Таза кіріс

 Қазақстан Республикасының Ғылым және Білім Министрлігі 
Банк Ісі Академиясы
Әлеуметтік-экономикалық пәндер кафедрасы
Дюсалиев Б.О.
2-курс КВШ
Курстық жұмыс
Пәні: Ақша, несие және банктер
Тақырыбы: «Банк кірістері мен шығындарының құрылымы. Таза кіріс»
Тексерген: оқытушы
Гумар Н. А. (Банк ісі)
Алматы, 2005
Мазмұны
Кіріспе 4
I Бөлім. Кірістер мен шығындарды белгілеудегі критериялары мен
1.1. кірістер мен шығындардың белгіленуі 6
1.2. Банк кірісінің құру көздері мен жіктелуі 9
1.3. банк шығындарының жіктелуі 15
II бөлім. Таза кірісті анықтаудағы кірістер мен шығындар
2.1. банктің кіріс операциясының есебі 19
2.2. Банктің шығын операциясының есебі 22
2.3. Таза кіріс есебі мен талдауы 27
III Бөлім. Таза кіріске әсер ететін факторлар 35
Қорытынды 39
Қолданылған әдебиеттер 40
Кіріспе
Қазақстан Республикасының банктері нарықтық экономика жүйесіне өтті. Тәуелсіздік
Әрине әр бір банк белгілі бір кіріс алады,
Кіріс- активтің көбеюі немесе несиелі қарыздың азаюы формасындағы
Шығын- активті пайдалану немесе қарыздың көбеюі формасындағы есеп
Курстық жұмысымның өзектілігі банктің ең негізгі көздейтіні экономикалық
Курстық жұмысымның мақсаты банк қызметінде болатын кіріс көздері
Тақырыптың міндеті осы қаржылық нәтижені анықтаудағы кірістер мен
Зерттеу объектісі банк қызметіндегі кірістер мен шығындардың орындалуын
Жұмыс барысында:
банк кірісін;
банк шығынын;
банктің қаржылық нәтижесін анықтай аласыздар.
Бірінші бөлімде, жалпы кіріс пен шығынның ұғымын,
Екінші бөлімде, талдамалық кезең. Кіріс пен шығынның
Үшінші бөлім, кіріс пен шығынның қаржылық нәтижесіне әсер
Жұмысты орындау барысында негізгі әдістемелік реттеуші құрал ретінде
I Бөлім. Кірістер мен шығындарды белгілеудегі критериялары мен
1.1. кірістер мен шығындардың белгіленуі
Әрбір кәсіпкерлік қызметтің басты мақсаты пайда табу болып
Табыс-бұл шаруашылық қызметті жүргізу нәтижесіндегі капиталдың көбеюі, толық
Есепшілер «бөлінбеген немесе таза кіріс» деген терминді қолданғанды
Таза кіріс =кірістер-шығындар
Егер де шығын кірістен көп болса, онда жабылмаған
Кіріс- активтің көбеюі немесе несиелі қарыздың азаюы формасындағы
Шығын- активті пайдалану немесе қарыздың көбеюі формасындағы есеп
Кірістер банктің өмір сүру құралы болып саналады. Оларсыз
Кірістер мен шығындарды белгілеудегі критерийлары келесідей:
баға беруге қолданылады.
кіріс пен шығын анықталады (кіріс пайда алу кезінде
Келісім-шарт толық орындалған кезде ғана кірістер мойындалады. Активтер
Өнімді сату кезінде кірістер мен шығындардың белгілену қағидалары
берілгенге дейін
берілу кезінде
берілгеннен кейін
Өнімді бергенге дейінгі белгіленген кіріс
Бұл екі әдіс бойынша жүзеге асырылады:
1.Келісімнің аяқталуы, яғни келісім біткен кезде барлық шоттары
2.пайыздың аяқталуы кіріс, шығын, жалпы табыс әр есеп
Берілу кезіндегі кірістер
Бұл негізінде өнім мен қызметті беру кезінде орындалады.
Берілгеннен кейінгі кіріс
Мұнда екі әдіс қолданылады: бөліп төлеудегі сатылым және
Бірінші жағдайда сату кезінде емес, ақшаны қолға алған
Екіншісі кіріс белгіленбеген жағдайда қолданылады.
Қызмет көрсету бойынша белгіленген кірістер мына әдістермен жүзеге
нақты орындаулар (бір операцияны орындағаны үшін алынған кірістердің
пропорционалды орындаулар (көп сатылы қызметтерден белгіленген кірістер үшін
аяқталған орындаулар (соңғы саты болғанннан кейінгі кірістер).
