ЖОСПАР
Кіріспе 3
І Бағалаудың мәні, объектісі, мақсаты 4
1.1 Бағалау сертификатының сапасы 4
1.2 Бағалау объектісінің ерекшелігі мен сипаттамасы 6
1.3 Бағалаудың жалпы сұрақтары 8
2. Жылжымайтын мүлікті бағалау үшін қолданылатын тәсілдер 10
2.1 Кіріс тәсілі 10
2.2 Шығын әдісін қолдану 15
2.3 Салыстыру тәсілдемесі 17
3. Нарықтық тәсілдеме әдісімен бағалау 20
Қорытынды 21
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 22
Кіріспе
Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы» заңына
Бағалау – бұл:
1) Бағалаушының (Бағалаушылардың) бағалау объектісінің құны туралы ғылыми
2) Бағалау объектісінің мүмкін нарықтық немесе өзге құнын
Бғалаушылар – бағалауда және бағалау туралы есептеме құрғанда
Тапсырыс беруші – конкурстық басқарушы түрінде бағалау келісім
Бағалаушы – орындаушы – бағалауды жүргізетін және бағалау
Бағалау күні – бағалау объектісінің мүмкін нарықтық немесе
Бағалау мақсаты – бағалау объектісінің нарықтық құнын анықтау.
Бағалау жөнінде есеп беру – бағалаушының бағалау нәтижесі
І Бағалаудың мәні, объектісі, мақсаты
1.1 Бағалау сертификатының сапасы
Бағалаушы фирма төмендегіні куәландырады:
1. Бағалау есебіндегі фактілер дұрыс және шындыққа сай
2. Бағалау есебіндегі Бағалаушылардың пікірлері, талдауы мен қорытындылары
3. Не Бағалаушы – фирма, не Бағалаушылар бағаланып
4. Бағалау жүргізгені үшін сыйақы қорытынды бағалау құнына,
5. Бғалау жүргізілді, ал бағалау жөніндегі есептеме «ҚР-ғы
Негізгі болжамдар және шектейтін шарттар:
1. Бағалау жөніндегі есептеме тек толық көлемде және
2. Бағалаушы – фирма және Бағалаушылар бағаланып отырған
3. Бағалаушылар бағаланып отырған мүлік объектісі бойынша шолу
4. Бағалаушылар бағалау нәтижесіне, меншік жағдайына әсер ететін
5. Бағалаушылармен алынған және бағалау жөніндегі есептемесіндегі мәліметтер
6. Не тапсырыш беруші, не Бағалаушы – фирма
7. Бағалаушының жүргізілген бағалау мәселесі бойынша басқа тәсілмен
8. Бағалау объектісінің нарықтық құнына қатысты Бағалаушылар пікірі
9. Бағалау жөніндегі есептеме бағалау объектісінің нарықтық құнына
1.2 Бағалау объектісінің ерекшелігі мен сипаттамасы
Тұрғын үй пәтері Қазақстан Республикасы Алматы қаласы, Алмалы
Тұрған үй пәтері Алматы қаласында барлық коммуналдық қызметтермен
Пәтер 9-қабатты кірпіш үйдің төртінші қабатында орналасқан, үй
Пәтердің сипаттамасы
№ Сипаттамалар Көрсеткіштер
1. Пәтер қабаты 4 (9)
2. Бөлмелер саны 2
3. Жоспардың түрі немесе категориясы қарапайым
4. Пәтердің орналасуы ортасында
5. Бөлмелердің орналасуы жекелеген
6. С/ж ерекшелігі Жекелеген
7. Жалпы ауданы, м2 49
8. Тұрғын жай, м2 28,4
9. Ас үй ауданы, м2 8
10. Пәтерге жөндеу жұмыстары жүргізілген жыл 2001
11. Телефон бөлек
12. Балкон әйнектелмеген
13. Пәтердің техникалық жай – күйі
- терезелері металлопластик Жақсы
- есіктері: ішкі-ағаш, сыртқы-металл Жақсы
- қабырғалардың әрленуі: с/ж және ас үйде-кафель,бөлмелерде-левкас,сулы эмульсия
- төбелесі: сулы эмульсия,левкас Жақсы
- еден: с/ж-керамика,бөлмелерде-паркет, ас үйде-ленолеум жақсы
