МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 Азаматтық қоғам мәні, белгілері және негіздері
1.1 Азаматтық қоғам: мәні мен белгілері
1.2 Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет: арақатынасы және
1.3 Қазақстан Республикасының Конституциясы және азаматтық қоғамның дамуы
2 Азаматтық қоғамның қалыптасуы барысындағы жеке тұлға мен
2.1 Қазақстанда жеке тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз
2.2 Жеке тұлғаның конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз
Қорытынды
Пайдаланылған дереккөздер тізімі
Кіріспе
Зерттеу тақырыбының өзектілігі XXI ғасырдың бас кезіндегі Қазақстан
Азаматтық қоғам бүкіл қоғамның ырыс-берекеге және гүлденуіне
Қазіргі күнде біздің еліміздің саяси жүйесінің жаңғыртылуы және
Бұдан шығатын қорытынды, Қазақстанда азаматтық қоғам құрылысының кешенді
Елдің саяси сферасын жаңғырту міндетін жүзеге асыру үшін
Біріншіден, бұл қазақстандық қоғам реформаларының стратегиялық бағыты жанында
Екіншіден, бұл тек демократиялық дәстүрлердің дамуы ғана емес,
Үшіншіден, азаматтардың ел Конституциясы мен заңдарын орындауын қамтамасыз
Төртіншіден, елдегі жағдайды тұрақсыздандыруға қабілетті діни экстремизмнің кез
Бесіншіден, елдегі ұлтаралық келісімді сақтауға ықпал ететін қоғамдық
Алтыншыдан, азаматтық қоғам субъектілерін, ең алдымен үкіметтік емес
«Азаматтық қоғам тек мемлекеттік билік пен азаматтық
Ғылыми жаңашылдығы мен қолданбалық маңызы
Азаматтық қоғамды, бір жағынан, мемлекеттің және оның органдарының
Зерттелу деңгейі. Азаматтық қоғамның қалыптасу проблемасының тамыры
1990-жылдардың басында отандық ғалымдардың Қазақстан жағдайында азаматтық қоғамның
Сондай-ақ ресейлік ғалымдар С.А. Авакьян, В.В. Бойцова, В.В.
Зерттеудің мақсаты азаматтық қоғам институттарының қалыптасуымен байланысты процестерді
Зерттеудің міндеттері:
- зерттеліп отырған проблема бойынша ғылыми-теориялық базаны жинақтап
- азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекеттің
- мемлекет пен азаматтық қоғамның салыстырмалы түрдегі дербестігі
- Қоғамдық қатынастардың әрқилы сфераларындағы Қазақстанның азаматтық қоғамының
- Қазақстанның қоғамдық өмірінің саяси, әлеуметтік,
Зерттеу объектісі ретінде азаматтық қоғамның өмір
Теориялық және әдіснамалық негізі . Азаматтық
Жұмыстың әдістемелік негізі ретінде диалектикалық әдіс, сонымен қатар,
Деректік негізі халықаралық құқықтық актілер, Қазақстан Республикасының 1995
Азаматтық қоғам мәні, белгілері және негіздері
1.1 Азаматтық қоғам: мәні және белгілері
Кез келген қоғамның құрылуы мен қалыптасу процесі
Қоғамдық санада демократиялық қағидаттар мен институттар бекітілді. Олардың
Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасу мүмкіндіктерін зерттеуді «азаматтық қоғам,
Азаматтық қоғамның философиялық анықтамасын ғылымға тұңғыш
Алайда, тарихи қалыптасқан «азаматтық қоғам» деген қоғамды (адамдардың
Қалыптасып кеткен «азаматтық қоғам» термині рим азаматтарының қауымдастығын,
Сivitas, civis, jus civile сөздері (олардың саяси және
Бұл азаматтық қоғамның негізгі субъектісі жеке тұлға ретінде
Азаматтық қоғам тұжырымдамасы XVII-XIX ғғ.
Мысалы, Т.Гоббстың пікірінше, барлық адамдар, табиғи тіршілік
Ал Б.Спиноза өзінің әлеуметтік-саяси көзқарастарына сәйкес адамды
Дж. Локк басқаша тұжырымды ұстанады, оның пікірінше
Ш.Л. Монтескьенің айтуынша, азаматтық қоғамның пайда болуы қоғамдық
Ж.Ж. Руссо жеке меншікке көп көңіл бөлді.
Заң, азаматтардың оны бұлжытпай орындауын және олардың еркін
XVII-XVIII ғғ. еуропалық саяси-құқықтық ойларды зерттеу нәтижесінде мынадай
А. Токвилдің тұжырымдамасы Американың тәжірибесі негізінде пайда болды.
Америкадағы азаматтық қоғамды сипаттай отырып, Токвиль американдық әлеуметтік
Азаматтық қоғамның қалыптасуы мәселесін өңдеуде орасан көп үлес
Гегельдің пікірі бойынша, азаматтық қоғам төмендегідей үш элементті
Полицияны азаматтық қоғамның элементі ретінде қарастыра отырып Гегель,
Ескере кететін жай, бұл мәселе жөнінде И. Бентам,
Нақты өмірде, азаматтық қоғам мен мемлекет жеткілікті
Азаматтық қоғам идеясы белгілі философ И.Канттың еңбектерінде де
Азаматтық қоғамның проблемалары туралы марксистік теорияның пікірлері де
Дәл отбасы, таптар, сословиелер ұйымын, меншік және бөлістіру
К. Маркс былай деп атап өтті, «бостандық қоғам
Гегельдің «Философия права» атты еңбегін талдай отырып,
Алайда тұлғалардың ролі мен қызметін қарастыра отырып, Маркс
Гегель де, Маркс та азаматтық қоғамның қалыптасуы кезеңін
Көріп отырғанымыздай, Гегель мен Маркстің көзқарастары, біздің пікірімізше,
«Азаматтық қоғам» түсінігін әзірлеуді, жетілдіруді маркстік бағдардың көрнекті
«Экономикалық базис және мемлекет арасында, оның заңнамалары
Таптық құрылымдық қоғамның жалпы қоғамға айнала бастауының замандасы,
Бұл хрестоматияға айналған анықтама, әдетте, саяси билікті азаматтық
ХХ ғасыр мемлекеттің азаматтардың жеке өмірі саласындағы
Осылайша, азаматтық қоғам тұжырымының әртүрлі бағыттары белгілі ойшылдардың
Жаңа формацияның философтары - Гумбольдт, Кант, Гегель, Маркс,
Бұл жағдайда мемлекет те, қоғам да өмір сүріп
Н.И. Матузовтың пікірі бойынша, «азаматтық қоғам» сөз тіркесі
Азаматтық қоғам – бұл әлемдік қауымдастықтың дамуындағы неғұрлым
Алайда Н.И. Матузовтың пікірінше, азаматтық қоғам – бұл
Біздің пікірімізше, бұл толықтай дұрыс емес. Азаматтық қоғам
О.Г. Румянцевтің азаматтық қоғамды Ресейдің конституциялық құрылымы тұжырымында
В.Д. Зорькин, В.А. Кикоть және тағы басқалар азаматтық
Ескере кететін жай, «азаматтық қоғам» түсінігі таза заңды
Заң әдебиеттерінде, азаматтық қоғам - бұл тек құқық
Б.И. Славный азаматтық қоғам туралы: «Мемлекет пен саяси
Ю.С. Красин және А.Н. Галкиннің пікірінше, азаматтық қоғам
Е.Н. Гуренко және О.И. Шкаратан азаматтық қоғам жайында
К.С. Гаджиев азаматтық қоғамды «әлеуметтік мәдени, рухани салаларды
Әлеуметтік кемелділіктің белгілі бір деңгейіне қол жеткізген соң,
Ал көрнекті ғалым И.И.Кальной былай деп жазды:
Азаматтық қоғамды 2006-2011 жылдарда дамыту тұжырымдамасында мынадай анықтама
Азаматтық қоғамның сапалы сипаттамасы мынадай белгілерден көрінеді:
а) экономикалық жүйенің әлеуметтік бағдарланған нарықтық экономика, нарықтық
ә) азаматтардың әртүрлі материалдық және рухани қажеттіліктерін қамтамасыз
б) қоғам өмірінің барлық сфераларын демократияландыру, нағыз бостандық
в) жергілікті өзін-өзі басқарудың дамыған жүйесі;
г) көппартиялылық.