инкассация (кіріс нақты ақша алуда белгіленеді, себебі белгісіздік
Әрбір кірістер мен шығындардың түрлері банктің қызмет етуінің
тауарлы-материялды құндылықтардың бағасыныңтөмендеуі;
банк қызметінің өзгеруі;
қозғалматын мүліктің бабының шығуы;
ұзақ мерзімді инвестицияның шығуы;
орындалған операциялар;
соттық істер;
резервті тағы басқалай қабылдамау.
орындалған операциялар бойынша келесі ашылулар:
орындалған операциялар мінездемесі;
есептеуге байланысты операцияларды бөлу;
себебі;
орындалмаған операциялар бойынша кірістер мен шығындар;
келесі мерзімге табыс пен шығынның көрсетілуі.
Банктің кірісі мен шығынының құрамында кіріс пен шығынның
Шығын активті пайдалану немесе қарыздың көбеюі формасындағы, есеп
Экономикалық шығын - кіріс алуда банктік өніммен қолданылады.
1.2. Банк кірісінің құру көздері мен жіктелуі
кіріс – активтің көбеюі немесе несиелік қарыздың азаюы
Коммерциялық банктердің табыс көздеріне мынадай банктік банктік бизнес
несиелік бизнес;
дисконттық бизнес;
сақтау бизнесі;
банктік кепіл беру қызметі;
бағалы қағаздармен жасалатын бизнес;
салымдар қабылдау және клиенттердің твапсырмасы бойынша операциялрды жүзеге
басқа банктермен корреспондеттік қатынасқа негізделген бизнес.
Дәстүрлі емес қызметтерді көрсету бизнесі.
Несиелік бизнеc, екі элементтен тұрады: клиенттерге (жеке және
Дисконттық бизнес- төленбеген вексельдерді, чектерді және талаптарды банктің
1.сатып алғаннан төлемнің түсуі арасындағы аралықта банктің несиелік
2.факторинг операциясының түріне байланысты тәуекелге сәйкес шамасы ауытқып
Сақтау бизнесі - банктің трасталық (сенім) және агенттік
Банктің кепіл беру қызметі- клиенттерге есеп айырысу үшін
Бағалы қағаздармен бизнес мынадай элементтерді қамтиды:
1. банктің өзінің бағалы қағаздарын шығару
2. оларды нарыққа сату
3. кәсіпорындарды жекешелендіруге байланысты қызмет көрсетуде басқада
Мұндай бизнестен түсетін табыстар келесідей көзден құралады:
1. өзінің және басқада эмитенттердің бағалы қағаздарын сату
2. жекешелендіруге байланысты көрсеткен қызметі (жекешелендірілетін кәсіпорынның есебін
Салымдар қабылдау және клиенттердің тапсырмасы бойынша операцияларды жүзеге
комиссиондық сый-ақылар:
- шот ашқаны үшін
- шотты жүргізгені үшін
белгілі бір мерзім ішінде белгіленген комиссия (ақша белгісінде)
айналымнан алынатын комиссия (айналымнан пайыз түрінде алу)
- шот бойынша операциялар туралы көшірме берген
- шотты жабу үшін
- қолма-қол ақша беруге немесе есеп айырысуға байланысты
банктің корреспондеттік қатынасы бойынша басқа банктердегі корреспондеттік шоттарындағы
дәстүрлі емес табыс түрлері банктің лизингтік, ақпараттық, кеңес
Бактің барлық табысын үш топқа бөлуге болады:
1.пайыздық табыстар;
2.банктік қызмет көрсетуден алатын комиссиялар;
3.басқа да табыстар (бағамдық айырма, яғни баланстық құны
пайыздық табыс комиссиялар мен ұштасуы мүмкін. Мысалға, несиелік
Несиелік пайыз – пайыздық табысьтың басты көзі ретінде
несие формасына қарай: коммерциялық, банктік, тұтынку несиелерінің пайызы
несиелік мекеменің түріне байланысты: орталық Банктің есепке алу
несиелердің мерзіміне қарай: қысқа менрзімді несиелер бойынша пайыз,
несиелер түріне байланысты: овердрафт, бойынша айналым құралдарына берілген
операциялар түрлеріне қарай: несиелер бойынша пайыз, банкаралық несиелер
есептеу тәсіліне қарай: жай және күрделі, қарапайым және
комиссия – банктік операция үшін сый-ақы, латын тілінен
Табыс көздері екіге бөлінеді:
тұрақты, оған банктік қызметтен алынатын пайыздық және пайызсыз
тұрақсыз, оған қайталама нарықтағы бағалы қағаздар мен жасалатын
Банктің кірісі ұлттық валютада есептелінеді және мыналардан тұрады:
банктің сый-ақы алуына байланысты:
-ұлттық банктегі және басқа банктердегі корреспонденттік шоттар бойынша;
-ұлттық банкте орналастырылған депозиттер бойынша;
-ұлттық банкте қайта қаржыландыруға жарамды жоғары өтімді бағалы
- сатуға арналған бағалы қағаздар бойынша;
- басқа да бағалы бағалы қағаздар бойынша;
- басқа банктерде орналастырылған депозиттер бойынша;
- басқа банктерге берілген несиелер бойынша;
- клиенттерге берілген несиелер бойынша;
- инвеститцияға салымдар және субординарлық қарыздар бойынша;
- филиалдармен есеп айыру бойынша;
- лизингтік, факторингтік опреациялар бойынша.
