Нарықтық экономика кәсіпорыннан өндіріс тиімділігін жоғарлатуды, ғылыми –техникалық
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының Президенті Н.А. Назарбаевтің халыққа
Мұндай жағдайда қаржылық талдау базалық пәннің бірі болып
Кәсіпорын қызметінің тиімділігі мен іскерлік белсенділігінің талдауы мен
Жұмысымның өзектілігі кәсіпорнынның қаржылық жағдайын, оның іскерлік белсенділігі
Қаржылық аспектідегі кәсіпорынның іскерлік белсенділігі, ең алдымен
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы активтерге салынған қаражаттардың нақты ақшаға
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі болып астықты өндірумен, өңдеумен,
Курстық жұмыста қолданылған экономикалық зерттеудің әдістемесі келесі кезеңдерді
Бірінші бөлімінде негізгі түсініктер қарастырылады, сонымен қатар кәсіпорын
Екінші бөлімінде кәсіпорынның қаржылық жағдайына жалпы баға беріледі,
Үшінші бөлім қаражаттар мен кәсіпорын қызметінің экономикалық
Кәсіпорын қызметінің экономикалық тиімділігін және іскерлік белсенділігін талдаудың
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігінің түсінігі және көрсеткіштері
Қаржылық аспектідегі кәсіпорынның іскерлік белсенділігі ең алдымен
Кәсіпорынның іскерлік белсенділіктің көрсеткіштеріне келесі коэффициенттерді жатқызуға болады:
1. Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті.
Бұл коэфициент өндіріс пен айналымның толық циклі жылына
К =
К - капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті;
Т - өнімді (қызмет, жұмыс) өткізуден түскен
А - аванстанған капитал (кезеңдегі баланс
Аванстанған капиталдың орташа шамасының кезең бойынша капиталдың
2. Негізгі құралдардың айналымдылығы.
Бұл көрсеткіш қор қайтарымын көрсетеді, яғни кезең бойынша
3.Меншікті капитал айналымдылығының коэффициенті.
Ол келесі формула арқылы есептелінеді:
К = , мұнда:
К - меншікті капитал айналымдылығының коэффициенті;
Т - өнімді өткізуден түскен табыс(жұмыс,қызмет);
М - баланс бойынша кезеңдегі меншікті капиталдың
Бұл көрсеткіш әртүрлі қызметтің аспектілерін сипаттайды: коммерциялық көзқарас
4. Ағымдағы активтер айналымдылығының коэффициенті (жұмылдырылған қаражаттар). Өнімді
К = , мұнда:
К - ағымдағы активтер айналымдылығының коэффициенті;
А - ағымдағы активтердің
Ағымдағы активтердің орташа шамасы келесі формула арқылы анықталады:
А = , мұнда: Т
О ,О – сәйкесінше жылдың басына және
Ағымдағы активтер айналымдылығының коэффициенті (айналым капитал) олардың айналымдарының
Ағымдағы активтер айналымдылығының жылдамдығы жоғарыда көрсетілген формула арқылы
Ағымдағы активтердің бір айналымының ұзақтығы келесі формула арқылы
Ұ = =360: =
Ұ- күндер бойынша бір айналымның ұзақтығы;
К - ағымдағы активтер айналымдылығының коэффициенті немесе
Айналым қаражаттарын бекіту коэффициентінің формуласы келісідей болады:
К = , мұнда
К - айналым қаражаттарын бекіту коэффициенті.