Азаматтық қоғам тақырыбы қазіргі кездегі саяси ойдың басым
Аталған ағымдардың біріншісі «өз тамырын жүз жыл бұрынғы
Автордың пікірінше, азаматтық қоғамда кем дегенде мынадай екі
Осыған байланысты З.М. Черниловскийдің көзқарасы назар аударуға
Посткеңестік кезеңде батыстықпен қатар неғұрлым жаңартылған нысанда еуразиялық
Еуразиялық және ұлттық теорияларға келетін болсақ, мұнда азаматтық
Шетелдік авторлардың пікірінше, Батыста азаматтық қоғам, өткен заманда
Р. Дарендорфтың көзқарасы бойынша, постиндустриалды сатыға, ғылыми-техникалық төңкерістің
Жаңа «ақпараттық» технологиялардың таралуы және әлемдік нарықтағы бәсекелестіктің
Кейбір отандық ғалымдар азаматтық қоғамды теориялық тұжырымдаманың түсінігі
Осылайша, Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамды дамытудың 2006-2011 жылдарға
Азаматтық қоғам – бұл құқықтық, демократиялық қоғам, мұнда
Құқықтық мемлекет азаматтық қоғамға қарама-қарсы тұрмайды, керісінше, оның
Осылайша, азаматтық қоғамның мақсаты мен міндеті
Азаматтық қоғам – бұл қоғамның бір бөлігі, оның
Азаматтық қоғам іштей қарама-қайшылықтарға толы, өйткені ол көбінше
Азаматтық қоғамның құрылымы және оның институттары арасындағы қарама-қайшылықтардың
Идеалды азаматтық қоғам теориялық құрылым ретінде реалды азаматтық
Идеалды азаматтық қоғамға адам және азаматтың құқықтары, бостандықтарын
Қоғамдық сананың және кәсіби құқықтық сананың мазмұнында, сондай-ақ
Реалды азаматтық қоғам - іштей қарама-қайшылықтарға
Бұл жерде реалды азаматтық қоғам сияқты, идеалды азаматтық
Осылайша, азаматтық қоғам жүйе ретінде қоғамның саяси ұйымының
Азаматтық қоғамның мәні қалай болғанда да ұйымдасқан халықтың
Қазақстан Республикасында азаматтық қоғам институтының қалыптасуы үшін белгілі
Бұл процеске сыртқы факторлар да (халықаралық құқық және
Қазақстанда демократиялық, құқықтық, әлеуметтік және зайырлы мемлекет құрылмағанша,
1.2 Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекеттің арақатынасы.
Қазақстан жағдайында азаматтық қоғамның қалыптасуы
Біздің пікірімізше, құқық және бірінші кезекте ҚР
Қазақстанда әзірге әртүрлі объективтік және субъективтік себептерге байланысты,
Бұл Қазақстан мен КСРО тарихында ұзақ кеңестік кезең
Қазақстанда керісінше, конституционализм және құқық «бір мезетте пайда
Қоғамдық қатынастардың саяси сферасында елді, соның ішінде
Сол кезеңдегі қоғамның экономикалық сферасында өндіріс
Білімнің, ғылымның, мәдениеттің және басқа да әлеуметтік сфералардың
Біздің ойымызша, кеңестік кезеңді, оның барлық "артықшылығы мен
Осы мәселеге қатысты М.Т. Баймахановтың сөзін келтіруге болады:
Алайда Қазақстан Республикасының демократиялық құрылысы бірқатар проблемаларды шешуді
Қазіргі Қазақстандағы құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамның
- жерге жеке меншікті қосқанда, меншік нысандарының көп
- саяси көп түрлілік, идеологиялық плюрализм;
- мемлекеттік билік реформасының жалғасуы, сайлау процесінің демократиялануы,
- жергілікті өзін өзі басқарудың дамуы;
- қоғамдағы мешіт пен шіркеудің ролінің белсенденуі, мемлекеттің
Демократиялық қағидаттар мен институттар ҚР 1995 ж. Конституциясында
Саяси сферадағы тұрақтылықтың болмауына, Қазақстан экономикасындағы және қоғам
Алайда қандай мемлекеттің жерінде азаматтық қоғам толық дамуы
Полициялық мемлекеттің, демократиялық құқықтық мемлекеттен ерекшелігі, ол азаматтық
Демократиялық құқықтық мемлекетте, керісінше, құқықтар мен бостандықтар адам
Идеальды (мінсіз) мемлекет, керісінше, азаматтарға лицензия, квота беру
Шындығында, А.К. Четвернин жазғанындай, идеалды (мінсіз) құқықтық (либералды)
Тұтастай алғанда осы көзқарасты қолдай отырып, автор, тіпті
Тіпті ежелгі кезеңнің өзінде сол заманнның атақты ойшылдары
Немістің көрнекті ойшылы И. Канттың пікірінше, «мемлекет –
Қоғамдағы заңдылықтың дамуы мүмкіндігін және мемлекеттің жаппай билеушілігін
Азаматтық қоғамның қалыптасуының анықтаушы сәті әлеуметтік жауаптылық болып
Мемлекет пен қоғамның көпқырлы нысанын үйлестіру жүйесіндегі оның
Қазіргі заң ғылымында, бұрын болған мемлекеттік және саяси
- адамдардың ерікті түрде құрылған бастапқы өзін (
мемлекеттік емес (саяси емес) экономикалық, әлеуметтік, рухани және
адамдардың өндірістік және жеке өмірі, олардың салт -
мемлекеттік билік пен саясат тарапынан оған тікелей қол
Құқықтық мемлекетті құру үшін де, сол сияқты азаматтық
Қазақстанда қазіргі жағдайда құқықтық мемлекетті қалыптастыру туралы мәселе
Жаңа Қазақстандағы құқықтық мемлекет тұжырымдамасы отандық заңгер -
Құқықтанушы Ғ.С. Сапарғалиев атап кеткеніндей: «құқықтық мемлекет –
А.Т. Ащеулов пен А.А. Караевтың пікірінше, конституциялық мемлекеттің
Г.Н. Манов әлеуметтік құқықтық мемлекетті қандай да бір
Адамның (азаматтың) мемлекетке қатысты бір ғана міндетінен, яғни
Құқықтық мемлекеттің мұндай тұжырымдамасы, автордың пікірінше, азаматтардың озық
С.Л. Серебряковтың пікірі бойынша, құқықтық мемлекет азаматтық қоғамның
