Мазмұны
Кіріспе............................................................................................................................4
1. Қаржы саясаты және қаржы механизмі
1.1Әлеуметтік – экономикалық процестердегі қаржы саясатының және қаржы механизмінің
1.2. Қаржы саясатының мазмұны, міндеттері, мақсаттары және қағидаттары......10
1.3. Қаржы механизмінің мазмұны мен құрылымы..................................................13
2. Қазақстан Республикасының сыртқы қарызы: бағалау
2.1.Қазақстан Республикасының қаржылық дағдарыс кезіндегі сыртқы
2.2.Қазақстан Республикасының сыртқы қарызын басқару механизмдерін жетілдіру........................................................................................................................34
3 Қазақстан Республикасында қаржы секторын дамыту жолдары
3.1.Қаржы секторын дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған басымдықтары..38
Қорытынды..................................................................................................................61
Қолданылған әдебиеттер тізімі.................................................................................67
Қосымшалар.................................................................................................................69
Кіріспе
Қазақстанның ұлттық экономикасын дамытудың стратегиялық мақсаттарын орындау әлеуметтік-экономикалық процестерді
Тұрақты экономикалық дамуды қамтамасыз етіп, соның негізінде халықтың тұрмыс
Бұл несие капиталының сыртқы және ішкі нарығында мемлекеттік қарыз
Халықаралық тәжірибе көрсеткеніндей, қарызға алу саясатын ойластырылған түрде қолдану
Экономикалық дағдарыстан шығу және одан әрі серпінді даму мемлекеттің
Мемлекеттің қаржысы саясатының мазмұны экономикалық заңдардың іс-әрекетін ескере отырып
Мемлекеттің қаржысы саясатының мазмұны айтарлықтай күрделі, өйткені ол шаралардың
1) экономикалық заңдардың әрекеті, экономиканың жай-күйі, қоғамның әлеуметтік-эконо-микалық дамуының
2) экономикалық саясаттың тиісті мақсаттары мен міндеттерін негіздей отырып,
3) белгіленген іс-әрекеттерді қаржы механизмі арқылы (экономикалық қайта құрудың
Осы негізгі үш буынның бірлігі қаржы саясатының мазмұнын анықтайды.
Қазіргі кезде қаржы саясатының көмегімен шешілетін басты міндеттердің қатарына
а) елдің дамуының әрбір нақты кезеңінің ерекшеліктері мнегізінде қаржы
ә) қаржы ресурстарын қоғамдық өндірістің сфералары арасында, ұлттық шаруашылық
б) экономикалық дамудың белгіленген бағыттарын орындау үшін тиісті қаржы
Сондықтан Қазақстан жағдайында қаржы саясатының міндеті экономиканы экономикалық өсудің
Қаржы саясатының түбегейлі өзгеруімен байланысты қаржы механизмі қайта құрылуда.
Экономика дамуының қазіргі кезеңде қаржы механизмін жетілдірудің міндеттері өндірісті
Қаржы механизмі қоғамның өндірістік қатынастарының барлық жақтарынан өтеді. Сондықтан
Экономика дамуының қазіргі кезеңінде қаржы механизмін жетілдірудің міндеттері өндірісті
Бұл мақсаттар Қазақстан Республикасының әлеуметтік және экономикалық дамуының, қоғамдық
Халықаралық тәжірибе көрсеткеніндей, қарызға алу саясатын ойластырылған түрде қолдану
Осыған байланысты дағдарыс кезінде қарызды басқару жүйесін негіздеу
Қойылған мақсатты жүзеге асыру төмендегі міндеттерді шешуді көздейді:
- нарық жағдайындағы мемлекеттік қарызды басқарудың теориялық негіздерін зерттеу;
- нарық жағдайындағы сыртқы қарыздардың тиімділігін, олардың экономикалық дамуға
- Қазақстан Республикасының жалпы сыртқы қарызының өсімін талдау, сыртқы
- Қазақстан Республикасының сыртқы қарызын басқару стратегиясының тәсілдерін, мемлекеттің
- елдің жалпы сыртқы қарызын, оның Қазақстан экономикалық жағдайларындағы
- қарыз алу және жекеменшік сектордың қарыз капиталының сыртқы
- сыртқы қарыздардың қалыптасқан деңгейі шеңберінде Қазақстанның қаржы және
Жұмыстың ақпараттық негізі ретінде ресми статистика, Қазақстан Республикасының үкіметтік
1. Қаржы саясаты және қаржы механизмі
1.1.Әлеуметтік – экономикалық процестердегі қаржы саясатының және қаржы механизмінің
Саясат мемлекет қызметінің барлық бағыттарынқамтиды. Саяси ықпал жасаудың элементі
Қаржы саясаты – бұл қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуы жөніндегі міндеттерді
Материалистік диалектика жүйесінде түрлі басқа саясат сияқты қаржы саясаты
Қаржы саясаты өзіне бюджет, салық, ақша, кредит, баға және
Осы бес бағыттың жиынтығы мемлекеттік саясатты жүргізудің негізгі
Мезгілінің ұзақтығына және шешілетін мәселелердің сипатына қарай мемлекеттің қаржы
Қаржы стратегиясы экономикалық және әлеуметтік стратегиямен анықталып, преспективаға есептелген
Қаржы стратегиясын мемлекет қоғам дамуының ірі тарихи кезеңдеріне үйлестіре
Қаржы тактикасы қаржы байланыстарын ұйымдастыруды дер кезінде өзгертіп отыру,
Қаржы саясаты қаржы ресурстарын шоғырландыруға және зәру міндеттерді шешуге
Қаржы саясаты ғылыми зерттемелерге негізделсе және ғылыми тәсілдеме қаржы
Қаржы саясаты қазіргі кезеңде қарама – қайшылықты міндеттерді шешеді,
Қазіргі жағдайда қаржы саясатының негізгі бағыттары мыналар болып табылады:
Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысынң сферасында нарықтық қатынастарды нығайту жөнінде
Дағдырысты жай-күйді жою және қаржы жүйесін сауықтандыру;
Халықты әлеуметтік қорғау жөнінде шаралар кешенін жүргізу.
Нарықтық экономика жағдайында ұзақ мерзімді ғылыми қаржы болжамдарына негізделген
Қаржы саясатын жасаған кезде оның бірнеше нұсқалары дайындалады. Олардың
Соңғы жылдардағы қазақстанның қаржы жүйесі мемлекет бюджетіне төленбеген төлемдермен
Тұрақтандырудың қаржы саясаты өзіне мына міндеттерді кіріктіреді:
Инфляцияны тоқтату;
Бюджет тапшылығын ЖІӨ-нің 2% дейін төмендету;
Мемлекет борышын ЖІӨ-нің 48% дейін жеткізу.
Қаржы саясатына ақша-кредит саясаты қосылады. Қаржы саясаты жетістіктерінің бірі
1.2. Қаржы саясатының мазмұны, міндеттері, мақсаттары және қағидаттары
Экономикалық дағдарыстан шығу және одан әрі серпінді даму мемлекеттің
Мемлекеттің қаржысы саясатының мазмұны экономикалық заңдардың іс-әрекетін ескере отырып
Мемлекеттің қаржысы саясатының мазмұны айтарлықтай күрделі, өйткені ол шаралардың
1) экономикалық заңдардың әрекеті, экономиканың жай-күйі, қоғамның әлеуметтік-эконо-микалық дамуының
2) экономикалық саясаттың тиісті мақсаттары мен міндеттерін негіздей отырып,
3) белгіленген іс-әрекеттерді қаржы механизмі арқылы (экономикалық қайта құрудың
Осы негізгі үш буынның бірлігі қаржы саясатының мазмұнын анықтайды.
