және нарықтық құны бойынша банкрот - кәсіпорынның
тарату массасы анықталады;
мүлікті сатудың ең тиімді нысаны анықталады;
кредиторлар талаптарын қанағаттандыру орындалады;
- тарату комиссиясы кредиторлардың барлық талаптары қанағаттандырылған соң арбиторлық
Кредиторлар талаптарын қанағаттандырудың өз кезегі бар: біріншіден арбиторлық соттың,
Қазақстан Республикасында банкроттықты реттейтін негізгі заң болып, 1997 жылдың
Заң қазыналық кәсіпорындар мен мекемелерден басқа, заңды тұлғалардың банкроттығы
Кредитордың борышкерге қоятын талаптары жиынтығында жүз елу айлық есептік
Борышкердің өзін банкрот деп тану туралы сотқа не соттан
Кредиторлар мүддесін қорғау және әкімшілік шығындарды азайту мақсатында кредиторлар
Конкурстық және оңалту басқарушысына ай сайын берілетін сыйақы мөлшері
Біріншіден, таратылатын банкрот өміріне немесе денсаулығына зиян келтіргені үшін
қанағаттандырылады.
Еңбек шарты бойынша жұмыс істеген адамдарға еңбегіне ақы мен
Кредиторлардың таратылған банкрот мүлкінің кепілмен қамтамасыз етілген міндеттемелері бойынша
Салық және бюджетке міндетті төлемдер бойынша берешек төрттінші кезекте
Бесіншіден, басқа кредиторлармен есеп айрылысады.
Әрбір кезек талаптары алдыңғы талап толық қанағаттандырылғаннан кейін орындалады.
Әлемнің нарықтық экономикасы әртүрлі деңгейде дамыған елдерінің дағдарысты мемлекеттік
1 кесте - Дағдарысқа қарсы
№ Жіктеу белгілері Дағдарысқа қарсы мемлекеттік ретгеу түрлері
1. Тараптарды қорғау кредиторлар мүдделерін қорғайтын; бейтарап;
кәсіпорын мүдделерін қорғайтын
2 Кәсіпорынның төлемқабілетсіздігін
тану төлемдер сомасы;
төлемдер мерзімі
Сауықтыру мерзімінің ұзақтығы үш айға дейн;
үш айдан алты айға дейн;
алты айдан бір жылға дейін.
4. Конкурстық салмақты өткізуі әлеуметгік бағьггталған;
әлеуметтік бағьптталмаған.
5. Төлемқабілетсіздік диагностикасын
терең талдауж үргізу.
Бұл кестеде келтірілген белгілер бойынша Қазақстандағы дағдарысты мемлекеттік реттеуді
Төлем қабілеттілікті анықтау диагностикасы ҚР-сы заңдылығы бойынша тек қана
1.3 Кәсіпорындағы дағдарыстарды айқындау диагностикасының әдістемелік негіздері
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету жүйесінің диагностикасы
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету жүйесі
Қаржылық дәрменсіздіктің, ұйымдастыру дисфункциясының және басқа да ауытқулардың, көптеген
Кәсіпорын қызметін диагностикалық және превентивті зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып,
Диагностика - бұл сонымен қатар ағымдағы қаржылык есеп пен
Біздің зерттеулердің нәтижелері тиімділік, оған жетудің сатылары келесідей тізбекпен
Осылайша, диагностика функциялар, құрылым, байланыстар тәртібіне ие экономикалық дағдарысқа
Тәжірибеде бар, күнделікті қолданылып жүрген теоремаларды қарастыра отырып, экономикалық
Сондықтан, экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету жүйесінің диагностикасы
- әлеуметтік - экономикалық жүйенің шаруашылық қызметінің базалық көрсеткіштерін
- кәсіпорынның қаржылық-экономикалық және техника, технологиялык жағдайына ішкі және
- жүргізілген шаралар мен қаржылық сауықтыру мен превентивті санация
Шетелдік және отандық экономикалық әдебиеттерде коммерциялық ұйымдардың банкрот болу
Шетелдік және отандық авторлармен жасап шығарылған банкроттылықты болжаудың барлық
О.П.Зайцеваның алты факторлы моделінде жеке коэффициенттер қолдану ұсынылады:
-К3-меншік қаражаттарымен қамтамасыз етілу коэффициенті;
-КК[д-кредиторлық және дебиторлық қарыздардың қатынасы;
-Кс-қысқа мерзімді міндеттемелер және тез
қатынасының көрсеткіші, бұл
-Кө.з-өнім өткізудің зияндылығы, таза шығынның осы өнімнің өткізу көлемінің
-КК[Ө-қарыз және өз капиталының қатынасы;
Кжүк-активтерді жүктеу коэффициенті, активтер
айналымдылығына кері шама ретінде.
Банкроттылықтың кешенді коэффициенті келесі формуламен есептеледі:
Ккеш=0,25*К3+0,1*Кк[д+0,2*К с+0,25*К ө.з+0,1*К к[е+0,1*Кжүк (1)
Коммерциялық ұйымдар үшін жеке көрсеткіштердің салмақтық мәні эксперттік жолмен
банкроттылық ықтималдылығы аз [25].
В.Н.Ковалев және О.Н.Волкова сынды авторлар кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын есептеу
N=25*R1+25*R2+20*R3+10*R4 (2)
Бұл жердегі Ri= Таңдап отырған кәсіпорын үшін Ni мәні/
Осы көрсеткіштің нормативті мәні
Жоғарыдағы теңдеудің коэффициенттері (25,25,20,20,10) әрбір фактор әсерінің эксперттер ұсынған
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын есептеу үшін В.Н.Ковалев және О.Н.Волкова әдісі
Запастардың айналым коэффициенті N1=өнімді өткізуден түскен түсім/запастардың орташа қүны;
Ағымдық өтімділік коэффициентіN2=айналым қаражаттары/қысқа мерзімді пассивтер;
3.Капитал құрылымының коэффициент (леверидж) капиталы / қарыз қаражаттары;
Рентабельділік коэффициенті N4 = есептік кезеңнің пайдасы /
Тиімділік коэффициенті N = есептік кезеңнің пайдасы/өнімді өткізуден түскен
Егер N≥100 болса, кәсіпорынның қаржылық жағдайы жақсы деп есептеледі.
Қаржылық тұрақтылықтың көп түрлілігін, оларды бағалау және банкроттылық тәуекелін
Бұл әдістің мәні кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының нақты көрсеткішінен тәуекел
Қазақстан Республикасындағы ресми дағдарыстық жағдайды анықтайтын әдістемені қарастырайық.
«Төлем қабілеттілігі жоқ кәсіпорындарды қаржылық-экономикалық сауықтыру мәселелері бойынша, дәрменсіз
бойынша Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Комитеті Қаулысымен Қазақстан Республикасының мемлекеттік
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың мақсаты болып, кәсіпорынды-төлем кабілетсіз, ал
Баланс құрылымының қанағаттанарлығын бағалау мен талдау келесі көрсеткіштер негізінде
Ағымдағы активтердің (баланс активінің II бөлімі) ағымдағы міндеттемелер (болашақ
Меншік айналымы қаражаттардың (меншік капиталынан үзақ мерзімді активтерді шегеру-баланс
Келесі шарттардың біреуінің орындалуы, кәсіпорын балансын қанағаттанарлықсыз деп, ал
есепті кезеңнің соңында ағымдағы өтімділік коэффициенті мәнінің 2,0-ден аз
есепті кезеңнің соңында меншікті қаражаттармен
Кәсіпорынды төлем қабілетсіз деп тану оны дәрменсіз деп тануды
Баланстың қанағаттанарлықсыз құрылымы жағдайында кәсіпорында өз төлем қабілеттілігін бекітудің
К=[Кса.ө+Мб/Ме*(Кса.ө-Кба.ө)]/Кмөлша.ө (3)
Бұл жерде:
Кса.ө, Кба.ө-есепті мерзімдегі ағымдағы өтімділік коэффициентінің нақты мәні;
Мб-аймен есептегенде төлем
К
мөлш а.ө=2
Егер бекіту коэффициенті 1-ден аз болса, ол кәсіпорында алдағы
Баланс құрылымы қанағаттанарлық болған жағдайда, қаржы жағдайының тұрақтылығын тексеру
К=[КСа.ө+Мб/Ме*(КСа.ө-К6а.ө)]/КМӨЛШа,ө (4)
Бұл жердегі: Ме-төлем қабілеттілігін қалпына келтіру мерзімі (3 ай).
Төлем қабілеттілігін жоғалту коэффициентінің мәні 1-ден артық болса, кәсіпорында
Біздің ойымызша, жоғарыда айтылған кәсіпорындардың
экономикалық қаушсіздік жағдайын диагностикалау әдістемелерінің қай-қайсысының да бірқатар кемшіліктері
1. Екі-үш факторлы модельдер
2. Э.Альтман, У.Бивер, Таффлер модельдері
Қазақстан Республикасы мен дамыған нарықтық экономикалы
елдердің арасындағы экономикалық жағдайлар, бизнесті ұйымдастырудағы
формуласы биржалық, белсенді қызмет ететін, олардың бағасы анықталатын
Шет ел авторларының модельдерінде Қазақстан нарығына тән
кейбір негізгі көрсеткіштер есептелмейді.
Жоғарыда айтылған әдістер мен модельдердің
үш-алты айдан бес жылға дейін, ал кейбір модельдерде
мүлдем көрсетілмейді. Қазақстан Республикасының экономикалық жүйе жағдайында бес жылға
Қазақстан Республикасында пайдаланатын дәрменсіздік критерийлердің
Көрсетілген әдістемелер коммерциялық ұйымға экономикалық
қатер жақындығының ықтималдылығын анықтауға ғана мүмкіндік
береді, ал өсу фазасының басталғанын және өмірлік циклдің басқада
Көрсеткіштердің нормативті мәнінің дифферециалданбаған сипаты, олардың
Белгіленген кемшіліктерді дәлірек анығырақ қарастырайық. Ағымдағы өтімділік коэффициенті кәсіпорынның
Баланстық ара қатынасынан көретініміздей, кредиторлық қарыздың өзінен-өзі азаюы мүмкін
Ағымдағы өтімділік коэффициенті кәсіпорынның төлем қабілеттілік деңгейін объективті бейнелеуі
Одан басқа, көрсеткіштің нормативті мәні отандық кәсіпорынның нақты жағдайларын
Экономикалық дамыған елдерде осы коэффициенттің нормативті мәні салалар және
Қазіргі кезде экономикалық дамыған елдерде, ағымдағы өтімділік коэффициентінің нормативтк
Олар уақыт бойынша тапсырысқа берілген өнім өндірісін біткен кезевдерінде
К а.ө=Ағымдағы активтер / (Агымдағы міндеттемелер-БМТ-ЕАШ-АА)
Бұл жердегі:
БМТ-болашақ мерзім табыстары;
ЕАШ-еңбек ақыға төленетін шығындар;
АА-сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден алынған аванс.
Анықтағанымыздай, кәсіпорын ағымдағы міндеттемелер бойынша жауап беру мүмкіндігі мынадай
Мүмкін болатын деңгейін есептеу мына ережеге негізделеді: өтімділіктің қолайлы
1. Жабдықтаушыларға тоқтаусыз төлеуді қамтамасыз етуге қажетті аымдағы активтер
2. Ағымдағы міндеттемелердің мүмкін болатын сомасын анықтау. Есептеудің екі
Икемді және қатаң нұсқаларды пайдалану арқылы қарастырып отырылған көрсеткіштің
Икемді вариант сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен өз кезеңдік
Қатаң нұсқа тапсырыс берушілермен және жабдықтаушылармен үзікті есептесуді көрсетеді.
