Оқушыларға дүниетанудан сабақ беру арқылы тәрбие беру

Дүниетанудан сабақ беру әдістемесін зерттеу әдісінің пәні және
Мазмұны
Кіріспе.................................................................................................................3-5
ТарауІ. Дүниетанудан орта мектепте сабақ берудің зерттеу әдіс-тәсілдері
Дүниетану пәнінен орта мектепте сабақ берудің әдіс-тәсілдері .........6-8
Дүниетану пәні бағдарламасы мен оқулығына талдау жасау және
Тарау ІІ. Дүниетану пәнінен сабақ берудің маңыздылығы мен
2.1. Оқушыларға дүниетанудан сабақ беру арқылы тәрбие беру
2.2. Бастауыш сыныптарда дүниетану пәні бойынша оқушылардың
Қорытынды.......................................................................................................27-29
Пайдалаған әдебиеттер тізімі..........................................................................30-31
Кіріспе
Егеменді еліміздің қоғам өмірдегі табандылықпен жүзеге асырылып жатқан
Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында «Білім берудің бастауыш
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында және Қазақстан Республикасының
Қазіргі таңдағы бастауыш сыныптарда білім берудің басты талаптарының
Осы міндеттерді жүзеге асыруда оқушыларға қоршаған табиғи және
Жалпы адамның тұлға ретінде қалыптасуына табиғаттың тигізетін әсерін
Оқушыларда бастапқы ғылыми ұғымдардың пайда болуы олардың танымның
Бірқатар психологтар П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина, П.П.Блонский, С.Л.Рубинштейн, В.В.Давыдов, Д.Б.Эльконин,
Зерттеуші ғалымдар Б.Г.Ананьев, Д.М.Богоявленский, Н.Б.Менчинская, Е.Н.Кабанова-Меллер оқушылардың ғылыми
Оқушыларға ұғым беруде бақылап зерттеуге мүмкіндік беретін олардың
Бастауыш мектепте географиялық білім беруге байланысты оқу әрекеттері
Қазақстандық белгілі ғалымдар: Қ.Б.Жарықбаев, А.Е.Әбілқасымова, Ж.А.Қараев, Т.С.Сабыров т.б.
Оқушылардың тұлға ретінде дамуында олардың санасында ғылыми ұғымдардың
Ұғым арнайы ғылымдар шеңберінде туындап, түрлі іс-әрекеттер негізінде
Курстық жұмыстың мақсаты-дүниетану сабағын оқытудың әдіс-тәселдері мен оқушыларға
Осы мақсаттарды негізге ала отырып, мынадай міндеттерді алдыма
-Дүниетану пәнінен орта мектепте сабақ берудің әдіс-тәсілдеріне;
-Дүниетану пәні бағдарламасы мен оқулығына талдау жасау және
-Оқушыларға дүниетанудан сабақ беру арқылы тәрбие беру мен
-Бастауыш сыныптарда дүниетану пәні бойынша оқушылардың шығармашылық қабілеттерін
ТарауІ. Дүниетанудан орта мектепте сабақ берудің зерттеу әдіс-тәсілдері
Дүниетану пәнінен орта мектепте сабақ берудің әдіс-тәсілдері
Қазақстанда бастауыш сыныптардағы жаратылыстану ғылымдарына байланысты білім мазмұнын
Ұғым беру кезінде мұғалім мен оқушының оқу және
Біз зерттеу барысында қоршаған дүние туралы оқушылардың дұрыс
Ұғымдардың қалыптасуы – сезімдік таным мен логикалық ойлау
Дүниетану сабақтарына керекті көрнекі және оқу құралдарының
Тест тапсырмаларын орындаудың нәтижесінде мына жағдайлар байқалды:
- оқушылардың бұрынғы оқып өткен ұғымдарды ойда сақтау
- табиғи заттардың басты қасиеттерін нақты ажырата
- табиғат құбылыстарының себеп-салдарын ғылыми тұрғыдан түсінбейтіндігі.