Бұл бағытпен келіспеу мүмкін емес. Алайда, қазіргі отандық
Конституциялық мемлекет – бұл Негізгі Заң өзіне тән
Құқықтық мемлекет – бұл, ең алдымен, мұнда құқықтық
«Құқықтық мемлекет» түсінігі заңдылық мемлекеті немесе құқықтық тәртіп
қоғамдық өмірдің барлық сфераларында заңның үстемдігі;
жеке тұлғаның құқықтары мен бостандықтарының шынайылығы, оның еркін
мемлекет пен жеке тұлғаның өзара жауаптылығы, заңдардың тек
заңдардың орындалуы, мемлекетте заңдылық қағидатының үстемдігі;
заңдардың орындалуын бақылауды мемлекеттің жүзеге асыруы [44, 149-153].
В.А. Четвернин құқықтық мемлекеттің мынадай белгілерін атап көрсетеді:
құқықтың үстемдігі режимі – қоғамдық қатынастарды артықшылықты құқық
адам мен азаматтың құқықтық мәртебесін құрайтын бостандық, қауіпсіздік
биліктің тармақтарға бөлінуі және биліктің тармақтары арасындағы
А.П. Кочетков пікірінше, тұрақты құқықтық мемлекет «жеке
Конституция құқықтық мемлекеттің қалыптасуы үшін құқықтық база
Осылайша, біздің көзқарасымыз бойынша, «конституциялық мемлекет» түсінігі «құқықтық
Мемлекеттік билікті құқықпен шектеудің мақсаты – конституциялық мемлекеттің
Осылайша, конституциялық мемлекеттің заң әдебиеттерінде берілген тұжырымдарын негізге
Конституциялық мемлекет – бұл демократиялық саяси режимге, биліктің
Дәл осындай мемлекет қана өзінің азаматтарын қорғауға, олардың
Конституциялық мемлекеттің негізгі белгілері мен мәні оның мынадай
қоғамда демократияның дамыған нысандарының болуы;
мемлекеттік деңгейдегі мәселелерді шешуге халықты кеңінен қатыстыру, жергілікті
мемлекеттік биліктің монополизациясының алдын алу мақсатында мемлекеттік билікті
елдің аумақтық тұтастығын сақтап қалу, шекараға, әуе және
меншік нысанының сан алуандығы және көпқырлы экономиканың болуы,
мемлекеттің Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетел азаматтарының және азаматтығы
азаматтардың қоғамдық құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетінің
мемлекеттің халықаралық құқық нормалары мен қағидаттарын, адам және
Аталған белгілер конституциялық мемлекетті қалыптастыруда басым мәнге ие
әртүрлі нысандарда (өнер, ғылым, техника, білім беру және
мораль мен адамгершілік, отбасы нормаларын нығайту;
халық арасында руханилықты бекітетін, қоғамдық құбылыстар мен процестерді
Қазақстанда конституциялық мемлекеттің нақты қалыптасуы мүмкін болатын жағдайларға,
Қазақстан Республикасының Конституциясына қатысты құқықтық нигилизмді жеңу;
Конституциялық құрылыстың негізгі қағидаттарын жүзеге асырудың құқықтық, экономикалық
Сот реформасын одан әрі жүргізу;
өкілді демократия институтын жетілдіру, жергілікті өзін-өзі басқаруды одан
Тұтас алғанда, біз мынадай қорытындыға келдік, яғни конституциялық
Негізгі заңында саяси тоталитарлық режим бекітілген мемлекет Конституциялық
Мысалы, 1990 жылдардың басында қабылданған Эстон және Литва
КСРО ыдырағаннан кейін жақын шетелдер деп аталған мемлекеттердің
АҚШ, Франция, Англия, Жапония және тағы басқа алыс
Американдықтар өздерінің 200 жылдан астам тарихы
Алайда, бұл, АҚШ пен Батыс Еуропаның
Халықаралық құқық нормалары мен қағидаттарын мойындайтын және
Конституциялық (құқықтық) мемлекеттің қалыптасуы процесіне экономикалық факторлар да
Конституциялық (құқықтық) мемлекеттің тағы да бір ерекшелігі, автордың
Қылмыстылық көрсеткіштерінің жоғары болуы - Қазақстанда азаматтық қоғамды
Ақырында, елдің ішінде және сол сияқты сыртқы саяси
Қазіргі кезде қазақстандық қоғамда және мемлекетте болып
Г.Н. Мановтың пікірі бойынша, азаматтық қоғамның негізгі белгілері
Азаматтық қоғамның жоғарыда аталып кеткен белгілерімен келіспеу мүмкін
Біздің пікіріміз бойынша, азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекеттің
Осылайша, біз, Қазақстанға қатысты азаматтық қоғамның белгілеріне мыналарды
Қазақстанның нақты жағдайларына қатысты құқықтық мемлекет пен азаматтық
Бұл проблеманың орталық аспекті азаматтық қоғамның қалыптасуының объективтік
Біздің пікірімізше, құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам дербес
Құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамның қалыптасуы процестерінің өзара
Азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекеттің қалыптасуы – бұл
Рухани дағдарысты құқықтық мемлекеттің де, азаматтық қоғамның да
Алайда азаматтардың қоғамдық санасының көтерілуі елдің әлеуметтік -экономикалық
Құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамның арақатынасын олардың функцияларын
Құқықтық мемлекетке, кез келген демократиялық мемлекетте кездесетін
Әлеуметтанушы ғалым В.В. Колбановский азаматтық қоғамның функцияларына мыналарды
1) гомеостазис – кейбір әлеуметтік топтар үшін немқұрайды
2) әлеуметтік интеграция;
3) азаматтық қоғамның әлеуметтік субъектілерінің (экономикалық және саяси
4) мемлекеттік және жағрафиялық шекаралардан тәуелсіз әлеуметтік өмір
С.Л. Серебряков Ресейде азаматтық қоғамның қалыптасуының мынадай бағыттарын
