Мазмұны
I тарау. Нарық жағдайында шағын кәсіпкерліктің дамуы.
1.1. Шағын кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуының ғылыми негізделуі.
1.2. Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің дамуының ерекшеліктері.
II тарау. Өнеркәсіптегі шағын кәсіпкерлікті дамыту жолдары.
2.1. Шағын кәсіпкерлікті дамытуда мемлекеттік қолдау тетіктері.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Шағын кәсіпкерліктің дамуына көптеген иялық жұмыстар арналған. Онда
Нарықтық экономикаға өткенге дейін бұрынғы Кеңес Одағының құрамындағы
Осы орайда Қазақстан Республикасының Президенті осы жолдағы жолдауында
1990 жылдардың басында жаңа экономикалық жүйеге өтуге байланысты
Қазақстанда шағын кәсіпорындардың даму тенденциясы мынадай:
• шағын кәсіпорындардың және онда жұмыс істейтіндердің санының
• өнеркәсібі дамыған аудандардағы шағын кәсіпорындардың шоғырландыруы;
• шағын кәсіпкерліктің сауда мен қызмет көрсетудегі үлесінің
• осы уақытқа дейін шағын кәсіпорындардың салық салу,
Шағын кәсіпкерлік-бәсекелестік ортаны қалыптастыратын, нарықты отандық тауарлармен толтыратын,
Осыған байланысты. Шағын бизнесті қолдауға Қазақстан Республикасы жыл
Курстық жұмысымыздың мақсаты-өнеркәсіпте шағын кәсіпорындарды дамыту мен оның
Курстық жұмыстың мақсатына байланысты мынадай мәселелер қаралады:
• өнеркәсіп пен шағын кәсіпорындардың ролі;
• бүгінгі күнгі өнеркәсіптегі шағын кәсіпорындардың жағдайын талдау,
• осы салада шағын кәсіпорын болашағы.
1тарау. НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ШАҒЫН КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ДАМУЫ
1.1. Шағын кәсіпкерліктің құрылуы және дамуының ғылыми
Бүгінгі күні экономикалық өсудегі негізгі бағыт шағын кәсіпкерліктің
Щағын кәсіпкерлік ескі мәдениеттің барлық кезеңінде болған. Соның
Шағын кәсіпкерліктің қиыншылықтары ХХ-ғасырдың бастапқы жылдары Гильфердинг, И.
60-шы жылдарығы батыс экономикасы сол кездегі экономиканың «екі
Барлық нарықтық елдерде шағын кәсіпорынсыз нарықтық қатынастың дұрыс
1. Мәселе тереңінен зерттелді, яғни жалпы жоспарға ғана
2. Шағын кәсіпорын мәселесі барлық монографияға қосыла бастады.
3. Елдердің ерекшелігі ары қарай зерттеле бастады.