банктік қызмет үшін комиссиондық кірістеріне байланысты:
- аудару операциясы бойынша;
- бағалы қағаздарды сату, сатып алу бойынша;
- шетел валюталарын сату, сатып алу бойынша;
- сақтандыру операциясы бойынша;
- трасстық операциялар бойынша;
- кепіл беру бойынша,
- клиенттердің салымдары мен шоттарын жүргізу бойынша;
- басқа да комисиондық кірістер.
бағалы қағаздар мен акциялар бойынша дивиденттер;
есеп кассалық қызметі үшін клиенттерден төленген төлем, клиенттерден
шетел валютасын сату, сатып алу немесе қайта бағалау
қайта бағаланған сатуға жарамды бағалы қағаздарджы сату, сатып
инкассация үшін төлем;
кәсіпорындарға, мекемелер мен банктерге көрсеткен басқа да
банктің негізгі құралдарын және басқа да активтерін сату
банк шығыны есебінен өшіріліп, орнына салынған сома;
осы жылда анықталған өткен кезең кірісі (өткен жылдағы
банк қызметкерінен кінәсінен болған шығындар үшін төленген айып
алынған айып пұлдар, өсім-ақылар, тұрақсыздықтар және басқа да
банк меншігіндегі мүлікті жалға беруіне байланысты түскен сома.
күтпеген кірістер (банктің күтпеген жағдайдан келетін кіріс түрі);
банктің басқа да кірістері (бұған банктің басқа да
1.3. банк шығындарының жіктелуі
Банк өз қызметін жүзеге асыру барысында көптеген банктік
Екінші денгейлі банктердің шығындарын формасына және есепке алу
Формасына қарай, олар мынадай түрлерге бөлінеді:
- пайыздық шығындар;
- пайызсыз шығындар;
- басқа да шығындар.
Пайыздық шығындар - клиентердің талап ету және мерзімді
Пайызсыз шығындарға - жалпы банктің операциондық шығындары мен
Басқа да шығындар - банктік операциялардың өзіндік
Есепке алу тәсіліне қарай банктік шығындарды мынадай түрлерге
банктің операциондық шығындары дегеніміз – есеп беру кезінде
басқару аппаратын ұстау шығындары: жалақы, сый-ақы, ынталандыру ақысы,
банктің төлейтін айып пұлдар, пениялар және т.б. шығындары.
Банк шығыны ұлттық валютада негізгі әдіспен есептелінеді және
алынған несиелер, депозиттер, лизингтік операциялар мен бағалы қағаздар
- клиенттердің есеп айырысу, ағымды және т.б.