Кәсіпорын балансының құрылымын бағалау үшін пайдаланатын келесі көрсеткіш меншік
Біздің ойымызша, бұл коэффициент айналым құралдарының кұрылу көздерінің құрамын
КМҚҚ=(МК-ҮМА+ҮММ+ БМТ)/Ағымдағы активтер (6)
Бұл жердегі:
МК-меншік капиталы;
ҮМА-ұзақ мерзімді активтер;
ҮММ-үзақ мерзімді міндеттемелер.
Осындай жедел диагностика негізінде оның қаржылық жағдайы туралы қорытынды
Өндірістік бағдарламаның орындалуы;
Өнім сапасы және бәсекеқабілеттіліктің көрсеткіштері;
Өндірістік әлеует көрсеткіштері;
Еңбек әлеуетінің көрсеткіштері;
Қаржылық дағдарысқа қарсы басқару көрсеткіштері;
Іскерлік белсенділік көрсеткіштері;
Инвестициялар және инновациялар көрсеткіштері;
Шығындар және өнімнің өзіндік құнының көрсеткіштері;
Маржиналдық талдау
Бұл көрсеткіштердің нормативті шамалары экономикалық әдебиеттерде анықталған деңгейлерден немесе
2 ТОҚЫМА ЖӘНЕ КІЛЕМ ӨНЕРКӘСІБІ КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ДАҒДАРЫСҚА
2.1 Қазақстан Республикасындағы тоқыма және кілем өнеркәсібінің дамуын
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Қазақстандағы тоқыма және кілем өнеркәсібінің дамуын бағалау үшін біз
Өнеркәсіп өндірісі Қазақстан Республикасы экономикасының
Кесте ақпараттарына сүйенсек, өнеркәсіптің ішкі жиынтық өнімдегі үлесі 2003
Өнеркәсіптік өндіріс көлемі қарастырып отырған барлық жылдарда артып отыр.
2 кесте - 2003 -2004
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2003 жыл 2004
жыл өткен жылғы пайызбен
1. Республикалық ЖІӨ- дегі өнеркәсіптің ЖҚҚ-ның үлесі %
2. Өнеркәсіп кәсіпорындары мен өндірістерінің саны бірлік 13177 1536
3. Өнеркәсіп өндірісінің көлемі млрд тенге 2336,9 2618,6 112,1
4. Салық салуға дейінгі жиынтык табыс млн
тенге 401087 351600 87,7
5. Негізгі қызметтен табыс млн. тенге 402210 324832 80,8
6. Өнеркәсіп табыстылығының
деңгейі % 23,0 37,8 164,3
7. Негізгі капиталға салынған инвестициялар млн. тенге 587953 475820
8. Негізгі қызметтегі қызметкерлер мың
адам 671,2 626,1 93,3
9. Негізгі қызмет өнеркәсіптік қызметкерлерінің орташа
Ескертпе:
- ҚР статистикалық Агенттігінің мәліметтері бойынша есептелген;
Өнеркәсіпте жұмыс істейтін персонал саны
Республикада жүргізілген экономикалық реформа келесідей сандық және сапалық парметрлермен
Дамудың бірінші кезеңінде (1992-1994 жж.) басты назар шет елдік
экономикалық, инфляциялық, төлем, инвестициялық дағдарыстарды басқару арқылы, экономикада даму
ЖІӨ-де импорттың үлес салмағы азайып, экспорттың дамуы байқалады;
Тұрғылықты халықтың нақты табыстарының артуы және жұмыссыздық деңгейі азайғаны
Экономиканың салалық құрылымы өзгеріп, өнеркәсіптің үлес салмағы артты [33].
Біздің ойымызша қазір республикада дамудың төртінші кезеңі (2000 жылдан
3 кестеде - тоқыма және кілем өнеркәсібі даму көрсеткіштерінің
3 кесте - ҚР-сы тігін
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2003 жыл 2004 жыл өткен
1. Өнеркәсіп өндірісінің көлемі млн. тенге 39673 37474 94,5
2. Өнеркәсіп өнімдерін өндірудің жалпы көлеміндегі сала
3. Өнеркәсіп кәсіпорындары мен өндірістерінің саны бірлік 724 188
4. Салық салынғанға дейінгі жиынтық табыс млн.тенге -760 -200
5. Негізгі қызметтен табыс млн.тенге -490 -42 8,6
6. Тиімділік деңгейі (залалдығы) % -2,1 0,3 14,3
7. Негізгі капиталға салынған инвестициялар млн. тенге 963 _
8. Негізгі қызметтегі қызметкерлер мың адам 24,4 25,4
9. Өнеркәсіптің гізгі қызметіндегі қызметкерлердің орташа айлық жалақысы
Ескертпе:
- ҚР статистикалық Агенттігінің мәліметтері бойынша есептелген;
Тоқыма және кілем өнеркәсібінің өнеркәсіп өндірісінің көлемінің 2003 жылдан
4 кесте - ҚР-сы тоқыма және кілем өнеркәсібіндегі
№ Көрсетшгер Өлшем бірлігі 2003 жыл 2004 жыл.
Өткен пайызбен
жылға (%)
1. Кардо немесе таракден түгілген майсыданған жуылған жүн
тонна
4707
6762
144
2. Мақта талшығы, кардо және тарақпен түгілген
тонна
137364
131942
96
3. Маталар-барлығы мың шаршы метр
19162,9
22975,5
120
4. Арнайы маталардан басқа, мақга
шаршы метр 14204 19926
140
5. Төсек жаймалар мың дана 1727,8 1599,8
93
6. Кілемдер мен
73
7. Киіз тонна 248 378
150
8. Машинамен және қолмен тоқылған тоқыма
дана 3007,8 2396,4
80
9. Ерлер мен ер балаларға арналған сырт киімдер, трикотаждан
110
10. Әйелдер мен қыздарға арналған
97
11. Бөлшек саудаға арнап өлшеп оралмаған жүн иірім жібі
100 12. Бөлшек саудаға арнап өлшеп оралмаған мақта
153
Ескертпе:
- ҚР статистикалық Агенттігінің мәліметтері бойынша есептелген:
Статистика агенттігінің ақпараттары бойынша азық-түлік емес тұтыну тауарларына шығындар
2003 жылғы саладағы дамуды біз экономикалық қауіпті деп
бағалаймыз. 2004 жылғы
экономикалық өсу нышандары болғанымен, аяғына тік тұрды деп
айтуға әлі ертерек болар еді.
Келесі тауар топтары бойынша арту қарқыны анықталған: кардо немесе
Осы мәселенің оң шешімі отандық нарықтан азықтық емес тауарлардың
Отандық тауар өндірушілерге бәсекеқабілетті өнім шығаруда нақты қолдау көрсету
Берілген шаралардың бір бөлігі тәжірибелік маңызға ие болып, нақты
-франчайзингтік қызмет көрсету нарығын, оның аспекгілерін, сыйымдылығын, қозғалу механизмдерін
-импорт алмастыру бағдарламасының басымды бағыттарына кіретін кәсіпорындар басшыларына, өндірісті
Сонымен қоса, бұл бағдарламалық құжатта, басымдылықтарға сәйкес, жеңіл және
Мұнда таң қаларлық жағдай қалыптасты. Ақшаның қайтарылуына жауапкершілік банк
Сөйтіп нәтижесінде жеңілдікті несиенің құны, қосымша рұқсаттарды есепке алғанда,
Қазір осы - бағдарламаның қорытындыларын талдай отырып, кейбір кемшіліктеріне
Тоқыма және кілем өнеркәсібінде ең үлкен өндіріс көлемінің өсуі
сыртқы тоқыма киімдер;
бөбектерге арналған тоқыма киімдер;
трикотаж іш киімдер;
жүн тоқыма жіптері;
былғары шикізаты;
спорт және қорғаныс киімдері.
Жүргізілген зерттеулер сала кәсіпорындары өндіре алатын бәсеке қабілетті, тұтынушылар
Ішкі нарық арзан және ортаң қолды тауарларға толы десек
Ақырғы және аралық өнім өндіруші салаларының жағдайы қиын болып
Осы ретте Қазақстан аймағында тоқыма және кілем өнеркәсібі үшін
Саладағы экономикалық қауіпті жағдайдың қалыптасуына бұрынғы, көбіне рационалды емес,
Екінші мәселе бақыланбайтын, реттелмейтін импортпен байланысты. Киім, тиркотаж, аяқ-киімнің
Алыс және жақын шетелдерден келетін импорттық тоқыма өнімдерінің сапасы
5 кесте - Қазақстан Республикасының тоқыма және кілем өнеркәсібі
(млн. доллар)
№ Көрсеткіштер Экспорт Импорт
2003 жыл 2004 жыл
2003 жыл 2004 жыл
1 Тоқыма және тоқыма өнімдер, барлығы
115 120
72,8 76
ТМД елдері
50 53
32,6 35
ТМД-дан тыс елдер
65 67
39,7 41
Ескертпе:
- ҚР статистикалық Агенттігінің мәліметтері бойынша есептелген;
5 кестеден қарастырылып отырған жылдары, тоқыма және тоқыма өнімдері
Кедендік декларациялар ақпараттары бойынша есептелген бұл кестеде 2004 жылғы
6-кесте - Қазақстан Республикасының тоқыма және кілем өнеркәсібінің тауарлар
(мың доллар)
№ Көрсеткіштер 2003
жыл 2004
жыл 2004 ж. 2003 ж - ға %
1. Мақта талшығы 84716,3 101328 119,6
2 Мақта-мата иірілген жібі 15,3 111,6 729,4
3. Жүннен иірілген жіп - 21,8 -
4. Қаптар, брезент 146,6 441,2 301,0
5. Басқа да тоқыма материалдары 588,5 64,6
6. Өндірістік - техникалық бағыттағы өнім, барлығы 113023,4 129587
7. Маталар, мата емес материалдар 1357,2 2249,8 165,8
8. Тоқыма бұйымдары 456,8 502 109,9
9. Шұлық бұйымдары 49,4 135 273,3
10. Тоқыма, тігін бұйымдары 1002 629,4 62,8
11. Көрпелер, ас үй орамалдары 487 -
12. Кілем және кілем бұйымдары 92,6 10,4 11,2
13. Басқа да бұйымдар 48,4 1 2,1
14. Ақырғы тұтыну тауарлары 6091,4 7292,6 119,7
15. Барлық өнім 119114,8 136879,6 114,9
16. Ақырғы өнім үлесі 5,1% 5,3% 103,9
Ескертпе:
ҚР Кедендік декларациялар мәліметтері бойынша есептелген;
Бірақ, тоқыма және кілем өнеркөсібінің барлық тауарларынан ақырғы өнім
7 кесте -
(мың доллар)
№ Көрсеткіштер 2003 жыл 2004 жыл 2004 ж
% - бен
1. Мақта-мата иірілген жібі 444,2 249,6 56,2
2 Жүннен иірілген жіп 379,9 9,2 2,4
3. Қаптар, брезент 5953,8 9347,4 157,0
4. Басқа да тоқыма материалдары 12723 10838 85,2
5. Өндірістік-техникалық бағыттағы өнім, барлығы 5032,5 6470 128,6
6. Маталар,
7 Тоқыма бұйымдары 5032,5 6470 128,6
8. Шұлық бұйымдары 4432,3 4069 91,8
9. Тоқыма, тігін бұйымдары 17088,5 23612,4 138,2
10. Көрпелер, ас үй орамалдары 1420,8 2414,6 169,9
11. Кілем және кілем бұйымдары 355,8 3823,4 1074,6
12 Басқа да бұйымдар 153,1 244,2 159,5
13. Ақырғы тұтыну тауарлары 46443,5 52302,4 112,6
14 Барлық өнім 72740,2 81082,4 111,5
15. Ақырғы өнім үлесі 63,8% 64,5% 101,1
Ескертпе:
-ҚР Кедендік декларациялар мәліметтері бойынша есептелген;
2004 жылы жеңіл және тоқыма өнеркәсібінің импорты 81082,4 мың
5 және 6, 7 кестелердегі статистикалық және кедендік ақпараттардың
Тоқыма және кілем өнеркәсібіндегі тағы бір мәселе —бағдарлы емес
Макро деңгейде саланың экономикалық қауіпсіздігіне келесі факторлар қатер төндіреді:
Біздің есептеулеріміз отандық тоқыма және кілем өнеркәсібінің экономикалық дағдарыс
Қазақстан аумағындағы тоқыма өнімдерінің нарығын сипатгай келе, саланың қауіпсіздігін
импорт алмастыру саясатының белсенділігін арттыру;
өндіріске қажет сырттан әкелінетін шикізаттарға, құрал - жабдықтарға кедендік
отандық өндірушілерді теріс пиғылды бәсекеден қорғау, ішкі нарыққа енетін
Кәсіпорын тарапынан келесі шаралар шешілуді қажет етеді:
бәсекеге төзімді өнімдер шығару қадамдарын жасау;
өндірісті инновациялық құрал-жабдықтармен жаңарту;
өнімнің жаңа түрлерін өндіруді қолға алу;
маркетингтік ізденістердің, өткізу желістерінің мәнін бекіту;
мүмкіндігінше жаңа нарықтарға шығу.