Қазіргі кезде қаржы саясатының көмегімен шешілетін басты міндеттердің қатарына
а) елдің дамуының әрбір нақты кезеңінің ерекшеліктері мнегізінде қаржы
ә) қаржы ресурстарын қоғамдық өндірістің сфералары арасында, ұлттық шаруашылық
б) экономикалық дамудың белгіленген бағыттарын орындау үшін тиісті қаржы
Сондықтан Қазақстан жағдайында қаржы саясатының міндеті экономиканы экономикалық өсудің
Елдегі жүргізіліп жатқан реформаларға сәйкес мемлекеттің қаржы саясаты мен
Қаржы саясатының мақсаты – қоғам дамуының аса маңызды қажеттіліктерін
Таяудағы мақсат ретінде – мемлекеттік бюджет теңгерімділігіне жету және
Қаржы саясатын жүзеге асырудың негізіне жалпы және жеке (өзгеше)
Қаржы саясатын жүргізгенде оның мына қағидаттарын жүзеге асырудың зор
қолда бар нақты қаржы ресурстарын негіздей отырып, бюджеттерді жасау,
қаржы қатынастарының жоспарлы ұйымдастырылуын қамтамасыз ету;
қаржы жүйесінің барлық сфералары мен буындарында кірістер мен шығыстардың
қаржы резервтерін жасау (бюджет жүйесінде кірістердің шығыстардан және салалық
мемлекет пен шаруашылық жүргізуші субъектілердің арасында қаржы ресурстарын оңтайлы
Қаржы саясатының тиімділігін қамтамасыз ететін жалпы қағидаттарға мыналар жатады:
объективті экономикалық заңдардың іс-әрекетін есепке алу;
нақты тарихи жағдайларды есепке алу;
өткен жылдардың өзіндік тәжірибесін және дүниежүзілік тәжірибені есепке алу.
Жеке (өзгеше) қағидаттарға мыналарды жатқызуға болады:
қоғамда қаржы жүйесінің ұтымды құрлымын, қаржы қатынастарын жоспарлы ұйымдастыруды
қаржы жүйесінің барлық салалары мен буындарындағы кірістер мен шығыстардың
бюджеттегі кірістердің шығыстардан асып түсетін қаржы резервтерін жасау;
салық жүйесін ұтымды құру арқылы экономикалық және әлеуметтік дамудың
негізгі қаржы ресурстарын мемлекет қарамағына жұмылдыру, оларды мемлекет пен
қаржы және кредит-ақша саясатының тепе-теңдігі.
1.3. Қаржы механизмінің мазмұны мен құрылымы
Қаржы саясаты нақты шаруашылық өмірде қаржы механизмі арқылы іске
Қаржы механизмі мемлекет белгілеген қаржы шараларын атауды, нақтылы нәтижелерге
Қаржы механизмі – экономикалық және әлеуметтік даму үшін қолайлы
Қоғамдық шаруашылықтың жеке бөлімдерінің ерекшеліктеріне қарай және қаржы қатынастарының
Жалпышаруашылық механизмі секілді қаржы механизмінің де өзіне тән ішкі
Қаржы механизмі құрылымын сипаттау үшін оның буындары ретінде анықталатын
Қаржы механизмінің қосалқы жүйесі (бөлігі) оның неғұрлым маңызды қозғаушы
Қаржы механизмінің блогы (буыны) – бұл жалпы мақсатты бағыттылық
Қаржы механизмінің элементі – бұл қарапайым шаруашылық нысан, ол
Әрбір элемент бірыңғай қаржы механизмінің құрамды бөлігі болып табылады,
Қаржы механизмі элементтерінің – қаржы қатынастарын ұйымдастырудың нысандарының, түрлерінің,
Қоғамдық өмірде қаржының диалектикасы тұлғалау нысандарының және әрекет жасау
Нақты өмірде, шаруашылық және қаржы механизмдерінде абстрактты экономикалық (құндық)
Қаржы қатынастары көрінісінің нысандары экономиканы басқарудың деңгейіне қарай (жалпыұлттық
Шаруашылық және қаржы механизмдерінде қаржы-экономикалық нормативтер мен лимиттер пайдаланылады.
Ұлғаймалы ұдайы өндірістің қалыпты ағыны экономикалық саясат пен механизмнің
Қаржы механизмінің әрбір сферасы мен жеке буыны бірыңғай бүтіннің
Қаржы механизмінің сфералары мен буындары жеке элементтердің күрделілігімен және
Қаржы механизмінің маңызды құрамды бөлігі қаржы ынталандырмаларды – іс-әрекеті
Қаржының өзара байланыстарының көптігі қаржыны ұйымдастырудың түрлі нысандары мен
Мемлекет объективті заңдардың негізінде жалпы ұлттық өнім мен ұлттық
Қаржы ынталандырмаларының мынадай топтарын бөліп көрсетуге болады:
Қоғамдық өндіріске ресурстарды инвестициялаудың неғұрлым тиімді бағыттарын таңдауды қамтамасыз
Қаражаттарды инвестициялаудың негізгі бағыттарын таңдау кезінде қаржы сиымдылығы мен
Қаржы сиымдылығын төмендету және қоғамдық өндірісте қаржы қайтарымын арттыру
1.Арнаулы көтермелеу қорларын пайдалану.
2.Өндірісті интенсивтендірудің бюджеттік әдістерімен байланысты қаржы ынталандырмалары.
Белсенді қаржы саясатын жүргізе отырып, өндірісті көтермелеу үшін мемлекет
Қаржы құқығы қаржы саясатын қалыптастыру мен жүргізудің тетігі болып
Бұл байланыстарды дәйекті түрде былай көрсетуге болады:
1.Қаржыны бұл категорияның мүмкіндіктерін танып білу арқылы пайдалану.
2.Қаржы саясатын құқықтық ресімдеу.
3.Есептерді шешудің тәсілдері мен әдістерін дамыту және іске асыру.
4.Қаржы құқығы қаржы қатынастарын регламенттеуді жүзеге асырады.
Қоғам дамуының белгілі бір кезеңінің ұсынылатын және шешілетін міндеттеріне,
Қаржы механизмін қалыптастыра отырып, мемлекет сол бір кезеңнің қаржы
Қаржы саясатының түбегейлі өзгеруімен байланысты қаржы механизмі қайта құрылуда.