- сарамандық және бақылау жұмыстарының жүйелі жүргізілмейтіндігі тәжірибе
-пайдалы қазбалардың, топырақтың түрлерін бір-бірінен ажырату, судың, ауаның
Дүниетану пәні негізінен жаратылыстану ғылымдарының кіріккен мазмұнынан тұратын
Оқушылар қалыптастыру экспериментінің нәтижесінде табиғат туралы кез-келген сұраққа
Мұғалімнің оқыту және оқушылардың оқу әрекеттерінің байланыстылығын қамтамасыз
Эксперимент нәтижесін қортындылау кезінде әр сыныпқа бақылау сұрақтары
Сұрақтар мен тапсырмаларды орындатумен қатар белгілі бір тарау
Бақылау сыныбы мен эксперименттік сынып оқушыларының қойған сұрақтарының
Әр сынып бойынша сұрақ қоюға оқушылардың белсенділік
Оқушылардың сұрақтарға қайтарған жауаптардың сапасы;
Тәжірибе әдістерін қолдануға байланысты қойылған сұрақтар;
Практикалық әдістерді қолдануға байланысты қойылған сұрақтар;
Бақылау әдістерін қолдануға байланысты қойылған сұрақтар.
Сұрақ қою барысында оқушылардың ұғымдарды қолдану деңгейлері т.б.
Осы жұмыстар барысында алынған мәліметтер эксперименттік топта табиғатқа
Біз тәжірибелік–сынақ жұмыстарымызды қорытындылаған кезде қойылған
Эксперименттік сынып оқушылары сабақ барысында мұғалімге әр
1.2.Дүниетану пәні бағдарламасы мен оқулығына талдау жасау және
Дүниетану - аты жағынан да, мазмұны жағынан да
Дүниетану пәні ғылыми негіздегі жаратылыстану ғылымының алғашқы сатысы
Оқу бағдарламасының мазмұны бастауыш мектеп мұғалiмдерiнен оқу-тәрбиелiк мақсаттарын
Ғылымда қоршаған дүние сырын танудың оқу үрдісiнде үш
- бiлiм көзi;
- мұғалiмнiң оқытуы;
- оқушының бiлiмдi қабылдауы;
- оқытудың тәсiлдерiнiң классификасы;
- әңгiмелеу, түсiндiру, суреттеу, баяндау, көрнекi құралдарды қолдану,
Оқу процесiнде қолданылатын әдiстердi оқу үрдісiнiң құрамына, оқушылардың
Ендi сол әдiс-тәсiлдердi атап көрсетемiз.
1 ”Дүниетану” сабақтарындағы модельдеу әдiсi.
Бастауыш мектепте модельдеу әдiсi барлық сабақтарда қолданылуы қажет.
Оқушылардың басты бiлiм алу көзi оқулық болып табылады.
В.А.Сухомлинский оқушының өздiгiнен ынтасымен кiтап оқуын ақыл-ой тәрбиесiнiң
Ғалымдар Ф.Талызина, Е.Н.Қабанова, Меллер, А.В.Усовалардың айтуынша оқушылардың бiлiктiлігі
Мұғалiм қаншалықты тиянақты, ұқыпты, сабақ бергенiмен, оқушыларды материалды
“Оқыту дегенiмiз - ең алдымен оқушыда оқуға деген
Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын, көзқарасын қалыптастыру және дамыту
Танымдық қабiлет оқушыда қабылдау, қиялдау, есте сақтау, дамыту
Профессор Т.Сабыровтың мынандай пiкiрiне назар аударайық: оқушыларды пәнге
1) Оқу материалының мазмұны, ондағы жаңалықтар, қазiргi ғылым
2) Оқуды ұйымдастыру процесiнiң ерекшелiктерi (оның әдiстерi мен
3) Мұғалiм мен оқушылар арасындағы қарым –қатынастардың ерекшелiктерi.
Кейбiр тақырыптарға, бөлiм, тарауларға түрлi сұрақтар мен тапсырмалар,
Оқушылардың ой-пiкiрiнiң еркiн, дербестiгiн жүзеге асыру құқын барынша
Туған елдiң табиғаты – адамгершiлiк тәрбиенiң қуатты құралы.
