МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ........................................................................................................................0
I БӨЛІМ. ОРТА АЗИЯ ЕЛДЕРІНІҢ ЖАҺАНДАНУ
ҮРДІСІНЕ ТАРТЫЛУЫ...........................................................................................0
1.1. Орталық Азия интеграция жолында...................................................................0
1.2. Тәуелсіз Орта Азия елдері аймақтық қауіпсіздік жүйесінде............................0
I І БӨЛІМ. ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ҰЛЫ ДЕРЖАВАЛАРДЫҢ
ОРТА АЗИЯДА ҰСТАНҒАН САЯСАТЫ................................................................0
2.1. Ірі көршілер Ресей мен Қытайдың аймақтағы
2.2. АҚШ пен ЕО-тың аймақтағы қызығушылық саясаты......................................0
2.3. Ислам елдерінің Орта Азиядағы сыртқы саясаты.................................................................................................................0
ІІІ БӨЛІМ. ОРТА АЗИЯ:XXI Ғ.ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖҮЙЕСІНДЕ...............................................................................................................0
3.1. Бүгінгі геосаяси өзгерістер жағдайындағы жаңа интеграциялық
3.2 . Қазақстан Республикасының Орта Азиядағы негізгі ұстанымы..............................................................................................................0
ҚОРЫТЫНДЫ.............................................................................................................0
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.................................................................0
ҚОСЫМШАЛАР.........................................................................................................0
Кіріспе
Жұмыстың жалпы сипаты.Өзектілігі. Орталық Азиядағы жаңа тәуелсіз мемлекеттерінің
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Тандалған тақырып жұмысының ғылыми өзектілігі
Әскери-саяси одақтармен ұлы державалардың дөрекі қол сұғушылығы мен
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Зерттеу барысында автор мына әдебиеттерге
Қ.Тоқаевтың еңбектері /2/ негізінен Қазақстанның сыртқы саясатына арналған.
Р.Мукимджанованың « Страны Центральной Азии:Азиатскии вектор внешней
Орталық Азияға арналған геосаяси сипаттағы басылымдар арасында М.Лаумулиннің
С.Л.Көшкумбаевтың «Центральная Азия на путях
Бұл факторлар біріктіру үрдісін негіздейді және белгілі бір
Қазақстан үшін жетекші сыртқы серіктесі болып Ресей, Қытай
Түрікменстанның ұқсастығына қрай, Астана ірі экспорттық бағытты дәл
ҚХР мен энергоресурстар саудасын кеңейту және энергоресурстарын транспорттаудағы
Өзбекстан Ресеймен тығыз қатынаста, бірақ экономикалық әлсіздік арқасында,
ТМД-ң ұжымдық қауіпсіздік жөніндегі Келісімшарттан шығуындағы ірі индикатор
Қырғызстанның бес бағыты бар, олар;- Қазақстандық, Өзбекстандық, Қытайлық,
Тәджікстан ТМД-да маңызды стратегиялық серіктеске ие, ол Ресей
Түрікменстанның приоритетті серіктесі ретінде Тегеран және Мәскеу болып
Сонымен, геосаяси үстемнің лидері Ресей болып табылады. Барлық
Евразияның бұл аймағында геосаяси конфигурациясының аяқталмауына қарамастан, екінші
М.Т. Лаумулиннің «Центральная Азия в зарубежной политологии
Орталық Азия елдеріне қатысы бойынша батыс мемлекеттерінің
Бұл тақырыпты зерттеуде автор алғашқы зерттеулерге сүйенді,олар-
Деректік негізі. Зерттеудің деректік көзін, Орталық Азияның
глобализации» ( 2004),Г.Киссинджердің « Нужна ли Америке внешняя
тика» ( 2002),М.Лаумулиннің « ЕС как новая
М.Лаумулиннің « Центральная Азия и Запад: новые геополитическне
Ал Орталық Азиялық интеграция жөнііндегі мәселелерге
Геосаясат классиктері Х.Дж.Маккиндер, А.Мэхэн, В.Де ля Блаш, Н.Спайкмен,
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Осы зерттеу жұмысын жасаудағы
Содықтан да, осы мақсатқа байланысты зерттеу барысында бірнеше
Орталық Азия интеграциясы;
Тәуелсіз Орта Азия елдері аймақтық қауіпсіздік жүйесіндегі орны;
Ірі көршілер Ресей мен Қытайдың аймақтағы сыртқы
АҚШ пен ЕО-тың аймақтағы қызығушылық саясаты;
Ислам елдерінің Орта Азиядағы сыртқы саясаты;
Бүгінгі геосаяси өзгерістер жағдайындағы жаңа интеграциялық
Қазақстан Республикасының Орта Азиядағы негізгі ұстанымы.
Зерттеудің хронологиялық ауқымы 1991 жылдан қазіргі кезеңге дейінгі
Зерттеудің нысаны мен пәні.
Сонымен осыдан зерттеу объектісі мен пәні туындайды. Зерттеу
Ал зерттеу пәні ретінде Қазіргі таңдағы Орталық
Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негіздері.Жұмыстың зерттелу әдістемесінде
Дипломдық зерттеудің объектісі белгілі бір кезеңмен шектеледі, Орталық
..................