Экономика дамуының қазіргі кезеңде қаржы механизмін жетілдірудің міндеттері өндірісті
Қаржы механизмі қоғамның өндірістік қатынастарының барлық жақтарынан өтеді. Сондықтан
Экономика дамуының қазіргі кезеңінде қаржы механизмін жетілдірудің міндеттері өндірісті
Қаржыны басқару стратегиялық, яғни қаржыны жалпы басқару және оперативтік
Қазақстан Республикасы Президентіне көп жағдайда Президент аппараты арқылы қаржыны
1) Республикалық бюджетті әзірлеу және оның атқарылуы туралы есеп
2) Республикалық бюджет комиссиясын құрады, ол туралы қағиданы бекітеді,
3) Қазақстан Республикасының аумағында төтенше мемлекеттік бюджет енгізу туралы
4) Мемлекеттегі жағдай мен республиканың ішкі және сыртқы саясатының
5) Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқару жөніндегі кеңес құрады
6) Қазақстан Республикасындағы төтенше немесе соғыс жағдайларында тиісті қаржы
Қаржыны жалпы басқару Қазақстан Республикасының заң шығару қызметін жүзеге
Парламенттің құзырында қаржы проблемаларын шешу заңнамалық актілерді – Қазақстан
Парламенттің жұмыс органдары тұрақты негізде жұмыс істейтін сенат пен
Қазақстан Республикасының Үкіметі – Министрлер Кабинеті Республика Президенті белгілейтін
Экономика мен әлеуметтік саланы басқару жүйесін түбірлі қайта құрудан
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 3 қыркүйектегі №962 қаулысымен
Министрліктің негізгі міндеттері мыналар болып табылады:
республикалық бюджеттің атқарылуын және жергілікті бюджеттердің атқарылуына кассалық қызмет
салықтардың, алымдардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
республикалық және жергілікті бюджеттердің атқарылуы, бухгалтерлік есеп, есептеме және
өз құзыры шегінде республикалық және жергілікті бюджеттер қаражатының тиімді
мемлекеттік меншікті басқарудың тиімділігін арттыру;
мемлекеттік салық саясатын әзірлеуге және іске асыруға қатысу;
банкроттық рәсімін жүргізуге (банктерді және сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарын
Министрлік заңнамада белгіленген тәртіппен мынадай негізгі функцияларды жүзеге асырады:
тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің жобасын, мемлекеттік және
бюджетке түсетін түсімдерді болжауға және мемлекеттік бюджетке кірістердің түсуі
өз құзыры шегінде мемлекеттің қаржысын және мемлекеттік басқару саласындағы
мемлекет қаржысы, фискалдық саясат және мемлекеттік меншік саласындағы заңнаманы
ұтымды үкіметтік және мемлекет кепілдігімен қарыз алуды, сондай –
мемлекеттік меншікті пайдалану мониторингі жүйесін жетілдіру;
заңнамада белгіленген тәртіппен шикізат секторы ұйымдарынан бюджетке түсетін түсімдердің
өз құзыры шегінде бюджеттің атқарылуы жөніндегі нормативтік құқықтық актілердің,
өз құзыры шегінде қосарланған салық салуды болдырмау туралы халықаралық
жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың салық сараптамасы, сондай –
мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есебін, сондай – ақ өз құзыры
жергілікті бюджеттердің шоттарын, мемлекеттік мекемелердің шоттарын жүргізу және шоттар
республикалық бюджетті қаржыландырудың жиынтық жоспарын бекіту және оларға өзгерістер
республикалық бюджеттен шығыстарды қаржыландыру және республикалық бюджетте көзделген соманың
ұлттық қордың қалыптасуы және атқарылуы жөніндегі қызмет туралы ақпаратты
республикалық бюджеттен қаржыландырлатын мемлекеттік мекемелердің шығыстар сметасының дұрыс жасалуын
республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау және талдау;
бухгалтерлік есеп пен аудит саласында, оның ішінде өз құзыры
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкіндегі қазынашылық комитетінің тиісті шоттары арқылы
мемлекет кепілдігімен тартылған мемлекеттік емес қарыздардың және жергілікті атқарушы
үкіметтік қарыздардың қаржылық шарттарын анықтау, жергілікті атқарушы органдардың қарыздарды
Қазақстан Республикасының Үкіметі беретін өкілеттіктерге сәйкес келіссөздер жүргізу, үкіметтік
үкіметтік қарыздарды алу, пайдалану, өтеу және оларға қызмет көрсету,
республикалық бюджетте көзделген және Үкімет шешімдеріне сәйкес инвестициялық жобаларға,
үкіметтік сыртқы қағаздар туралы келісімдерді бекітуге қажетті құжаттарды дайындауға
түпкілікті қарыз алушылар мен екінші деңгей банктерінің үкіметтік қарыздардың
уәкілетті банк – агенттерімен бірлесіп республикалық бюджеттен оқшаландырылған қаражатты
төлемдердің бюджетке түсуі көздейтін заңнаманың сақталуын, міндетті зейнетақы жарналарының
мемлекеттің кірістері бойынша мемлекеттік есептемені жинаудың нысандары мен тәсілдерін
Ұлттық банкпен келісім бойынша конкурстық негізде үкіметтік қарыздарға, мемлекеттік
заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасында лотерея ұйымдастыру, және өткізуге
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша
өз құзыры шегінде салықтың құқық бұзушылыққа қарсы күрес мәселелері
банкроттық рәсімдердің жүргізілуін (банктерді және сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарын
Қаржыны басқару жөніндегі сан – алуан функцияларға байланысты Қаржы
Министрліктің негізгі міндеттерін іске асыру және өз функцияларын жүзеге
мемлекеттік органдардан өзге де ұйымдардан және жеке тұлғалардан министрлікке
өз құзырының шегінде барлық мемлекеттік органдардың, өзге де ұйымдардың
Министрліктің қарауындағы комитеттер мен мемлекеттік ұйымдардың бұйрықтарын өзге де
акционерлік қоғамдардағы мемлекеттік үлеске және республикалық басқа да мүлікке
өз құзырындағы мәселелер бойынша халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты жүзеге асыруға;
бірыңғай қазынашылық шоттағы және Қазынашылық комитетінің корреспонденттік шоттарындағы ағымдағы
бюджеттік заңнамада көзделген жағдайларда бюджет қаражаттарын қайтарып алуға, қаржыландыруды
қымбат бағалы металдар мен асыл тастарды басқаруды, есебін
ұлттық және шетелдік валютада банктік операциялардың жекелеген түрлерін және
Қаржы министрлігінің орталық аппараттарында берілген міндеттері мен функцияларды атқаратын
Қазіргі кезде Қаржы министрлігінің орталық аппараттарында бірқатар департаменттер мен
Мемлекеттік бюджетті атқару департаменті;
Фискалдық саясат пен қаржы статистикасы департаменті;
Мемлекеттік органдарды қаржыландыру департаменті;
Кірістерді талдау департаменті;
Электронды мониторинг департаменті;
Жұмыстарды ұйымдастыру және қаржылық қамтамасыз ету департаменті;
Құжат айналымы және кадр жұмыстары департаменті;
Акциздерді реттеу департаменті;
Заң қызметі департаменті;
Ақпараттық технологиялар департаменті;
Мониторинг және трансферттік баға белгілеу департаменті;
Мемлекеттік органдарды қаржыландыру департаменті;
Бухгалтерлік есеп және аудит әдіснамасы департаменті;
Мемлекеттік қарыз алу департаменті;
Қазыналық саясат және жобалар департаменті;
Мемлекеттік борыш және кредит беру департаменті;
Халықаралық қаржы қатынастары департаменті;
Халықаралық салық салу департаменті және тағы басқалары.
Департаменттер өз кезегінде нақтылы функциялық міндеттерді орындайтын басқармалардан, ал
Министрліктің мынадай ведомствалары бар: Қазынашылық комитеті, Кедендік бақылау комитеті,
Қазынашылық комитетінің ұйымдық құрылымы Қаржы министрлігі құрамындағы Қазынашылықтың орталық
Қазынашылық органдары мынадай міндеттер мен функцияларды орындайды:
республикалық бюджетті ұйымдастыру, оның кассалық атқарылуын жүзеге асыру, жергілікті
касса бірлігі қағидатын негіздей отырып, қазынашылықтың шоттарындағы ақша қаражаттарын
республикалық және жергілікті бюджеттер арасында өзара есеп айырысуды еңгізу;
республикалық және жергілікті бюджеттер арасында салықтарды және басқа міндетті
мемлекеттік мекемелердің валюталық операцияларын басқару және есепке алу, оларды
мемлекет қаржысының мән- жайы туралы ақпаратты жинау, өңдеу және
республикалық бюджеттің қолма- қол ақшасының ағынын болжау;
мемлекеттік сыртқы қарыздарды және мемлекеттің кепілдігі бар мемлекеттік емес
бухгалтерлік есеп пен бюджет жүйесіндегі есептемені және қазынашылық органдары
қазынашылықтың құзырына жататын мәселелер бойынша есептік операцияларды жүргізудің тәртібі
Қазынашылық қызметкерлерінің мемлекеттің қаражаттарын пайдаланатын мемлекеттік кәсіпорындардың, мемлекеттік билік
Қаржылық бақылау комитеті бақылау саласындағы ұйымдық - әдіснамалық
Мемлекеттің кірістерін жұмылдыру жөніндегі аса маңызды функцияларды Салық комитеті
Салық комитеті органдарына салық және бюджетке төленетін басқа да
Қаржы министрлігі жүйесінде ең көбі жергілікті қаржы органдарының аппараты,
Жергілікті қаржы органдарының міндеттеріне мемлекеттік қаржы тәртібін сақтауды бақылау
Салық заңнамасына сәйкес салық органдарына облыстар, республикалық маңызы бар
Салық органдары тиісті жоғарғы салық службасы органына төменнен жоғары
Мемлекеттің қаржысын басқаруға өзінің функцияларының өзгешілігін сәйкес Қазақстан Республикасының
Қаржыны басқаруға экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі мен Стратегиялық
Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінде мына департаменттерді бөліп көрсетуге
Елімізде Республикалық бюджеттің атқарылуын сыртқы бақылаумен байланысты мәселелермен Республикалық
Есеп комитетінің құқықтық жағдайы Қазақстан Республикасының Коституциясымен, заңдарымен, Қазақстан
Қазіргі уақытта қаржыны басқаруды жетілдіру- бұл процесте автоматтандырылған жүйелерді
Қаржыны басқаруды қаржы есеп- қисаптарының автоматтандырылған жүйесі (ҚЕАЖ) қолданылады.