Біздің еліміз бұл жылдары Кеңес Одағының құрамында
Шағын кәсіпорынның анықтамасы оған қойылатын критерилерімен анықталады. Оған
Жоғарыдағы айтқандарды қорытындылай келе мыналарды айта
- шағын кәсіпорындарды анықтау әртүрлі елдерде ғана
- анықтамалар тәжірибедегі мұқтаждықтарға байланысты анықталады және белгілі
- анықтамалардың көп болып
Шағын кәсіпкерлікке қойылатын екі критерийді бөліп қарастыруға болады
Сапалық көрсеткіштеріне кәсіпорын иесінің меншік қүқығы мен кәсіпорынды
Шағын кәсіпкерліктің шегін анықтау мәселесі бүдан ертеректе де
Қалай деген менде шағын кәсіпорындар жоғалып немесе ірі
«Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы» жөніндегі заң бойынша
Бұдан басқа салалық ерекшеліктері бойынша өнеркәсіпте, қүрылыста және
Келесі маңызды котегория- шағын кәсіпорындардыңсыртқы ортасы. Бұл шағын
1.2
Еліміздегі қалыптасқан жағдай тиімді жүмыс істейтін шағын кәсіпорынды
Кәсіпкерлікке деген қоғамдық пікір де дүрыс болмады, оларды
Бүкіл кеңестік кеңістікте соның ішінде Қазақстанда да «шоковая
1992 жылдың басындағы экономикалық реформа немесе шоковая терапия
90-шы жылдардың басында ҚР-да шағын кәсіпорын ресми анықтама
Реструктуризация мен мемлекеттік ірі кәсіпорынды реформалау өндіріс көлемінің
Бүл кездердегі шағын кәсіпорын маызды функцияның бірі әлеуметтік
Шағын кәсіпкер сауда делдалдық жаққа ығысуы Қазақстан Республикасы
Жұмыс істеуші шағын кәсіпорын субъектілерінің саны 1992 жылы-34506,
Сонымен бірге 1995 жылы сауда делдалдық қызметтегі нарықтың
Егер 1992-94 жылдар Қазақстанда барлық экономика соның ішінде
Осы жылдары шағын кәсіпорын өндірістік секторларының ЖІӨ-не үлесі
Шағын кәсіпорындармен өндірген ішкі жақты өнім 1995жылы 5181,4млн
Өнеркәсіп және электроэнергия-0,7% , көмір-1,4% , қара және
1996 жылы бюджетке төлем 8569,9 млн теңге болса,
Алынған мәліметтерді талдағаннан шыққан қортынды 1998 жылғы жүмыс
Көптеген шағын кәсіпорындар 38 1994-95 жылдары қүрылды. Бүл
1997-98 жылдардағы шағын кәсіпорынның кризестік үрдісі. Сол кездегі
Бүл жерден шығар жол шағын кәсіпорындармен республиканың дид
Қазақстанда кәсіпкерлікті қорғау мәселесі бірінші реет 1992 жылы
Бүдан кейін шағын кәсіпкерлікті қолдау белсендірек жүрді. Үкіметтің
Осы бүйрық бойынша мыналар жүзеге асты:
шағын кәсіпкерлікті қолдаудың мемлекеттік институты қүрылды
- « шағын кәсіпкерлікті
- шағын кәсіпкерлікті дамыту
- 2-ші деңгейдегі барлық банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілерін
- бақылаушы және
- шағын кәсіпорынның жүмыс істеуіне жағдай жасалуда(өндірістік
- шағын кәсіпорындарға жеңілдік
- шағын кәсіпкерлікті
Республикада «Шағын кәсіпорын» статусын алған ұйымдар мен кәсіпорындарға
Шағын кәсіпорындар командалық істің келесі түрін жүзүге асырады;
- түрғын үй,
- өнімді өткізумен айналысады;
- әртүрлі қызметтер көрсетеді;
1997 жылы 17,5 мың шағын және - орта
Кесте 1. Қазақстан Республикасындағы
Салалар 1997 1998 1999 2001 2001/1997ж
1 .өнеркәсіп 2526 3668 5633 12474 4,97
2. құрылыс
2142 3007 4680 10165 4,75
3. сауда, авто
құралдарды жөндеу 7587 11959 17531 46690 6,15
4. мейманхана мен
мейрамханалар 227 490 789 1854 8,17
5. транспорт
байланыс
670 1152 1952 5000 7,46
6.
денсаулық сақтау 3130 2892 4549 2422 0,77
7.