меншік нысандарының сан-алуандығы және әлеуметтік бейімделген нарықтық экономика
Әрқилы топтар мен қауымдардың мүдделерінің нақты қалыптасқан жіктелуі
Қоғамда нақты көптүрлілікті қалыптастыру, бұған дәстүрлі ықпалды партиялардың
Аталғандарды талдай отырып, азаматтық қоғамның аталған функцияларының барлығы
Алайда, Қазақстан жағдайына қатысты азаматтық қоғамның функциялары
1. Азаматтардың құқық шығармашылық және нормашығармашылық қызметке қатысуы
2. Азаматтық қоғамның мемлекеттік саяси билікті және
3. Мемлекеттік саяси билікті жүзеге асыруға қатысу,
Азаматтық қоғамның құқық қорғаушылық (соттық) функциясы сот төрелігін
Мемлекеттік саяси билікті қолдау немесе оған қарсы әрекет
Мемлекеттік саяси билікке материалдық көмек (жәрдем) көрсету (қоғамдық
7. Тәрбиелік және білім беру функциясы отбасылық тәрбиелеу
Денсаулық сақтау және халықтың ұдайы өсуі функциясы
9. Азаматтық қоғамның экологиялық функциясы қоғамдық институттардың (жергілікті
10. Азаматтарды және олардың бірлестіктерін құқық бұзушылықтардан өзара
Өзінің құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін жүзеге асыру
Өзінің құқықтық мәртебесін жүзеге асыру барысында мемлекеттік саяси
Осылайша, демократиялық құқықтық мемлекетке идеалды азаматтық қоғам сәйкес
Нақты азаматтық қоғамның қалыптасуы жағдайында мұндай баланс
Жоғарыда айтылған ойларымызды қазақстандық ғалым А.К.Котовтың сөзімен
Қазақстан әзірше құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамның қалыптасуы
1.3 Қазақстан Республикасының Конституциясы және азаматтық қоғамның
Азаматтық қоғамның қалыптасуы мен қызмет етуі мемлекет пен
Көптеген мемлекеттер - КСРО-ның құқық қабылдаушылары ол ыдырағаннан
«Конституциялық құрылыс», «конституциялық құрылыстың негіздері» терминдері ғылыми айналымға,
Ең алдымен, конституциялық құрылыс дегеніміздің өзін қалай
Отандық заң әдебиеттерінде берілген әртүрлі түсіндірулер мен тұжырымдарға
Конституциялық құрылыс ( бұл конституциялық
Көпшіліктің қорытындылауынша, конституциялық құрылыс – бұл
ХХ ғ. 30-40 жж. әлемдік және
Қазақстандық заңнамаларда жақын уақытқа дейін «конституциялық құрылыс»
1990 жылдардағы кеңестік құрылыстың демократиялануы, жариялылықтың кеңейтілуі күн
Бұдан бұрын да айтылып кеткеніндей, «конституциялық құрылыс» маңызды
- адам құқығы мен бостандықтарының басымдығы;
- биліктің тармақтарға бөлінуі (заң шығарушы, атқарушы, сот);
- заңның үстемдігі мен құқықтың (үстемдігі)басымдығы;
- жерге және табиғи ресурстарға жеке меншікті қоса
- кәсіпкерлік еркіндігі, әділ бәсекелестік;
- қоғамның әртүрлі әлеуметтік топтарының мүдделерін
Енді Қазақстан Республикасын Конституциясының «Жалпы ережелер» деп аталатын
Конституцияның 1-бабының 1-тармағында адамның қоғамдағы жағдайы
Тиісінше, конституциялық құрылым - бұл мемлекеттің құқыққа бағынуын
Осылайша, конституциялық құрылыс – бұл мемлекетті ұйымдастырудың,
Біздің пікіріміз бойынша, конституциялық құрылыс ( бұл тұлғаның
Басқаша айтқанда, конституциялық деп жалпы адамзаттық ізгілік қағидаттарды
Конституциялық құрылыстың мәні конституцияда адам, азаматтық қоғам және
Кез келген мемлекетте конституциялық құрылыстың іс жүзінде қалыптасуы
Тұтас қоғамның құқықтық санасы мен құқықтық мәдениеті деңгейіне;
Қоғамның әлеуметтік экономикалық даму деңгейі мен саяси режимге;
Мемлекеттің негізгі заңында бекітілген конституциялық құрылыс негіздерін, соның
1995ж. ҚР Конституциясы реформа нәтижесінде болған саяси, экономикалық
Әрине, қазіргі кезеңде Қазақстанды Конституцияға сәйкес құқыққа бағынған,
Конституциялық құрылыс, жалпы алғанда, конституцияның өмір сүруі
М.В. Баглай мен Б.Н. Габричидзе «конституциялық құрылыс»
«Конституциялық құрылыс» түсінігі құқықтық аспектіден басқа, қоғамда азаматтық
Иранда, мысалы, Ислам дінінің нормалары қоғамдық қатынастарда басымдықта
Кез келген мемлекеттің конституциялық құрылысының мазмұны оның халықтың
Біздің пікіріміз бойынша, конституциялық құрылыстың негізі – бұл
1995 ж. Қазақстан Республикасы Конституциясының «Жалпы ережелер»
Дәл осы конституциялық құрылыс негіздері, әртүрлі елдердің құқықтық
Қандай да бір құрылыстың конституциялылығының белгілері қандай? Біздің
Халықтың билігі, сайлау жүйесінің демократиялылығы (ҚР Конституциясының 3-бабының
Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының танылуы және
Биліктің тармақтарға бөлінуі және мемлекеттік билік органдары түріндегі
Саяси және идеологиялық көптүрлілік ( 5-бап 1-т.);
Мемлекеттің әлеуметтік және зайырлылық сипатта болуы (1-бап);
Ерлер мен әйелдердің, ұлттар мен ұлыстардың теңдігі (
Көпқырлы экономика, меншік пен шаруашылық жүргізу нысандарының әрқилылығы
Кәсіпкерлік және өзге де заңмен тыйым салынбаған қызметтің
Жергілікті өзін-өзі басқаруды жергілікті жерлердегі халықтың билігін жүзеге
Мемлекеттік емес құрылымдардың (жергілікті өзін-өзі басқару, қоғамдық ұйымдар,
Бұл қағидаттардың барлығының заңды түрде бекітілуі және іс