Баланың барған сайын аналитикалық-синтетикалық ойлау дәрежесi дамиды. Осыны
Көктемнiң алғашқы гүлдерiмен таныстыру топсеруенi табиғаттың кiшкене ғана
Оқушыларды адамгершiлiкке, еңбексүйгiштiкке тәрбиелеуде көркем шығарманың маңызы зор.
Шығарма кейiпкерлерiнен үлгi алып, оның жақсы қасиеттерiн үйренiп,
Достық - әдеп, сыйласым.
Дос - өмiрлiк қимасым,
Достық ниет – жақсы үмiт,
Достық жасап адамға,
Достаса бiл әмәндә.
Осылайша сабақты тартымды өткiзу үшiн сабақ тақырыбына сай
Адамдар арасындағы өзара қатынастың күрделiлiгiн ашуға көмектесетiн балалар
2-сыныпта балалар әжептәуiр өсiп қалды, сондықтан мұғалiм экскурсияның
Iс-әрекеттiң барлық түрiне деген құштарлықты пайдалана бiлу, оның
2-сынып оқушылары өздерi үшiн мүлдем жаңа дүниетану пәнiн
Дүниетану пәнi оқушыларға адам, қоғам және табиғаттың тылсым
Оқушылардың адамгершiлiк мәдениетiн қалыптастыруды сол әсем табиғатты қорғаудан,
Табиғат адамға қажет, баға жетпес байлық. Ол-ырыс пен
Табиғаттан бабамыз ала берген секiлдi;
Дархандықты қазаққа дала берген секiлдi;
Еркелiктi ерiктi желден алған секiлдi;
Мөлдiрлiктi көгiлдiр көлден алған секiлдi.
Табиғат дегенiмiз – бұл бiздiң санамыздан тыс, бiзге
Бастауыш бiлiм- үздiксiз бiлiм берудiң алғашқы басқышы болғандықтан,
Бастауыш сынып оқушыларына сапалы бiлiм мен тәрбие беруде
Ол үшiн мұғалiмнiң бiлiктiлiгi, iскерлiгi шеберлiгi арқылы оқушы
Дүниетану сабақтары арқылы оқушылар адам, табиғат, қоғам, яғни
Адамгершiлiк мәдениетi өте кең көлемдегi ұғым, өйткенi оған
Табиғат - адам баласының материалдық және рухани қажеттiгiне
Төменгi сыныптарда оқушылар табиғаттың жеке бөлшектерiнiң жағдайын, табиғаттың
Ал оны тереңдетiп, оқушыларға практикалық мысалдармен жеткiзе бiлу
Адамға бiлiм де, дұрыс тамақтану да, жақсы киiну
Мысалы: бақтағы алма ағашын алайық. Ол - табиғат
Жемiсiн адамға сыйлайды. Ағашқа күтiм қажет. Бағбан оны
Адамгершiлiкке тәрбиелеудiң негiгi әдiстерiне түсiндiрудi жатқызуға болады. Оның
Мәселен, халық ұғымында, адам баласының мiнез-құлығына тәрбие мен
Өйткенi, адам бойындағы мыңдаған қасиеттердiң iшiндегi негiзгi орын
Елiмiздiң “Қызыл кiтабына” талас қайыңы, Қарқаралы бөрiқарақаты тағы
Ал оларға тиюге, ұяны бұзуға рұқсат жоқ. Құмырсқа
Кесте 1 2 сыныптағы “Дүниетану” пәнiн оқытудың
Сабақтың тақырыбы Әдiстерi мен тәсiлдерi Көрнекi құралдары
I Кiрiспе-6 сағат.
1 Адамның айналадағы дүниемен қарым қатынасы. Бiлу және
2-3 Адам өмiрiне не қажет? Оларды адам қайдан
4 Еңбекпен келген нан-қасиеттi тағам. Таблица макетi, Тақырыпқа
5 Топсаяхат “Алтын күз”. Бақылау жоспары. Модельдеу, бақылау
II Сурет және сұлба (8 сағат)
6 Көкжиек және көкжиек сызығы, тұстары Схемалар Сарамандық
7 Бағдарлау. Компас Схемалар, компас Сарамандық әдiс
8 Қашықтықты өлшеу.