Зерттеу жұмысының әдістемелік негізі ретінде шетелдік, сондай-ақ отандық
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Қазіргі таңдағы халықаралық қатынастар
Зерттеу жұмысының жаңалықтарын төмендегідей ғылыми нәтижелерімен байланыстыруға болады:
Орталық Азиядағы жаңа тәуелсіз мемлекеттерінің қалыптасуның алғышарттары
Орталық Азия интеграциясының қазіргі жағдайы мен
Ұлы державалардың Орталық Азия елдеріндегі қызығушылық
Тәуелсіз Орта Азия елдері аймақтық қауіпсіздік жүйесінде
Орталық Азиядағы ең беделді, ұлы державалар үшін аймақ
Зерттеудің тәжірибеде қолданысы. Зерттеу материалдарын геосаясат негіздері, тарих,
Енді жоғарыда айтылған мақсатқа , міндеттерге байланысты
Бірінші бөлімде Орталық Азияның жаһандану үрдісіне тартылуы
Екінші бөлімде қазіргі таңдағы Ұлы державалардың Орта
Үшінші бөлімде ХХI ғасырдағы халықаралық қатынастар жүйесіндегі
I БӨЛІМ. ОРТА АЗИЯ ЕЛДЕРІНІҢ ЖАҺАНДАНУ
ҮРДІСІНЕ ТАРТЫЛУЫ
Әлемдік шаруашылық өмірін жаһандандыру қазіргі экономикалық дамудың жнтекші
Жаһандану – ұзаққа жетелейтін өте күрделі құбылыс. Сондықтан,
Орталық Азия интеграция жолында
Еларалық кірігу- қазіргі халықаралық қатынастарға көп қырлы, көп
Жаһандығы әр түрлі кірігуші топтар мен Орталық Азиядағы
Жаһандық практикадағы институциялық жағынан ұқсас әртүрлі модельдерді салыстыра
АСЕАН елдері кipiгe бастағанда оларда аграрлық-шикізаттық экономика
Бұл шарттар Орталық Азиядағы аймақтық кipiгy үшін геосаяси
Тарихи тұрғыдан алғанда Орталық Азия аймағы үшін белгілі
Орталық Азия елдерінің мұсылман мемлекеттеріне жақын орналасуы да
Бұл арада, аймақтық барлық елдері жаһандық теңіз коммуникацияларына
Орталық Азияның белгілі бір біртұтас нобайы бар, бірақ
біріншіден, топтастырушы фактор ретінде бұл процесс биполярлық
дүниеден кейінгі дәуірде халықаралық қатынастардың жаңа жүйесін
қалыптастыруға байланысты ең жаңа тенденциялармен анықталады;
екіншіден, ірітуші фактор ретінде ықпал етеді, бұл көрші
Аймақтағы кірігу процестері сондай-ақ геоэкономикалық негізде де жүріп
Бұл арадағы аса маңызды факторлардың тағы біреуі —
Жоғарыда аталған факторлардың бәрі аймақтағы кірігушілік тенденциялардың сипатына
Орталық Азиядағы кірігу процестерінің ерекшеліктері бірқатар геосаяси факторлардан,
Мемлекетаралық көптеген проблемалардың шешімі қазіргі кезде мемлекетаралық құрылымдардың
Мемлекетаралық кірігу процесі нысаналылықты және белгілі бір дәрежедегі
Кірігушілік құрылым шеңберінде Қазақстан және Өзбекстан секілді неғұрлым
Соңғы бірнеше ғасырлар бойы Орталық Азия аймағы тарихының
Халықаралық қатынастардың қазіргі даму циклы оның дәстүрлі дилеммалары
Мұндай жағдайда, кеңестік кезеңнен кейінгі Орталық Азия елдерінің
Аймақ мемлекеттері жаһан қоғамдастығына толық кірігу әрекеттерін белсене
Кірігу тобы елдерінің сыртқы саяси және сыртқы экономикалық
Кірігуге қатысушылардың түпкі мақсат жөніндегі пікірлері әлі де
Осыған байланысты, Еуропалық Қоғамдастық Комиссиясының бас директоры, профессор
Бұл көзқарас үйлестіруші органдар функциясын тереңдетіп, кеңейту мәселесін
1.2. Тәуелсіз Орта Азия елдері аймақтық қауіпсіздік жүйесінде
Әлемде болып жатқан жаһандық өзгерістср кауіпсіздік мәселесіне тек
Даму процестердің нәтижелері айтарлықтай көрсеткіштерден алшақ болуы Орта
Орталық Азияның қауіпсіздік, тұрактылық деңгейі төмендегідей бағыттар мен
билік пен қоғам арасындағы едәуір алшақтық, мемлекеттік және
конструктивті оппозицияның жоқтығы,партиялық жүйенің боркемікті- гі, әлеуметтік мәселелерді
мемлекеттік билік институттарының тұрақсыздығы, бюрократиялық аппараттың өсуі,мемлекеттік басқарудың
билік легитимдігіне сенімсіздіктің пайда болуы;
әлеуметтік мәселелердің көбеюіне байланысты агрессиялық, маргиналды топтардың көбеюі;
әскери қатер;
қатерлі аймаққа жақындығы;
аймақтың қорғаныс деңгейінің жеткіліксіздігі;
идеологиялық қатерлер;
экономикалық қатерлер;
экологиялық қатерлер;
сыртқы фактордың ықпалынан қайшылықтар туындау қатері.