Біз өткізген (24 шілде 1993 ж. Беларусь Республикасының
Осылайша, іс жүзінде бүкіл аталған елдердің жоғарыда аталған
- Біріншіден, қоғамдық өмірдің барлық
Екіншіден, жеке тұлға мен мемлекет арасындағы қатынастарды гуманизациялауға
Үшіншіден, бір-бірімен одан әрі саяси, әлеуметтік экономикалық, мәдени
Төртіншіден, сыртқы факторлардың ықпалымен (халықаралық құқық, халықаралық қатынастар
Халықаралық қауымдастық пен халықаралық құқықтың және шетелдік мемлекеттердің
Алайда кез келген ұлттық құқықтық жүйе қоғамдық және
Адам құқығы мен бостандығының американдық тұжырымдамасы тұлға құқықтарының
АҚШ Конституциясының 2( тарауының IV бабында әрқилы штаттардың
АҚШ-тың Конституциясын толықтырған «Құқық туралы Билль» өзінің өзгертулерімен
Мемлекеттің жоғарғы органдарының жүйесіне қатысты АҚШ Конституциясы биліктің
АҚШ-тың мемлекеттік аумақтық құрылысы жүйесінде федерализм қағидасы айқын
АҚШ Конституциясының IV бабы барлық штаттарға республикалық басқару
Ұлыбританияның конституциялық құрылысының неғұрлым жарқын ерекшелігі:
Саяси және идеологиялық плюрализм;
Демократиялық сайлау құқығы және сайлау жүйесі ( жасырын
Басқарудың монархиялық нысаны (монарх мемлекеттік органдар жүйесінде бірінші
өзін-өзі басқару.
Монархия мемлекеттік билік органдары жүйесіне елеулі із қалдырды,
Германияның конституциялық құрылысының ерекшелігі саяси және идеологиялық көптүрлілігінен,
1947ж. Италия Конституциясы халықтың бастамашылық құқығын (71(баптың
Конституцияның 2(бабы: «Республика адамның, жеке
Жапония, Үндістан, Индонезия, Бразилия, Қытай Халық Республикасы, Польша,
Азаматтық қоғамды Ресейдің конституциялық құрылысы тұжырымдамасында қарастыратын, О.Г.
Біздің пікірімізше, ҚР әрекет етуші Конституциясының бірінші тарауында
Азаматтық қоғамның қалыптасу түпмәтінінде жеке тұлға мен мемлекеттің
Қазақстанда жеке тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етудің
Қазақстанда мемлекет пен қоғам тарапынан адам және
Адам құқығы - бұл жеткілікті дәрежеде
Адам құқығы ( әрбір халық пен
Жоғарыда айтып кеткеніміздей, адам құқығының халықаралық ( құқықтық
Біздің ойымызша, адам құқығы қоғамның да, халықаралық
Бостандық университетінің (Амстердам, Нидерланды) профессоры
Қазақстан жағдайында азаматтық қоғамның да, сол сияқты құқықтық
Қазақстанда адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау
Сонымен қатар, бір мезетте, адам құқығын қамтамасыз ету
Мысалы, бүгінгі күнде біз, тұтқындауға және қамауда
Соған қарамастан, Қазақстан жағдайында бұл алдыңғы идеяны жүзеге
Негізгі халықаралық құқықтық құжаттар мен көптеген шет мемлекеттердің
1. Жеке тұлғаның негізгі құқықтары мен бостандықтарының табиғи
2. Міндетті түрде жариялануға тиісті, адам құқықтарын реттейтін,
3. Барлық азаматтардың заң алдындағы теңдігін мойындау. Бұл
4. Мемлекеттің барлық аумағында негізгі құқықтар
5. Жеке тұлғаның құқықтары мен бостандықтарының басымдығы. Азаматтардың
6. Заңдылық қағидасы және адам мен азаматтардың құқықтары
Жоғарыда аталып кеткен қағидалар, бұрын айтылып кеткендей, халықаралық
Бұл маңызды қағидаттарды жүзеге асырудың қалыптасқан мемлекеттік құқықтық
Мемлекеттік билік жеке тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз
Қазақстан, тек адамдардың қаза болуымен байланысты террористік қылмыстар
Сонымен бір мезетте, мемлекет азаматтық қоғамның қалыптасуы жағдайында
Осылайша, Қазақстан Республикасының Конституциясы құқықтар мен бостандықтарды тікелей
Қазақстан Республикасының құқықтық саясаты тұжырымдамасында былай делінген, «азаматтық
Мысалы Н.С. Бондарь, былайша тұжырымдайды, жаңа қазақстандық мемлекеттілік
Ресейде Қазақстандағы сияқты адам құқықтарын қамтамасыз ету проблемалары
Қазақстанда азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуші мемлекеттік
Қазақстан Республикасының Негізгі Заңына енген жаңа өзгертулер мен
Адам және азамат құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін
Ұлттық Орталықтың қызметі Уәкілдің ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының
«Үкіметтік емес ұйымдардың саны жағынан өсуі, олардың санының
Тіпті 1999 ж. өзінде барлық аймақтарда облыстық әкімшіліктердің
Қазақстандағы қоғамдық ұйымдардың бірі 1995 жылы құрылған
2007 жыл 22 мамырдағы «Қазақстан Республикасы Конституциясына өзгертулер
Мемлекеттік емес құрылымдардың азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз
Мемлекеттік емес құқық қорғау ұйымдары және басқалар елде
Мәжбүрлі түрде қоныс аударушылардың мәселесі Қазақстан үшін мүлдем
Эволюциялық процестердің күшеюі, меншік қатынастарының өзгеруі, сыртқы экономикалық
Жүргізіліп жатқан соттық құқықтық реформада есте қаларлықтай белес
Алқа билер институтын енгізу – уақытты талап ететін
Әрине, бұл институттың тиімділігі алқа билер тәуелсіз болған
Адам құқығын қорғау проблемасы әрбір мемлекеттің шегінен тым
Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясын (1948 ж.)