14. Техникалық жай-күйі сантехникалық жабдықтар: шетелдік өндірістен Жаңа
- мойка: шетелдік өндірістен Жаңа
- қол жуғыш: шетелдік өндірістен Жаңа
- ванна: отандық өндірістен Жақсы
1.3 Бағалаудың жалпы сұрақтары
Бағалау принциптері. Бғалаудың негізгі принциптері Бағалаушылар үшін бағалау
Бағалау мақсаты мен анықталатын құн түрі:
1) Шекті өнімділік салым принципі, объект құнының өсу
2) Теңгестірімділік принципі, бағалау объектісінің құнының өзгеруі, еркін
3) Орынбасу принципі ең жоғарғы және ең төменгі
4) Күту принципі меншікті пайдалану арқылы болашақтағы кірістердің
5) Пайдалылық принципі бағалау объектісінің белгілі бір уақыт
Зерттеу көлемі мен этаптары. Бағаланатын объектті бағалау:
Анықталатын құн түрі мен бағалау мақсатының ерекшелігіне қарай
Алматы қаласындағы тұрғын үй нарығын талдау мен ақпаратты
Бағалау объектісі орналасқан жері бойынша оны талдау мен
Объект – аналогтарды іздеу және зерделеу;
Бағалау тәсілдемелері мен әдістерін таңдау, есептеулер жүргізу;
Бағалаудың түрлі тәсілдемелері мен әдістерін пайдаланып, бағалау объектісінің
Өзінің кәсіптік білімі мен тәжірибесі негізінде бағалаудың түрлі
Орнатылған нысан бойынша бағалау жөніндегі есептемені ресімдеу және
2. Жылжымайтын мүлікті бағалау үшін қолданылатын тәсілдер
2.1 Кіріс тәсілі
Жылжымыйтын мүлік объектісінің бағалау кезінде кіріс тәсілі екі
кірістерді капитализациялау әдісі;
ақша ағымдарын дисконттау әдісі.
1. Кірісті капитализациялау әдісі.
Бұл әдіс жылжымайтын мүлікті бағалау кезінде мүлік иесіне
Бірінші кезең. Әлеуетті жалпы кіріс бағаланады. Объектілерді салыстыру
ӘЖҚ=S*Ca
Мұндағы S-жалға берілген аудан, м2
Са –арендалық мөлшерлеме 1м2 үшін.
Ереже ретінде арендалық мөлшерлеме объектінің орналасуына оның физикалық
Екінші кезең. Жылжымайтын мүлік объектісін толық пайдаланбауда болжанған
НЖҚ=ӘЖҚ-Шығындар
Үшінші кезең. Бағаланатын жылжымайтын мүлікті пайдалану кезіндегі болжанған
Операциялық шығындар:
шартты тұрақты шығындар;
шартты айнымалы немесе эксплуатациялық шығындар;
орын басуға кеткен немесе резервтік шығындар болып бөлінеді.
Шартты тұрақты шығындарға қызмет көрсету кезіндегі шығындар жатады
Шартты – айнымалы шығындарға объектіге эксплуатациялық жүктелген дәрежесіне
Орын – басуға кеткен шығындар ғимаратты жақсарту үшін
Төртінші кезең. Операциялық шығындар мөлшерінде НЖК-нің төмендеуі көмегімен
Бесінші кезең. Капиталдандыру мөлшерлемесі есептеледі. Оны анықтаудың бірнеше
кумулятивті құрылым әдісі;
капиталды шығындарды өтеу есебімен капиталдандыру мөлшерлемесін анықтау әдісі;
тікелей капитализациялау әдісі.
2. Кумулятивті құрылым әдісі.
Капитализация мөлшерлемесі жылжымайтын мүлік бағалауда элементтер сомасы ретінде
инвестиция кірісінің мөлшерлемесі (капитал кірісінің мөлшерлемесі). Нақты инвестициямен
капиталды өтеу нормасы. Капиталды қайтару бастапқы салымдарды өтеу
тәуелсіз кірісінің мөлшерлемесі;
тәуекел үшін сыйақы;
жылжымайтын мүліктің төмен өтімділігі үшін сыйақы;
инвестициялық менеджмент үшін сыйақы.