Орталық Азия мемлекеттерінің қауіпсіздік катерлеріне қарсы және тұрақтылықты
Ресей
Орталық Азия елдері — Ресей Федерациясының мүдделері шоғырланған
Орталық Азияны Ресейдің оңтүстіктегі шекараларының қауіпсіздігін қамтамасыз ететін
мұнай факторы және Каспийде ықпалын сақтау Ресей үшін
аймақтағы қақтығыстар пайда болған жағдайда күш ресурсын шоғырлану
аймақтың негізгі көлік байланыс жолдарын бакылауын қамтамасыз етуіндегі
Орталық Азиядағы өзінің геосаяси ықпал етуін сақтап қалу,
Орталық Азия мемлекеттерінің Ресеймен байланысын, иитеграциялык процестердің аясын
2001 жылы 11 қыркүйектен кейін Орталық Азияда геосаяси
Қытай
Орталық Азияға катысты мүдделігін білдіріп отырған келесі бір
батыстағы тынымсыз шекарасында тұрақтылықты камтамасыз етпек. Сепаратистік беталыстар
біртұтастық және егемендігіне тигізетін қатерлер бар.Демократиялық жолға шығып
жоғарыда айтылған мәселелерге қатысты Қытай 1990 жылдары «ашық
Қытайдың мұнай және газ көздерін көп мөлшеріне қажеттілігі
Мамандардың есептеу жұмыстарының нәтижесі бойынша Қытайдың қазіргі энергетика
ТМД мен Еуропа нарықтарына шығу үшін көлік коридорын
Қытай Орталық Азияға басымдығын күшейту арқылы көшбасшылық позициясын
Соңғы жьлдары Қытай әскери және экономикалық жағынан күшейіп
Ресейге РҚҚ аса күшті қатер тудырмауынан, ал «зұлымдық
Америка Құрама Штаты
Орталық Азия аймағында саясатын жүргізуге мүдделі әлемдік саяси
аймақта өз құзіретін кеңейту АҚШ-тың жалпы стратегиясының элементі
өзінің энергетикалық жоспарын жүзеге асыру шеңберінде Каспий аймағында
Орталық Азия мемлекеттерінің экономикалық және саяси потенциалынан Қытайды
Орталық Азияда өз құзіретін өсіру арқылы Ресей және
АҚШ «зұлымдық белдеуінде» орналасқан мемлексттердегі басымды позициясы үшін
Орталық Азия елдерінде АҚШ өз тауарларының өткізу нарығын
АҚШ геосаясатының басты бағдары «үлкен геосаяси ойынға» Ресей,
Еуропа Одағы
Кеңес Одағының ыдырауы Еуропа Одағы үшін жаңа геосаяси
посткеңестік кеңістіктің тұрақтьлығы;
экономикалық көмек беру;
плюрализм, демократия, нарықтық қатынастарды жақтау.
Бұл шарттар тікелей экономикалық көмек негізінде жүзеге асуьмен
Қорытындылй келе,жоғарыдағы жағдайды ескеретін болсақ, Орталық Азия мүдделі
келешекте ойластырылған модернизация жасау, экономика, саясатта жүйелік реформалардың
ашық демократиялык, саяси жүйелерді қалыптастырып, жұмыс істеуін қадағалау;
аймақтык, әлемдік құрылымдарға интеграция жасау;
I І БӨЛІМ. ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ҰЛЫ ДЕРЖАВАЛАРДЫҢ
ОРТА АЗИЯДА ҰСТАНҒАН САЯСАТЫ
2.1. Ірі көршілер Ресей мен Қытайдың аймақтағы
Евразияда және оның саяси эпицентрі – Ресейдегі
«Постқырғи қабақтық» әлеміндегі драммалық парадокстің бірі ретінде болып-
КСРО-ның дезинтеграциялық тарихын зерттеу жұмысын және ТМД-ның қазіргі
Ұзақ экономикалық стагнацияның сипаттамасының біртектес болуына қарамастан,
Ауғанстандағы «талибзмен» үйлестірілген, Таджікстандағы азаматтық соғыс (1992-1997)
Өзбекстанның осы белгіленген мәселеге байланысты ыңғайы , басынан
Ал сәтсіздік –Тәджікстанға келді. Бұл елдегі соғысты-классикалық ұғымдағы
Бірақ шекара факторы- осы тәджік шиеленісімен басқада
1993 жылы бұл рух экономикалық жағынан бірлесу жөніндегі
Аймақтың елдері халықаралық байланыстардың кеңеюінен пайдасын күтумен
Көпжақты құрылымдар –ЕҚЫҰ,НАТО,ОЭС,Дүниежүзілік банк,ХВҚ және тағы басқалары да
Сыртқы орта ынтымақтастыққа көбінесе жағдайына байланысты дайындалды.Бұған байланысты
1995 жылға дейінгі орталықазиялық мәселе халықаралық ортада сандық
Зерделі сарапшылар саяси бағалаудың параллельдік дәрежелер арасында мықты
-Ресей-Орталық Азия аясында белсенді қатысушы болғысы келмейді немесе
-орталық азиялық демократиялық перспективалардың батыстың анализіндегі кері өзгерістер
-ТМД-ң менталді деконструкциясы және таяу шығыс пен орталықазиялық
Бұл өзінше жас республикалардың жағдайына әсер еткен, стратигиялық
Саяси өңді -түрлі зерттеулер иеленді.Дж. Миклрайт және С.Исмаил-балаға
Арал мәселесін шешу үміті 1960 жылдардан бастап белгіленеді.1990
Нәтижесінде «қалып қойған»аймақ тек шектес көршілестерімен ғана емес,сонымен
Біріншіден,2001 жылы Ауғанстан Орталық Азияға қайтадан глобалды саясаттың
Екіншіден,кейбір саясаттанушылар белгілегендей, «қырғыз төңкерісі» 2005 жылдың көктемінде
Андижандағы уақиға әлі де тиянықты бағаға ие болған
Үшіншіден,экстремалдық ықпалдық иерархиясын құрастыруды жалғастыра,Орталық Азия аясындағы халықаралық
Барлық белгіленген уақиғалардағы сыртқы ықпалды белгілеуі,экстремалды трансформация феномені
Аймақтық трансформациямен көрсетілген,бейбітшілікті ұйымдастыруындағы қазіргі процесстер,бірінші кезекке зерттеушіні
Бұл ұғым бойынша трансформацияға орталықазиялық массивтің айналуы көбінесе
Соңғы кеңестік оңжылдықтар бойы ресейлік эксперттер қатары аймақтың
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары көптеген бақылаушылар әлемдік күштер
-әскери инфраструктуралардың дамуы және бірегей орналасуы;
-Ауғанстанмен шекарасының жақсы жабдықталған және нығайтылған.