Азаматтық қоғамның пайда болуы адам құқығы мен азамат
Адам құқығы мен бостандықтары – халықаралық құқықтың маңызды
Босқындар мен мәжбүрлі түрде қоныс аударушылар қоғамның басқа
Оларға медициналық сақтандыру полистері және тиісінше тегін медициналық
Ересек еркектер мен әйелдерді полиция қызметкерлері көшелерде тоқтатып
Босқындар мен мәжбүрлі түрде қоныс аударушылардың жағдайын реттейтін
Қазақстан Республикасы ішкі істер Министрінің 2004 жыл
2002 жыл 21 қазанда Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен «шетел азаматтары мен азаматтығы
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына мүше мемлекеттер, мүше мемлекеттердің халықаралық
2000 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің №1346 Қаулысымен Қазақстан
2004 жылы қазан айында Қазақстан Республикасының № 1132
Комитеттің негізгі міндеттері Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген
Босқындардың басым көпшілігі 1998 жылы ресми түрде
Қазақстан Республикасында босқындар деп саяси сенімдері бойынша, діни
2006 жылдың 1 шілдесінде республикада ресми түрде
отбасы (687 адам) тіркеуден өтті. Босқын мәртебесі
Босқын мәртебесін алған тұлғалар, негізінен, Ауғанстаннан шыққандар (664
Олардың жалпы санынан: 265 бала (148 ұл балалар,
Соның ішінде ұлттық белгісі бойынша:
1.Тәжіктер ( 391 адам
2. пуштундар ( 118 адам
3. хазарлар ( 98 адам
4. өзбектер ( 31 адам
5. басқа ұлт өкілдері ( 49 адам
Барлығы ( 687 адам
Босқындардың барлығы немесе олардың 85,2 пайызы Алматы қаласында
Босқындарға әлеуметтік көмек Қазақстан Республикасындағы БҰҰ ЖКББ (УВКБ)
Алматы қаласында мынадай қоғамдық бірлестіктер құрылған және әрекет
Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы Кодексінің талаптарына
1993 жылдан бастап 2005 жылға дейінгі аралықта
Алайда заң актілерін жүзеге асыру тәжірибесі көрсеткеніндей, нақты
Мәжбүрлі түрде қоныс аударушылардың құқықтарын қамтамасыз ету проблемасы
Бұл жерде босқындар мен мәжбүри түрде қоныс аударушылардың
Ұзақ уақыт бойғы жұмыссыздық жұмыс күшінің белгілі бір
Нәтижесінде босқындардың және мәжбүри түрде қоныс аударушылардың
Автордың пікірі бойынша, босқындар мен мәжбүрлі түрде қоныс
Босқындар мен мәжбүри түрде қоныс аударушылардың конституциялық құқықтарын
Бұл жағдайда, автордың пікірі бойынша, тек қана Қазақстан
Медициналық қызмет көрсетумен байланысты мәселелерді әрбір босқын және
Заңнама 1951 жылғы «Босқындар мәртебесі туралы» БҰҰ Конвенциясына
Осылайша, Қазақстан Республикасындағы босқындар мен мәжбүри түрде қоныс
Босқындар мен мәжбүрліүрде қоныс аударушылардың аталған және өзг
Біздің тұжырымымыз бойынша, Қазақстан аумағындағы көшіп қонушылардың қазіргі
1. Азаматтардың, олардың қоғамдық бірлестіктерінің және құзыретті мемлекеттік
2. Көші-қон саласындағы заңнаманы одан әрі жетілдіру,
3. Қазақстан Республикасының әрекет етуші заңдарына сәйкес, халықаралық
4. Көшіп келуді бақылаудың тиімді түрде ұйымдастырылуының тек
5. Көші-қон процесін одан әрі болжау: көшіп қонушылардың
6. Босқындар мен мәжбүрлі түрде қоныс аударушыларды қабылдау
7. Көшіп қонушылардың проблемаларын шешу және олардың құқықтарын
Мемлекет қызметінің нақты бағытында халықаралық ынтымақтастықты жетілдіру (оң
Көші-қон қызметі жұмысшыларына, ішкі істер органдары қызметкерлеріне, білім
Босқындар мен мәжбүрлі түрде қоныс аударушылардың құқықтарын қамтамасыз
Халықтың әсіресе, жастардың құқықтық мәдениеті деңгейін көтеру мақсатында
12. Қазақстан аумағында босқындар мен мәжбүрлі түрде қоныс
Осылайша, біз, жеке тұлғаның құқықтарын, бостандықтарын және заңды
Ішкі істер органдарының жеке тұлғаның конституциялық құқықтары мен
Қалыптасып келе жатқан азаматтық қоғам жағдайында жеке тұлға
Біздің тұжырымымыз бойынша, Қазақстан Республикасында қалыптасып келе жатқан
Заңдылық демократиялық мемлекеттің саяси құқықтық режимі ретінде мемлекеттік
Н.В. Витруктың пікірі бойынша, заңдылық субъектісі-мемлекеттік органдар, қоғамдық
Н.Л.Гранаттың көзқарасы бойынша, әрбір адамда, оның адамгершілік бағдары
Ішкі істер органдарының қызметкерлері мемлекеттік биліктің өкілдері болып
Әрбір субъектінің мінез-құлқы ең алдымен оның құқықтық
Ішкі істер органдарының қызметіне қатысты көптеген ғылыми практикалық
Ішкі істер органдары қызметінің бұл аспектісін ішкі істер
1995 жылы 21 желтоқсанда қабылданған № 2707 «Қазақстан
Полицияға азаптау, зорлау, басқа да адамның беделін төмендететін
Алайда бұл бапта, полиция қызметкері азаматтардың құқықтары мен
Қазіргі кездегі Қазақстанның нәубеттерінің бірі ескі жүйеден мұраға
«Әміршілдік-бөлістіру жүйесі сөзсіз жемқорлыққа әкеп соғады, өйткені материалдық
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен жемқорлықпен күресудің 2006-2010 жылдарға
Мынадай сипаттағы міндеттер қойылған болатын: азаматтар мен қоғамның
Қазақстан Республикасының азаматтығын алу жөніндегі мәселені реттеудің өзектілігі