Масштаб шартты белгiлер. Ермек сазынан жасалған макет, шартты
9 Сұлба және сурет. Үлкейтiлген жер бетiнiң сұлбасы.
компас. Сурет. Әңгiмелесу, сарамандық жұмыс
Кесте 1 жалғасы
10 Жергiлiктi жердiң
сұлбасы Сұлбалар, жiп сызғыш Әңгiмелесу, сарамандық жұмыс
11 Қорытынды сабақ. Карточкалар, сұлбалар, схемалар Оқушылардың бiлiмiн
12 Өлi табиғат. Ауа. Ауаның қасиетерi 1-
13 Ауаның табиғаттағы және адам өмiрiндегi маңызы. Кемелердiң,
14 Судың қасиеттерi. Суреттер, стакан, қант, тұз, сүт,
15 Су ерiткiш. Марганец, бордың ұнтағы, су, стакан.
16 Судың табиғаттағы және адам өмiрiндегi маңызы. Схеманы
17 Топырақ. 2 стакан, топырақ, спиртовка, темiр қалбыр
18 Топырақтың табиғаттағы, адам өмiрiндегi маңызы. Топырақ коллекциясы,
19 Қорытынды сабақ Таблицалар, 1-сынып схема “ Өлi
Балалардың бiлiмiн тексеретiн карточкалар,
Тестер Бақылау әдiсi.
20 Тiрi табиғат. 1-сыныптағы схема Модельдеу әдiсi,
Кесте 1 жалғасы
Өсiмдiктердiң тiршiлiгi. суреттер, 1сыныптағы “Тұқым” тақырыбына арналған модельдер.
21 Өсiмдiктердiң жалпы құрылысы Суреттер, схемалар. Модельдеу әдiсi,
22 Тамыр. Тамырдың түрлерi,
Гербарий, схема бөлшектерi. Модельдеу.
Әңгiмелесу.
Бақылау.
23 Сабақ. Суреттер, гербарий, схема бөлшектерi. Модельдеу,
әңгiмелесу.
24.Жапырақ. Күзде
жапырақ неге сарғаяды ? Микроскоп, оның шы-нылары, ине,
Гербарий. Сарамандық жұмыс.
Әңгiмелесу.
25 Өсiмдiктердiң көбеюi. 1-сыныптағы схема,
модельдер, схеманың бөлшектерi Модельдеу.
26 Өсiмдiктер қалай дүниеге келедi ? “Мәдени өсiмдiктердiң
таблицасы “Аквариум”. Бақылау, қосымша
әдебиеттермен жұмыс
27 Тұқым және жемiс. 1-сыныптағы модель схема №№1-2
28 Тамырсабақ, түйнек, пиязшық арқылы көбеюi. 1-сыныптағы модель.
29 Өсiмдiктердiң жер
бетiндегi мүшелерi арқылы Қалемшелер, “Жапырақпен көбею”. Сарамандық жұмыс.
Кесте 1 жалғасы
көбеюi. Схемасы.
30 Өсiмдiктiң өсiп өнуiне қажеттi жағдайлар. Бақылау тапсырмалары.
Тұқымдар, опырағы бар
Жәшiк. Бақылау әдiсi.
Сарамандық жұмыс
31 Өсiмдiкке топырақ керек №1сарамандық жұмыстардың сипаттамасы Таблица
32 Өсiмдiкке су керек №2 сарамандық жұмыс-
тың сипаттамасы Таблица сызу.
33 Өсiмдiктерге ауа және жылу керек. №3,4
34 Қорытынды сабақ. Бақылау тапсырмалары, тестер Бақылау әдiстерi.
35 Тiрi табиғат. Жануарлардың тiршiлiгiне не қажет ?
Жылу Суреттер, схемалардың бөлшектерi Схема сызу.
Таблица толтыру
36 Жарық және су-жануарлар тiршiлiгiне қажеттi (заттар) жағдай.
37 Жануарлар немен
қоректенедi ? Қоректiк тiзбектердiң бөлшектерi,1-сыныптағы мүшелер қатарлары. Модельдеу.
38 Жануарлар жемiсiн қалай аулайды. Әр құсқа өз
Кесте 1 жалғасы
39 Бунақденелiлер жауыннан қалай қорғанады? Бейiмдiлiк. Суреттер,схемалар.