-көпжылдық және жетістікті әскери қарама- қарсылық талиб әскерімен
Ташкент жағынан ауған компаниясын қолдауы,Ауғанстанда өзінің базасынан республика
Өзбекстанның шешініне, содан кейінірек өзінің территориясында американдық әскери
Қазіргі ыңғайда орталық азиялық мәселеге байланысты анғажірлік болжамдық
1878 жылы 26 қараша айынан бастап депеште, халықаралық
Баяндаудың түсінушілігінің түрлі дәрежесіндегі әр түрлі қайнар көздегі
Орыс геосаяси мектеп (А.Е. Снесаров)Орта Азияның дәстүрлі түрде
А.Г. Мэхен сөзімен айта, тынаны белгілейміз, Орталық Азияның
Қазіргі географтар әлемдік жағдай-Шығыс Европа мен Орталық Азияның
Оның модернизациялық күштері жарақатталуында. Олар Үлкен Таяу Шығыс
Орталық Азиядағы Ресей саясаты және оның аймақ елдерімен
Мүмкін,Орталықазиялық трансформацияның «тыныштық» фаза уақыты келе жатыр, бұның
Не аймақ мемлекеттері немесе оның одақтастары, не
Орталық Азиядағы Қытай саясаты
Орталық Азия мемлекеттерінің тәуелсіздік алғанна бастап, олардың
Орталық Азия елдері арасында көп ғасырлар аралығында саяси
Алдында айтқандай, тәуелсіздік алғаннан кейін Орталық Азия елдері
«Қырғи қабақ соғыстан» кейін жаңа геосаяси тұрғыда аумақты
Орталық Азия Қытайдың сыртқы саясатында үлкен маңыздылыққа ие
Аймақ Қауіпсіздік саласында маңызды және ұзақ мерзімдік рөлді
Орталық Азия- ұлы державалардың мүдделері кең түрде көрсетілген
Орталық Азиядағы АҚШ-ң әскери қатысуы ұзақ мерзімділік сипатқа
Орталық Азияның шикізат қорлары Қытай үшін өте маңызды.
Қытайдың сыртқы саясаты үшін Орталық Азияның стратегиялық маңыздылығының
Терроризммен, сепаратизммен және экстремизммен күрес;
Шекаралық аймақта қауіпсіздікті қамтамасыз етуі;
Аймақта тұрақтылықты қолдау;
Экономикалық дамуға жәрдемдесу;
Қытайға аймақ елдерінің достық қатынасын қамтамасыз ету;
Орталық Азияның Қытайға қастық, мемлекеттердің монополды бақылауында
Аймақта Қытайға қарсы бағытталған, әскери одақтар құруын болдырмау;
Қытайдың аймақтағы энергетикалық қорлардың ашылуын қамтамасыз етуі;
Қытай Орталық Азияда көпжақты да, және екі жақты
Бұндай байланыстар маңызды, көбінесе негізін салушы сипаты тән
Қытай Орталық Азияда белгілі өзгешілік ерекшеліктерге ие болатын,
Шекаралық аймақта қауіпсіздікті қамтамасыз ету көзқарасы бойынша
Қытай—аумағы 3000 км.-ден асатын үш ортаазиялық мемлекеттермен жалпы
Қытай ұлы держава ретінде орталық- азиаттық мемлекеттерге дипломатиялық
Бірақ Қытайдың негізгі дипломатиялық және саяси ресурсы болып
Қытайда осал позициясы да бар. Олар негізінде мынаған
Қытай Орталық Азия елдері қатынасында үш принципін ұстанады:
Қазіргі кезде Орталық Азия елдерімен Қытайдың қатынасының негізі
Қытай барлық елдермен тең, достық қатынастар ұстанады. ҚХР
Орталық Азия елдерінің экономикасы әлсіз, өнеркәсіп керек түрде
Қытай жағдайдың өзгеруіне байланысты Орталық Азиялық елдерімен өзінің
Ерекше көңілді инвестицияға және бірлескен жобаларға көңіл аудару
2.2. АҚШ пен ЕО-тың аймақтағы қызығушылық саясаты
Әлемдік геосаяси ел ретінде Америка Қүрама штаттарының қалыптасу
Өйткені, кез келген қоғамның акпаратсыз өмір сүруі бүгінгі
Қазіргі уақытта ғаламдық және аймақтық ақпараттық торабтар мен
Ақпараттық ықпал ету көзге көрінбей, біртіндеп қана айқындалады,
Осындай күш-қуатты пайдалана отырып АҚШ соңғы кездері жаңа
Тек қана, Орталық Азия аймағындағы АҚШ мүдделері Түркияның
Ал, жедел даму жолына түскен Қытай елі АҚШ-ты
Орталық Азиядағы бұрынғы кеңестік республикалар өз тәуелсіздіктерін алған
Ал,әлемді дүр сілкіндірген 2001 жылғы 11 қыркүйектегі АҚШ-тағы
Орталық Азия елдерінің ішінде Өзбекстан бірінші болып АҚШ
Өз кезегінде бұл Ресейдің Ауғанстан бағытындағы ықпал ету
Ал, бұл аймақта бейтараптық саясатын жүргізген Түркменстан да
Осындай саяси қадамдардың нәтижесінде, АҚШ-тың Өзбекстанмен ресми
Егер АҚШ осы аймақта мәңгі калуды сақтауға ұмтылатын
Шын мәнінде, Орталық Азия АҚШ үшін тек Ауғанстан
АҚШ-тың Өзбекстан мен Тәжікстанньң оңтүстік шекараларына орналасуының,
Ұлы Қытайдың Американы «өзінің табиғи одақтасы» ретінде карауы
Дегенмен де, Американың Ауғанстандағы іс-әрекеті оның бүгінгі
Ал, Орталық Азияның геосаяси және геоәскери орналасуы
Ресей болса, Батыспен халықаралық лаңкестікке қарсы соғыста одақтас
Еуропа Одағы
Кеңес Одағының ыдырауы Еуропа Одағы үшін жаңа геосаяси
посткеңестік кеңістіктің тұрақтьлығы;
экономикалық көмек беру;
плюрализм, демократия, нарықтық қатынастарды жақтау.