- кәсіпорындардың, мекемелердің, кооперативтердің және жеке тұлғалардың депозиттері
- мекемелердің, бірлескен кәсіпорындардың және жеке тұлғалардың шетел
- басқа банктерден уақытша алынған несиелік ресурстар бойынша;
- овернайт несиесі бойынша;
шетел валютасын сату, сатып алу және қайта бағалауы
бағалы қағаздарды сату, сатып алу бойынша, қайта бағалау
айналымға шығарылған депозиттік сертификаттар бойынша;
банктің есеп кассалық және басқа да қызметі үшін
пошталық, телеграфтық, электрондық операциялар шығыны;
банк активтерін сатуға байланысты шығын;
банктердің есеп кассалық қызметі үшін комиссия;
банк активтерін сатудан болған зияндар;
осы жылда анықталған өткен кезең шығыны (өткен жылдың
Банк қызметін қамтамасыз етудегі әртүрлі шығындар:
- банк қызметкерлеріне еңбек-ақы төлеу бойынша шығындар;
- заңға сәйкес кезекті және қосымша төленетін төлем
- заңға сәйкес қызметкерлерді оқу демалыстарын ұсынудағы төлем;
- кадрларды дайындауға кеткен шығын;
- іс-сапар шығындары;
- қызметкерлердің банктен тыс еңбегі үшін төленетін төлем;
- негізгі құралдар мен МЕА-дің амортизациялық аударулары
- ғимараттар, құралдар, банктік инвентарларды жөндеу бойынша шығын;
жылу, жарық, күзет үшін төлем;
бланктерді, магнитті, ленталарды, басқа да материалдарды дайындау бойынша
банктік құжаттарды, бағалы заттарды, ақшалай құралдарды сақтау және
қызметкерлерді жұмысқа алу үшін ұйымдастырылған банктің шығындары;
жарнамалық шығындар;
аудиторлық, ақпараттық қызмет және кеңес алу үшін төлем;
қонақтар қабылдау, мәдени шараларға бару және аудармашылар қызметінен
қызметтегі көліктерді ұстау шығыны;
акция, облигация және басқа да қағаздарды шығару мен
заңға сәйкес салықтар мен міндетті аударулар бойынша шығындар;
несиелерді, мүліктерді және басқадай тәуекелдерді сақтандыру бойынша шығындар;
брокерлік, дилерлік және де тауарлық қызметпен маркетингтік қызмет
төленген айыппұлдар, өсім ақылар, тұрақсыздықтар және басқа да
әртүрлі шығындар мен жоғалтулар;
күтпеген жағдайлар шығыны;
басқа да шығындар
II бөлім. Таза кірісті анықтаудағы кірістер мен шығындар
2.1. банктің кіріс операциясының есебі
банктің кірістер есебін жүргізу үшін IV класында мынадай
4100 - «Ұлттық Банкте орналастырылған депозиттер бойынша сый-ақы
4200 – «Сатуға арналған бағалы қағаздар бойынша сый-ақы
4300 – «Басқа банктерге ұсынылған несиелер мен аванстар
4400 – «клиенттерге ұсынылған несиелер бойынша сый-ақы алумен
4500 – «Дилинг операциялары бойынша кірістер».
4600 – «Банктің комиссиондық кірістері».
4700 – «Банктің қайта бағалаудан кірістері».
4800 - «Басқа да операциялық кірістері».
4900 – «Айыптар, өсім ақылар, тұрақсыздықтар».
4999 – «салыққа дейінгі кірістер».
Банк кірісін есептегенде оның сәйкестігі мен бақылануы қадағаланады.
Дт – 1001
Кт – 4801, 4802, 4920
4801 – «жалға беру бойынша кірістер».
4802 – «Басқа да операциялық кірістер».
4920 – «Басқа да кірістер».
Заңды тұлғаларға көрсетілген қызмет үшін нақты ақшасыз түрдегі
Дт – 1051, 2203, 1351
Кт – 4250, 4300, 4400
Жеке тұлғаларға көрсетілген қызмет үшін нақты ақшасыз түрдегі
Дт – 2215 – 2223, 2211
Кт – 4250, 4300, 4400
Келесі кезеңге төленетін кірістердің есебі, есеп беру кезеңінің
Дт – 1740, 1860
Кт – 4250, 4300, 4400
Төлем мерзімі жеткен кезде құжаттардың алдын-ала төлемі түскен
Дт – 2751
Кт – 4411, 4417
Ағымды айдағы несие немесе депозит үшін түскен құжаттардың
Дт –2203, 1051, 1351
Кт – 4250, 4300, 4400
Факторинг операциясы бойынша комиссиондық төлемдерді іздестіру үшін клиенттің
Дт – 2203
Кт – 4407
4407 – «факторинг бойынша сый-ақы алумен байланысты кірістер».
Қарызды нақты ақшамен берген кезде қарызшыдан нақты ақшаны
Дт – 2221
Кт – 4608 – комиссия
Кт - 1001
Жалдық төлемді алған кезде:
Дт – 2203 – жалгердің ағымды шоты
Кт – 4801 – жалға беру бойынша кіріс
Қаржылық лизинг бойынша сый-ақы есептегенде:
Дт – 1730, 1740
Кт – 4305, 4420
4305 – «Басқа банктерге ұсынылған қаржылық лизингтер бойынша
4420 – «Клиенттерге қаржылық бойынша сый-ақы алумен байланысты
Негізгі құралды сатудан кіріс алғанда:
Дт – 1001, 2203
Кт – 4920, 4852
4852 – «Негізгі құралдарды сатып өткізуден түсімдер».