Ұйымдық тұрғыда ҚЕАЖ дегеніміз бір- бірмен өзара байланысты мына
ұйымдық- экономикалық қамтамасыз ету;
ақпараттық қамтамасыз ету;
бағдарламалық қамтамасыз ету;
техникалық қамтамасыз ету;
ұйымдық- құқықтың қамтамасыз ету;
технологиялық қамтамасыз ету;
кадрмен қамтамасыз ету;
Ұйымдық – экономикаылық қамтамасыз етудің қосалқы жүйесі ҚЕАЖ жүйесінде
ҚЕАЖ – да әр түрлі функциялық қосалқы жүйелер болуы
«Бюджеттің жиынтық есептері» қосалқы жүйесінде есептердің кешендері бір текті
Автоматтандырылған басқарудың орталықтандырылған жүйелерінен басқа, автоматтандырылған жұмыс орындарын (АЖО)
1) микро – ЭЕМ базасында басқарудың құрылғысы;
2) бейнетерминал (дисплей)
3)магнит дисклеріндегі жинақтаушы;
4) деректер жинақталымының клавиатурасы;
5) шағынгабаритті басып шығаратын қондырғы.
АЖО- ның техникамен жарақтауының мұндай құрамы тиісті бағдарламалық құралдарға
Кәсіпорындарды басқарудың автоматтандырылған жүйелерінде (ҚБАЖ) қаржыны басқарудың дербес функциялық
Дербес ЭЕМ – нің, әсіресе кәсіби КДЕЭМ – ның,
ҚЕАЖ жағдайында қаржыны басқару аппаратты жұмысының мазмұны айтарлықтай өзгеруде.
Қазіргі уақытта қаржы органдарының төменгі жергілікті органдарының аудандық және
Қаржыны басқарудың автоматтандырылған жүйесі тұрақты экономика жағдайында ойдағыдай іс
2. Қазақстан Республикасының сыртқы қарызы: бағалау
2.1. Қазақстан Республикасының қаржылық дағдарыс кезіндегі
Сыртқы экономикалық қолайлы конъюктура, ішкі әлеуметтік-экономикалық тұрақтылық пен орта
1990-жылдардың басында Қазақстан экономикасын түрлендіру кезеңі ұлттық экономиканың әлеуметтік-экономикалық
Республиканың жалпы сыртқы қарызының (ЖСҚ) өсуі тез қарқынмен жалғасып
Бұл жұмыста сыртқы қарызды талдау елдің экономика секторлары бойынша
Кепілдік берілмеген қарыз бөлігінің артуына ең алдымен, мұнай мен
1-суретте заемшылар салалары бойынша есепті кезеңнің басындағы ЖСҚ құрылымы
1- сурет – Жұмсалымдардын негізгі салалары бойынша жалпы сыртқы
Сырттан қарыз алу көлемінің өсуі нəтижесінде оған қызмет көрсету
Сырттан қарыз алу көлемінің айтарлықтай өсуінен елдік орта-ұзақ мерзімді
Тұтастай алғанда елдің борыштық құралдардағы сыртқы активтері 69,7 млрд.
2009 жылы үкіметтік заемдар бойынша игеру 39 млн. долл.
2-сурет – Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыздың құрылымы
Банктер қаралып отырған кезеңде де АМК заемдары мен еурооблигациялары
Қазақстандық банктердің негізгі резидент емес кредиторлары мынадай қаржы ұйымдары
3-сурет – Банктердің кредитор елдер бойынша сыртқы қарызы, 2007
Жан басына шаққандағы сыртқы қарыз (фирмааралық берешекті қоспағанда) 4-суретте
4-сурет – Жан басына шаққандағы жалпы сыртқы қарыз (фирмааралық
Жалпы сыртқы қарыздың ЖІӨ-ге қатынасы (фирмааралық берешекті қоспағанда) 5-суретте
5-сурет – Жалпы сыртқы қарыздың ЖІӨ-ге қатынасы (фирмааралық берешекті
5-суретте жалпы сыртқы қарыздың ТҚЭ-ге қатынасы (фирмааралық берешекті қоспағанда)
6-сурет – Жалпы сыртқы қарыздың ТҚЭ-ге қатынасы (фирмааралық берешекті
Сөйтіп, Қазақстандық экономиканың осалдығын талдау, ЖСҚ-дың серпіні, ең алдымен,
2.2. Қазақстан Республикасының сыртқы қарызын басқару механизмдерін жетілдіру
Мемлекеттік қарызды басқарудың классикалық үлгісі қарызқорлық және ақша-кредит саясатының
Осыған орай қарызды басқару міндетін қою баламалырақ көрінеді, онда
Мемлекеттік қарызды басқаруды талдауға мұндай тәсіл инфляция мен қарыздың
Ресми үлгіні құру үшін мынадай жағдайды қарастырайық. Айталық елдің
Ресми түрде сөз болжалды дисконтталған атқарым шығынын мейлінше азайту
T
min Eo ∑
{mt , bt}
(1)
m t + b t = d
t=1, …, T үшін;
bT ≤ b* ,
мұндағы mt – ақша базасының нақты өсуі немесе сеньораж,
(1) өрнек - бұл тапшылықты инфляциялық қаржыландырудан болжалған дисконтталған
Біздің мақсатымыз қарызды оңтайлы басқару жөнінде сапалы қорытындылар алу.