“Қоректiк тiзбек” Ойын, әңгiмелесу
40 Бейiмдiлiк. Бүркенiш рең жануарға да қажет. Аңдар
Қатар Әңгiмелесу, ойын
41 Ұрпақ-тiршiлiк жалғасы Бунақденелiлердiң көбею схемасы. Қосмекендiлердiң көбею
Ойындар.
Жұмбақтар.
Ребустар.
42 Жануарлардың бiр-бiрi-не қайырымдылығы. “Биотикалық байланыс-тар” таблицасы. Схема
43 Табиғат-бiртұтас жүйе.
Өлi табиғат, тiрi табиғат Схемалар. Қоректену пирамидасы: оны
44 Табиғатты қорғау. “Қызыл кiтап”, ”Қорықтар” суреттерi.
45 Бiз ненi үйрендiк:. Бақылау карточкалары, тестер, тапсырмалар.
Бүгiнгi таңда мемлекеттiк бiлiм беру саясаты Қазақстан Республикасының
Оқулық-мектептiң негiзi бiлiм беру мiндеттерiн, яғни ынталандырғыштық, бағыттаушылық,
Бастауыш мектептiң 2-сынып оқушыларына арналған Дүниетану оқулығының мазмұны:
Тарау ІІ. Дүниетану пәнінен сабақ берудің маңыздылығы мен
2.1. Оқушыларға дүниетанудан сабақ беру арқылы тәрбие беру
Бастауыш сынып оқушылары үшiн ең жоғары бедел иесi
Бүгiнгi күн ұрпақты жан - жақты бiлiм алуын,
Оқу-тәрбие жұмысында халықтық педагогиканы пайдалану, ұлттық әдет-ғұрып, салт-дәстүрлерiн
Бастауыш мектептен бастап баланы өмiрге дайындау, тәрбиелеу жоғарғы
Адамгершiлiк – атамұра
Мақсаты: Қазақ халқының бала тәрбиесiндегi тағылым сөздерi мен
Оқушыларды 3 топқа бөлiп сабақтың бағытымен таныстырамын. Өткен
а) Жәрмеңке өткiзу. Адамгершiлiк тақырыбына байланысты қандай кiтаптар,
ә) Көкпар ойыны. Дорбадан асық алу арқылы әр
2- сыныпқа
Сенiң жақын досың туралы айт.
Туған жер табиғаты туралы не бiлесiң?
Өзiңнен кiшкентай балаға қалай көмектесесiң?
Үйде гүл өсiресiң бе? Өсiрсең қалай күтесiң?
Көшеде, автобуста үлкен адамдарға қалай көмектесесiң?
Дос туралы қандай мақал-мәтел бiлесiң? [16]
Бастауыш сынып оқушыларын сабақ үрдiсiнде ерлiкке, батырлыққа, достыққа
3 топтан 3 оқушы шығып, таңдаған оқулығын алып,
Тақтаға қазақтың киiз үйiнiң бейнесi салынған плакат iлiнедi.
Ата
Дастархан
Абысын
Мес
Гәкку әнi
Ер
Рауғаш
Шаңырақ
Ішек
Лебiз
Ірiмшiк
Кереге
Алтыбақан
Тоқым
Аяққап
Май
Ұршық
Рақым
Алаша
Осылайша “Адамгершiлiк – ата мұра” тақырыбы ашылады[17].
Негiзгi бөлiм магнитафон тыңдату арқылы жүредi. Халықтың жазу-сызуды
Халқымыздың атадан балаға қалдырған халықтық педагогикасында ғасырлар бойы
Мыңжылдық тарихы бар қазақ халқы өз ұрпағын өмiрде,
Халықтың ұлттық салт-дәстүрлерi қаншама уақыт өтсе де өмiрден
Қазақта баланы отбасы ғана емес, бүкiл ауыл болып
“Қызың өссе, қызы жақсымен ауылдас бол,
Ұлың өссе, ұлы жақсымен ауылдас бол” –деп, ұл
Эпидаскоп арқылы тақтаға құлын, қозы, ботаның суреттерi түсiрiледi.