Тәуекелсіз кіріс мөшерлемесі. Тәуекелсіз мөлшерлемені анықтау үшін тәуекелсіз
Тәуекел үшін сыйақы. Жоғарыда келтірілгендерді қопағандағы бағаланатын жылжымайтын
Жылжымайтын мүлік төлем өнімділігі үшін сыйақы. Өтімділік жылжымайтын
Инвестициялық менеджмент үшін сыйақы. Инвестиция неғұрлым тәуекелшіл немесе
3. Капиталды шығындарды өтеу есебімен капитал мөлшерінің анықтау
Жоғарыда көрсетілгендей, капиталдау мөлшерлемесі жылжымайтын мүлікке қатысты инвестициялық
Инвестицияланған капиталды өтеудің үш әдісі бар:
капиталды қайтарудың бір желісі (Ринг әдісі);
инвестиция кірісінің мөлшерлемесі (Инвуд әдісі) әдісімен өтеу қоры
Пайыздың тәуекелсіз мөлшерлемесі (Хосткольт әдісі) мен оны өтеу
Ринг әдісі. Бұл әдіс мақсатқа нақты қолданылады, яғни
Инвуд әдісі. Барлық болжанған уақыт кезеңінде тұрақты және
Хосткольт әдісі. Бұл әдісті инвемтицияға қайтатын кірістер мөлшерлемесі
4. Тікелей капитализациялау әдісі.
Кіріс тәсілдемесіндегі актив құны келесі формула арқылы анықталады:
V=Y/Rk
Мұндағы Ү- ТОК(ЧОД)
Rk –капиталдандыру мөлшерлемесі.
Сату бағалары бойынша нарықтық мәліметтерге негізделген және салғастыратын
Rk = Y/V
Rk –үшін келтірілген формула егер активтерді қайта сату
5. Ақша ағымдарын дисконттау әдісі.
Бұл әдіс жылжымайтын мүлік объектісін пайдалануға оның болашақтағы
ААД әдісін қолданылуымен нарықтық негізделген құнын анықтау бірнеше
Бірінші кезең. Жылжымайтын мүлік объектісін иелену кезеңіндегі болашақ
Екінші кезең. Жылжымайтын мүлік объектісін иелену кезеңінде ағымдық
Үшінші кезең. Нарықтық бағаланатын объект үшін дисконт мөлшерлемесін
Төртінші кезең. Болжанған реверсия құнымен иелену кезеңіндегі кірістердің
Жылжымайты
мүлік құны
2.2 Шығын әдісін қолдану
Бұл әдіс бірнеше кезеңдерден тұрады.
Бірінші кезең. Бұнда ғимарат және имарат тұратын жердегі
Екінші кезең. Ғимарат және имарат бағаланатын күрделі қалпына
Қалпына келтіру құнына байланысты құрылыс құнының ағымдағы базасының
Орынбасу құнына бағаланатын объектінің құрылыстағы ағымдық құны оның
Орынбасу және ұдайы өндіріс есептеле ме бұл есеп
Толық құрылыстың құнын анықтау есептеуді қосады:
Тікелей шығын (материалдардың құны, амортизациялық аударым, уақытша ғимараттың
Қосалқы шығын төлеу бұл архитекторлық кәсіпқой қызмет көрсетуіне,
Кәсіпкерлік кіріс. Бұл инвестордың объектінің салыстырмалы кірісіндегі тәуекел
Құрылыс
Құны
Үшінші кезең. Ғимарат және имаратқа оның функционалдық, технологиянық
Физикалық тозуы – ол өзіндік құнын жоғалтумен, бұзылуымен,
Функциолналдық тозу - өзіне тиісті жұмысты атқара алмағандығымен,
Экономикалық тозу – ол мынандай факторлар арқылы анықталады.
