Кредиторлық берешек

>
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Ағымдағы міндеттемелердің аудиті 4
1.1 Ағымдағы міндеттеме 4
2. Ағымдағы міндеттемелердің берешек түрлері 9
2.1 Кредиторлық берешек 9
3. Ағымдағы міндетті активтің функциялары 16
3.1 Сатып алу, өндіріс және өткізу циклдері 16
3.2 Төлеу циклдері және ақша қозғалысы 24
Қорытынды 30
Қолданылған әдебиет 31
Кіріспе
Қарыздарды беру мен өтеуге байланысты барлық мәселелер банк ережелері
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді тексергенде, аудитор бәрінен бұрын баланста көрсетілген,
Алайда мұны бірден жасауға болмайды, өйткені баланста синтетикалық шоттардың
1 Ағымдағы міндеттемелердің аудиті
1.1 Ағымдағы міндеттеме
Міндеттемелер - өткен мәмілелердің немесе өткен оқиғалардың. Олар ағымдағы
Ағымдағы міндеттемелерге банктердің қысқа мерзімді қарыздары бір жылдан аспайтын
Қысқа мерзімді қарыздарды алу мен өтеуге байланысты есептеу операциялары
Алынған қарыздар сомасы « Банктердегі аккредитив чектердегі, карт –
Өтелген кредиттер сомасына «Қарыздар» бөлімшесінің (ақшалай қаражаттың есебі бойынша
Қысқа мерзімді қарыздардың аналитикалық есебінің несиесін берген банк түрлері
а) Қарыз проценттерін төлеу мен оларды кезен шығыстарына жатқызудың
ә) «Қарыздар» бөлімшесі («Қысқ мерзімді қарыздар» аралық шоты) шоттары
б) баланста «Ағымдағы міндеттемелер» бөлімшесінде «Ұзақ мерзімді қарыздардың ағымдағы
в) қарыздарды өтеу мерзімі осы бап бойынша соманың негізділігінанықтау
г) овердрафт, сенімді клиентке оның шотындағы қалдықтан тыс берілетін
4020 «Банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың қарызы»
Банктен тыс мекемелерден алынған қысқа мерзімдік қарыздар көбінесе вексельмен
Ұзақ мерзімді міндеттемелерге мыналар жатады:
банктердің ұзақ мерзімді қарыздары;
банктен тыс ұзақ мерзімдік қарыздар;
мерзімі шегерілген корпаративтік табыс салығы;
Банктердің және банктен тыс мекемелердің ұзақ мерзімді қарыздары 1
Қарыздарды алу және өтеу бойынша операциялардың арнайы аудитін өткізу
Қарыздарды беру мен өтеуге байланысты барлық мәселелер банк ережелерімен
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді тексергенде, аудитор бәрінен бұрын баланста көрсетілген,
Алайда мұны бірден жасауға болмайды, өйткені баланста синтетикалық шоттардың
Атап айтатын жайт 4010- 4030 шоттары бойынша аналитикалық есеп
Басқа кәсіпорындар мен ұйымдардан алынған ұзақ мерзімді қарыздарды тексергенде,
Сонымен қатар аудитор қарыз және алынған несие үшін процент
Тексеру кезінде аудитор берешек кәсіпорынға берілген вексельдермен қамтамасыз етілгенін,
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің сондай – ақ «Кейінге қалдырылған салықтар»
Олардың кейбірін қарастырайық:
Есепті кезен ішіндегі салықтық төлем міндеттемелер тәсілімен салықтық әсер
Есепті кезеңде пайда болған уақытша айырманың салықтық әсері салықтық
Бап бойынша кезең басы мен соңындағы қалдықтардың анықтығын
5 журнал – ордердің осы шотының мәліметтері мен салыстыру
4310 шот кредиті бойынша мыналар көрсетіледі:
а) 7710 «Корпорациялық табыс салығы бойынша шығыстар
ә) Дебет – 7710 шотының кредит 4310 шотының
б) Дебет – 5320 « Негізгі құралдарды қайта бағалаудан
5) 4310 шот дебеті бойынша мыналар көрсетіледі:
а) Уақытша айырмаларда пайда болуы мен жойылуы нәтижесінде төленуі
ә) Салықтық мөлшерлемесінің 4310 шоты кредит 7710 шотының кемуіне
б) 5320 «Негізгі құралдарды қайта бағалаудан түсетін қосымша төленбеген
2. Ағымдағы міндеттемелердің берешек түрлері
2.1 Кредиторлық берешек
Кредиторлық берешек – кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке тұлғаларға
Қалыпты кредиторлық берешек пен кәсіпорынның бизнес – жоспарын орындау
Ақталмаған кредиторлық берешек болып бюджетпен есеп айырысу бойынша –
Кредиторлық берешекті тексерудің басты міндеттері мыналар:
төлем тәртібін сақтауды тексеру.