Айналым қаражаттарының айналымдылығының жеделдеуі олардың айналымнан босатып алуын,
Сонымен ағымдағы активтер айналымдылығының коэффициенті шаруашылық субъектінің барлық
5. Материалдық айналым активтерінің айналымдылық коэффициенті талданатын кезең
Өндірістік қорлар оларды дайындау (сатып алу) құны бойынша
К = , мұнда
К -материалдық айналым қаражаттардың айналымдылық
S - өткізілген өнімнің толық өзіндік құны;
К - өндірістік қорлардың орташа құны;
Айналымдылық көрсеткіші неғұрлым жоғары болса, соғұрлым қорлар қолма-қол
Дамыған нарықтық елдердің көбісінде қорлар айналымдылығының нормативі 3
6.Дайын өнімнің айналымдылық коэффициенті. Формула бойынша бұл көрсеткіш
К = /
К - дайын өнімнің айналымдылық коэффициенті;
Д- кезеңдегі дайын өнімнің орташа шамасы. Оның өсімі
7. Дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті. Ол өнімді өткізуден
К =
К - дебиторлық берешектің айналымдылық коэффициенті;
Д - кезең бойынша дебиторлық борыштың орташа
Дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті көрсеткішімен бірге дебиторлық берешек
Д = =
Д - дебиторлық берешек айналымның
Бұл көрсеткіш компания клиенттеріне онымен шығарылған шоттар бойынша
8.Кредиторлық берешектің айналымдылық коэффициенті. Ол өнімді өткізуден түскен
К = , мұнда
К - кредиторлық берешектің айналымдылық коэффициенті;
К - кезеңдегі кредиторлық берешектің орташа
Кредиторлық берешек айналымдылығының коэффициенті дебиторлық берешектің айналымдылық коэффициентінің
9. Ақша қаражаттарының айналымдылық коэффициенті. Шаруашылық жүргізуші субект
К = , мұнда
К - ақша қаражаттарының айналымдылық коэффициенті;
АҚ - талданатын кезең бойынша ақша қаражаттардың
АҚ - ақша қаражаттардың орташа қалдығы;
Ақша қаражаттардың айналымын есептеу үшін «Есептік шотта қолма-қол
Талданатын кезеңде ақша қаражаттардың айналым санын көрсететін ақша
Ұа.қ = (АҚ о * Ұр )/АҚа
Ұ - ақша қаражаттар айналымының кезеңі;
АҚ - ақша қаражаттардың орташа қалдығы;
Ұ - талданатын кезеңнің ұзақтығы;
АҚ - талданатын кезең бойынша ақша қаражаттардың
Ақша қаражаттар қозғалысының көрсетілген бағыттарын ақша қаражаттардың қозғалысы
10. Инвестицияланған капиталдың айналымдылығы. Инвестицияланған капиталдың айналымдылық коэффициенті
К = ТN/(Ұи+Қи), мұнда
Ұи және Қ - сәйкесінше ұзақ
Бұл коэффициенттің мәнін анықталған кезең бойынша айналымға
11. Айналымға түскен капиталдың айналымдылығын формула арқылы анықтауға
К = , мұнда
А -айналымға түскен капитал.
12. Перманенттік капиталдың айналым жылдамдылығын өткізуден түскен табыстың
К = , мұнда
Пер/к- перманенттік капитал = меншікті капитал +
Бұл коэффициент шаруашылық жүргізуші субекттің ұзақ мерзімді қолданыста
13. Іскерлік белсенділіктің индексі айналымдық капиталын басқару кезеңдегі
И = , мұнда
- айналымға түскен капиталдың айналымдылқ коэффициенті;
S- өткізілген өнімнің толық өзіндік құны;
негізгі қызметтің табыстылығы;
Т -негізгі қызметтен түсетін табыс;
Т - өнімді өткізуден түскен табыс;
Сонымен шаруашылық жүргізуші субъектінің іскерлік белсенділігін сипаттайтын
1.2 Ресурстарды қолдану тиімділігі – іскерлік белсенділіктің басты
Бизнес - жоспарды дайындаған кезде басқарушылар өндіріс тиімділігінің
Кәсіпорын қызметінің тиімділігі өндіріс нәтижелерін (әсерін) шығындармен немесе
Алынған нәтижені (өнімнің табысы) аванстанған немесе тұтынылған ресурстармен
а) жалпы активтер (жалпы, жиынтық капитал) және олардың
б) өнімдер;
в) ақша қаражаттардың таза құйылу негізінде есептелінетін табыстылық
Шартты түрде оларды екі түрге бөлуге болады:
1) жалпылама
2) техникалық-экономикалық.