Осыншалық мейрiмiн, шуағын төге отырып, қазақ баланы еңбекке
Мысалы: “Сiз деген –сыпайылық, бiз деген –көмек”, “Сыйға
Үш жүз, үш арсыз, үш тоқтам, үш жұрт,
“Адам туа бiлмейдi, жүре бiледi” Олай болса өмiрге
Атамыз қазақ iлiм-бiлiмдi үйрете отырып “бiлiм ауысады, ырыс
Бастауыш сынып оқушылары не нәрсені болса да білуге
Қазақ этнопедагогикасының мазмұны арқылы адамгершілік мәдениетін қалыптастыру үлгісін
Тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың барлық кезеңдерінде оқушылардың адамгершілік сезімін қалыптастыру
Оқушылардың адамгершілігін қалыптастыру қазақ этнопедагаогикасының мазмұнына негізделуі тиіс;
Адамгершілік, ұлттық құндылықтарға бағдарлау;
Қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрлерін бағалайтын көзқарас туғызу;
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, тәжрибелік – педагогикалық жұмыс
Кесте 2 Тәжірибелік-педагогикалық жұмыс бағыттары
Бағыт Көздейтін мақсаты
1 Оқушылардың оқудағы қызметін халықтық педагогиканың құралдарын пайдалана
- білім сапасын арттыру мақсатында қазіргі білім беру
2 Адамгершілік тәрбие жөнінде сыныптан тыс жұмыс ұйымдастыру.
3 Этнографиялық мұражайлар ұйымдастыруға көмектесу, қазқатың ұлы адамдары,
Қазақ халқының мәдениетін мақтан етуге үйрету;
-Оқушыларды ұлттық рух, адамгершілік сезім қалыптастыру;
Мектеп оқу-тәрбиесінде халықтық педагогиканың тәлім-тәрбиесін қолданып, оның оқушыларға
Дүниетану сабағында және сыныптан тыс жұмыстарда халықтық педагогиканы
Алған білімдерін күнделікті тұрмыста пайдаланып, өмір тәрбиесінде іске
Ұлттық саналығын, этномәдениетін дамытады .
Ұрпақ тәрбиесіне қатысты ежелден келе жатқан халықтық әдістерінің
Ырымдар мен тыйым салу сөздері баланы ағаттық жасаудан,
Оқушылардың жақсы дәстүрлерді сыйлай білуге, әдемі де жүйрік
2.2. Бастауыш сыныптарда дүниетану пәні бойынша оқушылардың
мазмұны мен нәтижесі
Дүниетану пәнінде оқушылардың адамгершілік мәдениетін қалыптастыруға және шығармашылық
2 А сыныбы (бала саны 9) эксперимент тобы
Тәжірибе-эксперимент жұмысы бір-бірімен өзара байланысқан үш кезеңнен тұрды:
Дайындық қезең:
2-сыныптағы дүниетану пәнінде адамгершілік мәдениетті қалыптастыруға оқушыларды дайындаумен
Бұл кезеңнің міндеттері:
Оқушылардың дүниетану пніндегі мәтіндердің тәрбиелік мәніне көп көңіл
Адамгершілік мәдениетін қалыптастыруға бағытталған әр тақырып бойынша этикалық
Негізгі кезең
Оқушылардың дүниетану пәні бойынша адамгершілік мәдениеттерін қалыптастыру бағдарламасын
Бұл кезеңде төмендегідей міндеттерді шешуге бағыттылады:
Оқушылардың дүниетану пәнінде адамгершілік мәдениетін қалыптастырудың тиімді жолдарын
Оқушылардың дүниетану пәні бойынша адамгершілік мәдениеттерін қалыптастыру бағдарламасын
Қорытынды кезең
Мақсаты: Дүниетану пәнінде оқушылардың адамгершілік мәдениеттерін қалыптастырудың жүйелі
Бұл кезеңнің міндеттері:
Эксперимент тобы оқушыларының адамгершілік мәдениет деңгейімен бақылау тобы
Ұсынылып отырған адамгершілік мәдениетін қалыптастыру бағдарламасының тиімділігін дәлелдеу.