Есептеуде қолданылатын бағаның, тарифтің және басқа құндық көсеткіштердің негізділігін
Кредиторлық берешек сомасының шынайлығын тексеру.
Есептеулерді реттеу мен кредиторлық берешекті азайту жөніндегі ұсыныстарды дайындау.
Кредиторлармен есеп айырысу жағдайын бақылауды ұйымдастыру келісім – шарттық
Кредиторлық берешектің есепті кезеңнің басы мен аяғындағы жағдайы баланста
Төленуге тиісті шоттармен вексельдер.
Алынған аваныстар.
Салықтар бойынша берешек.
Төленуге тиісті дивиденттер.
Негізгі компания мен еншілес ұйымдар арасындағы топ ішіндегі операциялар
Акционерлік қоғамның лауазымды адамдарына берешек.
Басқадай кркдиторлық берешек.
« Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер» бабын тексергенде аудитор
а) алынған тауарлы материалдық қорлармен айналымнан тыс активтер, орындалған
ә) алынған тауарлы материалдық қорлар, айналымнан тыс активтер, есеп
б) қабылдау кезінде табылған тауарлы материалдық қорлар артығы мен
в) тасымалдаумен тағы сол сиақты бойынша алынған қызметтер.
Бұл шот бойынша есептеулерді мынадай екі бағыт бойынша жүргізу
Қабылданған материалдық құндылықтар, орындалған жұмыс пен көрсетілген қызмет үшін
Жабдықтаушылардан алынған тауарлы материалдық қорлар кіріске алудың толықтығын талдау
Аудитор жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуды тексеру бағдарламасын жасағанда,
Басқадай кредиторлық берешек
Қалдықтардың жыл басы мен соңындағы «Басқадай кредиторлық берешек» баланстық
Аудит процедуралары
1. Тауарлық – материалдық қорларды алуға арналған құжаттарды ресімдеудің
2. Тауарлық – материалдық қорлардың саны мен сапасы жөніндегі
3. Алынған құндылықтарды кіріске алудың немесе орындалған жұмыс пен
4. Жабдықтаушылар мен мердігерлерге берешектің анық сенімділігін, шынайлығын және
5. Вексельдерді пайдаланып, жабдықтаушылар мен қосылған құн салығын алып
Еңбеке ақы төлеу бойынша есеп айырысу
Жұмысшылармен қызметкерлерге еңбек ақы төлеуді тексерудің негізгі міндеті –
Бақылау барысында қолданылатын ақпарат көздері болып 3430 «Қызметкерлермен еңбекақы
Қызметкерлер мен еңбекке төлеу бойынша есеп айырысуларды тексеруді әр
Айырмашылық табылғанда олардың есептерін анықтау керек. Сондай – ақ
Еңбекті уақыт бойынша төлеуде тарифтік мөлшерлеме немесе мәміле шарттарын
Еңбек пен оны төлеу есебі жөніндегі бастапқы құжаттарды тексергенде
Жұмыс уақытымен нарядтар есебі табельін, сондай еңбекті төлеуді есептеу
Бұрын төленген бастапқы құжаттар бойынша қайтадан есептеу жағдайлары бар
Бастапқы құжаттармен есептік тізімдемелерді тексергенде арифметикалық санаудың дұрыстығына ерекше
Аудиторлық тексерудің жүзеге асатын одан әрі кезеңдері мыналар:
● төлемді есептеудің дұрыстығын іріктеп тексеру;
● жұмыстың қалыпты жағдайларынан ауытқу мен байланысты қосымша ақыны
● құжаттық ресімдеумен іркіліс төлемі;
● өнімнің ақауын құжатпен ресімдеумен оны төлеу;
● түнгі мезгілдегі жұмысқа қосымша ақы;
● жұмыстан тыс уақыттағы еңбекті өтеу;
● мерекелік күндердегі жұмысқа төлеу;
● іс жүзіндегі заңнамада қарастырылған (еңбек демалысына , жұмыстан
● уақытша еңбеке жарамсыздық бойынша жәрдем ақы есептеу;
● жалақыдан ұстаудың дұрыстығын тексеру.