Бұл шарттар тікелей экономикалық көмек негізінде жүзеге асуьмен
2.3. Ислам елдерінің Орта Азиядағы сыртқы саясаты
Континенттік державалардың ішінен аймақ күшті полюс ретінде Иран
Тегеран мен Ташкенттің антогонистік қатынастарға қарамастан, екі елдегі
Біз білетініміздей, Иран мен Өзбекстан ұзақ уақыт бойы
Бейбітшілік процесстерді үзуіндегі үмітіндегі өзара кінәлауында болды.
Бірақ Ауғанстандағы және Тәджікстандағы ішкі саяси жағдайдың өзгеруі
Болашақта аймақтық таратылымда Иранның орны маңызды болады деген
Анкара, бұған байланысты, бұл үмітке қарсы әрекеттер жасауға
Исламабадта комукининациялық транзиттік мүмкіншіліктерге ие және Пакістан елдерге
ІІІ БӨЛІМ. ОРТА АЗИЯ:XXI Ғ.ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР
3.1. Бүгінгі геосаяси өзгерістер жағдайындағы жаңа интеграциялық
Акбаршо Искандаров,Тәжікстан Республикасының Қазақстан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті
Сондықтанда интеграциялық ұйымдардың құрылымы мен саны және конфигурацияларының
Осы тұста өзінің мерзімімен, дайындығымен және болашағымен көпшіліктің
Бұл ұсыныс аймақ мемлекеттері арасында олардың қуатын пайдалана
Ұсынылып отырған Одақ уақытша саяси және экономикалық бірлестік
Н. Назарбаевтың интеграциялық үрдістердің инициаторы ретінде бұл алғашқы
Қазақстан басшысының интеграциялық мәселелердегі қажырлығы мен табандылығы оны
Қазақстан басшысының Орталықазия елдері одағын құру туралы жаңа
Орталықазия елдері одағын құру идеясы болашағының зор болуы
Бұл, біріншіден, аймақ мемлекеттерінің тұрақты дамуын қамтамасыз ету
Екіншіден, көпжақты ынтымақтастық үрдісімен институционалды сипаттағы әр бір
Үшіншіден, Н. Назарбаевтың ұсынысын іске асыруға айталықтай ыңғайлы
Бірақ, тәжірибе көрсеткендей, жоғарыда аталған оң үрдістер біругудің
Экономикалық реформалардың қарқынындағы айтарлықтай ауытқушылықтарды, аймақ елдерінің түрлі
Орталық Азия аймағы мемлекеттерінің бірігулеріне қатысты жаңа идеяларды
Соңғы кездері түрлі деңгейде ҮОАЫ тұжырымдамасын қалыптастыруда жұмыстар
АҚШ-тың мұндай жобаларды ұсынып, белсенділік танытуы оның осы
Көптеген сарапшылардың пікірінше осы бағыттағы тағы бір көңіл
Жоба, Жапонияның ресми тұлғаларының пікірінше, қатар екі вектор
2005 жылдың наурызында Диалогқа қатысушы тараптар ынтымақтастықтың бес
Жалпы аймақ мемлекеттері үшін бірігу олардың тиімді дамуына
3.2 . Қазақстан Республикасының Орта Азиядағы негізгі ұстанымы
Бүгінгі күні Қазақстанның суверенитеті барлық әлемдік қоғаммен танылған
Сувернитет алғаннан кейін, халықаралық ұйымдар қатарына кірген Қазақстан
Суверенді Қазақстан үшін істе әлемдікэкономикалық және саяси кеңістіктің
Қазақстан көп халықаралық ұйымдардың мүшелері болып табылады,
1992 жылы Қазақстан Еуропалық одақпен техникалық ынтымақтастық жөніндегі
Орталық Азия елдерімен қатынасты нығайтуы қазақстандық сыртқы саясатының
...Жақында ЕврАзЭҚ пен ОАЫ ұйымдарының бірігуі аймақ шеңберінде
Қазіргі кезде Орталық Азия өзіне халықарлық көңілді аударуда.Біздің
Тәжікстан Республикасының президенті және Тәжікстандағы Қазақстан Республикасының елшілігі
Лидерлікке үміт
«2005 жылдың мамырындағы Әндіжан уақиғасы орталық-азиялық аймақтағы лидерлікке
Стратегиялық зерттеулер Орталығының (ЦСИ) директоры,саясат ғылымының докторы Сухроба
Тәжікстандағы Қазақстан Республикасының Өкілетті және төтенше елшісі Ерлан
«Орталық – Азиялық аймақтың елдері (ОАР)Қазақстан Республикасының ұлттық
Қазақ дипломатының пікірінше, «Қазақстанмен жария етілген, аймақтық лидерліктің
А.Мамадазимовтың пікірінше,Қазақстан аймақтық лидер статусын алып, «аймақтық шиеленістерді
Атақты тәжік саясаттанушы Рашид Абдулла ОАР-дың интеграциялануына
Бірақ ол тап сол сәтте жаңа геосаяси құрылымның
Ол Қазақстан өкілетінің ЕҚЫҰ-ғы перспективасына сынмен қарады:
Қорытындылай келе Орталық Азия едерінің ішінде тек қана
Қорытынды
Кеңес Одағының ыдырауы жаһандық және аймақтық қатынастардың жүйесіне
Орталық Азияға деген мұншама қызығушылықтың астарында не бар?