Мезо деңгейдегі тоқыма және кілем өнеркәсібінің экономикалық қауіпсіздігін талдау
Өңдеуші өнеркәсіптің құрылымында шағын кәсіпорындардың үлесі басым. Бұл сектор
Барлық тіркелген жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарының 181 - 1
Алматы қаласында маталарды өндеумен айналысатын бір де бір кәсіпорын
8 кесте - Алматы қаласының жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарының өнеркәсіп
№ Жіктегіш нөмірі мен аты Кәсіпорындар саны
бірлік саны
1 17-тарау Тоқыма бұйымдарын шығару 46 18
2 17.1 Иіру 7 3
3 17.2 Тоқыма өндірісі 6 2
4 17.3 Маталарды өндеу (отделка) - -
5 17.4 Дайын тоқыма бұйымдарын шығару 18 6
6 17.5 Басқа да тоқыма материалдарын шығару 8
7 17.6 Трикотаж және тоқылған маталар өндірісі 1 0,5
8 17.7 Трикотаж және тоқылған бұйымдар өндірісі 6 2
9 18-тарау Киім өндірісі 181 73
10 18.1 Теріден киім өндірісі 7 3
11 18.2 Тоқыма материалдардан киім өндірісі 159 64
12 18.3 Теріні өңдеу және бояу, теріден бұйымдар жасау
13 19-тарау Былғары,былғарыдан бұйым өндірісі және аяк киім өндірісі
14 19.1 Теріні өндеу 9 4
15 19.2 Шабадан, сөмке және басқа да тері галантерея
16 19.3 Аяк киім өндірісі 11 4
17. Барлығы 249 100
Ескертпе: ҚР жеңіл
Алматы қаласының тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа
Бір қуантатын жағдай, бір жұмыскердің орташа айлық еңбек ақысы
9 кесте - Алматы қаласының тоқыма және кілем өнеркәсібінің
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі 2003 жыл 2004 жыл 2004Ж.
%-бен
1 Өнім көлемі млн. тенге 2091,8 3428,8 163,9
2. Физикалық көлем индексі % 125,4 113,7 125,4
3. Сала өнімінің
4. Өнеркәсіптік кәсіпорындар саны бірлік 249 251 100,8
5. Қызметкерлер саны мың адам 3,895 3,719 95,5
6. Қызметкерлердің орташа айлық жалақысы теңге 12396 15647 126,2
7. Сала жұмыскерлерінің жалпы өнеркәсіптегі
персоналдағы үлесі % 8,4 8,3 98,8
8. Негізгі құралдардың тозу деңгейі % 65,4 67,3 102,9
9. Негізгі құралдарды жаңалау коэффициенті % 0,5 0,7 140
Ескертпе:
-Алматы қалалық статистика
есептелген;
Негізгі құралдардың тозу деңгейі артып отыр. Негізгі құралдардың жаңару
Мақта маталары, мата емес материалдар және олардан жасалған бүйымдар
Натуралдық өлшеммен есептегендегі өнім өндірісі 10 кестеде сипатталады
10 кесте — Алматы қаласындаға тоқыма және кілем
№ Көрсеткіштер Өлшем біряігі 2003 жыл 2004
жыл 2004 ж. 2003 ж -ға %-бен
1. Мақта маталары, барлығы Мың кв, м
2. Төсек жаймалары мың дана 740,3 200,3 27,1
3 Кілем және кілем өнімдері мың кв. м 130,7
4. Мата емес материалдар және олардан жасалған бұйымдар
1030,3
1222,4
118,6
5. Машинада және колдан тоқылған жемперлер
6. Ерлердің жұмыс киімі мыңдата 66,6
7. Әйелдердің жұмыс киімі мың дата 75,7 39,6 52,3
8. шалбарлар және баскиімдер мың
9. Киім аксессуарлары мың дана 6012,1 -2 -
Ескертпе:
- Алматы қалалық
есептелген;
Қазақстан Республикасындағы жалпы өнеркәсіптің, тоқыма және кілем өнеркәсібінің, Алматы
- Тоқыма және кілем өнеркәсібінің
а)рентабельділік деңгейі өнеркәсіп бойынша — 16,6%, тоқыма және кілем
ә)жұмыскерлердің орташа айлық еңбек ақысы өнеркәсіп бойынша - 27759
б) негізгі құралдардың тозу деңгейі жалпы өнеркәсіптік кешенде -41%,
Алматы қаласында тіркелген жеңіл өнеркәсіп саласының кәсіпорындарының 73 %
- Ақырғы өнімнің экспорттық үлесі тоқыма және кілем тауарларының
Микродеңгейде экономикалық қауіпсіздікті, оның Қамтамасыз етілу деңгейін келесі бөлімде
2.2 Кәсіпорындардын технико-экономикалық сипаттамасы және дағдарысқа қарсы басқаруын талдау
Магистерліқ диссертациялық жұмыстың негізгі объектісі "Алматы Мақта" Жауапкершілігі Шектеулі
"Алматы кілем" ААҚ-ы өз бастауын 1936 жылдан "Ковровщица" артелінен
4 метрлік кілемдер шығаратын кәсіпорындардың бірі. Компанияның Қазақстанда, Ресейде,
11 кесте - Кәсіпорындардың негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерін
№ Негізгі
Өлшем "Алматы кілем" АҚ-ы "Алматы мақта"ЖШС
п/п көрсеткіштер
бірлігі
2003 ж. 2004 ж Ауытқуы
(+; -) 2003 ж. 2004 ж. Ауытқуы
(+; -)
1. Өткізуден түскен табыс мың теңге 84978,8 75017,3 -9961,5
2 өнімнің өзіндік құны мың теңге 156703
3 Кезен шығындары мың теңге 77648 62175
4. Жалпы табыс мың теңге 83411,7 73836,4 -9575,7 134330,3
5. Таза табыс мың теңге 69413,7 61500,3 -7913,4 74074
6. Жалпы персоналдың орташа тізімдік саны адам 318
7 Еңбек ақы қоры мың теңге 59093,2 55952,4
8 Орташа айлық еңбек ақы теңге 15490
9. Еңбек өнімділігі мың теңге 267,2 258,68 -8,52
10 Неізгі құралдардың орташа құны мың теңге 159998 168388
11 Негізгі құралдардың орташа құны мың теңге 122855
12 Қор қайтарымдылығы теңге 0,6917 0,5747 -0,117 0,1625
13 Қор сиымдылығы теңге 1,4457 1,74 +0,2943 6,1533 3,3713
Ескертпе: Косіпорындардың мәліметтері бойынша есептелген
"Алматы мақта" ЖШС - де Қазақстан Республикасындағы түрлі бағыттағы:
Кәсіпорынның жобалық қуаты жылына 15 мың тонна мақта талшығын
Қарастырылып отырған кәсіпорындар бойынша негізгі капиталдың қауіпсіздігі көңілде алаң
Кәсіпорыннан 15 км қашықта өткізу және жабдықтау базасы, темір
Өндіріс құралдарының белсенді бөлігінің үлесі бойынша "Алматы мақта" ЖШС
13 кесте - "Алматы мақта" ЖШС - нің иіру
(пайыздық көрсеткіш)
Көрсеткіштер 2003жыл 2004 жыл
жоспар нақты +,- жоспар нақты +, -
Күрделі жөндеу 0,26 0,13 -0,13 0,27 0,22 -0,05
Орташа жөндеу 0,4 0,88 0,48 0,39 0,98 0,59
Кәсіптік ремонт 0,21 0,23 +0,02 0,21 0,65 0,44
Негіздерді байлау 1,77 2,42 +0,65 1,79 2,29 +0,5
Майлау, қайта майлау 0,7 0,44 -0,26 0,71 0,44 -0,27
Электр жабдығын кәсіптік жөндеу 0,26 0,29 +0,03 0,26 0,45
Жабдықтарды тазалау 0,86 2,92 +2,06 0,86 3,55 2,69
Басқалары - - - - 1,09 +1,09
Барлығы 4,46 7,55 +3,09 4,49 9,68 +5,19
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындалған
Станоктардың жоспардан тыс ең көп тұруы 2004 жылы байқалды.
Осы және 13 кестеде берілген басқа да көрсеткіштерді талдай
Кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету көрсеткіштері еңбек
14 кесте — Кәсіпорындардың еңбек ақы әлуметінің дағдарысқа қарсы
№ Көрсеткіштер Өлшем Тоқыма және тігін өнеркәсібінің кәсіпорындары
бірлігі "Алматы кілем" АҚ-ы "Алматы мақта" ЖШС
2003 ж. 2004 ж.
2003 ж 2004 ж.
1. Жалпы
318 290
1256 1101
м2. Өткен жылға шаққанда %
80,9 91,2
88,3 87,7
3. Өндірістік - адам
296 273
1081
өнеркәсптік персонал
%
93,1 94,1
97,8 98,2
4. Оның ішінде әйелдер адам
196 184
938,2 841
%
66,2 67,4
76.4 77.8
5. Еңбек ақы қоры мың теңге
59093,2 55952,4
118139,9 147013,9
6. Өткен жылға шаққанда %
128,3 94,7
94,4 124,4
7. Орташа айлық еңбек ақы теңге
15485,6 16078
7838,4 11127,3
8. Өткен жылға шаққанда %
156,7 104,4
106,9 141,9
9 Еңбек өнімділігі мың теңге/ ада м
728,5 721,2
419,7 703,5
Ескертпе: Кәсіпорындардың мәліметтері бойынша есептелген
Кәсіпорындардың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету қызметкерлерді басқару
Оған орай: "Алматы кілем" АҚ-ы жұмыскерлер саны бойынша орта
15 кесте - Кәсіпорындардағы
№ Кәсіпорынның басқарылуын сипаттайтын факторлар Бағалары
"Алматы кілем" АҚ "Алматы мақта" ЖШС ің
1. Кәсіпкерлік мәдениет және философия 0 0
2. Мақсаттар және стратегиялар 1 0
Қызметкерлерді ынталандыру жүйесі 0 0
4. Ғылыми зерттеулердің пайдалануы 1 0
5. Жаңа ақпараттық технологиялардың қолданылуы 0 0
6. Нарықтағы баға саясатын талдау 1 1
7. Жаңа өнімді жасау және енгізу 1 0
8. Өткізуді және маркетинг қызметін қолдану 0 0
9. Персоналды жұмысқа қабылдау және жұмыстан босату шарттары 1
10. Барлығы 5 2
Ескертпе:
1. Кесте SWOT-талдау және [48] әдебиет көзі арқылы тұрғызылды;
Кәсіпорын ақпараттары бойынша эксперттік әдіспен есептелген;
"1'-артықшылығы, "0" -кемшілігі.