қызмет
1257 1680 1961 2329 1,85
ҚР барлығы 17539 24848 37095 98300 5,61
Шағын кәсіпорындар экономиканың көптеген салдаларында ұйымдастырылған, бірақ олардың
Ондағы жұмыс істейтіндердің саны үнемі өсіп отыр. Егер
Экономика саласындағы еңбектің тиімділігін, пайдалы жақтарын ондағы өндірілген
Шағын кәсіпорындарда өндірілген өнім мен көрсетілген қызметтер сапасы
Кесте 2 . Шағын кәсіпорындағы
Салалар 1997 1998 1999 2001 2001/1997ж
І.өнеркәсіп 197,8 331,8 352,6 753,2 380,8
2. құрылыс 230,7 396,4 325,1 822,4 365,5
3. сауда, авто
құралдарды жөндеу 1691 1240 2000 1985 117,4
4. мейманхана
мейрамханалар 5,5 191,9 197,6 383,8
5. транспорт
байланыс 344,7 357,6 415,9 963,9 279,6
6 .коммуналдық 341,7 519,1 299,3 341 100
қызмет
ҚР барлығы 651,9 737,1 967,3 1058,6 162,4
Шағын кәсіпорындағы 1 жүмысшыға шаққандағы
Өнеркәсіптегі кәсіпорында
Экономиканың маңызды саласындағы еңбек өнімдерінің өсу қарқынының жоғарғы
Өнеркәсіптегі шағын кәсіпорынның еңбек
Еңбек өнімділігі өнеркәсіпте 3,8 есе, құрылыста-3,6 есе, сауда
Шағын кәсіпорындағы жұмыс істеудің жалақысы үнемі өсіп отырған,
Статистикалық агенттердің мәліметтері бойынша елімізде 01.09.2002 жылы 112,2
Тіркелген кәсіпорынның 75%-і нақты жүмыс істейді. Олардың әрбір
Үкіметтің шараларына қарамастан шағын кәсіпкерлікке ең салалар болып
Республикадағы шағын кәсіпорындардағы жүмыс істейтіндердің саны бір жыл
Қазақстанда шағын кәсіпорын тез қарқынмен өсуде. Жыл ішінде
Біз Қазақстан Республикасында шағын кәсіпорынның
Қазақстандағы шағын кәсіпкерліктің ерекшелігі «көлеңке сектордың жоғарғы деңгейде
3 тарау. Өнеркәсіптегішағын кәсіпкерлікті дамыту жолдары
3.1 Шағын кәсіпкерлікті дамытуда
Статистикалық тіркелу деректері бойынша республикада 2004 жылдың 1-қаңтарында
Белсенді кәсіпорындардың басым көпшілігі сауда, автомобиль және үйде
Өңірлер бөлінісінде белсенді кәсіпорындардың басым көпшілігі Алматы және
Халықтың ңәсіпкерлік белсенділігі Алматы мен Астана қалаларында, сондай-ақ
2004 жылдың 1 қаңтарында есптік деректер бойынша республиканың
2003 жылдың желтоқсанында өнімді өткізуден түскен табыс 48292,1
Ауыл шаруашылық саласында шаруа қожалықтарының өркендеуімен сипатталады. Республикадағы
Сонымен шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік келесідей принциптерді ұстанады :
- шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кешенділігі;
- шағын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымының және жүзеге асатын
- шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласында халықаралық
Жүйелі мемлекеттік қолдау екі бастамадан түрады: жабдықтау және
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау жүйесінің құрылымы 3 деңгейден
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мына негізгі бағыттарын қамтиды:
- шағын кәсіпорындарының сыртқы ортадағы факторларын басқару;
- нақты шағын
- қолдаушы жүйенің
ІІІағын кәсіпкерлерді мемлекеттік қолдаудың бірінші фунциясында шағын кәсіпорындарға
Екінші функциясы әрқашан шағын кәсіпорын субектілеріне ресурстардың қозғалу
А) қаржылық инситуттар;
Б) бизнес инкубаторлары, технопарктер, өнеркәсіптік алаңдар және т.б.