Бағалы қағазды немесе шетел валютасын өткізуден кіріс:
Дт – 1859
Кт – 4530
1859 – «Шетел валютасының тенгедегі бақылау құны
4530 – «Шетел валютасын сатып алу, сатумен байланысты
Тауарлы материалдық артықтарды сатудан кіріс:
Дт – 1001, 2203
Кт – 4853
4853 – «Материалдарды сатып өткізуден түскен түсімдер».
Инкассация үшін төлем:
Дт – 2203
Кт – 4608
4608 – «Банктің басқа да комиссиондық кірістері».
Тексеру кезінде кассадан ақшаның артықшылығы табылса:
Дт – 1001
Кт – 4920
Ақша қаржыларын аудару қызметі үшін алынған комиссиондық төлем:
Дт –2203
Кт – 4601
4601 – «банк қызметінің аудару операциялары бойынша комиссиондық
Банктің басқа да операцияларынан болатын айыптар, өсім-ақылар, тұрақсыздықтар
Дт – 1001, 2203, 1051
Кт – 4900
Қарызшының несиені пайдаланғаны үшін сый-ақы қосылған, бірақ іздестірілмеген
Дт – 1740
Кт – 4411, 4417
2.2. Банктің шығын операциясының есебі
банктің операциялық шығындары дегеніміз – есеп беру кезінде
Осы шығындар есебі үшін V класта шоттар ашылған:
5020 – «Талап ету депозиті бойынша сый-ақы төлеумен
5150 – «Филиалдар арасындағы есеп айырулар бойынша сый-ақы
5200 – «Клиент депозиттері бойынша сый-ақы төлеумен байланысты
5300 – «Бағалы қағаздар және кері сатып алу
5450 – «Қамтуға ассигнования».
5500 – «Дилинг операциялары бойынша жоғалтулар».
5600 – «Банктің комиссиондық шығындары».
5720 – «Еңбек ақы төлеу, жол сапар және
5740 – «Жалпы шаруашылық шығындар».
5780 – «Амортизациялық аударулар».
5900 – «Айыптар, өсім-ақылар, тұрақсыздықтар».
5940 – «Күтпеген шығындар».
5999 – «Табыс салығы»
Банктің операциялық шығынының көп бөлігін алынған депозиттермен несиелер
Міндеттемелер бойынша сый-ақыларды есептегенде:
Дт – 5020, 5055
Кт – 2700, 2720
Комиссиондық шығындар төленген уақытта немесе төлеуші келіскенде қабылданады:
Дт – 5601 - 5608
Кт – 1051, 2203
Талап ету аманаты бойынша шотты жабы кезінде банк
Дт – 5211
Кт – 2211
5211 – «Талап ету аманаты бойынша сый-ақылық шығындар».
Шұғыл аманаты бойынша шоттардың жабылуы немесе келісім-шарттың аяқталуы
Дт – 5215, 5217, 5219
Кт – 2215 - 2223
5215 -5219 – «Қысқа, орта, ұзақ мерзімдері бойынша
Жай жалға берілген құралдар бойынша амортизациялық аударымдар банкпен
Дт – 5785
Кт – 1696
Жалдық төлемді арендодательге төлеген кезде:
Дт-5801
«Жай жалға беру бойынша шығындар»
Кт-2203
Қаржылық лизинг бойынша амортизация есептеген кезде:
Дт-5784
Кт-1695
Бағалы қағаздарды қайта бағалау бойынша шығындар:
Дт-5510, 5520
Кт-1152, 1201
Акция бланкісін алғанда және қаржы аударғанда оларды дайындау
Дт-5802
«Басқада операциялық шығындар»
Кт-36214
Кіріс-7339
Бағалы қағаз бойынша сый-ақы мен жеңілдік сомалары олар
Дт-5250, 5301,5303
Дт-2803 - сый-ақы
Кт-1803 - жеңілдік
Негізгі құралдар бойынша есептелген тозу құны:
Дт-5781-5787
Кт -1692 – 1697
5781 – «Ғимараттар мен үйлер бойынша амортизациялық аударымдар».
5782 – «Компьютерлік техникалар бойынша аударулар».