Заңнамаларға сәйкес жалақыдан мыналар ұсталады: жеке табыс салығы, зейнет
Жеке табыс салығы Қазақстан Республикасының «Салықтар және бюджетке міндетті
Зейнетақы жарнасын ұстауы және төлеу қызметкердің ай сайынғы табысының
Қарызға алынған тауарлар үшін ұсталымдар азаматтарға ұзақ пайдалану үшін
Қызметкерлер келтірілген материалдық зиянның орнын толтыру үшін ұсталым кәсіпорын
Тексеру қорытындысында мыналарды анықтау қажет.
● шығыстарды еңбекке ақы төлеу қорына жатқызудың дұрыстығы;
● жеке төлемдерді өнімнің (жұмыстың, көрсетілген қызметтің) өзідік құнына
● бухгалтерлік өткізбе желілері (провоткаларды) еңбекті өтеу қоры бойынша
● синтетикалық және аналитикалық есепті, жиынтық мәліметтерді және еңбекке
● 3350 «Қызметкерлер мен еңбекақы бойынша есеп
3. Ағымдағы міндетті активтің функциялары
3.1 Сатып алу, өндіріс және өткізу циклдері
Жүргізу толықтығына қарай аудит кешенді, функционалды және локальді болады.
Тауарлы – материалдық қорларға сатып алу циклінің функционалды
Шаруашылық жүргізуші субъектілерді сатып алу, өндіріс және дайын өнімді
1. Материалдық ресурстар мен жабдықтауды ұйымдастыру жағдайын тексеру.
2. Қалыптасқан тауарлы – материалдық қорларды басқару жүйесін
3. Қорлардың жағдайын және олардың қолданылу деңгейін бағалау.
4. Қойма шарушылығын ұйымдастырудың жағдайын тексеру.
5. Тауарлық – материалдық қорлар мен жасалатын операцияларды есепте
6. Қорларды түгендеудің жүйелілігі мен дұрыстығын зерттеу.
7. Тауарлық – материалдық құндылықтарды қолдануды ішкі бақылау жағдайын
8. Жабдықтау – дайындау іс – қызметі есебін, басқаруды
Тауарлы – материалдық қорларды құру мен сақтау белгілі бір
Арнайы әдебиеттерді оқып білу және озық тәжірибені жинақтап қорыту
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің тауарлық – материалдық қорларының құрамдас бөліктерінің
Дайын өнімнің қозғалысы жөніндегі есептік мәліметтер негізінде алынған ақпарат
Құжаттық мәліметтері ескерілген өнімді шығару мен өткізуді анықтау мақсаты
Тексеру материалдарында ескерілмеген дайын өнімнің шығарылуы мен өткізілуін дәлелдейтін,
Шығындар туралы мәліметтердің функционалды аудиті үшін, мысалы тұтас кәсіпорынға
Аудитор дайын өнімді тиеу мен өткізу жағдайын тексеріп, мыналарды
1. Дайын өніммен жабдықтауға арналған шарттар жасалған ба және
2. Өнімді тиеуге арналған құжаттарды ресімдеудің дұрыстығы.
3. Тиелген өнімнің бағасын ресімдеудің дұрыстығы.
4. Банкке тиелген өнім үшін төлем талап – тапсырмасын
5. Егер өнім тікелей жабдықтаушының қоймасынан босатылатын болса, өнімді
6. Дайын өнімді тиеу мен өткізу есебін жүргізудің дұрыстығы.