Төртінші кезең. Ғимарат пен имараттың қайта құру құны
Бесінші кезең. Ғимарат пен имараттың қалдық құнына жылжымайтын
2.3 Салыстыру тәсілдемесі
Салыстыру жылжымайтын мүлікті бағалау кезінде екі әдісті қолданады:
сатуды салыстыру әдісі;
жалпы ренталық мультипликатор әдісі.
1. Сатуды салыстыру әдісі.
Осы әдіс соңғы 3-6 айдағы ұқсастары бірдей жылжымайтын
Бұл әдіс келісім жасағанда мәліметтер базасын талап етеді,
Нарықтық саралаудағы бөліну келесі аналогтардан көрсетіледі:
Объектінің пайдалануының тағайындалуы;
Объект сапасына;
Заемдық немесе құқықтық шектеулер берілуі;
Инвесторлық әуеждеме;
Қаржылық жолдар т.с.с.
Аналогты сапа ретінде объектілерді таңдау сол нарықтық саралауды
Осы саралауға байланысты экспозиция мерзімі егер объект экспозиция
Тәуелсіз субъект мәмілесі. Егер басты және еншілес компаниялар
Инвестициялық мотивация. Олар бағаланатын объектімен немесе объект аналогтарымен
Салыстыру әдісі өзіне бірнеше кезеңдерді қосады.
Бірінші кезең. Жылжымайтын мүлік объектісінің аралығын таңдау. Объективті
Екінші кезең. Есептеу элементінің бағалаудағы түзету құнының бірлік
Салыстыру элементтері жылжымайтын мүлікобъектілері үшін:
Табысталған мүмкіндік құқықтары;
Мәмілені қаржыландыру шарттары.
Сату шарттары. Сатып алушы мен сатушының арасындағы нарықтық
Сату уақыты.
2. жалпы ренттік мультипликатор әдісі. (Жалпы мультипликатор).
Жалпы ренттік мультипликатор – бұл сату базасы немесе
Бірінші кезең. Бағаланатын жылжымайтын мүліктің нарықтық ренттік кірісі
Екінші кезең. Жақын арадағы нарықтық келісімнен жалпы кірістің
Үшінші кезең. Нарықтық ренттік кірістің бағаланатын объектінің жалпы
V=Др *ВРМ-Др *Ца /ПВДа
Мұндағы V-бағаланатын объектінің сату базасының ықтималдылығы;
Др –бағаланатын объектінің сату бағасының ықтималдылығы;
ВРМ-жалпы ренттік мультипликатор;
Ца –аналогты сату бағасы;
ПВДа -әлеуметтік жалпы кіріс аналогы.
3. Нарықтық тәсілдеме әдісімен бағалау
Аналог – объекттің сипаттамасы және таңдау. Сатуға ұсынылған
1 объект Муканова – Джамбула 686133
2 объект Толе би – Байзакова
3 объект Джумалиева – Карасай батыра
1 қосымшада келтірілген «Салыстырмалы сату бойынша объекттің сипаттамасы»
1. Сату күніне түзету. Жоғарыда таңдалған аналог –
2. Орналасуы. Барлық аналог – объектілер тұрғын үй
3. Ұсынылған баға бойынша түзету. Алматы қаласы бойынша
4. Балкон, телефонның бар – жоқтығы, әсіресе санитарлық
5. Объектілердің ауданы. Салыстырмалы объектілердің негізгі айырмашылығын осы
Қорытынды
Салыстырмалы әдісімен бағалау нәтижесі 1- Қосымшада көрсетілген. Одан
1 объект 73 319 АҚШ доллары немесе 9
2 объект 79 976 АҚШ доллары немесе 10
3 объект 69 203 АҚШ доллары немесе 8
Келісім нәтижесі бойынша 01.04.2006 ж. күніне бағалау объектісінің
Бағалау жөніндегі есептемеде келтірілген деректер, талдаулар және болжамдар
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Оценка бизнеса: Учебник/Подред А.Т. Грязновой, М.А. Федотовой.-
Финансы и статистика, 2005;
2. Закон «Об оценочной деятельности в Р.К» от
3. Оценки неджижимости «Попов Г.В.» М: РОО, 1995г.
4. «Толық экономикалық орысша-қазақша сөздік» Тоқсанбай С.Р.
Алматы, 1999ж.
2