Бұл мәселе бойынша Қазақстан Республикасының саясаты басқа мемлекеттерден
Халықтың көшіп-қонуын реттеудің негізгі қағидаттары мыналар болып табылады:
- Қазақстан Республикасы Конституциясында бекітілген тұрғылықты жерін еркін
- шығу тегі, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктің жағдайы,
- Қазақстан Республикасының көші қон заңының республиканың
- қазақ ұлт тұлғаларының Қазақстан Республикасына көшіп келуіне
- Болашақ көші-қон болжауына және әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси
- көші-қон процестерін реттеуді ұйымдастыруға тиісті мемлекеттік органдардың
1991 жылдан бастап 2005 жылдың 1 шілдесіне дейінгі
2005 жылдың 1 жарты жылдығында республикаға алыс және
Қазақстан Республикасының Үкіметі мен көші қон жөніндегі Халықаралық
Қазақстан Республикасы 1994 жылы 8 қыркүйекте Қазақстан Республикасы
1993 жылы 24 қыркүйекте Қазақстан Республикасы босқындар мен
Қазақстан Республикасының 13 желтоқсан 2000 жылы қабылданған
Алайда мәжбүрлі түрде көшіп қону және Қазақстан
а) босқындар туралы арнаулы заңның болмауы;
ә) көші-қон туралы Заңның Қазақстан Республикасы Сыртқы Істер
Алайда төлқұжаттық-визалық қызмет қызметкерлерінің негізгі жұмысы Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының азаматтығын алумен байланысты мәселелерді шешуде Алматы
(жұмыс орындарына компьютерлерді белсенді түрде енгізу;
(жоғары білікті және тұрақты қызметкерлер тобының болуы сияқты
Осылайша, азаматтық туралы қазақстандық заңнаманы, оның жүзеге асырылуы
Азаматтық мәселесін шешуге теріс ықпалын тигізуші негізгі себептер,
1. Саяси тәсіл, бұл Қазақстанның Сыртқы Істер Министрлігі,
2. Халықаралық құқықтық тәсіл, бұл азаматтық мәселелері және
Құқықтық (заңды) тәсіл, бұл тәсіл Қазақстан мен басқа
Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасуы жағдайында жеке тұлға мен
Еңбекпен түзеу мекемелері, еңбекпен түзеу заңында бекітілген нормаларға
Жоғарыда аталып кеткен ғалымдардың еңбектерінің барлығы кеңес заманында
Тұлғаны қылмыс жасауда кінәлі деп тану және оған
Бұған дәлел ретінде, Қазақстан Республикасының 29 желтоқсан 2004
2. Қоғамдық бақылаушы комиссиялар қылмыстық–атқару жүйесі мекемелерінің әкімшілігінің
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 31 желтоқсан 2003 жылғы №
Қылмыстық атқару жүйесін одан әрі дамытудың мақсаты –
Бұдан күткен нәтиже, заңдылық база қылмыстық–атқару жүйесінің тиімді
Қылмыстық заңнаманы ізгілендіру жағдайында сотталушылардың жасақталған мазмұндағы түзеу
Шет мемлекеттердің пенитенциарлық (абақты, түрме) жүйелерімен халықаралық байланыстарды
- тиісті халықаралық шарттарды жасасу;
- қылмыстық атқару жүйесі қызметінің өзекті мәселелері бойынша
- қылмыстық атқару жүйесі қызметкерлерін дайындау мен олардың
Осылайша, қылмыстық атқару жүйесін одан әрі жетілдірудің негізгі
Осылайша, Қазақстан Республикасы қылмыстық атқару кодексінің 6- бабында,
Алайда қылмыстық атқару заңнамасы сферасындағы қолданылып жүрген құқық
Азаптау және адамшылық қасиетін қорлайтын, қадір-қасиетін төмендететін жазалау
Жеке алғанда қылмыстық-атқару жүйесі Ішкі Істер Министрлігінің қарауынан
2004-2006 жылдарға Қазақстан Республикасындағы қылмыстық атқару жүйесінің одан
2006 жылдың 1 наурызындағы статистика көрсетуінше, түрмедегілердің азаюы
Қазақстан Республикасының қылмыстық атқару жүйесінде барлығы ( 77
Жалпы режимдегі түзеу колониялары ( 19, әйелдер колониясын
Қатаң режимдегі түзеу колониялары ( 20;
Айрықша режимдегі түзеу колониялары ( 4;
Колония – қоныстар ( 21;
Туберкулезға қарсы ауруханалар ( 8;
Тәрбиелеу колониялары - 4;
Түрме ( 1.
Қазіргі кездегі республиканың қылмыстық атқару жүйесінің алдында
100 мың адамға шаққанда қазаның жалпы көрсеткіші төмендеді
Туберкулезден 100 мың адамға шаққанда қазаның жалпы көрсеткіші
2006 жылдың статистикалық деректеріне сәйкес қылмыстық қудалау органдары
2004 жылы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 132 бабы
Көрсетілген статистикалық деректер процессуалдық мәжбүрлеудің бұл шараларын
Бұрын айтылып кеткендей, 2005 жылдың наурыз айында Ішкі
Қылмыстық атқару кодексі сотталғандардың жазаны атқарушы мекеменің немесе
Қылмыстық атқару жүйесі комитетімен азаматтардың өтініштерін қарау және
Қазақстан Республикасының қылмыстық атқару жүйесін реформалау шеңберінде пенитенциарлық
«Милосердие» Халықаралық гуманитарлық қорының көмегімен ЛА(155/14 түзеу мекемесінде
«MO-NIKA» қоғамдық қоры Павлодар қаласында «Street Law» (құқық
«Аглоу» Қазақстан мен Орта Азия әйелдері үшін» Қоғамдық
«Теріс» Қоғамдық бірлестігінің өкілдері психолог және тәрбиелеу бөлімінің
Қылмыстық кодекстің 347-1 бабында тергеушінің, анықтауды жүргізуші
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 347-1 бабы бойынша қылмыстық
2003 жылы – полицияның 1 қызметкері ;
2004 жылы – полицияның 3 қызметкері;
2005 жылы – полицияның 2 қызметкері;
2006 жылы – полицияның 8 қызметкері [79].