7. Өнімді тиеу мен өткізу жөніндегі бухгалтерлік өткізбелерді жасаудың
8. Синтетикалық және аналитикалық есеп жазбаларының 2110 «Алынған шоттар»
Өнімді шетелдік валютамен төлеу үшін экспорттық операцияларды өткізудің өз
Ұтымды бағамдық айырмада мынадай жазу жазылады:
Дебет 2110 «Алынатын шоттар» шоты, кредит 6250 «Бағам
Теріс бағамдық айырмада:
Дебет 7430 « Бағам айырмасы бойынша шығыстар » шотына
Ақпарат функционалды аудит өткенге дейін қасақана бұрмалануы және елеулі
Кәсіпорын қорларының сақталуын қамтамасыз ету мәселелерін қарағанда, өндіріс пен
Сонымен қатар өнекәсіп орындарында тауарлық – материалдық құндылықтардың артық
1. Тым арттырылған норма бойынша есептен шығарылған шикізат пен
2. Ескерілген өнім өндірісі үшін қолданылатын және заңсыз иеленген
3. Шикізат пен материалдарды өндірісте есептен шығаруда шығыстың орташа
4. Өнімді шығаруда техникалық шарттарды бұзу, өте төмен сападағы
5. Шикізат пен материалдарды іс жүзіндегі және бар болатындай
6. Шикізат пен материалдарды жабдықтаушылардан қоймаға қабылдағанда толық кіріске
7. Кірістік құжаттарда шикізат пен материалдардың сапалық көрсеткіштерін олардың
8. Қабылдау, тиеу, тасымалдау, оларды қоймаға, базаға, аймаққа және
9. Жабдықтаушыдан шикізат пен материалдарды ілеспе құжаттарды көрсетілгеннен гөрі
10. Ілеспе құжаттарда көрсетілген қалдықтардың орнына жақсы сападағы шикізат
11. Ыдыстың (тара) салмағын оны өлшеу туралы актіні жасағанда
12. Материалдарға оның саны немесе салмағын ұлғайту мақсатымен басқа
13. Бір құндылықтарды екінші құндылықтармен құжаттарды ресімдеудің және тағы
Ескерілмеген шикізат пен материалдардың артығын жасау мен иелену тәсілдерінің
Функционалды аудиттің жұмыс бағдарламасында қоймалар мен материалдық құндылықтардың сақталған
Материалдық құндылықтардың сақталуын бақылаудың ажырағысыз бөлігі қойма есебін тексеру
Өндірістік іс – қызметте бұрмалаулар мен қызмет бабын теріс
Сарапшылық іс – тәжірибені талдау шикізат пен материалдарды ЭЕМ
( Есеп мәліметтерін машинаграммада кірісті төмендету немесе шығысты тым
( Бастапқы құжаттарға код беру процесінде қасақана қателер мен
( Шикізат пен материалдар есебін бұрын өндеуден өткен немесе
( Бастапқы құжаттарда шифрлар мен номенклатуралық нөмірлерді бұрмалау;
( Есеп мәліметтерін бастапқы құжаттардан көшіру сәтіндегі бұрмалаулар.
Ақпаратты машиналық мәліметтерді көшіріп таратуда жіберілген қателерді анықтағанда хранологиялық
( Электронды есептеуіш машинаға өңдеуге жіберілген бастапқы құжаттарда түзетулердің
( Машинагроммалардағы түзеулер;
( Бақылау машинаграммаларда дебиттік және кредиттік айналымдар жиынтығының үйлеспеуі;
3.2 Төлеу циклдері және ақша қозғалысы
Транзиттік экономика жағдайында функционалды аудиттің өте өзекті бағыты –
Ақшалай және кассалық – банктік операциаларды жүргізу заңнамалық, жалпы
Ақшалай ағымның төлем мен қозғалыс циклі функционалды аудитінде экономикалық
Операциондық аудитор төлем мен ақша қозғалысы циклін функционалды аудитін
касса – банк операцияларын атқаратын қызметкерлердің сандық және сапалы
касса – банк құжаттарын жасап, өңдейтін адамдар үшін есеп
бұл жұмыс учаскесінің қызметкерлері кімге есеп береді;
касса – банк және басқа ақшалай операциялардың дұрыстығын кім,
кәсіпорында кассадағы ақшаның бар – жоғын кенеттен тексеруді жүйелі
бұл бұйрық орындала ма, кассаны кенеттен тексеру, актілері бар