5783 – «Басқа да негізгі құралдар бойынша амортизациялық
5784 – «Қаржылық лизинг бойынша қабылданған негізгі құралдар
5785 – «Жалға беруге негізделген негізгі құралдар бойынша
5786 – «Жалға алынған үйлер және күрделі шығындар
Клиенттердің операциялары бойынша пошталық және телеграфтық шығындар:
Дт – 5920
Кт – 2203, 1051
Жұмсалған материалдардың құны:
Дт – 5748, 5744
Кт – 1602
Қамтамасыз етуді резервтеу бойынша шығындар:
Дт – 5452, 5455, 5456
Кт – 1439, 1465, 1469
Төленген айып және өсім-ақылар:
Дт – 5900
Кт – 2203, 1051
Несие алынған кезден төлену мерзімі соңына дейін ай
Дт – 5054, 5215
Кт – 2705, 2720
Банк шығынының көп бөлігі басқару аппаратын ұстау шығындары
5721 – «Басқарма әкімшілік шығындары».
5722 – «Қызметкерлердің еңбек ақысын төлеу шығындары».
5723 – «Жұмысшылардың еңбек ақысын төлеу шығындары».
Ұлттық Банк осы шоттар бойынша және екінші деңгейлі
Дт – 5721-5723
Кт – 1001
Айдың екінші жартысында жалақы есептеген кезде бір-ақ төленбеген
Дт – 5721-5723
Кт – 2854
Табыс салығы жалақыдан ұсталынғанда:
Дт – 5721-5723
Кт – 2851
Басқа да жалақыдан ұстаулар:
Дт – 5721-5723
Кт – 2854
Табыс салығын аударған кезде:
Дт – 2851
Кт – 1051
Жалақыдан басқа да ұстаулар аударған кезде:
Дт – 2854
Кт – 1051
Айдың екінші жартысына жалақы төленген кезде:
Дт – 2854
Кт – 1001
Техника, байланыс қызметінің, кеңсе құралдарының шығынын төлеген кезде:
Дт – 5742
Кт – 2203, 1051
Егер алынған аванстан жұмсалған шығын сомасы аз болса,
Дт – 5724, 5725 – шығын сомасына
Дт – 1001 – айырма сомасына
Кт – 1854 – аванс сомасына
Егер жұмсалған шығын берілген аванс сомасынан көп болса
Дт – 5724, 5725 – шығын сомасына
Кт – 1001 – айырма сомасына
Кт – 1854 – аванс сомасына
5824-5826 – «Басқарма әкімшілік, қызметкерлер, жұмысшылар іс-сапар шығындары».
Барлық екінші денгейлі банктер табыс салығының мүмкін бөлігін
Дт – 1851
Кт – 1051
Тоқсан аяқталғанда бас банкте тоқсандық табыс салығын есептеу
Дт – 5999
Кт – 1851
Егер үш ай үшін аванс түрінде тоқсандық есеп
Дт – 1857
Кт – 5999
Егер нақты төлемдер тоқсандық сомадан аз болса, онда
Дт – 5999
Кт – 2857
2.3. Таза кіріс есебі мен талдауы
банктің қаржылық нәтижесін анықтамас бұрын кірістер мен шығындарға
Капитал, банктің қаржылық жағдайының ең маңызды көрсеткіштерінің бірі
Банктің шығындарын талдауда қарастыратын негізгі мәселелер мыналар:
- шығындардың құрылымы;
- пайыздық шығындардың көлемі;
- пайыздық емес шығындар мен басқа да шығындардың
- әкімшілік шығындар.
Табыстылық пен рентабельділік банктің жұмысының маңызды көрсеткіштері болып
- банкте уақыт өткен сайын өзінің құнын жоғалтатын
- салық бойынша қарыздың есептелуі дұрыс жүргізіле ме?
- салықты төлегеннен кейін акционерлерге дивидент түрінде төленген
өйткені дивидент түрінде төленген таза кірістің жоғары болуы
Осыған орай банктің кірісі мен шығынын анықтауда және
1-кесте
Баптардың атауы 31 желтоқсан 2004 ж.,
мың тг 31 желтоқсан 2003ж.,
мың тг өзгеріс сомасы,
%-пен ауытқу сомасы,
мың тг
Пайыздық кірістер 6972704 4292225 1,62 2680479
Пайыздық шығындар -4205353 -2610795 1,61 -1594558
заемдар бойынша ықтимал шығындар резервтері қалыптастырылғанға дейінгі, сый-ақы
Заемдар бойынша ықтимал шығындар резервтері -1308020 -1088188 1,20
Таза пайыздық кіріс 1459331 593242 2,46 866089
Комиссия және алымдар түріндегі кірістер 1380436 615788 2,24
Комисия және алымдар төлеу бойынша шығындар -113119 -61927
Шетел валютасымен операциялар бойынша таза кірістер 45793 234845
Бағалы қағаздарды сату-сатып алудан таза кірістер 128062 141496
Басқа да кірістер 70302 82967 0,85 -12665
Пайыздық емес таза кірістер 1511474 1013169 1,49 498305
Операциялық кірістер
29708005 1606411 1,85 1364394
Операциялық шығындар -2082336 -1363219 1,53 -719117
Опреациялық қызметтен болған кірістер 888469 243192 3,65 645277
Басқа да операциялардан болған зияндарға резервтер құру 27866
Салыққа дейінгі пайда 860603 236840 3,63 623763
Салыққа төленген шығындар - -29,29 - -
Таза кіріс 860603 207550 4,15 653053
* «банки Казахстана» №5, 2005ж
Кестеде кірістер мен шығындардың 2003, 2004 жж жағдайы
Банк өзінің кірістерімен шығындары бойынша қаржылық қорытындысын анықтайды.