Жоғарыда аталғандай, қарыз бойынша төлеу кестесі берілген деп са-
Талдауды оңайлату үшін біз сондай-ақ ақша айналымы жылдамдығының өзгеруінен
Жоғарыда келтірілген нәтижелерді оңтайлы ақша эмиссиясын есептеп шығу үшін
xt = ax xt-1 + (1-ax )x* +εxt,
мұндағы ax – автокемімелі коэффициент, x* - теңгенің нақты
E0 δt xt = δt [axt + (
Бастапқы профициттің серпіні үдеріске бағынады деп санаймыз, оған E0
Қазақстан Республикасының жалпы және мемлекеттік қарызының дамуына жүргізілген зерттеу,
Мемлекеттік бюджет үшін сыртқы қарыздың шамадан тыс өсуінің қолайсыз
3 Қазақстан Республикасында қаржы секторын дамыту жолдары
3.1. Қаржы секторын дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған басымдықтары
Қазақстан Республикасының қаржы секторын одан әрi дамыту, оның құрауыштарының
Осыған байланысты қазақстандық экономиканы дамытудың негiзгi бағыттары мыналар болып
Қазақстанның iшкi экономикалық жүйелерiн жаңғырту;
Қазақстанның өңiрлiк экономикалық көш басшылығын және оның ТМД және
республиканың экспортқа, оның iшiнде қаржылық қызметтердiң экспортына да, бағдарлануын
Тиiсiнше, қаржы секторын дамытудың Үкiмет көрiнiсi "Қазақстан Республикасының ТМД
Ұзақ мерзiмдi перспективада қаржы секторын дамытудың көрiнiсiн iске асыру
Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының ТМД және Орталық Азиядағы ең
Қазақстанда валютаның негiзгi түрлерi бойынша ең өтiмдi валюта нарығын
Қазақстан қаржы секторының көрсеткiштер бойынша экономикалық жағынан дамыған стандарттарға
Бұл ретте, Қазақстанның Дүниежүзiлiк сауда ұйымына кiруi қарсаңында тұрақты
Қаржы секторын дамытудың ұзақ мерзiмдi көрiнiсiн iске асыру жөнiндегi
Қаржы секторын дамытудың 2007-2011 жылдар кезеңiне арналған мақсаттары мен
Қазақстанның ТМД және Орталық Азияда қаржы секторында өңiрлiк көш
Осыған байланысты, қазақстандық экономиканың бәсекеге қабiлеттiлердiң бiрi бола тұрып,
Осылайша, қазақстандық экономиканың бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру және ұзақ мерзiмдi
қаржы секторының және оның институттарының тұрақтылығы мен қалыптылығын арттыру;
қаржы секторы қызметтерiнiң және олардың қол жетiмдiлiгi сапасын арттыру;
өтiмдi қор нарығын және оның құрауыштарын қалыптастыру;
қаржы секторын реттеу стандарттарын арттыру;
қаржылық қызметтер нарығында бәсекеге қабiлеттiлiктi арттыру мақсатында қаржы секторын
Бұдан басқа, қаржы секторында адал бәсекелестiктi дамытуға, сондай-ақ қаржы
Мемлекеттiк саясаттың тиiстi шараларын iске асыру арқылы қойылған мәселелердi
Алматы қаласының өңiрлiк қаржы орталығын (бұдан әрi - қаржы
Қаржы орталығының мiндеттерi шетел де, қазақстандық та инвесторларды, бағалы
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасында активтерi жыл сайын екi eceгe
Қазақстан Республикасының 2006 жылы 5 маусымдағы "Алматы қаласының өңiрлiк
Бұдан басқа, ағымдағы жылы қаржы орталығына қатысушылардың дауын шешу
Бiрiншi кезеңде қаржы орталығын iске қосу үшiн заңға тәуелдi
Қаржы орталығының қызметiне қатысты мәселелерде әлемдiк тәжiрибенi пайдалану жөнiнде
Орта мерзiмдi перспективада қаржы орталығын дамытуға бағытталған негiзгi шаралар
2006 жылғы 5 маусымдағы "Алматы қаласының өңiрлiк қаржы орталығы
қаржы орталығының арнайы сауда алаңында ұлттық компаниялардың және банктiк
инвесторлардың кең ауқымына қол жетiмдi (институционалдық инвесторлар үшiн де,
бағалы қағаздар нарығының қазiргi заманғы халықаралық стандарттарына жауап беретiн
халықаралық биржалармен бағалы қағаздарды өзара тану туралы уағдаластықтарға қол
Қазақстанның Даму Банкiнiң қаржы орталығының қызметiне қатысуын белсендiру;
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгiнiң жыл сайын мемлекеттiк қазынашылық мiндеттемелерiн
қазақстанның клиринг палатасын құру;
ұзақ мерзiмдi салымдарға бағдарланған жаппай инвесторлардың iшкi ресурстарын тарту
экономикалық өсудiң мультипликаттық тиiмдiлiгiне және халықтың өмiр сүру сапасын
Алматы қаласының аумағында қаржы нарығы инфрақұрылымының ұйымдары, реттеушi органдар,
жинақтаушы зейнетақы қорларына қаржы орталығының қатысушылары ретiнде тiркеу үшiн
Көрсетiлген шараларды iске асыру Бағалы қағаздар нарығын дамыту бағдарламасының,
Қазақстанның қаржы секторы жүйелiк сипаты бар факторлардың әсерiмен қалыптастырылады
Осыған байланысты мемлекет саясатының басымдығы қаржы институттарының қызметi практикасын
мемлекеттiк реттеу сапасы;
корпоративтiк заңнама сапасы;
бағалы қағаздары бағалы қағаздар нарығында айналымдағы қаржы ұйымдарының да,
қаржы секторы инфрақұрылымның даму деңгейi;
халықтың қаржы секторының қызметтерi туралы сенiмдiлiгi мен хабардарлығы деңгейi;
қаржы нарығы үшiн кәсiби кадрларды даярлау;
қаржы нарығы мен қаржы құралдары қатысушыларының бухгалтерлiк есебi мен
Қаржы секторын реттеу мен қадағалаудың 2007-2011 жылдарға арналған негiзгi
Осы мемлекеттiк органдардың жұмысы мынадай негiзгi бағыттар бойынша жүзеге
қызметкерлердiң кәсiбилiгiн арттыруға және қаржы секторы институттарының мониторинг сапасын
тәуекелдердi бағалау негiзiнде (risk based supervision) қадағалау әдiстерiн енгiзу
мүмкiн реттеушi тәуекелдердi талдау және олардың қаржы жүйесiне әсер
шоғырландырылған қадағалауды жетiлдiру;
қаржы ұйымдарының тәуекелдердi басқарудың iшкi жүйелерiн дербес және тәуелсiз
акционерлер мен инвесторлардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету;
Халықаралық қаржылық есептiлiк стандарттарына (ХҚЕС) сәйкес қаржы ұйымдарында бухгалтерлiк
елдiң банк секторының сыртқы қарыз алуын басқару тиiмдiлiгiн арттыру;
халықаралық ұйымдармен және басқа мемлекеттердiң уәкiлеттi органдарымен өзара iс-қимыл
Ақша-кредиттiк реттеу операциялары мен құралдарын жетiлдiру
Алдағы үш жылда Ұлттық Банк алдына инфляцияның төменгi деңгейiн
ақша-кредиттiк реттеу және қаржы секторын талдау әдiстерiн одан әрi
Ұлттық Банктiң инфляциялық таргеттеу қағидаттарына негiзделген ақша-кредит саясатына режимiне
Ұлттық Банктiң операциялары бойынша ставкалардың реттеу рөлiн арттыру;
Үкiметпен бағалардың тұрақтылығын қолдау мәселелерi жөнiнде тығыз үйлесiм.