Дүниетану пәнінде оқушылардың адамгершілік мәдениетінің төмендегідей қалыптасу көрсеткіштерін
Оқушылардың тіршілік атаулыны сүйе білу мәдениеті;
Оқушыларың табиғатты қорғау қажеттіліктерін сезіне білуі;
Жан-жануарға қамқорлық жасай білуі;
Оқушылардың өзара көмекке келе білу мәдениеті;
Оқушылардың барлық жағдайда әділ бола білуі;
Жолдастық қатынас мәдениетінің болуы ;
Еңбексүйгіштік мәдениетінің болуы.
Белгіленген көрсеткіштерге сай адамгершілік мәдениетінің деңгейлері және оның
Кесте Оқушылардың адамгершiлiк мәдениетi деңгейiнiң диагностикалық белгiлерi
Адамгершiлiк мәдениет деңгейi Диагностикалық белгiлерi
(критерийлер)
Жоғары деңгей
Оқушылардың бойында адамгершілік мәдениеті қалыптасқан. Тіршілік атауына сүйіспеншілікпен
Ортаңғы деңгей
Белгіленген көрсеткіштер орта деңгейде қалыптасқан. Оқушылар табиғатты қорғау
Төменгi деңгей Оқушыларда адамгершілік мәдениеті төмен дрежеде қалыптасқан.
Тәжірибе-эксперимент жұмысының алғашқы сатысында оқушылардың дүниетану пәнінде адамгершілік
Тест сұрақтары төмендегiдей:
1 Үлкендi сыйлау қандай әрекетке жатады?
а) әдет
ә) әдет-ғұрып
б) дәстүр.
2 Ұлттық намыс қай рәсiмге жатады?
а) қайырымдылық
ә) әдептiлiк
б) перзенттiк парыз.
3 Саған ең жақын кiм?
а) дос
ә) аға
б) жолдас.
4 Бата қай дәстүрге жатады?
а) ырым
ә) тыйым
б) сенiм.
5 Ел белгiсi ненi көрсетедi?
а) рәсiм
ә) рәмiз
б) жөн-жоралғы.
6 Үлкенге сәлемдесу қай рәсiмге жатады?
а) iзеттiлiк
ә) салауаттылық
б) үнемдiлiк.
7 Мына үш негiздiң қайсысы өмiрге бiрiншi керек?
а) бiлiм
ә) еңбек
б) денсаулық.
8 Бірлі, достық туралы мақалдарды аяқта
а) Бірлігі жоқ ел тозады, ....
ә) Алтау ала болса, ....
Төртеу түгел болса,...
9 «Үш дос» жануарды анықта
а) түлкі, қоян, қасқыр
ә) аю, жолбарыс, борсық
б) суыр, архар, шақшақай.
10 Сыныптағы бір баланы барлығы мазақ қылады. Ал
а) ештеңені білмегендей боласың
ә) достарыңмен бірге мазақ қыласың
б) достарыңның табалауынан қорықпастан, осы баламен достасасың
11 Досыңды қандай қасиеттеріне қарай бағалайсың
а) шыншыл, берілген
ә) мақтаншақ
б) өсекші
12 Малдың пайдасы қандай?
а) шөп жейді, су ішеді
ә) ет, сүт, жүн, тері береді
б) малдың пайдасы жоқ
13 Асқар – Алтынайдың ағасы. Алтынай-Арманның шешесі. Арман
а) ағасы
ә) немересі
б) нағашысы
14 «Жақсыдан – үйрен, жаманнан - ....» мақалды
а) жирен
ә) үлгі ал
15 Жаман адам қайдан пайда болады?