"Алматы мақта" ЖШС - нің кредиторлық қарыз мөлшері көп.
Бұқаралық ақпарат құралдарында жария болған материалдардың көзқарастары әртүрлі. Бір
Біз кім қалай десе де, осы шиеленістің кәсіпорынға қолайлы
Шығындарды басқарудың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету көрсеткіштеріне
16 кесте - Кәсіпорындардың қаржылық қамтамасыз ету көрсеткіштері
Көрсеткіштер нормативті Тоқыма және тігін өнеркэсібінің косіпорыңдары
мәні "Алматы кілем" АҚ-ы "Алматы мақта" ЖШС
2002 ж 2003 ж.
2002 ж. 2003 ж.
1. Тәуелсіздік коэффициенті 0,5-0,6
0,6556 0,6654
0,6534 0,4733
2. Тәуелділік коэффициенті 0,4-0,5
0,3444 0,3346
0,3466 0,5267
3. Қаржылыңдыру коэффиценті >1
1,9039 1,9882
1,8848 0,8987
4. Қарыз және меншік қаржыларының өзара катынас коэффициенті =0,5
0,7790 0,8065
0,7043 0,5232
7. Оңтайлаңдыру коэффициенті >=0,5
0,3099 0,3010
0,2629 0,0541
8. Запастар мен шығындарды меншік көздерімен камтамасыз ету
0,6578 0,5181
0,4856 0,0689
9. Қысқа мерзімді коэффициенті -
0,2961 1,0000
1,0000 1,0000
10. Кредиторлық карыз коэффициенті -
0,2436 0,9175
0,3651 0,2642
11. Дебиторлық және кредиторлық карыз қатынасының коэффиценті 2\1
2,5857 0,3405
1,2618 1,1144
Ескертпе: Кәсіпорындардың мәліметтері бойыншаесептелген
17 кесте -"Алматы кілем" АҚ-ңда кілемнің өзіндік құнының көрсеткіштерінің
(1 шаршы метрге)
№ Көрсеткіштер 2003 жыл 2004 жыл
теңге % теңге %
1 Шикізат және материалдар 601,17 44,1 461,52 44
2 Өндірістік шығындар 379,55 27,8 293,69 27,9
3 Амортизация 39,38 2,8 30,42 2,9
4 Негізгі құралдарды жөндеу 68,28 5 52,45 5
5 Салықтар 138,74 10,2 104,89 10
6 Әкімшілік шығындар 62,1 4,6 47,2 4,5
7 Ғылымға шығындар 33 2,4 25,17 2,4
8 Сақтандыру шығындары 24 1,8 18,88 1,8
9 Несиеге төленген шығындар 10,5 0,8 14,68 1,4
10 Жалпы толық өзіндік кұн 1362,7 100 1048,9 100
11 Сатылым бағасы 1368 100,4 1446,2 137,8
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындалған
17 кесте мәліметтері 1 шаршы метр кілемнің (жалпы тоқыма
18 кесте — Кәсіпорындардағы шығындар талдау
№ Корсеткіпітер Өлшем Тоқыма және тігін өнеркәсібінің кәсіпорыңдары
бірлігі
"Алмагы кілем" АҚ-ы "Алматы мақта" ЖШС
2003 ж 2004 ж. Өткен жылдан ауытқуы 2002 ж.
1 Косіпорыңдаш жалпы шығыңдар
мың теңге 234351 180264 76,9 528017 843158 159,7
2. Өнмнің өзіңдік құны мың теңге 156703 118089 75,4
3. Кезең шығындары мың теңге 77648 62175 80,1 205505
4. 1теңге өнімге сәйкес келетін шығындар теңге 1,034
Ескертпе: Кәсіпорындардың мәліметтері бойыншаесептелген
19 кесте — Кәсіпорындардағы іскерлік белсенділік қамтамасыз ету
Көрсеткіштер өлшем Тоқыма және тігін өнеркәсібінің кәсіпорыңдары
бірлігі "Алматы кілем" АҚ-ы "Алматы мақта" ЖШС
2003 ж. 2004 ж.
2003 ж. 2004ж.
1. Меншік капиталының
0,4690 1,1372
айналым коэффициенті
күн 197,9 259,1
767,6 316,6
2. Негізгі капиталдың рет 1,4171 1,1208
0,3303 0,5950
айналым коэффициенті
күн 254,0 321,2
1090,1 605,0
3. Ағымдағы активтердің рет 2,1782 1,7286
0,5911 0,9746
айналымдағы
күн 165,3 208,3
609,1 369,4
4. Материалдық айналым рет 1,3229 0,9111
0,4594 0,7962
қаржыларының айналымдағы
аиналымдьільіш
күн 272,1 395,1
766,9 452,2
5. Дайын өнімнің айналымдылғы рет 5,0152 2,7715
1,0110 1,0796
күн 71,8 129,9
356,1 333,5
6. Дебиторлық кдрыздың рет 1,4953 1,5081
0,4807 0,8634
айналымдығы күн 240,7 238,7
748,9 416,9
7. Кредиторлық рет 2,3390 1,2003
0,5245 1,0222
қарыздың айналыңдылығы
күн 153,9 299,9
686,4 352,2
8. Ақша каражаттарының рет 7,9398 7,2122
65,648 11,72
айналымдылығы
күн 45,3 49,9
5,5 30,7
9. Парманентті рет 1,3282 1,3897
0,4690 1,1372
капиталдың айналымдылығы
күн 271,0 259,1
767,6 316,6
Ескертпе: Кәсіпорындардың мәліметтері бойынша есептелген
Осы ретте кәсіпорындағы жалпы шығындардың өзгеру беталысы арқылы шығындарды
"Алматы-кілем" АҚ-да 68,5%, "Алматы мақта" ЖШС - 84% -ды
Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету көрсеткіштерін өндірістік бағдарламаның
Іскерлік дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету тұрғысынан кәсіпорындардың экономикалық
Осы кәсіпорында қарастырылып отырған мерзім де меншік капиталы, негізгі
20 кесте - Кәсіпорындардағы өнімнің сапалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Бағалануы "Алматы кілем" АҚ "Алматы мақта" ЖШС
1. Өнімнің
стандарттарға
сәйкестігі сәйкес /
сәйкес
емес сәйкес сәйкес
2. Сапаны
3. Сапа көрсеткіштері *эстетикалығы
*сенімділігі
сәйкес /
сәйкес
емес
сәйкес
қауіпсіз
таза
сақталады
сенімді
сәйкес емес
қауіпсіз
таза
сақталады
бояуы оңып кетеді
Ескертпе: Кэсіпорын ақпараттары бойынша дайындалған
Оның үстіне, кредиторлық және дебиторлық. қарыздың айналым ұзақтығы күндер
Кәсіпорындардың өнімдерін сапа көрсеткіштері бойынша бағалау үшін 20 кестені
"Алматы кілем" АҚ-да кілемдер, кілем бұйымдары және төсеніштер ҚР-ның
21 кесте -"Алматы кілем" АҚ-да
№ Клемдер мен төсеніштер Жоспар Нақты Ауытқуы
2. 2002 жыл 90% 94,1% +4,1%
3. 2003 жыл 92% 97,1% +5,1%
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындаған автор.
Кәсіпорында көркем-техникалық кеңестің мәжілістері өткізіліп, жаңа суреттер мен техникалық
Кәсіпорындардың нарықта өнімді өткізуі 22 кестеде берілген.
22 кесте - Кәсіпорындардың нарықта
№ Көрсеткіштер Өлшем біршгі "Алматы кілем" АҚ "Алматы мақта"
1. Жалпы нарықтағы кәсіпорын өнімінің үлесі % 5
2. Кәсіпорынның өнімді нарықта өткізуі
* ішкі нарықта
* сыртқы нарықта
%
%
80
20
95
5
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындалған
"Алматы мақта" ЖШС - 0,9%, "Алматы кілем" АҚ-ның
Кәсіпорындарда маркетингтік мақсаттарға жұмсалатын шығындар көлемі 2004 жылы алдыңғы
Тоқыма және кілем кәсіпорындарында айналым қаражаттарының жетіспеушілігінің маркетингтік шығындарға,
23 кесте - Кәсіпорындарда 2004 жылы маркетингтік мақсаттарға жұмсалған
№ Көрсеткіштер Өлшем
бірлігі "Алматы кілем"АҚ Өткен жылдан ауытқуы "Алматы мақта" ЖШС
1 Маркетингтік мақсаттарға жұмсалған шығындар көлемі мың теңге 265,9
3 Сонын ішінде: жарнама шығындары мың теңге 165,4 151,6
5 Жарнама шығындарының жалпы маркетинг шығын сомасындағы есі мың
Ескертпе: Кәсіпорьш ақпараттары бойынша дайындалған
Осы ретте кәсіпорын капиталының, инвестициялардың тиімділігін бағалау орынды. Талдау
24 кесте - Кәсіпорындардағы 2004-жылғы капиталдың рентабельділік көрсеткіштер
№ Көрсеткіштер Өлшем бірлігі "Алмаіы кілем"АҚ "Алматы мақта" ЖШС
1 Қарыз капиталының рентабельділігі % 0,82 2,2
2 Меншік капиталының рентабельділігі % 8,58 -9,2
3 Инвестицияланған капитал рентабельділігі % 5,7 -5,12
4 Қаржылық тетік % 0,03 0,51
Ескертпе: Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындаған автор.
"Алматы мақта" ЖШС, "Алматы кілем" АҚ-дарындағы қарыз капиталының рентабельділігі
Қарастырылып отырған мерзімде меншік капиталының рентабельділігі "Алматы
"Алматы мақта" ЖШС, "Алматы кілем" АҚ-ның экономикалық дағдарысқа қарсы
24 кесте -Кәсіпорындардың жиынтық экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды бағасы
№ Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды құраушы көрсеткіштер "Алматы
1 Өндіріс әлеуеті дағдарысқа қарсы басқаруды - -
2 Еңбек әлеуетінің дағдарысқа қарсы басқаруды + +
Шығындарды дағдарысқа қарсы басқару + -
4 Өндірістік дағдарысқа қарсы
5 Өнім дағдарысқа қарсы сапасы
б Инвестициялар және инновациялар дағдарысқа қарсы басқару -
7 Қаржылық қауіпсіздік + -
Іскерлік белсенділік кауіпсіздігі + -
9 Барлығы + -
Ескертпе:
"+" —экономикалық қауіпсіз деңгейде;
"-" —экономикалық дағдарыс жағдайында.
Маржиналдық талдау негізіндегі басқару шешімдерінің көрсеткіштері кәсіпорын дағдарыс жағдайында
24-кесте мәліметтері "Алматы кілем" АҚ-ның, қызметтерін экономикалық қауіпсіз, ал
Кәсіпорынның қаржылары қолайсыз орналасқан (ұзақ мерзімді активтерге шоғырланған) деп
"Алматы мақта" ЖШС 2004 жылы өнім өткізуден түскен түсім
СКДН=ӨӨТТ*ТШ/МТ (7)
Бұл жердегі: ӨӨТТ - өнім өткізуден түскен түсім;
ТШ —түрақты шығындар.