Орта Азия елдерінің тәуелсіздік алғаннан кейін жаһандық және
Аймақтың көп факторлы сипаты жаңа ХХI-ғасырдың басталуымен жаңа
Орта Азия аймағының геостартегиялық мәнінің артуы жалпы әлемдік
Аймаққа әсер етуші сыртқы күштерді күш-қуаты мен мүмкіндіктеріне
Екінші топқа Еуроодақ елдерін, Түркия, Пәкістан, Жапония, Иранды
Аймақтағы бірінші топқа жататын аса белсенді акторлардың Орта
– өзінің
– экономикалық
–әскери-саяси мүдделер;
– аймақтағы
Қытай Орталық Азияға қатысты мынадай міндеттерді жүзеге асыруға
–
–
–
–
Сонымен бірге АҚШ-тың Орталық Азиядағы басты қызығушылықтары мынадай:
–
–
–
–
–
Ресей мен Қытайдың ұстанымдарында ұлттық мүддеге негізделген нақты
АҚШ-тың Орталық Азияға қатысты ұстанымын төрт кезеңге бөліп
1996-2001 жылдар екінші кезеңді құрайды. Бұл кезеңде АҚШ
Үшінші кезең – 2001 жыл мен 2005 жыл
Төртінші кезеңге келетін болсақ, 2006-жылдан бастап АҚШ Орталық
2001 жылғы 11-қыркүйектегі оқиғадан кейін Кіші Джордж Буш
Қазақстандық зерттеуші М.Лаумулиннің мәлімдеуінше 2001 жылдың 11-қыркүйегінен кейін
Қазіргі таңда Америкада бірқатар саяси сараптама орталықтары Вашингтонның
- қоғамдарды демократияландыруға тырысу мақсатында
- қаржы-экономикалық, әскери, гуманитарлық көмек,
Соңғы жылдары АҚШ-тың қарастырылып отырған аймаққа қатысты саясатын
АҚШ-тың 2001-жылдан бастап табысты жүрген орталықазиялық саясаты 2005-жылға
АҚШ-тың аймақтағы саясатының жаңа кезеңінің басталғанын білдіретін жәйт
Байқағанымыздай “Көлемді Орта Азия” жобасы өз кезегінде өзге
аймақ елдерінің Батыстың қарауындағы әлемдік қаржы-экономикалық құрылымдарға тезірек
аймақта сауда-транспорттық байланыстарды дамыту және оны тауарлар мен
аймақ елдерінің экономикасына, оның ішінде ауыл-шаруашылығы секторының дамуына
ауыл шаруашылығын дамытуды есірткімен күрес құралы ретінде пайдалану.
«Көлемді Орта Азия» жобасының саяси-экономикалық мәні терең. Біріншіден,
Жобада аймақтағы америкалық стратегияның жүзеге асуын көздеген бірнеше
2006-жылдың 10-қаңтарында АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Кондализа Райс Мемлекеттік
«Көлемді Орта Азия» идеясы қатысты ҚР ұстанымын сол
Саясаттанушы Д. Сатпаевтың «Нужна ли Казахстану «Большая Центральная
М.Лаумулин аталған жобаны аймақтық бірігудің баламасы және Американың
Ресейлік зерттеушілердің ойы бойынша “Көлемді Орта Азия” жобасы
Шынымен халықаралық аренада соңғы кезде болып жатқан оқиғаларға
АҚШ пен оның одақтастарының Ауған мәселесінің реттелуіне жұмсаған
ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.АҚПАРАТ КӨЗДЕРІ
2. Негізгі әдебиеттер және зерттеулер
Чуланова 3. Социальный аспект глобализацинных процессов в развивающихся
Каушик Д. Проактивная политика президента В.Путина в Центральной
Сыроежкин К. Синьцзяньский производственно-строительный корпус СУАР КНР: настоящее
Султанов Б. Приоритетные направления внешней политики и политики
Киссинджер Г. Нужна ли Америке внешняя политика.М., 2002.
Лаумулин М. ЕС как новая геополитическая сила// Казахстан
Бжезинский 3. Геостратегия для Евразии // Независимая газета.
Элементы //Евразийское обозрение // 1996. -№7.-С 26-32
Строкань С. Шанхайская грамота - начало
Экспресс К.30 ноября 2001. -С.2.
Чэнь Циминь. Центральная Азия: политические процессы и
Бжезинский 3. Геостратегия для Евразии //Независимая газета.-1999.-
Лаумулин М. Центральная Азия и Запад: новые геополитические
Послание Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева народу
Назарбаев Н. О формировании ЕАС//Азия. – 1994. -
Проект «О формировании Евразийского Союза Государств»//Евразийское пространство: интеграционный
Выступление Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева на международной встрече
Старр Ф. Партнерство для Центральной Азии//Россия в глобальной
Сидоров О. Центральноазиатское фианкетто США//Мир Евразии. – 2006.
Remarks by the President to the Troops, Butts
Халил Х. Государственная политика США в Средней Азии
Алалыкин Д.С. Глобальная концепция США.–Москва.2004. – С.45-89.