Тұрақтылықты қамтамасыз ету қаржы тұрақтылығының негiзi бола отырып, елдiң
Өз кезегiнде қаржы секторын талдауды тереңдету, елде қаржы қызметiнiң
Ұлттық Банкiнiң саясатын жетiлдiру экономикалық коньюнктураның өзгеруiн сандық және
Қойылған мақсаттарға қол жеткiзу үшiн Ұлттық Банк мынадай шараларды
1.Ақша-кредит реттеу әдiстерiн жетiлдiру:
ақша-кредит саясаты құралдарын жетiлдiру жолымен қаржы нарығында шығынды өтiмдiлiктi
ақша-кредит саясатының макроэкономикалық көрсеткiштерге, атап айтқанда инфляцияға әсерiн модельдеу
инфляциялық таргеттеу қағидаттарын пайдалана отырып, ақша-кредит саясатын жүргiзу схемасын
Үкiметпен негiзгi макроэкономикалық көрсеткiштер бөлiгiнде өзара iс-қимыл жасасу;
2. Ақша-кредит саясатын жетiлдiру
Ақша-кредит статистикасын институционалдық қамту және банктiк емес қаржы институттары
3.Шынайы сектор кәсiпорындарының мониторингiн белсендiру кәсiпорындарды iрiктеудi ұсынуды арттыру
ақша-кредит саясатын ағымдағы жүзеге асыру үшiн тiкелей бағдарлар ретiнде
Республиканың қаржы секторының бәсекелес қабiлеттiлiгiн одан әрi арттыру, экономиканың
Осы мәселе мемлекеттiк органдар қабылдайтын шешiмдердiң айқындылығын арттыру, мемлекеттiк
Осыған байланысты, алдағы кезеңде 2007-2011 жылдардан бастап, осы жұмысқа
Осы тетiк шеңберiнде мынадай негiзгi бағыттар бойынша жұмыс жүргiзу
мемлекеттiк органдар қаржы секторы мен мемлекеттiң экономикалық саясатын дамытуға
қаржы секторының стандарттары мен қызметтерiн экономикаға неғұрлым кеңiнен тарту
қаржылық қызметтердiң халыққа қол жетiмдiлiгiн арттыру және олардың сапасын
халықтың қаржылық бiлiм деңгейiн арттыру;
Қазақстанның өңiрдiң қаржы орталығы ретiнде қалыптасуы;
қазақстандық қаржы институттарын өңiрлiк нарықтарға көтеру;
қаржы секторының орнықтылығы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Жоспарланған жұмыс тұрақты форумдар, дөңгелек үстелдер өткiзу арқылы iске
Даму институттары мен қаржылық ұйымдардың өзара iс-әрекеттерiн жетiлдiру бөлiгiнде
Ақша-кредит және фискалдық саясатын үйлестiру бiрнеше бағыттар бойынша жүзеге
Бiрiншiден, осы саясаттарды iске асыру кезiнде негiзгi шарт бiрыңғай
Екiншiден, фискалдық және ақша-кредит саясатын тығыз үйлестiру үшiн негiзгi
Алайда, ақша-кредит және фискалдық саясатты үйлестiру олардың бiр-бiрiне тәуелдi
Теңдестiрiлген ақша-кредит және фискалдық саясатты жүргiзу мақсатында мынадай шаралар
мемлекеттiк экономикалық саясаттың бірыңғай ұзақ мерзiмдi мақсатын және олардың
негiзгi макроэкономикалық көрсеткiштер болжамдарының және әлеуметтiк-экономикалық дамудың орта мерзiмдi
әлеуметтiк-экономикалық дамудың орта мерзiмдi жоспарының, орта мерзiмдi фискалдық саясаттың
мақсаттарға қол жеткiзу жөнiнде келiсiлген шаралар қабылдау бойынша Ұлттық
2003 жылдан бастап барлық қаржы ұйымдары бухгалтерлiк есепке алуды
Республиканың қаржы секторында бухгалтерлiк есепке алу мен қаржылық есеп
қаржы секторының бухгалтерлерiнiң, ЖОО жас мамандарының бiлiктiлiк деңгейiн арттыруға
ХҚЕС-пен реттелмеген, алайда олармен анықталған тұжырымдамалар мен принциптер шеңберiндегi
ХҚЕС бойынша бухгалтерлiк есепке алуды және қаржылық есеп берудi
Бухгалтерлiк есепке алу саласында мамандардың бiлiктiлiк деңгейiн арттыру мақсатында
Басым бағыттардың бiрi Республиканың ЖОО-ларының базасында жас мамандар дайындау,
Алдағы жылдарға арналған дамудағы келесi бағыт - ХҚЕС қазақстандық
Сондай-ақ, бухгалтерлiк есепке алу жүргiзу және қаржылық есеп берудi
Бағалы қағаздар нарығын ойдағыдай дамыту үшiн нақты сектор кәсiпорындарында
Мынадай талаптардың орындалуын бақылауды қосымша қамтамасыз ету қажет:
олар үшiн аудит мiндеттi болып табылатын қарыз алушылардың қарызды
табиғи монополияларды ХҚЕС талаптарына сәйкес келуiне реттеу мәселелерi жөнiндегi
ХҚЕС ерекшелiгiн бiлетiн мамандар дайындау: ХҚЕС бойынша оқулықтар әзiрлеу;
акционерлiк қоғамдар мен мемлекеттiк кәсiпорындар арасында ХҚЕС-ке көшу бөлiгiнде
Еуропа одағының стандарттарына көшу қазiргi уақытта түрлi қаржы құралдары
Қазақстан Республикасының қор нарығын жандандыру Қазақстан үшiн деривативтер сияқты
Қазiргi уақытта қаржы нарығын реформалау мен ырықтандыру жөнiнде жұмыс
Қазақстанның қор нарығының қазiргi жағдайы акция нарығының дамымағандығымен сипатталады.
Бағалы қағаздар нарығында акциялардың жария ұсынымдарын, ынталандыру үшiн және
Қазiргi уақытта банктiк операциялардың жеке түрлерiн жүзеге асыратын банктерде
Нарықта халық үшiн жаңа қаржы құралының пайда болу шартында
Қазiргi уақытта мемлекеттiк бағалы қағаздармен (МБҚ) жасалатын операциялар және
Болашақта, нарықтарының қалыптасу шамасына қарай МБҚ және агенттiк бағалы
Екiншi деңгейдегi нарықтың қалыптасу шамасына қарай, екiншi деңгейдегi банктер
Қор биржасының ресми тiзiмiне енгiзiлген акциялар мен облигацияларды iске
Осылайша, "Қазақстандық қор биржасы" АҚ-ға жасалатын акциялармен мәмiлелердiң жартысынан
КАSЕ-тiң ресми тiзiмiне енгiзiлген акциялар мен облигациялардың айқындығын төмендету
КАSЕ-ке "тiкелей" мәмiле жасау және осындай операциялар арқасында бағалы
Негiзгi шаралар "А" және "Б" санаттағы листингiлiк компаниялардың акцияларымен
Пайда болатын құралдар (деривативтер) дүниежүзiнде капиталды тарту тәуекелді хеджирлеу
Пайда болатын қаржы құралдарының нарығын одан әрi дамыту мақсатында
Өмiрдi жинақтаушы сақтандыру халық ақшасын жинақтау құралдарының бiрi болып
Елiмiзде өмiрдi жинақтаушы сақтандыруды дамытуға бағытталған тетiктердi ойдағыдай енгiзу
Қазiргi уақытта "өмiрдi сақтандыру" саласында қызметтерiн жүзеге асыратын сақтандыру
Атап айтқанда, банктер, зейнетақы қорлары, пай қорлары және инвестициялық
Қазiргi уақытта Қазақстанның төлем жүйелерi төлемдер мен ақша аударымын
Төлем жүйелерiн құрған сәттен бастап жүйелермен өңделетiн төлемдер саны
Төлемдер ағымының жоспарлы өсiмiмен қатар төлем жүйелерiнде ел халқы
Алайда, сонымен қатар, қазiргi уақытта бөлшек сауда саласында қолма-қол
Ұлттық Банкiнiң орта мерзiмдi кезеңге арналған төлем жүйелерiн дамыту
Бұл ретте, 2007 жылдан бастап 2011 жылды қоса алғандағы
Қолданыстағы төлем жүйелерiнiң техникалық инфрақұрылымын одан әрi жетiлдiру және
Осылайша, бөлшек қолма-қол емес төлемдердi одан әрi кеңейту жөнiнде
Бөлшек қолма-қол емес төлемдердi дамыту саласында басым бағыттар мыналар
спектрдi кеңейту және халыққа көрсетiлетiн бөлшек банк қызметтерiнiң сапасын
төлем қызметтерiнiң нарығын дамыту және инновациялық технологияларды енгiзу үшiн
бәсекелес нарықтық жағдайды қолдау;
қажет инфрақұрылымды дамыту және төлем карточкаларын пайдалану үшiн тиiстi
Бөлшек қолма-қол емес төлемдердi дамыту мақсатында қазiргi заман технологияларын
Бөлшек қолма-қол емес төлемдер саласын кеңейту және банк өнiмдерiнiң
Сонымен қатар, карточкалар нарығын одан әрi дамыту шеңберiнде мынадай
екiншi деңгейдегi банктер шоттарында орналастырылған халықтың және заңды тұлғалардың
"электрондық үкiмет" қызметтерiне қол жеткiзу үшiн төлем карточкаларына қызмет
Қазақстанның қаржы жүйесiн басқа елдердiң қаржы институттарымен бiрiктiру жөнiндегi
Қазақстанның төлем жүйелерiн танымал ету үшiн төлем жүйелерi және
Қаржы жүйесiнiң тиiмдiлiгiн арттыру, экономикалық процестер дамуына және халықаралық
Корпорациялық басқаруды жетiлдiру жөнiнде жоспарланған жұмыстың мақсаты қазақстандық кәсiпорындардың
Бұл ретте, корпорациялық басқаруды жетiлдiру халықаралық заңнама стандарттарымен және,
Қазақстанда корпорациялық басқару проблемалары
Республикадағы корпорациялық қатынастар мен корпорациялық басқарудың ағымдағы жағдайына шолу
сот бақылауының жеткiлiксiз тиiмдiлiгiмен байланысты құқыққа қарсы басып алудан
заңды тұлғалардың басқару органдары мүшелерiнiң жеке жауапкершiлiгi тетiктерiнiң пысықталмауы;
заңнамада корпорациялық шешiмдер мен мәмiлелердiң дау айту және заңсыздығының
акционерлiк қоғамдарға қатысты да, басқа заңды ұйымдарға қатысты да
инсайдер ақпаратын, нарықты басқару және қаржы айлаларын пайдалануға жол
активтер қозғалысының, шешiмдер қабылдау рәсiмiнiң айқындылығы және т.б. бөлiгiнде
Бұдан басқа, Қазақстанда шаруашылық жүргiзетiн заңды тұлғалар құрудың басым
Қалыптасқан жағдай қаржы секторының формальды тетiктерi арқылы инвестициялау тәуекелiн
Осыған байланысты, алдағы кезеңге Үкiметтiң, Ұлттық Банкiнiң және Агенттiктiң
1. Корпорациялық жанжалдар мен даулар iшiнде реттеу, корпорациялық меншiктi
2.Компанияның басқару органдарының құрылымы саласында корпорациялық басқаруды жетiлдiру, құзыреттi
3. Даулы корпорациялық шешiмдер мен мәмiлелердi қарау, басқару органдарының
4. Жария компаниялар өлшемдерiн белгiлеу және тиiстi реттеу жүйесiн
Қаржы секторын және оның бәсекеге қабiлеттiлiгiн дамыту мәселелерi қаржы
Осы мәселенi шешу инвесторларды - жеке тұлғаларды қазақстандық бағалы
Осы мәселенi iске асыру үшiн осы ақпаратты халық және
Бұдан басқа, қаржы қызметтерiн тұтынушыларды ақпараттандыру мақсаты үшiн ақпарат
Инвесторлардың қор рыногының құралдарына жоғары сенiмдiлiк деңгейi дамыған қаржы
Халықтың сақтандыру мәдениетiн арттыру үшiн өмiрдi сақтандыру жөнiндегi сақтандыру
Халықтың сақтандыру қызметтерiне төмен сұранымының себептерiнiң бiрi сақтандыру ұйымдары
Сақтандыру ұйымдарына және олардың бiрлестiктерiне бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара
Бұдан басқа, ақпарат ашудың айқын және нақты өлшемдерi әзiрленедi.