Бірінші топтағы көрсеткіштерге табыстылық деңгейін, еңбек өнімділігін (еңбек
Өндірістің экономикалық өсімін экстенсивті әдіспен де, интенсивті әдіспен
Үздіксіз өсуді қамтамасыз ету мүмкіндігі мен өндірістің экономикалық
Өндіріс тиімділігінің маңызды көрсеткіші өндіріс нәтижесі мен жұмыскерлердің
Біздің кәсіпорындарда еңбек өнімділігінің негізгі көрсеткішінің бірі болып
W= = = *
Т - өнімді өткізуден түскен табыс
R - жұмыскерлердің орташа тізімдік саны;
r –- жұмыскерлердің орташа тізімдік саны;
-бір жұмысшыға шаққандағы орташа жылдық өнімділігі;
- жұмыскерлер құрамында жұмысшылардың үлес салмағы;
Кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын маңызды көрсеткіштерінің бірі негізгі
f= , мұнда
f – қор қайтарымы;
F – негізгі өндірістік қорларының орташа жылдық құны;
Т - өнімді өткізуден түскен табыс.
Қор қайтарымына кері көрсеткіш - қор сыйымдылығы
Еңбек сыйымдылығы көрсеткішінің қасиеті - бұл оның алымының
Шаруашылық жүргізуші субъект қызметінің тиімділігін сипаттайтын маңызды көрсеткіштерінің
Материал сыйымдылығының талдауы материалдардың маңызды түрлерінің (машина құрылысында
Материалдардың орташа үлес салмағы жеке есептелінеді, себебі ұйымдастырушылық-техникалық
Шаруашылық субъектінің активтерін қолдану тиімділігі - анықталған субъектіге
Жалпы активтер (аванстанған, жиынтық капитал) табыстылығының деңгейі келесі
Таза табыс
Т =----------------------------------------------
Жалпы активтер (жалпы, жиынтық
капитал = валюта балансы)
Меншікті капиталдың табыстылық коэффициенті бұл меншік иелері үшін
Т = , мұнда:
Т - меншікті капиталдың табыстылығы;
Т - таза табыс;
М - меншікті капитал.
Ол экономикалық қаржылық талдауда маңызды көрсеткіш болып табылады.
/ 32 /.
Бұл формула Батыста кең қолданыс тапқан Дюпонның модифицирленген
Т = =
Т - меншікті капиталдың табыстылығы;
Т -таза табыс;
Т - өнімді (жұмысты орындау, қызмет
А – активтер құны;
М -меншікті(акционерплік капитал) / 23 /.
Дюпон формуласының әрбір көбейткіші дербес көрсеткіш болып табылады.
2 «Казмельмаш» ЖШС қаржылық-шаруашылық қызметінің тиімділігінің және
2.1 "Казмельмаш" ЖШС кәсіпорынының қаржылық жағдайының жалпы бағалауы
«Қосымша және жауапкершілігі шектеулі серіктестік туралы » ҚР
«Казмельмаш» ЖШС 1999 жылдың 9 ақпаннан өндірістік қызметті
Серіктестік Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша өзін-өзі қаржыландыру мен
«Казмельмаш» ЖШС-тің басқару органдары келесілер болып табылады: қатысушылардың
Қызметтің негізгі түрі – астықты кептіру,
Кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығы активтерге қаржылық ресурстардың салудың
Кесте 1 деректері 2008 жылды 2007 жылмен салыстырғанда
Кесте 1
«Казмельмаш» ЖШС –тың салыстырмалы талдамалық балансы, теңге
Абсолюттік шамалар, тенге Үлес салмақтар, % Өзгерістер
Баланс көрсеткіштері 2007 ж 2008 ж
Активтер
Ұзақ мерзімді активтер
Ағымдағы активтер, сонымен қатар
ТМҚ
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек
Ақша қаражаттары
Басқа да қысқа мерзімді активтер
Баланс
Пассивтер
Меншікті капитал
Тартылған капитал, сонымен қатар:
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек
Баланс
1015002
1990330
33646
1251693
174991
530000
3005332
2601912
403420
403420
3005332
238785
1973194
52613
1103602
286979
530000
2211979
1935983
275996
275996
2211979
33,77
66,23
1,12
41,65
5,82
17,64
100
86,58
13,42
13,42
100
10,8
89,2
2,38
49,89
12,97
23,96
100
87,52
12,48
12,48
100
-776217
-17136
18697
-148091
111988
0
-793353
-665929
-127424
-127424
-793353
-22,97
22,97
1,26
8,24
7,15
6,23
0
0,94
-0,94
-0,94
0
-76,47
-0,86
56,37
-11,83
64
0
-26,4
-25,6
-31,59
-39,51
-26,4
97,84
2,16
-2,39
18,67
-14,12
0
100
83,94
16,06
16,06
100
Кәсіпорын меншігінің көп бөлігін қысқа мерзімді активтер алады
«Казмельмаш»ЖШС-тің меншігінің азаюының басты факторы ұзақ мерзімді активтердің
2007жылдағы
өндірістік
әлуетінің
шамасы
2008 жылдағы
өндірістік
әлуетінің
шамасы
Кесте 2
«Казмельмаш» ЖШС баланс активтерінің орналасу нақтылығын сипаттайтын салыстырмалы
Көрсеткіштер Есеп айырысу формуласы 2007 ж.