"Алматы мақта" ЖШС үшін сатылым көлемінің дағдарыстық нүктесі кәсіпорынның
Диссертациялық жұмысымыздың екіде үшінші бөлімінде кәсіпорындағы бизнес-реинжиниринг үрдісін өткізу
2.3 Тоқыма және кілем өнімдері әлемдік нарығының қазіргі жағдайы
Тоқыма және кілем өнеркәсібінің экономикасы дамыған және дамушы елдердің
1900-2000 жылдар аралығында планетаның халық саны 3,7 есе, бір
Жер бетіндегі тұрғын халық санының және тұрмыс жағдайының артуы
Әлемдік экономиканың ғаламдануы, тоқыма және кілем өнеркәсібін бәсеке қабілетті
Тоқыма өнеркәсібі кілем өндірісімен салыстырғанда 4 есе капитал сыйымды
25 кесте - Түрлі елдердің тоқыма өнеркәсібіндегі бір сағаттық
№ Елдер 1 сағаттық еңбекақы,
еңбекақы, $
1. Жапония 23,65 13. Турция 4,44
2. Швейцария 22,32 14. Гонконг 3,85
3. Бельгия 21,32 15. Оңтүстік Корея 3,66
4. Голландия 20,82 16. Сингапур 3,56
5. Германия 20,5 17. Мексика 2,93
6. Франция 16,49 18. Венесуэла 1,9
7. Италия 16,2 19. Сауд Арабиясы 1,47
8. Канада 13,44 20. Бразилия 1,46
9. АҚШ 11,61 21. Малайзия 1Д8
10. Австралия 10,84 22. Ресей Федерациясы 0,80
11. Англия 10,27 23. Қытай 0,36
12. Тайвань 5,76 24. Қазақстан
Республикасы 0,35
Ескертпе: 2003 жылдар мәліметтері бойынша дайындалған
25 кестеден көріп отырғанымыздай, бір сағаттық еңбекақы мөлішері Жапонияда
Соңғы он жылдықта әлемде тоқыма жіптердің қай түрін болса
26 кесте - Жіптер мен талшықтардың әлемдік өндірісі
№ Жіптер мен талшықтар 1990 жыл 2000 жыл 2001
млн. тонна % млн. тонна % млн. тонна %
тонна %
1 Мақта 20 45 19 39 21,5 42 19
2 Жүн 2 5 1,4 3 1,3 3 1,3
3 Жасанды оның ішінде: 22 50 28 58 28
4 - синтетикалық 20 45 26 54 26 51
5 - целлюлоздық 2 5 2 4 2 4
6 Барлығы 44 100 48,4 100 50,8 100 49,5
Ескертпе: Мәліметтер [53] дерек көзі бойынша есептелген.
1990 жылы әлемде барлығы 44 млн. тонна жіптер мен
Мақтадан жасалған жіптер мен талшықтарды пайдалану натуралдық өлшем бойынша
2000-жылдың соңғы айларында Оңтүстік-Шығыс Азия елдері, өздері өндірген мақта-матадан
Мақта-матадан иірілген жіпті
Оңтүстік-Шығыс Азия мен Таяу Шығыстың дамушы елдері тоқыма тауарларының
Қытай, Корея Республикасы, Индонезия және Тайвань елдері химиялық талшықтар
27 кестеде – Мақта – матадан иірілген жіпті экспорттаушы
№ Экспортаушылар Импорттаушылар
Ел Экспорт, мың тонна Ел Импорт, мың тонна
І Үндістан 534 Гонконг 379
2 Пакистан 455 АҚШ 129
3 Испания 103 Германия 93
4 Италия 92 Португалия 72
5 Германия 47 Австрия 66
6 Австрия 39 Франция 56
7 Египет 32 Англия 52
8 Греция 31 Испания 45
9 Франция 25 Греция 10
Ескертпе: Мәліметтер [56]дерек көзі бойынша есептелген.
Қарастырылып отырған елдердің біразы 2000-жылдың 2-жарты жылдығында кейбір дамыған
Негізінен, химиялық талшықтар өндірісінің көлемі бойынша дүние жүзі бойынша
Химиялық талшық өндірісі бойынша дүниежүзі бойынша бірінші орынға шыққан
Корея Республикасында синтетикалық маталарды өндіру орталығы (полиэфирлі жіптен) Тэгу-Киентукта
28 кесте - Корея Республикасының химиялық тоқыма өнімдерінің
№ Көрсеткіштер 2001 жыл, млн. доллар 2000 жылға %-бен
I Экспорт
1. Химиялық кешенді жіптер 869,7 81,5
2. Штапельдік талшықтардан иірілген жіп 120 89,8
3. Химиялық жіптерден жасалған маталар 2738,4 81,4
4. оның ішінде:
- полиэфирлі
- полиамидті 2326,4 232 82,2 77
5. Штапельдік талшықтардан жасалған маталар, оның ішінде: целлюлозадан
217,7 79,5 72,4
ІІ Импорт
1 Химиялық кешенді жіптер 410,1 77,2
2. Штапельдік талшықтардан иірілген жіп 2977 107,6
3. Химиялық жіптерден жасалған маталар 162,7 81,2
4. - оның ішінде полиэфирлі 117,9 86,4
5.
Штапельдік талшықтардан
кілем 255,5
59,2 78,2 67,6
Ескертпе: Мәліметтер [58] дерек көзі бойынша есептелген.
Барлық маталар түрлері экспортының жиынтық кұндық сомасында (тоқыма өнімдерінен
2001-жылдың қаңтар-қыркүйегінде 2000-жылдың осы кезеңімен салыстырғанда, Оңтүстік Кореяның полиэфирлі
2000-жылға дейін Корея Республикасы, полиэфирлі жіптен жасалған маталардың экспорт
Оңтүстік Кореялық экпорттаушылардың қытайлық синтетикалық мата жеткізушілермен Мексика және
Полиэфирлі маталар бәсекеқабілетілігінің төмендеуін ескере отырып, Оңтүстік Корея фирмалары
Оңтүстік Кореядағы синтетикалық маталар бағасы 2000-жылы сұраныстың төмендеуі, синтетикалық,
Қытай Халық Республикасында тоқыма өнеркәсібінің өнім экспортының құрамында химиялық
29 кесте - Қытай
№ Көрсеткіштер 2001 жыл, млн. доллар 2000 жылға %-бен
I Экспорт
1. Синтетикалык, штапельдік иірілген жіп 250,2 107,6
2. Аралас иірілген жіп (синтетика-мақта) 123,4 147,7
3. Вискоздық штапельдік иірілген жіп 45,2 76,7
4. Синтетикалық жіптен жасалған маталар 1270 148
5. Аралас жіптерден жасалған маталар 1043,6 93,4
6. Вискоздық штапельдік маталар 212,8 84,8
II Импорт
1. Синтетикалық талшықтар 953,2 98,5
2. Вискоздық талшықтар 53,6 113,3
3. Синтетикалық жіптер 1337,4 107,5
4. Синтетикалық жіптен жасалған маталар 2219,4 91,6
5. Аралас жіптен жасалған маталар 339 83,3
Ескертпе: Мәліметтер [60] дерек көзі бойынша есептелген.
29 кесте мәліметтерінен көрініп тұрғандай, 2001-жылы Қытай синтетикалық штательді
Негізінен, 2001-жыл2 000-жылмен салыстырғанда синтетикалық жіптен жасалған маталар экспорты
Натуралдық өлшем бірлігі бойынша штапельді вискоздық иірілген жіп бойынша
Қытайда тоқыма және кілем өнеркәсібі қызметінің ұйымдастыруы басқа елдерге
Жоғарыда айтылған маталардың Еуропалық Одақ елдеріне экспорты сандық қатынаста
30 кесте - Синтетикалық жіптен жасалған маталардың
Көрсеткіштер 2001 -жыл
млн. метр млн. доллар 1 метрдің орташа бағасы, цент
1. Барлығы 1804,32 1270,06 70
2. ЕО елдері 294,7 287,14 97
3. Гонконг 236,82 150,34 63
4. БАӘ 192,88 131,94 68
5. Корея Републикасы 112,72 54,96 49
6. Мексика 108,44 65,74 61
Ескертпе: Мәлшеттер [62] дерек көзі бойынша есептелген.
Жапониядағы полиэфирлі жіп маталардың өндірісі бірқатар префектурада 2001 -жылдың
2000-жылы, синтетикалық маталардың жапон нарығында ішкі және экспорттық сұраныстың
31 кесте - Жапонияның тоқыма өнімдерімен сыртқы саудасы
№ Көрсеткіштер 2001 жыл, млн. доллар 2000 жылға %-бен
I Экспорт
1. Штапельдік, химиялық талшықтар:
- синтетикалық
- целлюлоздық
761,2 257,8
93,8 101,3
2. Синтетикалық талшықтан иірілген жіп 793,8 92,5
3. Целлюлоздық талшықтан иірілген жіл 118 74,5
4. Синтетикалық жіптен жасалған маталар 1932,8 90,8
5. Целлюлоздық жіптерден жасалған маталар 394,2 80,7
II Импорт
1. Химиялық талшықтардан иірілген жіп 196 104,9
2. Штапельдік талшықтардан иірілген жіп 154,8 88,1
3. Химиялық жіптерден жасалған мата 103 90,7
4. Штапельдік иірілегн жіптен жасалған маталар 119,6 91
Ескертпе: Мәліметтер [63] дерек көзі бойынша есептелген.
Натуралдық өлшем бірлігімен есептегенде целлюлозадан иірілген жіп, синтетикалық және
Тайваньда полиэфирлі жіптен жасалған синтетикалық маталар экспорты 2001-жылы 2000-жылмен
Стандартты ассортименті синтетикалық маталардың бағасы Тайваньнан экспортты
Тоқыма өнеркәсібі жұмыбастылық бойынша АҚШ экономикасының ең маңызды секторларының
Саланың негізгі мәселелері, тоқыманы өндірушілердің Американдық институты сарапшыларының пікірінше,
АҚШ әкімшілігі саланы кез келген мүмкін болатын жолдармен қолдау
Тоқыма өнеркәсібі - рұқсат етілген импорттың жалпы көлемін квоталау
БСҰ-ның тоқыма мен киім жөніндегі келісімі және жаңа аймақтық
АҚШ БСҰ-да өз тоқыма өнімдеріне Азия және Латын Америкасы
Еуропалық одақ елдерінде тоқыма және жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары қосылған
Литваның жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарында 55 мың адам жұмыс істейді,
2001-жылы ЕО елдеріне экспорт 2000-жылмен салыстырғанда 9 % -ға
Литваның тоқыма және жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары Қауымдастығы 1991-жылы, республика
Ресейде тоқыма және кілем өнеркәсібінің артуы баяулап, 2000 жылдан
Тоқыма өнеркәсібінде 2001-жылы 2000-жылмен салыстырғанда өсу қарқынының үлесі 6,7%-ға,
32 кесте - 1999-2001
Ресей тоқыма және
№ Көрсеткіштер 1999-жыл 2000-жыл 2001-жыл 2001 -жыл 1999-жылға
% есебімен
1. Тоқыма өнеркәсібі 127,7 130,4 106,7 177,7
2. Тігін өнеркәсібі 104,6 117,4 108,8 103,6
Ескертпе: Мәліметтер [70] дерек көзі бойынша есептелген.
Тоқыма өнеркәсібінде өсу тек маталардың үш тобы бойынша ғана
Тігін өнеркәсібінде көйлек пен юбка өндірісі қысқарды, шалбар бойынша
Дайындауы күрделі және бағалы пальто мен костюмдер 18%-ға жоғарылады,
33 кесте - Ресей
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2000 жыл 2001 жыл 2001-жыл
I Тоқыма өнеркәсібі
106,7
1. Маталар, барлығы млн.м.кв. 2328 2617 112,4
2. оның шінде:
- мақта
-мата
- зығыр
- жүн
- жібек млн.м.кв.
1821
113
54,4
178
2028
124
56,4
173
114,6
110,0
103,7
97,3
3. Токыма өнімдері млн.дана 121 119 98,5
II Тігін өнеркәсібі
108,8
1. Пальтолар мың дана 2336 2593 111,0
2. Костюмдер мың дана 4542 5060 111,4
3. Көйлектер мың дана 8400 6100 72,6
4. Шалбарлар мың дана 14876 14921 100,3
5. Жейделер мың дана 5215 6070 116,4
Ескертпе: Мәліметтер [72] дерек көзі бойынша есептелген.