Таза кіріс(кіріс-шығын
Банктің тоқсанда алған таза кірісі көлемін ҚҰБ белгілеген
;бұнда банктің ТК көлемі дивидетте анаықталады;
; бұнда бұл коэффиционттің өсуі ТК пен МК
; тәуекілділікті анықтауға мүмкіндік береді.
Қаржылық нәтиженің анықталуымен таза кірістің таратылуы бухгалтерлік есепте
ЕДБ-тің барлық филиалдары кіріс және шығын бойынша қалдықтарды
Филиалдар кіріс бойынша шоттарды жапқанда:
Дт – 4051-4942
Кт – 1351
Шығын бойынша:
Дт – 1351
Кт – 5021-5942
Бас банкте кіріс бойынша:
Дт – 2151
Кт – 4051-4942
Шығын бойынша:
Дт – 5021-5942
Кт – 2151
Бас банк есеп беру кезеңі үшін қаржылық қорытындыны
Кірістерді жапқанда:
Дт – 4050-4942
Кт – 4999
Шығындарды жапқанда:
Дт – 4999
Кт – 5021-5942
3599 шоттың дебеті мен кредитін біріктіру бойынша қорытынды
Дт – 5999-120000 теңге сомасына
Кт – 1851-100000 теңге сомасына
Кт – 2857-20000 теңге сомасына
Егер қызмет қорытындысы бойынша банктен табыс салығының сомасы
Дт – 5999-85000 теңге сомасына
Дт – 1857-15000 теңге сомасына
Кт – 1851-100000 теңге сомасына
Жыл аяғында соңғы қорытындыдан кейін 3599 шоттан кіріс
Алынған таза кіріс сомасына:
Дт – 4999
Кт 3299
Ал зиян сомасына:
Дт – 3599
Кт – 4999
3599- шоттан тарату бюджетке төлемді қоспағанда акционерлер жиналысымен
Дт – 3599
Кт – 2853
Егер банк қаржылық қызмет қорытындысында таза кіріс алмаса,
Дт – 3510
Кт – 2853
Акционерлерге дивидент төлеген кезде 2853 шот жабылады:
Дт – 2853
Кт – 1001,2211,2203
Ал енді таза кірісті анықтауда ҚР-ғы ең ірі
2 кесте
Активтер,млрд.тг
млрд.тг % б/ша
Казкоммерцбанк 704,06 269,8 62,1 8689,3
Тұран Алем банк 618,30 245,7 65,7 7303,0
Халық банк 393,25 143,7 57,6 8088,1
АТФ банк 174,30 78,9 82,6 2957,4
Альянс банк 119,86 69,6 138,3 860,6
Нұр банк 89,39 27,6 44,6 1903,4
Каспий банк 79,76 25,0 45,7 1177,7
Евразиялық банк 78,02 27,6 54,7 1563,9
Валют-Транзит 50,04 18,5 58,6 1100,7
Барлығы 2307,0 878,8
33644,1
Банк жүйесі 2689,9 1012,0 60,3 31700,0
Бұл кесте сенімділік емес, активтердің көлемі бойынша орналасқан.
*«Деловая неделя» 8 наурыз, 2005ж
Кестеде көріп отырғандай еліміздегі ең ірі банктердің қаржылық
III Бөлім. Таза кіріске әсер ететін факторлар
Банк өз қызметінің нәтижесінде таза кіріс немесе зиян
Бағалы қағаз бойынша операциялар таза кіріске әсер етеді.