Мобильділік коэффициенті ағымдағы активтер құны
жалпы активтер құны 66,23 89,2 +22,97
Ағымдағы және ұзақ мерзімді активтер коэффициенттерінің қатынасы
ағымдағы активтер құны
ұзақ мерзімді активтер құны 196,1 826,3 630,2
Активтердің нақты құнының коэффициенті анықталған өндірістік әлует активтерінің
жалпы активтер құны 34,9 13,2 -21,7
Дебиторлық берешектің коэффициенттері:
Активтердің жалпы құнындғы
Ағымдағы активтер құнындағы дебитролық берешек
жалпы активтер құны
дебиторлық берешек
ағымдағы активтер құны
41,65
62,89
49,89
55,93
+8,24
-6,96
Активтердің нақты құнының коэфициентін есептеу үшін аяқталмаған капиталдық
Кесте 2 сәйкес талданатын кезеңдегі кәсіпорынның активтер мобильділігінің
«Казмельмаш» ЖШС-тың актив құнындағы дебиторлық берешектің үлес салмағы
Кәсіпорын меншігінің азаюы мен ұлғаюының себебін қаржылық ресурстар
Кесте 3
Кәсіпорынның аванстанған капиталының
коэффициенттік талдауы
Көрсеткіштер Есептеу формуласы 2007ж. 2008ж. Ауытқулар (+,-)
Тәуелсіздік коэффициенті меншікті
капитал
аванстанған
капитал 0,8658 0,8752 + 0,94
Қаржыландыру коэффициенті меншікті
капитал
қарыздық
капитал 6,45 7,02 + 0,57
Қатыстырылған және меншікті капитал қатынасының коэффициенті
аванстанған
капитал
меншікті
капитал
0,16 0,14 - 0,02
Инвестициялау коэффициенті меншікті
капитал
ұзақ мерзімді
активтер 2,56 8,11 + 5,55
1 және 3 кестелердегі деректер бойынша кәсіпорын меншігінің
Қаржыландыру коэффициенті 6,45-тен 7,02 дейін өсті.
Қарыздық пен меншікті капитал коэффициенттерінің қатынасы 0,16 –дан
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы, оның тұрақтылығы кәсіпорынның өндірістік, коммерциялық
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының сыртқы көрінісі оның төлемқабілеттілігі болып
, мұнда
А – ақша қаражаттары, қысқа мерзімді қаржылық салымда,
КП –қысқа мерзімді кредиттер мен қарыздар;
КБ – кредиторлық берешек.
2008 жылғы кәсіпорынның бухгалтерлік баланс бойынша келесі қатынастар
286979 > 275996.
Төлемқабілеттілікті бағалау үшін меншікті айналымдық капиталдың шамасын есептеу
Бұл көрсеткіш ағымдағы активтердің жалпы шамасынан қысқа
МАК = IIIП – IA
2007 жылы МАК = 2601912 – 1015002
В 2008 году МАК = 1935983 – 238785
IIIП – баланс пассивінің III бөлімінің қорытындысы,
IA – баланс активінің I бөлімінің қорытындысы,
МАК – меншікті айналым капиталы.
Меншікті айналым капиталының шамасы 1586910 теңгеге өсті, яғни
Төлемқабілеттілікті бағалағанда айналым капиталының оптималды көлемі қанша болу
К ағым.өтім = АК/ (ҚП+ҚБ)мұнда
АК – кәсіпорынның айналымдық капитал(ағымдағы активтер)
ҚП –қысқа мерзімді кредиттер мен қарыздар;
КБ – кредиторлық берешек.