Сақтандыру ұйымдарының көрсетiлген мәселелерiн шешу Сақтандыру этикасы кодексiн қабылдау
Қаржылық мәдениеттi арттыру мәселелерiнде бұқаралық ақпарат құралдары маңызды роль
Халыққа қаржы секторы қызметтерiнiң қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз ету қажеттiлiгi
Осы мәселенi шешу халықтың қызметтерге қол жеткiзуiндегi өңiрлiк дисбалансты
Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 7 қаңтардағы "Электрондық құжат айналымы
Бағалы қағаздар нарығының кәсiби қатысушыларының қызметтерiне қол жеткiзудi және
"Электрондық" үкiмет құру жөнiндегi бағдарламаны қоса алғанда, мемлекеттiк бағдарламаларды
2006 жылғы 1 наурыздағы "Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша қабiлеттi
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шiлдедегi "Қазақстан
Инвестициялық қорларды дамыту бөлiгiнде заңнаманы одан әрi жетiлдiру және
Қазiргi уақытта қаржы нарығын дамытуда нақты дисбаланс проблемасы орын
Осы мақсаттарда орта мерзiмдi перспективада кредит серiктестiктер мен микрокредит
Халықаралық нарықтарда қалыптасқан дәстүрлi ұғымда инвестициялық банктер - бұл
Қазақстанда инвестициялық банкингтi дамыту мәселелерi бойынша ағымдағы кезеңде тиiстi
Қазiргi уақытта, отандық қаржы нарығына қатысушылар үшiн ислам қаржыларының
Инвестициялар, қаржылық қызметтер және қаржы өнiмдерi шариғат принциптерiне сәйкес
Ислам қаржысының ғаламдық қаржылық қауымдастықтарға әсерi ұқыпты және
Орта мерзiмдi перспективада Қазақстан ислам банкингiн дамыту тетiктерi әзiрлендi.
Орта мерзiмдi перспективада қаржы нарығын реттеу және қадағалау саясаты
Қаржы секторын дамыту мәселелерiнде осы салада кәсiби кадрларды даярлау
Бұл нарық талаптарын ескере отырып кәсiби кадрларды даярлауды көздейдi,
Бұл мақсатта халықаралық стандарттарға сәйкес бiлiм беру бағдарламаларын, курстарды
Сондай-ақ "Болашақ" бағдарламасы бойынша басым мамандықтардың тiзбесiне қаржы және
Сақтандыру саласында оқыту Қазақстанның қоғамдық сақтандырушылар бiрлестiгi жасаған тиiстi
Ұлттық Банк 2003 жылы құрылған T.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық
Экономикалық реформаларды кезектiлiкпен өткiзу көпжақты экономикалық ынтымақтастықты одан әрi
Бiртұтас экономикалық кеңiстiк қалыптастыруды және қаржы жүйелерiн ықпалдастыруды жеделдету
Қазақстан үшiн алдағы орта мерзiмдi кезеңге арналған негiзгi мақсаттар
Бұрынғы Одақ елдерiнiң тиiмдi экономикалық өзара қарым-қатынасы Тәуелсiз Мемлекеттер
Экономикалық ықпалдасудың жаңа сатысы Белоруссия, Қазақстан, Ресей мен Украина
Өңiрлiк ынтымақтастық жолындағы көптеген қиыншылықтар оның "қаржылық құрамдас бөлiгiнiң"
Қазiргi заманғы жағдайларда валюталық қарым-қатынастар арасындағы өзара iс-қимылды күшейту
Валюталық ықпалдастыру мәселелерi 2003-2006 жылдарға және одан кейiнгi жылдарға
Бiртұтас экономикалық кеңiстiк құру мен дамыту және қаржы жүйелерiн
Банктiң стратегиялық мақсаты инвестициялық қызметтi жүзеге асыру жолымен қатысушы
2007-2011 жылдар iшiнде валюталық одақты құру жөнiндегi жұмыс жалғасады.
Қорытынды
Қаржы қатынастары көрінісінің нысандары экономиканы басқарудың деңгейіне қарай (жалпыұлттық
Шаруашылық және қаржы механизмдерінде қаржы-экономикалық нормативтер мен лимиттер пайдаланылады.
Ұлғаймалы ұдайы өндірістің қалыпты ағыны экономикалық саясат пен механизмнің
Қаржы механизмінің әрбір сферасы мен жеке буыны бірыңғай бүтіннің
Қаржы механизмінің сфералары мен буындары жеке элементтердің күрделілігімен және
Қаржы механизмінің маңызды құрамды бөлігі қаржы ынталандырмаларды – іс-әрекеті
Қаржының өзара байланыстарының көптігі қаржыны ұйымдастырудың түрлі нысандары мен
Мемлекет объективті заңдардың негізінде жалпы ұлттық өнім мен ұлттық
Қаржы ынталандырмаларының мынадай топтарын бөліп көрсетуге болады:
Қоғамдық өндіріске ресурстарды инвестициялаудың неғұрлым тиімді бағыттарын таңдауды қамтамасыз
Қаражаттарды инвестициялаудың негізгі бағыттарын таңдау кезінде қаржы сиымдылығы мен
Қаржы сиымдылығын төмендету және қоғамдық өндірісте қаржы қайтарымын арттыру
1.Арнаулы көтермелеу қорларын пайдалану.
2.Өндірісті интенсивтендірудің бюджеттік әдістерімен байланысты қаржы ынталандырмалары.
Белсенді қаржы саясатын жүргізе отырып, өндірісті көтермелеу үшін мемлекет
Қаржы құқығы қаржы саясатын қалыптастыру мен жүргізудің тетігі болып
Бұл байланыстарды дәйекті түрде былай көрсетуге болады:
1.Қаржыны бұл категорияның мүмкіндіктерін танып білу арқылы пайдалану.