Қаржылық нәтижеге тағы бір әсер етуші фактор активтердің
Актив – акцияның қозғалмайтын мүлкі. Ол өз
Дегенмен, қазіргі таңда Қазақстан банктерінің қызметі соңғы жылдары
3-кесте
Банк секторының кірістілігі, млрд тг 01.11.03 01.11.04 өзгеріс,
Сый-ақы алуға байланысты кірістер 110,7 170,1 53,7
Сый-ақы төлемін жасауға байланысты шығындар 48,1 73,4 52,6
Сый-ақы алуға байланысты таза кіріс 62,6 96,7 54,5
Сый-ақы алуға байланысты емес кірістер 66,1 82,5 24,6
Сый-ақы төлемін жасауға байланысы жоқ шығындар 103,2 137,5
Сый-ақы алумен байланысы жоқ таза кіріс -37,1 -55,0
Көзделмеген баптар 2,5 1,0 -60,0
Табыс салығы төленгенге дейінгі таза кіріс 28,0 42,7
Табыс салығын төлеуге байланысты шығындар 2,6 5,1 96,2
Табыс салығы төлеггеннен кейінгі 25,4 37,6 48,0
* «Қаржы хабаршысы» №12 / 2004
Кірістілік 2004 жылғы 1 қарашада екінші деңгейдегі
Мынаны атап өткен жөн 2004 жылғы 1 қарашадағы
Пайыздық кірістер құрылымында клиенттерге берілген несиелер бойынша (84,5
Дилингтік операциялар бойынша таза кіріс 8,6 млрд. теңге
Табыс салығы төленгенге дейінгі таза кірістің жиынтық активтерге
4-Кесте
Банк секторының кірістілігін сипаттайтын жиынтық көрсеткіштер 01.11.03 01.11.04
Табыс салығы төленгенге дейінгі таза кірістің жиынтық активтерге
Табыс салығы төленгенге дейінгі таза кірістің меншікті капиталына
Сый-ақы алуға байланысты кірістердің жиынтық активтерге қатынасы 6,99
Сый-ақы алуға байланысты кірістердің жиынтық несие портфелінің несиелеріне
Дилингтік операциялар бойынша таза кірістің табыс салығы төленгенге
Сый-ақы төлеуге байланысты шығындардың жиынтық міндеттемелерге қатынасы 3,41
Жиынтық активтерге резерв жасауға шығындардың қатынасы 2,16 2,02
* «қаржы хабаршысы», №12/2004
банк секторының шоғырлануы 2004 жылғы 1 қарашадағы жағдай
62,42 %-тен қазанда 61,04%-ке деәін кеміді. Сондай-ақ, үш
Үш ірі банктің банк секторының жиынтық несиелік портфеліндегі
5-кесте
жиынтық банк секторының үлесі 01.01.04 01.11.04
Үш ірі банктің активтері
62,42 61,04
Үш ірі банктің міндеттемелері
64,11 62,49
Үш ірі банктің меншікті капиталы
50,95 53,93
Үш ірі банктің несиелік портфелі
65,33 65,45
Үш ірі банктің клиенттерінің депозиттері, оның ішінде:
64,68 63,59
-заңды тұлғалардың 62,86 63,01
-жеке тұлғалардың 68,01 63,95
* «қаржы хабаршысы», №12/2004
Қорытынды
Қазіргі таңда ірі банктер кірістілігі және сенімділігі мен
Бәсекелес орта банк қызметінің талдамалық ортасы болып табылады.
Қорыта келгенде қазіргі таңда Қазақстан банктерінің қызметі Тәуелсіз
Бұған себеп Қазақстан банктері жылдан жылға дамып өз
Қазіргі банктер сенімділігі жоғары және тұрақтылығы мен кірістілігі
Болашақта Қазақстан банктері өз қызметін кеңейтіп елдің сенімділігін
Қолданылған әдебиеттер
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;
2.(Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Заңы
3. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Банктер және банктік
«Пруденциалды нормативтер туралы» ережелер 23. 05. 1997. №219
Ұлттық Банктің Қаулысы «екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының
Банковское дело. Под ред. Сейткасымов Г.С. – Алматы
7. Қалғұлова Р. Ж. Екінші деңгейлі банктердегі бухгалтерлік
(8. Банковское дело. Под ред. Лаврушина О.И. –
9.(Словарь банковских и финансово-экономических терминов Под ред. Н.
10. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Хабаршысы
11. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Статистикалық Бюллетень
12.(Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк Экономикалық шолу
13. Қазақстан Республикасының «Банки Казахстана»
14. «Деловая неделя» №5,8,16, 2004-2005ж.
3