Талданатын кәсіпорынның бухгалтерлік баланстың мәліметтері бойынша:
2007 жылы:
К ағым.өтім=1990330/403420=4.93
2008 жылы:
К ағым.өтім=1973194/275996=7.15
Талданатын кәсіпорынның ағымдағы өтімділіктің мәні нормативтен едәуір жоғары
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы баланстың пассив пен актив баптарының
Ағымдағы активтер қысқа мерзімді қарыздық қаражаттар есебінде де,
«Казмельмаш»ЖШС-тың активтерді қаржыландыруда қандай саясат ұстайтындығын 4 кестеде
Кесте 4
Ағымдағы активтерді қаржыландыру көздері
Көрсеткіштер 2007 ж. 2008 ж.
Ағымдағы активтердің жалпы соммасы
Қысқа мерзімді міндеттемелердің жалпы соммасы
Меншікті айналым капиталының соммасы
Ағымдағы активтер соммасындағы үлес, %:
меншікті капитал
тартылған капитал
1990330
403420
1586910
80
20
1973194
275996
1697198
86
14
Келтірілген деректер 2007 жылдағы ағымдағы активтердің 20% қарыздық
қаржылық жағдайдың абсолюттік тұрақтылығы. Қаржылық тұрақтылықтың шекті түрі,
Ш < МАК + ПК
кәсіпорынның төлемқабілеттілігіне кепіл беретін қаржылық жағдайдың қалыпты
Ш = МАК + ПК
3) төлемқабілеттілікті бұзумен байланысты қаржылық жағдайдың тұрақсыздығы. Алайда
Ш= МАК + ПК + К
4) қаржылық дағдарыс жағдайы, кәсіпорын жағдайы банкроттылық шегіне
Ш > МАК + ПК + К
Бұл жағдайда төлем балансының тепе-теңдігі мерзімі өткен төлемдер
2008 жылдағы кәсіпорынның қаржылық тұрақтылықтың түрін анықтайық:
Тауарлы-материалдық қорлар мен шығындар (Ш) : 52613 теңге
Меншікті айналым капиталы (МАК) : 1697198 тенге
Яғни келесі шарт орындалады:
Ш < МАК+ ПК
Сонымен «Казмельмаш»ЖШС 2008 жылды 2007 жылмен салыстырғанда өткізу
2.2 Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін және ресурстарды қолдану тиімділігінің
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығы біршама
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігінің басты сандық және сапалық критерийлері
- экспорттық жеткізілімнің болуын қоса алғандағы өнімді өткізу
- кәсіпорынның беделі;
- шаруашылық қызметтің негізгі көрсеткіштері бойынша жоспардың орындалу
- олардың өсуінің берілген қарқындарының қамтамасыз етілуі;
- кәсіпорынның (капиталдың) ресурстарын қолдану тиімділігінің деңгейі;
- экономикалық өсімнің тұрақтылығы.
Кәсіпорынның шаруашылық қызметі әр түрлі көрсеткіштермен сипатталуы мүмкін,
Негізгі көрсеткіштердің динамикасын бағалай отырып, олардың өзгеру қарқынын
РP > ТQ > ТB > 100%
Мұнда: ТP, ТQ, ТB – сәйкесінше салық салынғанға
Берілген арақатынас білдіреді:
- біріншіден, пайда өнімді сату көлемінің өсуімен салыстырғанда
- екіншіден, сату көлемі кәсіпорын активтерінің (капиталының) ұлғаюымен
- үшіншіден, кәсіпорынның экономикалық әлеуеті алдыңғы кезеңмен салыстырғанда
Әлемдік тәжірибеде қарастырылған арақатынас «кәсіпорын экономикасының алтын ережесі»
капиталдың өндірістің жаңа технологияларын игеру саласына қосылуы;
өнімдерді қайта өңдеу, сақтау;
қолданыстағы кәсіпорындарды жаңғырту мен қайта құру.