В) лизингтік компаниялар;
Г) шағын кәсіпкерлікті дамыту орталықтары мен агенттіктер;
Д) технологияны тарату орталықтары;
Е) ақпаратпен қамтамасыз ету орталықтары;
Ж) оқыту орталықтары;
3) бухгалтерлік, аудиторлық, жарнамалық, маркетингтік, транспорттық және басқа
Үшінші функция қолдау жүйесін қүрумен оның стратегиясын анықтаумен,
Елбасының биылғы жолдауында өткен жылғы тапсырмалардың күшінде қалатындығын
Енді біз шағын кәсіпорындарды дамытудың сапалық деңгейін көтеруге
Бүгінгі күні негізгі кедергілердің бірі заңдық базаның жетілмегендігі.
- Қазақстандағы кәсшкерлікті дамыту жөніндегі заңдық- нормативтік актілердің
- жекелеген заңдық
- заңғаөзгерістер мен толықтырулар
- қабылданатын
- заңдық- нормативтік құжаттарды тексеру қажетті деңгейде емес.
Сонымен бірге
- Өндірістік инновациялық кәсіпорындарға
- Шағын кәсіпорыдарды несиелендіруді
- Салық жүйесі шағын
Бүгінгі күні үкімет пен шағын кәсіпорындардың арасындағы қатынас
Бүл салада ең маңызды шешім 2003 ж 1
Бұл жағдайды шешуге мемлекет кірісті. 2003 - 2015
Қазақстанның бүгінгі ғылыми техникалық және инновациялық саясаты инновациялық
Мемлекет инновациялық іс - әрекеттерді дамыту үшін ғылыми-техникалық
Осыған байланысты индустриялды- инновациялық бағдарламада монополистердің негізгі қызметіне
Қазақстандық өндірушілерге ғылыми жобаларды нарықтық товарларға айналдыруға дейінгі
мамандарды шақыруып өзімізде мамандар дайындау мәселесі қарастырылған.
Шағын инновациялық кәсіпкерлікті дамыту үшін Қазақсандағы венчурлық инвестициялардың
- шағын
- инновациялық іс -
- Қазақстандық товарлардың
Сонымен шағын кәсіпкерлікте инновациялық іс- әрекепің дамуьша келесі
- венчурлық капиталды ғылыми - тежникалық және
- мемлекепің қатысуымен
- мемлекепік,
- өнеркәсіптік салада жаңа технологиялық
Қорытынды
Шағын кәсіпкерлік елдің экономикасының дамуына айтарлықтай әсер ететін
Шағын кәсіпорындардың дамуының бүгінгі кезеңі өндірістік үрдіске жаңа
Шағын кәсіпорындардың ісінде өндірістің мүмкіндігін білу маңызды: өнім
Жүргізілген талдаудан кейін келесідей қорытынды шығаруға болады:
Шағын кәсіпорындардың тиімділігі олардың өздерінің тұрақты экономикалық өсуәіне
қабілеттілігіне байланысты.
Тауар өндірушілердщ негізгі мақсаты кәсіпорын жүмысшыларының жеке қызығушылығына
Өнеркәсіптік өндірістің тиімділігі - кәсіпорыннның өзіне потенциямен және
Өндірістің тиімділігін көтеретін жалпы стратегия жоқ және әрбір
Нарықтық жағдайда әрбір кәсіпорын баламалы
- шығарылған өнімнің жаңа
- нарықты дамыту;
- диверсификация
Шағын кәсіпорынның өндірістегі тиімділігін көтеру жолдары тек жекелеген
Қазақстанның қүрылыс нарығы бүгінгі күні кеңейіп, бүл сала
Пайдаланылған әдебиеттер:
Шеденов Ө.Қ, Байжомартов Ү.С, Жүнісов Б.А., Комягин Б.И.
“Жалпы экономикалық теория”
Мамыров .Н.Қ, Акчура Ф. “Қазақстандағы адам дамуы”
Мамыров Н.Қ., Тілеужанов М.Ә: “Макроэкономика”
Ермекова Т.Р. “Қолданбалы экономика”, Алматы 1997
“Экономикалық өсу және сапалық көрсеткіштер”, С.Сатыбалдин, “Егемен Қазақстан”,
2