2001-жылы Ресей Мемстатком мәліметтері бойынша тоқыма және кілем өнеркәсібінде
Тігін өнеркәсібінде өнім шығарудың өсуі токыма саласында да өсуді
Тігін өнеркәсібіндегі өсу сыртқы киімді шығарудағы көп шығынды қажет
Бірақ, тігуде қазіргі заманға, сәнге сай маталар қажеттілігі қанағаттандырылмайды,
Біз қарастырған елдердің тігін және тоқыма өнеркәсібінің дамуынан жасаған
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кейінгі жылдары дамушы елдерде
қарқынды дамып келеді. Бұл жағдайға сол елдегі еңбек ақының
төмен деңгейі мен арзан шикізат бағасы оң әсер етуде,
қалыпты саяси жағдайы осы
қолайлы болып тұр.
Дамушы елдерде экономикасы
тоқыма және кілем
Оларға мыналар жатады:
кәсіпорын құрылысының ұзақ уақытқа созылуы, жұмыскерлердің
біліктілігі, жоғары технологиялардың шет елдерден әкелінуі.
Экономикасы дамыған елдерде кілем және тоқыма өнеркәсібінің
даму қарқыны төмендегені анықталды. Дамушы елдерден келетін
импорттық кілем және
шығарылатын өнімдерден
болғандықтан, дамыған елдердің
өнімдерін нарықтан тысқырып отыр. Дамыған елдерде кілем және
тоқыма өнеркәсібін қолдау үшін арнайы
асырылып, импорттан келетін тоқыма
шектер, квоталар қойылған.
-Бүкіл әлемдік сауда үйымы өзіне мүше елдерге кілем және
Тоқыма және кілем өнеркәсібінің
жұмыскерлері саны 100-ден артык, бірақ 1000 аламнан аз, икемді
технологиямен жабдықталған, тапсырыстарды
орындайтын, шағын және орта кәсіпорындардың санының артуы
қызуғышылық туғызады.
Қазақстан Республикасында кілем және тоқыма өнеркәсібінің, экономиканың осы бір
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТОҚЫМА ЖӘНЕ КІЛЕМ ӨНЕРКӘСІБІ КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ДАҒДАРЫСҚА
3.1 Тоқыма және кілем өнеркәсібінің дағдарысқа қарсы
"Алматы кілем", "Алматы мақта" ЖШС, дағдарысқа қарсы басқару
Жоба жоғары технологиялы, қазіргі заманға сай электрондық жаккардтық машиналары
Жобаның қалыптасуына 1844503 АҚШ доллары қажет, өндірістік емес шығындар
34 кесте - "Алматы кілем" АҚ-ының инвестициялық жобасы капиталының
1 доллар=155 теңге
№ Көрсеткіштер Меншікті қаржы салымдары Алынатын инвестиция Барлығы
теңге доллар доллар
1. Негізгі капитал
2 Ғимараттар, үйлер және жер 934000000
602581
3. Компанияның қолда бар құралы 55333000
356987
4 Сатып алынатын құрал-жабдық
883000 883000
5. Айналым қаржылары
6. Қоймадағы дайын өнім,
шикізат және материалдар 50200000
323871
7. Барлығы
2166438
8. Өндірістік емес шығындар
9. Кедендік баж салықтары 300000
1935
10 Барлығы 300000
1935
11 Өндіріс алдындағы шығындар
12 Персоналды оқыту
20000 20000
13 Суретті дайындау станциясы
97000 97000
14 Оқыс шығындар 2200000
14194
15 Барлығы 201432288 1000000 2299567
Кілем тоқитын жаңа станокта жұмыс орындары ашылатын болғандықтан, біз
35 кесте -"Алматы кілем" АҚ-да жаңа кілем тоқу станогы
№ Персонал лауазымы Персонал саны, адам Айлық еңбекақы, теңге
қоры,теңге
1 смета үшін Сменалар саны Барлығы
1. Цех бастығы 1 1 1 35000 35000
2 Инженер-ситемотехник 1 1 1 35000 35000
3. Мастердің көмекшісі 1 1 1 30000 30000
4 Есепші 1 1 1 17000 17000
5. Тасымалдаушы 2 1 2 16000 32000
7 Тоқымашы 1 3 3 28000 84000
8. Ставилыцик 2 3 6 24000 144000
8. Инженер-жүйеші 1 3 3 28000 84000
9. Барлығы
18
461000
Жоғарыда келтірілген кестеде бір сменаға қажетті жұмыскерлер саны, сменалар
Енді несиені игеру жоспарын жасайық. Жоғарыда несиені игеру алдыңғы
36 кесте - "Алматы кілем" АҚ-да несиені алдыңғы алты
АҚШ доллары
Көрсеткіштер 1-ай 2-ай 3-ай 4-ай 5-ай 6-ай Барлығы
1. Құрал-жабдық бойынша бірінші төлем 240000
240000
2 Суретті дайындау станоктарын алу 57000
40000
97000
3. Мамандарды оқыту
20000
20000
4 Тарау аппараттарын
алу
55000 55000
110000
5. Құрал-жабдық бойынша екінші төлем
533000 533000
6. Барлығы 297000 20000 40000 55000 55000 533000 1000000
Ескертпе: Дайындаған автор
Несиені игеру жоспары 6 айға есептелген. Бірінші айда құрал-жабдық
Тығыздығы жоғары жаңа технологиялы құрал-жабдықты орнатқан соң, кәсіпорын сапасы
"Алматы кілем" АҚ-да несиені игеру қолайлы жағдайларда өтетін болса,
Несиені ойдағыдай игеру жағдайында тығыздығы жоғары кілемдерден түскен табыс
37 кесте - "Алматы кілем" АҚ-ның болжамдық табыстылығы
№ Көрсеткіштер Болжамды сомасы
теңге доллар
1. Жай кілемдерді
2 Тығыз кілемдерді сатудан түсетін табыс
3. Басқа тауарлар мен
4 Ғимаратты жалға беруден табыс 3780000 24387
5. Басқа да табыстар 3780000 24387
6. Барлығы 607824000 3921445
7 Дайын өнімнің өзіндік құны (жай кілемдер) 278600000 1797419
8 Дайын өнімнің өзіндік құны (тығыз кілемдер) 187470000 1209484
9. Барлығы 466070000 3006903
10 Салық салынатын табыс 141800000 914542
11 Корпоративті табыс салығы 42540000 274362
12 Таза ақша тасқынының дисконты 17% 43780100 282452
Н Әкімшілік шығыңдар 20000000 129032
14 Таза табыс 160271000 1034006
Жоба бойынша таза табыс көлемі 1034006 долларды құрауы керек.
2006-2008 жылдарға "АММК ТК" АҚ-ның экономикалық тиімділігін бағалайық. Ол
38 кесте - "Алматы мақта" ЖШС қызметінің 2006-2008 жылдарға
№ Көрсеткіштер өлшем бірлігі 2006 ж. 2007ж. 2008ж.
1. Өнім өткізуден
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны
3. Жиынтық табыс Мың теңге 203862 276837 326921
4. Кезең шығындары Мың теңге 112797 124077 136485
5. Негізгі қызметтен
6 Салық салуға дейінгі кәдімгі қызметтен
7. Таза табыс Мың теңге 63746 106932 133306
8. Персоналдың саны адам 1100 1100 1100
9 Еңбек ақы қоры Мың теңге 175888 204762 233636
10 1 жұмыскердің орташа айлық еңбек ақысы теңге
11 1 теңгеге шаққандағы шығындар теңге 0,88 0,84
Кәсіпорында 2004-2006 жылдары негізгі кызметтен түскен табыс болмайды деп
"Алматы кілем" АҚ-ның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз
негізгі капиталды жаңарту, мүмкіндігінше жоғары технологиялық станоктарды өндіріске енгізуге
кәсіпорындағы жоспарлау деңгейіне көңіл аудару, жоспарлардың орындалуына тырысу;
әкімшілік шығындарын төмендету;
өнімнің сапасын арттыру;
маркетингтік қызметті жандандыру;
өнім өткізудің дилерлік желісін бекіту.
"Алматы мақта" ЖШС экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету
Басшылықтың жауапкершілігі;
Сапа жүйесі;
Мәмілелереді талдау;
Жобалауды басқару;
Құжаттарды басқару;
Шикізаттарды сатып алу;
7.Тұтынушыларға ұсынылатын өнім;
Өнімді идентификациялау;
Үрдістерді басқару;
10. Сынақтарды бақылау және өткізу;
11.Бақылау, өлшеу қүрал-жабдығы;
Бақылау және сынаудың мәртебесі;
Сәйкес емес өнімді басқару;
Алдын-алу және түзеу іс-шаралары;
15.Тиеу-түсіру жұмыстары, сақтау, жеткізу;
Сапа туралы мәліметтерді тіркеу;
Сапаны ішкі тексеру;
18. Кадрларды дайындау;
19.Техникалық қызмет көрсету;
20. Статистикалық әдістер
"Алматы мақта" ЖШС бизнес реинжинирингті төрт кезеңде өткізуге болады:
Бизнес-инжинирингті өткізу барысында бірнеше шешімді рольдерді бекітуге болады:
үрдістердің иесі;
топтың лидері;
байланысшы (коммутатор);
топқа қатысушы;
сыртқы кеңесші;
үйлестіруші (координатор).
"Алматы мақта" ЖШС бизнес-реинжинирг үрдістерін басау ғана, кәсіпорынның экономикалық
Зерттеу жұмыстарының нәтижелері тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының дамуы,
3.2 Ғалам даму жағдайындағы тоқыма және кілем өнкеркәсібі
Қазақстан Республикасы тоқыма және кілем өнеркәсібінің экономикалық дағдарысқа қарсы
Бірінші топтың себептері - қазақстандық тоқыма және кілем өнеркәсібі
Кәсіпорындардың мамандануы. Шетелдің көптеген тоқыма
және кілем өнеркәсібінің кәсіпорындары өнім
әмбебептылығымен ерекшеленіп, әртүрлі талшықтар мен жіптерден
маталар, тоқыма бұйымдарын, маталық емес өнімдер өндіріп, осы
арқылы сұраныс пен сән беталысына оңтайлы бейімделе біледі.
Біздегі тоқыма өнеркәсібіндегі
маталар түрлері бойынша қатаң бөлінді (мысалы: Қарғалы шүға,
Алматы мақта-мата комбинаттары).
талшықтар мен маталар топтары бойынша мамандануы бәсеңдеп,
кәсіпорындар нарық талаптарына жақсы бейімделе бастады.
Өндірілетін өнім құрылымы. Шетелдік тоқыма және кілем
өнеркәсібінің өнімдерінде тоқыма және маталық
үлесі көбірек, олардың өндірісі маталармен салыстырғанда аз еңбек
сыйымды. Қазақстанның тоқыма және
өнімдердің үлес салмағы аз. Қазір шығарылатын өнім құрылымы
жақсара бастады. тоқыма және
үлесі жыл сайын артып келеді.
З.Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының көлемі. Шетелдік тоқыма және
Технологиялық өндірісті
Шетелдік тоқыма және кілем кәсіпорындарындағы ақпараттарды
жинау, жоспарлау, өндірісті және технологиялық үрдісті басқаруды
кеңінен компьютерлеу, өндірісті басқару тиімділігін және құрал-
жабдық жұмысының көрсеткіштерін біршама арттыруға мүмкіндік
береді. Қазақстандық кәсіпорындарда бұл элементтерді саусақпен
санарлықтай ғана
кәсіпорындарда өндірісті және технологиялық үрдісті басқаруды
компьютерлеу жақсаруда. Бірақ,
олардың жұмыс параметрлерін оңтайлау, тек қана жаңа заманғы
құрал-жабдық алынған соң жүзеге асырылады.
Синтетикалық талшықтарды пайдалану. Шет елдердегі кілем және
талшықтар мен жіптерді, әсіресе, тоқыманың тұтыну қасиеттерін
арттырып және
талшықтарды өте кең
пайдалану 50%-дан асып кетті. Қазір синтетикалық жіптер
талшықтарды пайдалану мүмкіндігі мен қажеттілігі де артып отыр,
енді олардың еркін нарығы пайда болғандықтан, фабрикалардың
оларды оңай сатып алуға мүмкіндігі бар.