Кесте 5-те “Казмельмаш” ЖШС-де осы көрсеткіштердің қандай арақатынасы
Кесте 5
Активтер соммасының, өткізу көлемінің және пайданың динамикасы
Көрсеткіштер 2007ж теңге 2008ж теңге Ауытқу (+,-)
теңге %
Өнімді өткізуден, жұмысты орындаудан, қызмет көрсетуден түскен түсім
Салық салынғанға дейінгі алынған пайда 17707 89719 72012
Активтер 3005332 2211979 -793353 -26,4
Кесте 5 деректер көрсетіп отырғандай, келесі арақатынас қалыптасты:
ТР = 5,1 есе; ТQ = 49,9%; ТВ
ТР > ТQ < ТВ
Пайданың елеулі өсім қарқыны активтер соммасының қысқаруы кезіндегі
Кәсіпорын ресурстарын қолдану тиімділігін бағалау үшін барлық ресурстар
Ресурстар қайтарымдылығы кәсіпорын қызметіне салынған қаражаттардың 1 теңгесіне
F = QP / B
мұнда:
f — ресурстар қайтарымдылығы;
QP – өткізуден түскен түсім;
B - барлық қаражаттардың орташа жылдық соммасы.
Бұл көрсеткіштің динамикасын талдау кезінде оның өзгеру тенденциясы
Берілген көрсеткіштің динамикасын кесте 6–да талданып жатқан кәсіпорында
Талданып жатқан кәсіпорында жағымды тенденция қалыптасты:
- есептік жылда ресурстар қайтарымдылығы 2,91 теңгені, ал
Кесте 6
Кәсіпорын ресурстарын қолдану тиімділігі (теңге)
Көрсеткіштер 2007ж. 2008ж. Ауытқулар (+,-)
1. Өнімді өткізуден, жұмысты орындаудан, қызмет көрсетуден түскен
2. Кәсіпорынның барлық қаражаттарының (активтерінің) орташа жылдық соммасы
3. Ресурстар қайтарымдылығы коэффициенті (1:2) 1,49 2,91 +1,42
Негізгі қорларды қолдану тиімділігі қор сыйымдылығы және қор
Қор қайтарымы көрсеткіші еңбек өнімділігімен және еңбектің қормен
f = QP / F
мұнда:
WR — бір жұмысшыға шаққандағы орташа
QР — өнімді өткізу көлемі, мың теңге;
R — жұмысшылардың орташа тізімдік саны, адам;
Ф — еңбектің қормен жарақтандырылуы, мың теңге;
Ғ — негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны,
f — негізгі өндірістік қорлардың қор қайтарымы, теңге.
Осылайша, қор қайтарымының өсуінің негізгі шарты болып, еңбек
Бухгалтерлік есеп берудің №2 нысанының деректерін қолдана отырып,
Кесте 7
Негізгі қаражаттардың қор қайтарымының факторлық талдауы
№
Көрсеткіштер
Алдыңғы жыл
Есепті
жыл
Ауытқу(+,-)
сомма %
1 Өнімді өткізуден, жұмысты орындаудан және қызмет
2 Жұмысшылардың орташа тізімдік саны, адам
24 21 -3 -12,5
3 Негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны,
4 1 жұмысшыға шаққандағы орташа жылдық өнім
(1б. : 2б.) 210,7 361,02 150,32 71,3
5 1 жұмысшыға шаққандағы еңбектің қормен жарақтандырылуы,
(3б. : 2б.) 30,7 29,9 -0,8 -2,6
6 Қор қайтарымы, теңге
(1б. : 3б.) 6,86 12,07 5,21 75,9
Кестенің деректерінен көріп отырғанымыздай, қор қайтарымының 75,9%-ға ұлғаюы
Еңбектің өнімділігі мен қормен жарақтандырылуының қор қайтарымының
f0 = WRo : Ф0 = 210,7 :
fусл = WR1 : Ф0 = 361,02
f1 = WR1 : Ф1 = 361,02
Сонымен, қор қайтарымының 5,21 теңгеге өсуіне көрсетілген факторлар
1. Жұмысшылардың еңбек өнімділігінің өсуі қор қайтарымының 4,9
Δ fw = fусл – f0 = 11,76
2. Жұмысшылар еңбегінің қормен жарақтандырылуының төмендеуі қор қайтарымын
Δ fф = f1 – fусл = 12,07
Жасалған есептеулер өндірістің техникалық жарақтандырылуының төмендеуіне қарамастан
Материалдық емес активтерді сатып алу өз алдына оларды
«Ноу-хау» лицензияларын және басқа материалдық емес активтерді қолданудан
оның сапасының және тауар бағасында сәйкес үстеменің
өнімнің бәсекеге қабілеттілігінде және өткізу нарығын кеңейтуде;
өндірістік (өмірлік) циклдің ұзақтығын қысқарту есебінен ағымдағы шығындарды
өндіріс пен өнімді өткізуге жұмсалған материалдық және еңбектік
ақырғы нәтижеде – пайданы ұлғайтуда.