Collins J. U.S. Policy Toward the Central Asian
Сатпаев Д.Нужна ли Казахстану «Большая Центральная Азия»// «Республика»,
Мукимджанова Р. Страны Центральной Азии:Азиатскии вектор вненней
С.Л.Кушкумбаев. Центральная Азия на путях интеграции:геополитика,этничность,безопасность.-Алматы:ТОО. Издательскии дом
Лаумулин М.Т. Центральная Азия в зарубежной политологии и
Shi Ze. Situation in Central Asia and Transcaucasia
Brill Alcott. The Central Asian States: An Overview
Antoine Blua. Kazakhstan: President Nazarbaev Signs Mutual Cooperation
Antoine Blua. Kazakhstan: President Nazarbaev Signs Mutual Cooperation
Challenges of Globalizationand exchange rate politics in Central
3.Интернет – сайттар
http://www.dkb.gov.ru/ ОДКБ СНГ
http://shanhai.rfn.ru сайт ШОС
www.mid.ru сайт МИД РФ
www.mfa.kz сайт МИД Кахастана
www.mfa.uz сайт МИД Узбекистан
www.mfa.kgсайт сайт МИД КР
www.tajikistan.ru сайт Посольство РТ в РФ
www.ca-c.org сайт журнала «Центральная Азия и Кавказ»
www.fergana.ru интернет-клуб «Фергана»
www.continent.kz сайт интернет-журнала «Континет», Казхастан
http://www.globalaffairs.ru/ сайт Журнала «Россия в глобальной политике
www.state.gov официальный сайт Госдепартамента США
http://www.iicas.org (САЙТ) Международный евразийский институт экономических и
http://www.carnegie.ru сайт Московского центра Карнеги
www.navi.kz (сайт) Казахстанская интернет-газета «Навигатор»
http://www.kisi.kz сайт казахстанского института стратегических исследований
http://www.e-journal.ru/ сайт Журнала «Евразия»
http://gazetasng.ru/ сайт «Газеты СНГ»
http://eurasia.org.ru/ Интернет-клуб «Евразия»
http://www.rand.org/natsec_area/ «National security. Research and analysis»
www.cacianalyst.org Central Asia - Caucasus Institute of
www.centralasiainstitute.org Институт Центральной Азии (Bozeman, Montana, USA)
www.eurasianet.org Евразианет
www.iwpr.net Institute for war and peace reporting
www.cwntrasia.fas.harvard.edu The program on CA and the
www.state.gove
http://www.inosmi.ru.
www.akorda.kz .
. Хо С. Внешнеполитические приоритеты второй администрации: мнения
Раджабов М. Проблемы обеспечения региональной безопасности в Центральной
Ерекешова Л. Безопасность в Центральной Азии //// http:
ҚОСЫМША А
Международная конференция «Центральная Азия в системе международных отношений»
6 апреля 2007 г. в РГГУ состоялась международная
В своем приветственном слове ректор РГГУ Е.И. Пивовар
Чрезвычайный и Полномочный посол Кыргызской республики в РФ
Президент РАПН, профессор МГИМО (У) МИД РФ А.И.
Также докладчик остановился на вопросе, каким образом Россия
Ректор Уральской АТиСо Х.Х. Капанов посвятил свое выступление
Заместитель директора Учебно-научного центра по изучению стран постсоветского
Перед странами Центрально-Азиатского региона стоит множество задач в
После пленарного заседания состоялись заседания секций «Центральная Азия
ҚОСЫМША Б
«Большая Центральная Азия — это вполне очевидный геополитический
Беседовал Даниил Кислов
Фергана.Ру, 05.07.2007
Итоги представительной международной конференции «Проекты сотрудничества и интеграции
Вы ставили перед конференцией задачу обсудить и сравнить
Интеграция - лишь один из образов современного политического
В нашем интервью накануне конференции Вы говорили об
Значительное число участников конференции - люди, которые по
К слову сказать, одна из задач любой конференции
И еще: обсуждая итоги конференции еще с одним
Оценивая то позитивное, пусть и немногое, что достигнуто
Я думаю, что главным на сегодняшний день является
Вот в таком контексте возможно благожелательное сотрудничество. Сотрудничество
Тем не менее, проблема интеграции обсуждается, и среди
Не может быть никакого регионального лидерства. Ведь внутри
Ну, а внешние игроки? Кто-то из них мог
Есть одна страна в мире, которая, говоря словами
Что касается Китая, то на протяжении всей своей
Без России и вопреки России сегодня уже невозможно
А вот «Большая Центральная Азия» и казахстанская инициатива
Проект «Большая Центральная Азия» можно рассматривать в нескольких
Казахстанский проект столь же вредоносен?
Казахстанского проекта нет. Есть сформулированная в предельно общем
Казахстанские инициативы можно было бы рассматривать как чистый
А нужна ли в таком случае вообще интеграция
Интеграция, повторюсь, - один из образов современного политического
Кроме воспоминаний об СССР сколько-нибудь обоснованной могла бы,
Вообще, говоря о внутрирегиональных двусторонних или многосторонних отношениях,
* * *
Информационное агентство «Фергана.Ру» является главным информационным партнером конференции
ҚОСЫМША В
«АЙМАҚТЫҚ ҚАУІПСІЗДІКТІҢ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫ МЕН ТҰРҒЫЛАРЫ: ТӘЖІРИБЕСІ, МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ
Маусым 7, 2006
2006 жылдың 7 маусымында Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы
Конференция жұмысына ҚР Президенті Әкімшілігі Ақпараттық-талдау орталығының меңгерушісі
Орталық Азия елдері Стратегиялық зерттеулер институттарының басшылары, Қытай,
Конференция жұмысы төрт секция шеңберінде өтті: Орталық Азияның
Конференция барысында Орталық Азиядағы аймақтық қауіпсіздіктің бүгінгі жағдайы
Азия елдерінің, Ресейдің, Қытайдың, АҚШ-тың, ЕО-ның, жетекші азия
Конференция барысында ҚСЗИ мен «Үндістан-Орталық Азия» Қоры бірлесіп
«АЙМАҚТЫҚ ҚАУІПСІЗДІКТІҢ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫ МЕН ТҰРҒЫЛАРЫ: ТӘЖІРИБЕСІ, МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ
IV жыл сайынғы Алматы конференциясының
БАҒДАРЛАМАСЫ
Датасы және өтетін орны: 7 маусым 2006 ж.,
Алматы, Достық д-лы, 87 «б», 050010,
ҚСЗИ-дың Үлкен конферен-залы
Ұйымдастырушылар:
ҚР Президентінің жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты, ҚР
D & D Consulting
Конференцияның жұмыс тілдері: Орысша және ағылшынша
Жұмыс регламенті: Баяндамалар 10 минутқа дейін;
Пікір талас 5 минутқа дейін
09:00-09:30 Конференцияға қатысушыларды тіркеу
09:30-09:40 Конференцияның ашылуы
Б.Қ. Сұлтанов – ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ-дың директоры
Райнхард Крумм – Ф.Эберт Қорының Орталық Азия бойына
Пленарлық мәжіліс
Модератор: Б.Қ. Сұлтанов
09:40-09:50 Е.С. Байжанов – ҚР Президенті Әкімшілігі Ақпараттық-талдау
09:50-10:00 Т.И. Бозыбаев – Ұжымдық Қауіпсіздік Шарты Ұйымы
10:00-10:10 М.Е. Шайхутдинов – ҚР Президенті Әкімшілігі Сыртқы
10:10-10:20 ҚР Президентінің жанындағы ҚСЗИ мен «Үндістан-Орталық Азия»
«Қазақстан-Үндістан серіктестігін нығайтудың мүмкіндіктері» (Алматы, 2006);
“India-Kazakhstan Relations: Enhancing the Partnership” (New Delhi, 2006).