Маталардың ассортименті
кәсіпорындар шығаратын ені кең маталардың көп экономикалық
артықшылықтары бар, өндірісте
маталар үлесі басым.
конъюктурасымен қалыптасып және оның әсерінен жедел өзгеріп
отырады. Қазақстан кәсіпорындарындағы дайын маталардың ені
103 см-ге тең
бағытталған Қазақстан Республикасының
технологиясы жеңіл, қарапайым маталар өндірісі
Қазіргі кезде маталардың ені
бірте-бірте ескі пневморапирлі
тастауда. Нарықта импорттық
саттық жүргізуге тура
ассортименті жақсарып келеді. Дегенмен, құрал-жабддықтардың
жағдайы және деңгейімен
ассортиментін ары қарай жақсарту қажеттілігі де бар.
Құрал-жабдықтардың деңгейі мен
тоқыма кәсіпорындары үнемі бәсеке жағдайында болғандықтан,
жұмыс параметрлері компьютерлендірілген жоғары өнімді, жетілген
құрал-жабдықтармен өздерін қамтамасыз
кезегінде еңбек өнімділігін,
өзіндік кұнын төмендетеді. Қазақстандық тоқыма кәсіпорындары
жетілдірілмеген отандық
болатын. Тек қана жіп
Екінші топтың себептері — кәсіпорындарды басқару деңгейі. Көптеген фабрикалардың
Бірінші топтың факторларын жақсарту көп қаржы салымдарын қажет етеді
Нарықтық экономика зандары бойынша, бәсеке қабілетсіз кәсіпорындар дағдарысқа ұшырып,
Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі Индустриалдық-инновациялық даму стратегиясына сәйкес
Алматы қаласының 2010 жылға дейінгі индустриалдық дамуы саясатының регионалдық
кәсіпорындарды қаржылық сауықтыру;
жаңа технологияларды
арттыру;
ішкі тұтыну нарығында отандық өндіріс тауарларының үлесін
арттыру табылады.
Саланың дамуы ең алдымен отандық ауыл шаруашылық шикізатты
Селективті қолдаудың негізгі нысандары болып, жеңіл өнеркәсіптің дайын тауарларын
Алматы қаласы жеңіл өнеркәсібін дамытудың мақсатты кешенді бағдарламасын және
Кілем және тоқыма өнеркәсібінің өз артықшылықтары бар, олардың
Тоқыма жөне кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Мақтаны, зығырды (оның котонизациясы жоғары сапалы аралас
маталарды алуға мүмкіндік береді), химиялық шикізатты, жүнді
өңдеудің жаңа технологияларын, былғары-тері шикізатын (оның
ішінде тігін, автомобиль, жиһаз, тері-галантерея өнеркәсібі үшін)
кеңірек пайдалану негізінде саланың шикізат базасын дамыту;
Маркетингтік, ақпараттық, жарнамалық қызметтерді, дилерлік
желілерді, өткізуді, бағаларды,
басқару бойынша ассоциацияларды дамыту;
Салада ұлттық киімдер,
алашалар бойынша шағын кәсіпкерлікті дамыту;
Мақта-мата және жүн
үдемелі құрал-жабдықпен
өнімдерінің экспортын дамыту;
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарындағы әлеуметтік
сфераның обьектілерін жергілікті бюджеттің балансына беру;
Қазақстан Республикасында шығарылмайтын құрал-жабдықтар
мен материалдар үшін баж салықтарын төмендету немесе
тастау;
Әскери құрылымдардың, балалар үйлерінің, көмір, мүнай өндіру-
өңдеу өнеркәсіптерінің үдемелі сұраныстарын қанағаттандыру үшін
тендерлер ұйымдастыру;
Спорт және басқа да
ассортименті киімдерге сұранысты қанағатгандыру үшін
және тоқыма өнеркәсібінің кәсіпорындарын тарту.
Тоқыма және кілем өнеркәсібінің экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды
Теріс пиғылды бәсекені жою.Қазақстандық нарыққа тоқыма және
Салалық лизингтік
мүмкіндік беретін лизингтік операцияларды жүргізуге қажетті қаражаттармен қамтамасыз ету.
Жоғары сапалы, экологиялық таза және қауіпсіз өнім шығару
үшін мемлекеттік стандарттарға жаңа техникалық регламенттер, стандарттар,
Елдің барлық территориясында аймақ аралық көтерме-жеке тауар өткізу желісін
Кәсіпорындардың қаржылық мүмкіндіктері шектеулі екенін ескере отырып, мемлекеттік
Тоқыма және кілем өнеркәсібі ғылыми-зерттеу секторын қайта
қалыптастыруды өткізу.
Тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындарының деңгейінде экономикалық дағдарысқа қарсы
Химиялық талшықтар қосылған, ені 150 сантиметрден асатын
маталар өндірісін ұлғайту.
Жіп иіру өндірісіне
кардотарайтын, ленталық машиналарды енгізу.
Өндеу (отделка) өндірісіне таза мақта және химиялық талшықтар
мен жіптер қосылған маталарды өңдеу үшін мерзімді және үздіксіз
жұмыс істейтін құрал-жабдықтарды енгізу.
Жуылған, жуылмаған және карбондалған жүнге және солардан
жасалатын өнімдерге нормативті-техникалық құжаттаманы халықаралық стандарттарға сайлау.
Сәнді көркем-колористік, жеңілдетілген ерлерге және әйелдерге
арналған пальто, костюмдік маталарды өндіруді игеру және өндіру.
Түйенің жүнінен жасалатын маталар өндірісін игеру.
Сән әлемінде тақымал дизайнерлердің лицензиялары бойынша
киім өндірісін ұлғайту [76].
Әлемдік тоқыма және кілем өнеркәсібінің дамуын жасалған талдау, синтетикалық
38 кесте — 2040 жылға тоқыма талшықтарын әлемдік
№ Талшықтардың түрлері Өлшем бірлігі жылдар
1960 1970 1980 1990 2000 2040(болжам)
1 Жүн млн. т 1,5 1,6 1,6 1,7 1,5
2 Мақта млн. т 9,4 12,3 14,2 18,2 20,2
3. (нарықтық үлесі) % 64,5 53,3 46,6 45,8 37,3
4 Химиялық талшықтар млн. т 1,8 4,8 8,2 10,4
5. (нарықтық үлесі) % 12,0 20,5 27,1 26,2 30,0
6. Химиялық жіптер млн. т 1,5 4,0 5,9 8,9
7 (нарықтық үлесі) % 10,1 17,1 19,4 22,4 28,7
8. Барлығы млн. т 14,6 23,2 30,3 39,8 54,1
9. Өсу қарқыны (алдыңғы кезеңге шаққанда) % - 4,7
10 Жер шарының тұрғындары Млр адам 3,0 3,6 4,4
11 1адамға шаққандағы талшықтарды тұтыну кг/адам 4,7 6,2 6,7
Ескертпе: Мәліметтер [78] дерек көзі бойынша есептелген.
Кесте мәліметтері химиялық талшықтарды тұтыну жылдан-жылға артқанын, 2040 жылға
Тоқыма және тігін өнеркәсібі дамуының негізі болып, фундаментальды және
Ауыл шаруашылық кешенін басқару сұрақтары байсалды
ойлануды талап етеді. Мамандану есебімен құрылған, міндетті
түрде сервисті бөлімшелері
кооперацияларын қолдау керек. Сол жағдайда "Өндіріс - өндеу -
Ғылыми және инновациялық зерттеулердің басыңқы бағдарлары болып:
тоқыма өнеркәсібіне ресурс үнемдейтін, экологиялық таза
технологияларды жасау;
сорбциялық сиымдылығы және селективтілігі
материалдарын және технологияларын ойластыру;
аз сызықтық
маталарын табу жатады.
Өнеркәсіпте ғылым мен техниканың жетістіктерін пайдалану "ғылым - өндіріс"
Нарықтың дамуы, бәсеке, тұтынушылар талаптары сапа түсінігін кеңейте түсіп,
Қазір тоқыма және тігін өнеркәсібінің өнімдерінің сапасы ҚР-ның "Стандарттау
Қазақстан экономикасының түрлі салаларындағы ұйымдар мен кәсіпорындарда халықаралық сапа
Сапа жүйесін тұрғызу және тәжірибеде қолдану нақты ұйымның міндеттерімен,
Бұл жүйе тек кәсіпорынның ішкі құрылымын жақсартып және тиімділігін
Осы ISO жүйесін енгізу процесіне кәсіпорындардың көп санын тартып
Қазір бұл стандарттар әлемнің 73 елінде қолданылады. Қазақстан Республикасында
Стандартқа сәйкестігі;
Пайдалануға сәйкестігі;
Нарықтың нақты талаптарына сәйкестігі;
Ерекше талаптарға сәйкестігі [85].
Қазақстан Республикасының тоқыма және кілем өнеркәсібінің кәсіпорындарында, оның ішінде
Әлемге танымал стандарттарды енгізу халықаралық сауда және өнеркәсіптік қатынастарына
Әлемдік экономикада терең өзгерістер болып жатыр. Олардың сипаты мен
тоқыма және кілем өнеркәсібі азия елдерінде қарқынды дамып келеді,
орта сапалы, көлемі шектелмеген өнімдер Еуропалық Одақтан,
АҚШ-тан, Жапониядан тыс мемлекеттерде өндірілуде;
дамушы елдердің шығаратын тоқыма бұйымдарының сапасы жоғарылауда;
экономикасы дамыған елдерде технологиясы күрделі, сәнді, модельдік бұйымдар өндірісі
Дамушы индустриалдық елдердегі фабрикаларды қаржыландырудың нұсқасын зерттей келе, А.Ормирод
Ұлттық экономикалардың өзара тартылысының бір-біріне әсер етуі реттеуді қажет
Әлемдік шаруашылықтың ашықтығы жағдайында аса маңызды орын Бүкіл Әлемдік
БСҰ халықаралық сауданың
болжамдығы мен еркіндігін қамтамасыз ету және сауда, сауда шекаралары
БСҰ-на кіру үрдісі Қазақстан үшін 1996 жылдың қаңтарында басталды
Қазақстан экономикасының әртүрлі салаларының БСҰ-на кіру дайындығының әртүрлілігін, осы
Қазақстанда қызметі экспортқа бағытталған жеке салалар мен кәсіпорындар бар,
Соңғы 10-15 жылдардың тәжірибесі БСҰ-на өткен дамушы елдер (Оңтүстік
Қазақстан Республикасы БСҰ-на мүше болып кіргеннен кейін, отандық тоқыма
Біздің ойымызша, қиыншылықтарға төмендегілерді жатқызуға болады:
- Бәсекеқабілетті технология мен өнімді қамтамасыз ете алмайтын құрал-жабдықтардың
Ұзақ мерзімді, көп сатылы, шығынды технологияларды қажет
етумен бірге
жетіспеушілігі;
Кәсіпорындардағы менеджменттің орташа деңгейі.
Тоқыма және одан өнім өндірушілердің БСҰ-на кіруіне жеңілдіктерді келесі
- Дамыған және дамушы елдердегі еңбек ақы деңгейімен салыстырғандағы
Жеке қазақстандықтың салыстырмалы
қабілеттілігіне қарамастан, жалпы қазақстандық жиынтық тұтыну
нарығының жоғар төлем
тоқыма және
өндірушіліерінің бәріне орын
отандық өндірушілері үшін ішкі тұтыну нарығы көлемінің 50-60%-
ын игерудің өзі де өндірісті дамыту үшін жеткілікті болар
Сапасыз импорттың ағынын жоғары баж
(БСҰ-ның ережелеріне
Лабораториялардың тәуелсіздігіне мін түспеген болуы керек.