Осыны есепке ала отырып, материалдық емес активтерді қолданудың
Туындаған жағдайды талданып жатқан кәсіпорында қарастырайық:
%-бен алдыңғы жылға
өнімді өткізуден түскен түсім — 149,9
материадық емес активтер — 100.
Кәсіпорында жағымсыз тенденция байқалады.
Айналым қаражаттарын қолданудың тиімділігін талдау әдістемесін дәлірек қарастырайық.
2.3 Экономикалық өсім тұрақтылығының талдауы
Экономикалық өсімнің тұрақтылығы кәсіпорынға банкроттық қаупі төнбейді деген
Өсудің тұрақты қарқындарын қолдаудың қандай әдістері бар екен?
Мәлім болғандай, кәсіпорын қызметі (өнімді өндіру мен сату)
Осыған байланысты кәсіпорынның экономикалық даму қарқындары, бірінші кезекте
Есепті – талдамалық тәжірибеде меншікті капиталды қайта инвестицияландыру
Рт – Рд
Көт = -------------------- · 100 =
МК
мұнда:
Рт – таза пайда (бөлінбеген пайда);
Рд – акционерлерге табыстарды төлеуге, материалдық көтермелеулерге, әлеуметтік
Рқп - өндірісті дамытуға бағытталған пайда (қайта инвестицияланған
МК — меншікті капитал.
Экономикалық өсім тұрақтылығының коэффициенті кәсіпорынның экономикалық әлуетінің орташа
Кәсіпорынның тұрақты даму дәрежесіне қаржылық-шаруашылық қызмет тиімділігін көрсететін
Кур = Рқп / Рu · Pu /
мұнда:
Кқп – төленетін дивидендтер, материалдық көтермелеулер, әлеуметтік шығындар
КрQ - өткізілген өнімнің (орындалған жұмыстың, көрсетілген
Кқт - қарыздық және меншікті капитал арасындағы
Үлгі кәсіпорынның өндірістік (екінші және үшінші факторлар) те,
төленетін дивидендтердің үлесін төмендету;
ресурстар қайтарымдылығының жоғарылауы;
өнім рентабельділігінің жоғарылауы;
экономикалық расталған кредиттер мен қарыздарды алудың мүмкіндіктерін қарастыру.
болжамдаудан тұрады.
3 «Казмельмаш» ЖШС іскерлік белсенділігін арттыру жолдары
3.1 Кәсіпорынның қаржылық – шаруашылық қызметінің тиімділігін арттыру
Шаруашылық қызметті талдау міндеттерінің бірі болып кәсіпорын жұмысының
«Резервтер» түсінігінің арнайы әдебиетте бір мағыналы анықтамасы жоқ.