а) білімдіден
ә) ұйқышылдықтан
б) тәртіпсіздіктен
Жауаптары: 1-б; 2-б; 3-б; 4-б; 5-ә; 6-ә; 7-б,
Тест мәліметтерін талдау эксперимент және бақылау топ оқушыларының
Сурет Оқушыларың адамгершілік және шығармашылық мәдениетінің
Констатациялық эксперимент нәтижелері экспеимент сыныбы бойынша бізді қанағаттандырған
Дүниетану сабағында және сыныптан тыс оқытуда адамгершілік және
Соңғы тілік нәтижесі эксперимент топ оқушыларының адамгершілік мәдениет
Эксперимент және бақылау топ оқушыларының алғашқы және соңғы
Кесте 7 Эксперимент және бақылау топтарының алғашқы және
№ Көрсеткіштері Алғашқы тілік℅ Соңғы тілік℅
Эксп. топ Бақылау топ Эксп. топ Бақылау топ
1 Жоғарғы деңгей 18 23 31 17
2 Орта деңгей 25 27 31 33
3 Төмен деңгей 57 50 38 50
Кестеде көрсетілгендей, тәжірибе-эксперимент жұмысы нәтижесінде эксперимент және бақылау
Сонымен, қорытындылай келе, дүниетану пәнінде оқушылардың адамгершілік және
ҚОРЫТЫНДЫ
Соңғы кездері еліміздің қоғамдық өміріндегі елеулі өзгірістердің бірі
Сондықтан да, ұрпақ тәрбиесіндегі көкейтесті мәселелердің бірі –
Бастауыш мектеп – үздіксіз білім беру жүйесінің алғашқы
Бастауыш сынып оқушыларының бойында жалпы адамгершілік қалыптармен гуманистік,
Дегенмен мынадай қорытынды жасауға болады: бастауыш және орта
-Оқыту мен тәрбиелеу және оқушылардың даму жоспарларын қолдау
- Білімді меңгеру, техникасы мен технологиясын іске қосу,
-Бұл көрсетілген міндеттерді бір мезгілде шешу білім беру
Оқушы мектепке білім алуға келіп, сабақ барысында олар
Қорыта келгенде, сабақ үрдісіндегі оқушының тұлғалық қасиетін тәрбиелеуде
оқушының ақыл-ой мәдениетін дамыту;
оқушының адамгершілік-имандылық құндылығын қалыптастыру;
оқушы мен мұғалімнің қарым-қатынасы арқылы оқушы дүниетанымы қалыптасып,
сабақ тақырыбына жай ұлттық педагогика элементтерін оқушының адамгершілігін
Курс жұмысты жазу барысында бастауыш сынып оқушыларының адамгершілік
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Горащенко В.П. Табиғаттанудан сабақ беру методикасы/ В.П.
Жұмабаев М. Педагогика / М. Жұмабаев– А.: Рауан,
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан 2030/ Назарбаев Н.Ә. –
Ушинский К.Д. Человек как предмет воспитания/ К.Д.
Табиғаттануды оқыту және балап тәрбиесi: - А.: Мектеп,
Богословский В.В. Жалпы психология / В.В. Богословский–
Қоянбаев Ж.Б Педагогика / Ж.Б Қоянбаев– Астана.:1998
Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики / А.Н Леонтьев.
Занков В.В. Избранные педагигические труды / В.В.
Рубинштейн С.Л Избранные психологические труды / С.Л Рубинштейн–М.:
Выготский Л.С Проблемы возрастных периодизаций детского развития /
Выготский Л.С. Педагогическая психология/ Л.С. Выготский– М.:1980
Горащенко В.П Методика преподавания природоведения/ В.П Горащенко –
Горащенко В.П Методика изучения природы в начальной школе/
Подзоров В.И. Природоведение с методикой преподавания/ В.И.
Пакулова В.М. Методика преподавания природоведения/ В.М. Пакулова–
Жалпы бiлiм беретiн мектептiң оқу бағдарламасы / 1-4
Жунiсова К. Дүниетану 1 сынып/ К. Жунiсова –
Мұқамадиева Ш.С “Дүниетану” сабақтарында бiлiм беру және тәрбиелеу.
Жарықбаев Қ Қазақ тiлi тәрбиесi / Қ. Жарықбаев
Балтабай Е Этнопедпгогтка және тәрбие / Е Балтабай
Ауданбаева Қ. Деңгейлiк тапсырмалар / Қ. Ауданбаева //
Сiләмбекова Т. Адамгершiлiкке тәрбиелеу – басты мақсат /
Кабуш В.П. Гуманистичиское воспитание школьников / В.П. Кабуш
Мамырханова Л.Н Оқушылардың пәнге қызығушыларын арттырудағы халықтық педагогиканың