Бірінші секция
Орталық Азияның аймақтық қауіпсіздігі:
қарқыны, ықпал ету факторлары және болашағы
Модератор: Райнхард Крумм
10:20-10:30 Б.Қ.Сұлтанов – ҚР Президентінің жанындағы ҚСЗИ директоры
Орталық Азия елдерінің аймақтық ынтымақтастық мәселелері ҚР Президенті
10:30-10:40 В.Б. Богатырев – Қырғыз республикасы Президентінің Көмекшісі,
Орталық Азия: "Шашыраған" аймақ немесе ОА территориясында жаңа
10:40-10:50 С.И. Шарипов – Тәжікстан Республикасы Президенті жанындағы
Орталық Азиядағы саяси тұрақтылықтың бекем болашағы
10:50-11:00 Р.Ш. Сайфулин – Тәуелсіз сарапшы (Өзбекстан)
11:00-11:30 Пікір-талас
11:30-11:50 Кофе-брейк
Екінші секция
Орталық Азиядағы саяси тұрақтылық: Еуропалық көзқарас
Модератор: Чжао Хуашэн
11:50-12:00 С.Қ. Көшкімбаев – ҚР Президентінің жанындағы ҚСЗИ
Орталық Азияның аймақтық қауіпсіздік саласындағы көпжақты әрекеттесу: тиімділігі
12:00-12:10 Александр Рар – Герман сыртқы саясат қоғамы
ГФР-дың ЕО-да төрағалық ету мерзімінде неміс шығыс ұсынысы
12:10-12:20 Лусиано Саккара – Мадрид автономды университеті Халықаралық
Таяу Шығыс пен Орталық Азиядағы аймақтық көшбасшылық пен
12:20-12:30 Хасан Али Карасар – Билкент Ресейді зерттеу
Орталық Азиядағы қатерлер мен қауіпсіздік шаралары, Түркиялық көзқарас
12:30-12:40 Тома Гомар – Француз халықаралық қатынастар институтының
Еуроодақ пен еуропалық күштердің Орталық Азиядағы рөлі қандай?
12:40-13:00 Пікір-талас
13:00-14:30 Түскі ас
Үшінші секция
Орталық Азиядағы қауіпсіздік мәселелері және Азияның аймақтық державаларының
Модератор: Александр Рар
14:30-14:40 А.Ж. Шоманов – ҚР Тұңғыш Президентінің Қоры
Орталық Азия елдеріндегі саяси тұрақтылықтың ішкі факторлары
14:40-14:50 Чжао Хуашэн – Фудан университеті жанындағы ШЫҰ
ШЫҰ: өткен және келешек бес жыл
14:50-15:00 Арвинд Гупта –Үндістан Ұлттық Қауіпсіздік Кеңесі Хатшылығының
Үндістанның аймақтық қауіпсіздікке көзқарасы
15:00-15:10 М.Т. Лаумулин – ҚР Президентінің жанындағы ҚСЗИ
Орталық Азиядағы бүгінгі таңдағы геосаяси жағдай
15:10-15:20 Мехди Санаи – Ресейді, Орталық Азияны және
Орталық Азиядағы Аймақтық ынтымақтастық және ондағы Иранның рөлі
15:20-15:30 Жамшед Аяз Хан – Аймақтық зерттеулер институтының
Орталықазия мемлекеттерінің қауіпсіздігі: ШЫҰ шешуші рөлі
15:30-15:50 Пікір-талас
15:50-16:10 Кофе-брейк
Төртінші секция
Орталық Азиядағы қауіпсіздік институттары:
әрекеттесу мәселелері
Модератор: В.Б. Богатырев
16:10-16:20 Е.Р. Шаймарданов – ҚР Сыртқы істер министрінің
СВМДА мәселелері аймақтық қауіпсіздік контексінде
16:20-16:30 А.И. Искандаров – Қазақстан Республикасындағы Тәжікстан Республикасының
Жаңа әлемдік өзгерістер барысындағы аймақтық қауіпсіздік институттарының әрекеттесу
16:30-16:40 Рамакант Двиведи – Қорғаныс зерттеулері және талдаулары
Орталық Азиядағы қауіпсіздік сценариін сындарлы бағалау
16:40-16:50 К.Л. Сыроежкин – ҚР Президентінің жанындағы ҚСЗИ-дың
ШЫҰ-ҰҚШҰ: әрекеттесу мәселелері
16:50-17:00 Тумур Цэрендорж – Тәуелсіз сарапшы (Монғолия)
Монғолияның Орталық Азиядағы аймақтық қауіпсіздік және ынтымақтастық институттарындағы
17:00-17:10 Е.Д. Шамишев– ҚР Сыртқы істер министрлігі Азия
ШЫҰ: достық және ынтымақтастық шекаралары
17:10-17:20 Г.Г. Рахматулина – ҚР Президентінің жанындағы ҚСЗИ-дың
ЕурАзЭҚ-тың кеңеюі Орталық Азия елдерінің тұрақты экономикалық дамуының
17:20-17:40 Пікір-талас
17:40-18:00 Конференция жұмысын қорытындылау
2