2.Қаржы саясатын құқықтық ресімдеу.
3.Есептерді шешудің тәсілдері мен әдістерін дамыту және іске асыру.
4.Қаржы құқығы қаржы қатынастарын регламенттеуді жүзеге асырады.
Қоғам дамуының белгілі бір кезеңінің ұсынылатын және шешілетін міндеттеріне,
Қаржы механизмін қалыптастыра отырып, мемлекет сол бір кезеңнің қаржы
Қаржы саясатының түбегейлі өзгеруімен байланысты қаржы механизмі қайта құрылуда.
Экономика дамуының қазіргі кезеңде қаржы механизмін жетілдірудің міндеттері өндірісті
Қаржы механизмі қоғамның өндірістік қатынастарының барлық жақтарынан өтеді. Сондықтан
Экономика дамуының қазіргі кезеңінде қаржы механизмін жетілдірудің міндеттері өндірісті
Қаржыны басқару стратегиялық, яғни қаржыны жалпы басқару және оперативтік
Қазақстан Республикасы Президентіне көп жағдайда Президент аппараты арқылы қаржыны
1) Республикалық бюджетті әзірлеу және оның атқарылуы туралы есеп
2) Республикалық бюджет комиссиясын құрады, ол туралы қағиданы бекітеді,
3) Қазақстан Республикасының аумағында төтенше мемлекеттік бюджет енгізу туралы
4) Мемлекеттегі жағдай мен республиканың ішкі және сыртқы саясатының
5) Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын басқару жөніндегі кеңес құрады
6) Қазақстан Республикасындағы төтенше немесе соғыс жағдайларында тиісті қаржы
Дипломдық жұмыс бойынша келесідей қорытынды жасауға болады.
Қазақстанның экономикасы жоғары қарқынмен дамуда. Бірақ та байқалған өсу
Мемлекеттік қарыз, бюджет және салықпен қатар, ең маңызды экономикалық
Қазақстан, халықаралық рейтінгілік агенттіктердің бағалауы бойынша, қазіргі кезде халықаралық
Сыртқы берешектің едәуір айтарлықтай, сонымен бірге тұрақты өсіп отыратын
Біздің елімізде, Қазақстан Республикасы, бір жағынан, орталықтандырылған қор арқылы
Мемлекеттік және кепілдік берілген мемлекеттік қарызды тікелей басқару және
Мемлекет, қарыз алуды мемлекет немесе жеке кәсіпорындар жүзеге асыруына
Қазақстанның халықаралық қаржы ұйымдарымен қарым-қатынасын экономикалық мақсатқа сай негізде
Мемлекеттік қарызды басқарудың тиімді тетіктерін құру мемлекеттік емес қарыз
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейiнгi аумақтық даму стратегиясы туралы
Облыс әкімі Е.Н.Сағындықовтың «Ақтөбе облысының 2009 жылғы әлеуметтік-экономикалық даму
Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков – М.: Консолтбанкир,
Әбдіманапова Ш.Р. Халыққа қызмет көрсету нарығындағы банктік маркетинг –
Ақша, несие, банктер. Ғ.С. Сейтқасымовтың редакциялығымен. – Алматы:
Абдралие Б Денежно-кредитные отношения, Кокшетау 2005 г.
Көшенова Б. Ақша, несие, банктер. Валюталық қатынастар. Алматы, 2001
Құлпыбаев Қ ., Қаржы –Алматы ,2009 жыл
Жакашев Б.Р., Каракулова Ш.Ж., Альпенова Б. А., «Финансы» современная
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие.- Алматы: ИздатМаркет, 2004
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары.- Алматы: ИздатМаркет, 2004
Ысқақова З.Д. Банк ісі. –Қарағанды, 2003
Ысқақова З.Д. Бағалы қағаздар нарығы. –Қарағанды, 2003
Банковское дело. В.И.Колесников, Л.П. Кроливецкий жетекшілігімен оқулық – М.:
Банковское дело. О.И. Лаврушин жетекшілігімен оқу құралы – М.:
Банковское дело. Г.С. Сейткасимов жетекшілігімен оқу құралы -
Банковский портфель – 1. Книга банкира. Книга клиента. Книга
Банковский портфель – 2. книга банковского менеджера. Книга банковского
Батракова Л.Г. Экономический анализ деятельности коммерческого банка. ЖОО үшін
Башарин Г.П. Начало финансовой математики. – М.: ИНФРА-М, 1998
Матук Ж.Финансовые системы Франции и других стран: фр.аударма. –
Панова Г.С. Кредитная политика коммерческого банка. – М.: ИКЦ
Панова Г.С. Анализ финансового состояния коммерческого банка. – М.:
Статистический бюллетень Нацбанка РК. Ұлттық банк басылымы, ай сайын.
Банки Казахстана. Казахстан банктері Ассоциациясының басылымы, ай сайын.
Ұлттық банк Жаршысы. Ұлттық банк басылымы, айына екі рет.
Экономикалық шолу. Ұлттық банк басылымы, тоқсан сайын.
ҚазЭУ Жаршысы, Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық университетінің мерзімді басылымы,
Альпари Экономикалық зерттеу институтының ғылыми-практикалық, экономикалық мерзімді басылымы, ай
Егемен Қазақстан, жалпы ұлттық республикалық газет.
Панорама.
Деловая неделя.
ҚОСЫМША А
Қаржы механизмінің жүйесі
Қ А Р Ж Ы М Е Х
Қ О С А Л Қ Ы Ж
ҚАРЖЫЛЫҚ ЖОСПАРЛАУ ҚАРЖЫ
ТҰТҚАЛАРЫ МЕН ЫНТАЛАНДЫРМАЛАРЫ ҰЙЫМДЫҚ ҚҰРЫЛЫМ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕЖІМ
Б Л О К Т А Р
Қаржы әдістері Қаржы тұтқалары Құқықтық қамтамасыз ету Нормативтік қамтамасыз
Жоспарлау, болжау, өзін-өзі қаржы-ландыру, инвестициялық бағдарлама-лар, кредит беру, бағалы
ҚОСЫМША Б
2005-2009 жылдардағы ҚР-ның жалпы сыртқы қарызының серпіні
(млн. АҚШ долл.)
Көрсеткіштері
2005 2006 2007 2008 2009 1 тоқ.
2010
Мемлекеттік және мемлекет
кепілдік берген сыртқы қарыз 3 622,6 3 132,9
Қарыздың жалпы сомасындағы
үлесі, %-бен 15,8 9,6 5,0 4,2
Мемлекет кепілдік бермеген
сыртқы қарыз 19297,6 29580,3 41253,5 70898,1
Қарыздың жалпы сомасындағы
үлесі, %-бен 84,2 90,4 95,0 95,8
Қортындысы: 22920,2 32 713,2 43 428,5
Ескертпе–ҚР-ның Ұлттық Банкінің деректері бойынша автор әзірлеген
ҚОСЫМША В
2004-2009 жылдардағы ҚР-ның ұзақ мерзімді сыртқы қарызына қызмет көрсету
(млн. АҚШ долл)
Көрсеткіштері 2004 2005 2006 2007 2008 2009
1. Негізгі қарызды өтеу және қайта ұйымдастыру 4539,6
Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз 280,1 680,2
Мемлекет кепілдік бермеген қарыз 4 259,5 6 565,9
2. Сыйақыны (мүдені төлеу және комиссиондық төлемдер) 719,1
Мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз 186,8 188,2
Мемлекет кепілдік бермеген қарыз 532,3 751,0 1
Барлығы 5 258,7 8 185,3 11 053,8
0,00
500,00
1 000,00
1 500,00
2 000,00
2 500,00
3 000,00
3 500,00
2004
2005
2006
2007
2008
2009
млн. А?Ш долл.
Үкімет
Ұлттық Банк
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
2005
2006
2007
2008
2009
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2005
2006
2007
2008
2009
0
20
40
60
80
100
120
140
160
2005
20006
2007
2008
2009