аналитикалық және синтетикалық есеп, шаруашылық – ішілік бақылау мен
Ақшалай қаражатпен, әсіресе оның жылжымалы бөлігі қолма – қол
Іс – тәжірибесінде кездесеті жасалу тәсілдері бойынша касса- банк
1. Ресімделген құжаттармен және қолхаттармен жасырылған және ештеңемен жасырылмаған
2. Банктен, әр түрлі тұлғалар мен ұйымдардан кірістік ордерлер
3. Кассадағы ақшаны есептен шығару; бір құжатты қайтадан пайдалану;
4. Ақшаның жалған құжаттар бойынша негізсіз есептен шығару сомасын
5. Әр түрлі тұлғалар мен ұйымдарға заңды есептелген соманы
6. Контрагенттер мен дайын өнім, тауар үшін қолма –
Мұндай бұрмалаулар мен теріс пайдаланулар кассирді дұрыс іріктемеу, (тәжірибесіз
Төлем циклінің функционалды аудитінің күрделі учаскелерінің бірі – кассалық
Жол – жөнекей ақша есебі аудитінде бухгалтерлік есепте саналатын
Бұрмалаулар мен теріс пайдаланулардың алдын алу үшін мыналар талап
Банктегі есеп шот бойынша жазбаларды көшірмелерге тіркелген негіздемелер мен
Жабдықтаушылармен құжаттарды қарама – қарсы тексеру өткізіп, құжаттарды
Дебиторлармен және кредиторлармен, қызметкерлермен және басқа контрагенттермен есеп айырысуды
Төлем циклін аудиторлық тексеру мен шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметін
Ақшаның есеп шот бойынша қозғалысын төлеу циклін тексеру үшін
Банк көшірмелері
Растайтын құжат Айқындалған (табылған) айырмашылықтар
№, ай-күн, жыл Мазмұны Сома
№, ай-күн, жыл Мазмұны
Сома
Сома
%
1 2
Сол уақытта қолма – қол емес ақшалай, қаражаттың қозғалысы
Опера-
циялар мазмұны
Құжат
№ Ай-күн,
жыл Сома
Шоттың дебиті Шоттың кредиті Шоттың дебиті Шоттың кредиті
1 2
Тағы бір өрескел қате – ақшаны кәсіпорын кассасына кіріске
Түсімді банкке тапсырудың мерзімділігін мұқият зерттеп, бақылау және оның
Ай, күні, жылы
Түсу
Шығыс
ай, күні, жылы өнім үшін жұмыс пен көрсетілген қызмет
басқа-
лары бар-
лығы Банкке
тапсы-
рылды кәсіп
орынның
қажетті-
лігіне жабдық-
таушы-
ларға бар-
лығы
1 2
Тексерудің жеке объектісі – нақты мақсаттарға, сонымен бірге еңбекақы
Тексеруде ақша алу мен істен шығу туралы мәліметтерді салыстыру
Есепті кезең Еңбекті өтеу бойынша
банк-
тен
алынды касса-
дан
берілді ауыт-
қулар банк-
тен
алынды касса-
дан
берілді ауыт-
қулар банк-
тен
алынды касса-
дан
берілді ауыт-
қулар
1 2 3
Кәсіпорынның кассадағы ақшасы қозғалысын анықтап, олардың кіріске және шығысқа
Операциялар
мазмұны
Кассалық ордкр Бухгалтердің
мәліметтері
бойынша Аудитордың
мәліметтері
бойынша
№ күні сомасы шот
дебиті шот
кредиті шот
дебиті шот
кредиті
1 2
Кассалық тәртіпті сақтау мен төлем циклі функционалды аудит бағдарламасын
Мұндайда төлеу циклі мен ақша басқарудың тиімділігін бағалаудың балдық,
Қорытынды
Активтерді, меншікті және міндеттемелерді басқарудың ғылыми негізделген стратегиясы мен
Осылайша, кәсіби аудит өткізудің теорияымен әдіснамасын жетілдіу бизнес –
Қолданылған әдебиет
1. Аудиторлық іс – қызмет туралы: Қазақстан Республикасының 2007
2. Бухгалтерлік есеп стандарттары, әдістемелік ұсыныстар, шоттардың типтік жоспары:
3. Қазақстан Республикасының Конституциясы. – Алматы: Әділет Пресс, 2003.
4. Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі. – Алматы: Юрист, 2004.
5. Қазақстан аудиттің халықаралық стандарттары. – Алматы: Раритет, 2004.
6. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру туралы: Қазақстан
3