Тәуелсіз тестілеу лабораториясын
дүние емес, арнайы
жабдықталған тұрғын-жай, аккредитация болуы қажет. Осындай
лабораторияны үйымдастырудың өтелім мерзімі - үш-төрт жыл.
Өнім сапасын тестілейтін жүйелер, әдістер, құралдар деңгейі
тоқыма және киім
технологиялы" болған құрал-жабдықтарынан қалмауы керек.
Тестілеу қымбат болмауы керек.
Тестілеу жүйесін ұйымдастыруға қоғамдық ұйымдар белсене
ат салысады. АҚІП-та тоқыма өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігін
тексеру әдістерін Америкалық
колористер ассоциациясы, Европа үшін ISO жасайды.
Осының бәрін қорытындылай келіп, тоқыма және кілем өнеркәсібінің алдына
қазіргі заманға
лабораторияларын жасау;
тексеру қүралдарын
Ұйымдастыру.
Қазақстанның БСҰ-на енуі тоқыма және тігін өнеркәсібі үшін оң
БСҰ-на өту отандық кәсіпорындарға әлемдік саудаға жалпыға бірдей және
қазақстандық экспорттың дискриминациясын болдырмау;
өркениетті сауданың ережелері мен принциптерін
ашық нарықты экономикалы ел имиджін бекіту;
- ЕврАзЭО және
- нақты Кедендік одақ
- экспортты ынталандыру бойынша
Қазірдің өзінде қазақстан БСҰ-на мүше 144 елдің 135-імен сауда
Соңғы кезде баспасөз бетінен Қазақстан БСҰ-ның 2005 жылы толыққанды
Әлемнің ғаламдануы жағдайында тоқыма және кілем өнеркәсібі кәсіпорындары үшін
ҚОРЫТЫНДЫ
Жүргізілген зерттеулер негізінде келесі қорытындылар мен ұсыныстарды жасауға болады:
1.Қазақстан Республикасы ашық нарықты экономикалы ел екенін әлем жұртшылығы
2. Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету -
Экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды барлық құрамдас бөліктерін талдай
алдын-алып, болжай алуы және оң жолға бүра білуі керек
ұйғарымға келдік. Осы ретте,
шаралар алгоритмі тиімді болар еді: мүмкін болатын экономикалық
қатерлерді талдау; қарсы
шаралардың орындалуын бақылау;
Шетелдік және дағдарысқа
аспектілерін салыстыра зерггеп отырып,
мемлекеттік реттеуді бірнеше белгілері
жіктелу бойынша Қазақстандағы дағдарысқа қарсы мемлекеттік
реттеуді кредиторлар мүддесін
бойынша төлемқабілеттілігін анықтайтын, реабилитация
алты айға дейінгі, әлеуметтік бағытталған, жедел диагностикалы
завдылық деп қарастыруға болады. Экономикалық
диагностикасы толық суретті
Кәсіпорынның экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету
ретінде қарастыруды
орындалуы; өнім сапасы және бәсекеқабілеттіліктің көрсеткіштері;
өндірістік әлует көрсеткіштері;
қаржылық дағдарысқа қарсы басқаруды
қауіпсіздігін анықтау диагностикасын экономикалық қауіпсіздікті
қамтамасыз етудің микродеңгейдегі
ұштастыруга тырыстық.
дағдарысқа қарсы басқаруды қамтамасыз ету қамтамасыз ету жүйесі
6. Қазақстандағы тоқыма және кілем өнеркәсібінің дамуы жалпы өнеркәсштің
7.Алматы қаласында тіркелген жеңіл өнеркәсіп саласының
кәсіпорындарының 73%-ы киім
жерде киім ательелері де
барлық тіркелген кәсіпорындардың 18%-ы, былғарыдан бүйымдар
жасауға және аяқ киім өндірісіне 9%-ы ғана маманданған (басқаша
сөзбен айтқанда, тұтынушылардың аяқ киімінің барлығы дерлік
импортталған тауарлар). Тұтыну тұрғысынан экономикалық дағдарыс
жағдай қалыптасқан, себебі Қытайдан, Түркиядан, Қырғызстаннан
импортталатын тоқыма тауарларының сапасы көп жағдайда көңілге
қонымды емес. Бірақ, бағалары арзан болғандықтан сол импорттық
тауарларды тұтынамыз.
8.Жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша "Алматы кілем" АҚ-ның, Алматы
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан Халқына Жолдауы Алматы
Назарбаев Н. Ә. Қазақстан - 2030.
Қазақстан Республикасының "Ұлттық қауіпсіздік туралы" Заңы. 26. 06. 1998
Антикризисное управление. Учебник под ред. Короткова Э.М.М.: ИНФРА-М, 2001,
Антикризисный менеджмент Под ред. Грязновой А.Г.М:Экмос,1999, 7-6
Теория и практика антикризисного управления. Учебник под ред.
Мухамбетов Т.И., Нукушев А.Г. Банкротство и антикризисное
Нуров С. Законодательство о банкротстве: актуальные вопросы // Фемида,
Мухамбетов Т. Банкротство - единственный путь спасения экономики //
Справочник кризисного управляющего. Под ред. Уткина ЭА. М.: Экмос,
Управление развитием организации: модульная программа для менеджеров. Модуль "Антикризисное
Клейнер Г.Б., Качалов Р.М. Предприятие в нестабильной
экономической среде: риски, стратегии, безопасность. М.:Экономика, 1997, 93-95-6.
Экономическая стратегия фирмы. Под ред, Градова А.П. СПб.:
Базаров Т.З., Беляев С.Г. Теория и практика антикризисного
Гришаев С.П., Аленичева Т.Д. Банкротство и практика применения в
Востриков П. О банкротстве предприятий заемщиков и банков за
Марьина О. Банкротство — это серъезно:
Монич Ю. Банкротство предприятий в странах Центральной и
8.01.1998 №-6-ФЗ "О несостоятельности (банкротстве)" РФ
Федералдық Заңы//Экономика и жизнь: ваш партнер консультант, 1998,
Хоа Л. Новый закон РФ о несостоятельности (банкротстве): взгляд
ҚР-ның 21.01.1997 жылғы "Банкроттық туралы" Заңы 2003
жылдың 1 қыркүйегіне
Алматы.: Юрист, 2003.
Лобков А. Законодательство о банкротстве кардинально изменилось // Азия-ЭЖ,
Радостовец В.В. Банкротство юридического лица и связанные с ним
Нукушев А. Анализ вероятности банкротства // Транзитная экономика, 2000,
Ковалев В.В. В ведение в финансовый менеджмент..: Финансы и
Антикризисное управление. Учебное пособие для технических вузов. Под
Федотова М.А. Как оценить финансовую устойчивость предприятия // Финансы,
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск, 2000,
Крюков А.Ф., Егорычев И.Г. Анализ методик прогнозирования
Зайцева О.П. Антикризисный менеджмент в российской фирме // Аваль,1998,№11-12,
Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия. Алматы, экономика, 1999,
Дюсембаев К.Ш. Анализ вероятности банкротства предприятия // Сб. научных
ҚР Үкіметінің "Жеңіл және тамақ өнеркәсібі салаларында импорт алмастырудың
Мамыров Н.К. Развитие экономики РК в условиях глобализации мирохозяйственных
Сейфуллина Т.А. Импортозамещение как фактор экономической безопасности РК
Концепция развития текстильной и легкой промышленности РК. Проект.
2001-2003 жж. ҚР-сы кедендік декларациялар ақпараттары
Социально-экономическое положение г.Алматы за 2000-2003гг. Алматинское городское статистическое управление.
Основные показатели работы промышленности г.Алматы январь-декабрь 2003г. Алматы, Алматинское
Цены и тарифы на непродовольственные товары, платные
услуги. Алматинское городское статистическое управление.
Алматы, 2003, январь.
ҚР жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары Қауымдастығының мәліметтері.
Алматы қаласы кәсіпорындарының 2003 жылдың қаңтар-
желтоқсанындағы өндірістік-қаржылық қызметі туралы ақпарат
"Алматы кілем" АҚ-ң 2003-2004 жылғы есептік -қаржылық
мәліметтері.
«Алматы Мақта» ЖШС 2003-2004 жылғы есептік -қаржылық
мәліметтері.
Герчикова И.Н. Менеджмент. Учебник. Москва.: ЮНИТИ,2001, 47-353-6.
Донских А. Рыночный урок текстилыциков//Казахстанская правда от2б.11.2002, №254-255.
Губенко А. Своя рубашка ближе к телу//Новое поколение ОТ22.
Ибраев К. Отечественные финансовые группы скупают базовые предприятия
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия 2-е изд.,
Киричевский Г.Е. Текстильная химия: эволюционные и революционные
будущего // Текстильная промышленность, 2001, №3, 20-22-6.
Юхина Е.А.; Юхина О.С. Отступить, чтобы наступать? //
Текстильная промышленность, 2003, №10, 66-68-6.
Айзенштейн Э.М. Производство и потребление полиэфирных
Тимофеев Д. К борьбе за долю рынка//Текстильная
промышленность, 2003, №9,44-47-6.
Артемьев А.В. полимерные отходы-сырье будущего для химических волокон //
Кокеткин П.П. Новые технологии в производстве одежды для малого
Кащеев О.В. Глобализация против регионализации//Текстильная промышленность, 2003, №3,22-25-6.
Митрофанова А.В. Хлопковый сезон закончится на подъеме? //
Лобачева Е.М. Дамоклав меч кризиса //Текстильная промышленность, 2003, №6,66-67-6.
Информация. Анализ.//Текстильная промышленность, 2001,№1,32-33-6.
Капкаев А.А. Рынки текстиля из химических волокон и
нитей стран Юго-Восточной Азии//Текстильная промышленность, 2002, №2, 39-42-6.
Дмитриев С. США // Мировая экономика и
Викшрайтис В. Легкая прмышленность Литвы сегодня //
Текстильная промышленность, 2002, №7,44-6.
Жуков Ю.В. Рост продолжился. Темпы замедлились//Швейная промышленность, 2002, №2,4-7-6.
Вотчиникова С.Н. Швейная промышленность: развитие отрасли обнадеживает // Швейная
Жуков С. Изгой российского
промышленность, 2002, №4,15-19-6.
Статистический ежегодник Казахстана 2003.
Статистический сборник. Алматы, Агентство Республики Казахстан
по статистике, 230-232-6.
Материалы сайта кагзіаі.азсіс.кг
Айзенштейн Э.М. Сырье для
перспектива //Текстильная промышленность, 2003, №4, 34-36-6.
Калымбетова Д.Ж. Ғаламдану жағдайындағы тоқыма және тігін өнеркәсібі кәсіпорындарының
Региональная программа развития индустриальной политики г.Алматы на период до
Стратегический план развития РК до 2010
Қазақстан Республикасының "Сертификаттау туралы" Заңы //Егемен Қазақстан, 13.08.1999.
Қазақстан Республикасының "Стандарттау туралы" Заңы // Егемен Қазақстан, 13.08.1999.
ҚР Үкіметінің "2001-2005 жылдарға арналған Республикалық "Сапа" бағдарламасы туралы"
Выживание — дело добровольное, или Что такое ISO? //
Текстильная промышленность, 2003, №4, 17-19-6.
Организация производства и управление предприятием.
Под ред. Туровца О.Г. Москва.: ИНФРА-М, 2002, 228-235-6.
Антонов Г.А. Основы стандартизации и управления качеством продукции. Ч
Международный стандарт ИСО 9004-1:1994. Управление качеством и элементв системы
Кричевский Г.Е. ВТО и проблемы качества отечественного текстиля
Бутырина Е. По мнению международных экспертов, казахстанские компании
17.10.2003, №40.
Издибаев Т. Казахстан может стать полноправным членом ВТО в
ҚР Үкіметінің "Отандық
жөніндегі жекелеген шаралар