Мемлекеттік органдар мәлімдегеніндей, 2006 жылы күш қолдану фактілері
Статистиканың деректері бойынша, қылмыстық қудалау органдарының да, сол
Қорытынды
Зерттеу нәтижесінде мынадай қорытындылар жасалды:
1. Қазақстандық заңнаманың ережелерін және оны қолдану тәжірибесін
Менің болжамым бойынша, мұндай жағдайда азаматтық
2. Бұл зерттеу конституциялық ережелерді, Қазақстан Республикасының
3. Сондай-ақ омбудсмен институтын жетілдіру қажет, оның
4. Менің пікірімше, азаматтық қоғамда, екі ұштылық
Қазіргі Қазақстан жағдайында азаматтық қоғамды жаңғыртудың басты шарты
Қазақстандықтар шешуге тиісті ең күрделі
Өз кезегінде, Қазақстанда қалыптасушы азаматтық қоғамның институттары бұзылу
Қазақстандағы азаматтық қоғамның өмір сүруі мен одан әрі
5. Азаматтық қоғамның дамуының көрсеткіші мемлекеттік
Құқық пен Қазақстанның құқықтық жүйесі мемлекеттік құрылыс нысанының,
Біздің тұжырымымыз бойынша, Қазақстан жағдайында азаматтық қоғамның
Қазақстандық қоғамның дамуын ұлттық идеясыз елестету мүмкін
Бұл идеяның мақсаты жеке тұлғаның, оның құқықтары мен
Зерттеу нәтижелерін нақты қолдануға арналған ұсыныстар:
жеке тұлға мен мемлекеттің өзара қарым-қатынасын ізгілендіру мақсатында
жеке білім берудің, жеке денсаулық сақтаудың тиімділігі мен
Құқықтың жалпы қағидалары негізінде білім беру процесі барысында
Омбудсменнің өкілеттігін кеңейту қажет, атап айтқанда, ол заң
Жергілікті өзін-өзі басқару институтын дамыту және муниципалдық заңнаманы
Пайдаланылған дереккөздер тізімі
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы; «Қазақстанның
Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамның дамуы тұжырымдамасы // Заң
Өзбекұлы С., Қопабаев Ө. Мемлекет және құқық теориясы,
Теория государства и права. Отв.редактор В.Д.Перевалов, Москва, 2004.
Матюхин А.А. Гражданское общество в Казахстане. Политико-правовой анализ
Аристотель. Политика. - М., - 1965.- Ч.3. -
Нерсесянц В.С. Общая теория права и государства. Учебник
Гоббс Т. Сочинение в 2-х т. - М.,
Спиноза Б. Формирование гражданского общества в современной России
Дж. Локк. Избр. произв. в 3-х т. -
Формирование гражданского общества в современной России // Социологические
Жан Жак Руссо. Трактаты. - М., 1969.
Токвиль А. О демократии в Америке. -
Витюк В.В. Становление идеи гражданского общества и её
Гегель. Философия права. - М. Мысль. - 1990.-
Гегель. Философия права // Собр. соч. - М.,
История политических и правовых учений // Под ред.
Гегель. Философия права. - М., 1934. - С.
Кант И. Соч. в 6-ти томах. - М.,
Маркс К. Энгельс Ф. Соч. Т. 1.- С.245.
Грамши А. Избранные произведения. - М. - 1999.
Матузов Н.И. Гражданское общество: сущность и основные принципы
Румянцев О.Г. Основы конституционного строя России. - М.
Зорькин В.Д. Кикоть В.А. Новая конституция – путь
Бестужев-Лада И.В. Сценарий будущего под иероглифом гражданского общества
Славный И.Б. Проблема власти: новые измерения //Полис. -1991.
Красин Ю.С., Галкин А.Н. Гражданское общество: пути
Гуренко Е.А., Шкаратан О.И. Об этатизмах к становлению
Гаджиев К.С. Концепция гражданского общества: идейные истоки и
Баймаханов М.Т. Избранные труды по теории государства и
Гражданское общество: истоки и современность. - Санкт-Петербург, Юридический
Patomaki H., Pyrsiainen Ch. Against the state, with
Черниловский З.М. Гражданское общество: опыт исследования // Государство
Seligman A. The Ideal of Civil Society. -
Darendorf К Economic Opportunity civil society and Political
Назарбаев Н.Ә. ҚР Президентінің жолдауы, Қазақстан-2030 / Егемен
Баймаханов М.Т. Проблема этатизма и ориентация на преимущественное
Джунусова Ж.Х. Республика Казахстан: Президент. Институты демократии: Монография.
Четвернин А.К. Понятие и термин «правовое государство» //
Платон. Соч. В 4-х т. – М. -
Кант И. Соч. В 6-ти т-х. - М.
Назарбаев Н.А. Законопослушание и правопорядок – основа нашей
Серебряков С.Л. Цивилизованные основы формирования гражданского общества в
Г.С. Сапаргалиев. Конституционное право Республики Казахстан. – Алматы.
Ащеулов А.Т, Караев А.А. Конституционное право Республики Казахстан.
Манов Г. Н. Правовое государство и глобальные проблемы
Сырых В.Т. Основы конституционного строя // Право и
Гражданское общество и правовое государство: предпосылки формирования
Новые Конституции стран СНГ и Балтики: Сб. документов.
Колбанова В.В. Основные функции гражданского общества / Проблемы
Котов А.К. Суверенный Казахстан: гражданин, нация, народ.- Алматы,
Козлова Е.И., Кутафин О.Е. Конституционное право России. –
Еременко Ю.П. Советская Конституция и законность. – Саратов,
Ведомости Съезда народных депутатов СССР и Верховного Совета
Баглай М. В., Габричидзе Б. Н. Конституционное право
Права человека в условиях становления гражданского общества. Материалы
«Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы»
Концепция правовой политики Республики Казахстан от 2002 г.
Бондарь Н.С. Права человека в условиях формирования гражданского
Рогов И. Обновленная основа // Казахстанская правда. -
Указ Президента РК от 19.09.2002 г. «Об учреждении
Постановление Правительства РК от 17 марта 2003 г.
Шукеев Б. Проблемы введения суда с участием присяжных
Мырзаке Г.Ж. К вопросу о модели суда присяжных
Материалы Агентства по миграции и демографии РК /
Ежегодный доклад о ситуации с правами человека в
Солкнер А. Опыт организации сети юридических консультационных пунктов
Сеари Бипл. Опыт ECRE в работе с помогающими
Обеспечение законности в деятельности органов внутренних дел. Учебное
Витрук Н.В. Социалистическая законность в деятельности ОВД //
Гранат Н.Л., Ефремова Г.Х. Престиж права в общественном
Научная организация управления органами внутренних дел. - М.
Гранат Н.Л. Профессиональное сознание и социалистическая законность в
Балигимбаев А.С. Институты гражданского общества и правового государства
Интернет / htpp: www.akorda.kz .
Афанасьев В. С. Принципы социалистической законности и их
«Заңнама» заң анықтамалығы. ҚР Үкіметінің № 1376 қаулысы.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару Кодексі. –Алматы. - 1997 ж.
Ежегодный доклад о ситуации с правами человека в
Ежегодный доклад о ситуации с правами человека в
73
3