Кез – келген түсініктің қабылдануы уақыт өте өзгереді,
«Резервтер» түсінігімен де осы жағдай болды. Қазіргі уақытта
қызмет көрсету, өндіріс процессінің тоқтаусыз жүзеге асырылуы үшін
салыстырмалы түрде қол жеткізілген деңгейдегі негізгі және басқа
Шаруашылық қызметті талдау кезінде «резервтер» түсінігі екінші мағынада
Адамзат қоғамының дамуы жасалатын құралдар мен жұмыс, қызмет
Шаруашылық жүргізуші субъект қызметінің тиімділігін жоғарылатуға ұйымдастырушылық шараларды
Маңызды резервтер еңбек ұжымының өмірі мен жұмысының әлеуметтік
Сонымен қатар резервтерді осы резервтер ықпал жасайтын ақырғы
Кәсіпорын қызметінің экономикалық тиімділігін арттыру резервтерін классификациялаудың басқа
өндіріс тиімділігін арттыруда жетекші саланы айқындау, яғни өнімнің
өндірістің өсу қарқынын және өнімнің өзіндік құнының төмендеуін
өндіріс үлгісін есепке алу; мысалы, жалпы өндірісте резервтердің
объект немесе өнімнің өмірлік циклінің барлық сатылары
материалдардың үнемделуі, мысалы, құрал-жабдықты қолдану уақыты мен еңбегін
Резервтерді іздестірудің бағыттары өнім сапасының өзгеруі, оны өткізу
Нарықтық экономикада ең алдымен шаруашылық жүргізуші субъектімен өндірілетін
Егер өнімнің жаңа модификацияларын құру қажеттілігі анықталса, онда
Егер өндірілетін өнімнің сапасын жоғарылату міндеті қойылатын болса,
Өндіріс сатысындағы ішкі резервтерді іздестіру бағыты ретроспективті талдау
Бұл талдаудың нәтижелері шаруашылық жүргізуші субъект дамуының
Осындай ақпараттың негізінде кәсіпорын қызметінің ең әлсіз жақтарының
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің және оның қызметінің жеке түрлерінің
Жетістікке қол жеткізу үшін резервтерді іздестіру бойынша жұмыс
3.2 Кәсіпорынның іскерлік белсенділігінің көрсеткіштерін болжамдау
Қаржылық болжамдау белгілі бір дәрежеде кәсіпорынды басқаруды жақсартуға
Қаржылық болжамдаудың басталу нүктесі болып өткізу (сату) көлемінің
Қаржыландырудың қажеттіліктерін болжамдаудың негізгі кезеңдері келесілерден тұрады:
маркетинг құралдарының көмегімен сатудың болжамын құрастыру;
ауыспалы шығындар болжамын құрастыру;
болжамданған сату көлеміне жету үшін қажет негізгі және
қосымша (сыртқы) қаржыландырудағы қажеттілікті есептеу және қаражат көздерінің
Бірінші қадамды маркетологтар, ал келесілерді қаржыгерлер жасайды.
Қаржылық болжамдаудың бюджеттік әдісі ақшалай ағымдардың тұжырымдамасына негізделген.
Ыңғайлырақ әдісті қарастырайық, оның негізінде қаржылық көрсеткіштерді өткізу
Барлық есептеулердің негізінде келесі топшыламалар жатыр.
1. Белгілі бір пайыздар мөлшеріне сату көлемін ұлғайту
2. Негізгі құралдар құнының артуының пайызы кәсіпорынның
3. Кәсіпорынның ұзақ мерзімді міндеттемелері және меншікті капиталы
KRn = Pт / Np..
Сәйкес есептеулерді жүргізудің барысында, қажет активтерді пассивтермен жабу
ҚҚ = Афакт ·ΔNp - Пфакт
Мұнда:
ҚҚ – қосымша сыртқы қаржыландырудағы қажеттілік;
Афакт - базистік кезеңнің өзгермелі активтері;
Пфакт –базистік кезеңнің өзгермелі пассивтері;
ΔNp – өткізуден түскен түсім өсімінің қарқыны;
Pт факт - базистік кезеңнің таза пайдасы;
Np.факт.- базистік кезеңнің түсімі;
Nр болж – болжамданған түсім;
К\тн – жинақтауға шаққандағы таза пайданың тарату нормасы.
Формула келесіні көрсетеді, сыртқы қаржыландырудағы қажеттілік соғұрлым жоғары,
«Казмельмаш» ЖШС үшін соңғы үш жылдың өсімінен шыға
2006ж 2007ж 2008ж
4015,4 5056,2 7581,4
Жылдар бойынша өсу коэффициенттері:
К1 = 5056,2 : 4015,4 = 1,259
К2 = 7581,4 : 5056,2 = 1,559
Орташа өсу коэффициенті:
К = √К1 ∙ К2 =
Болжамданған түсім:
7581,4 ∙ 1,4 = 10621,5 мың теңге
Болжамданған балансқа 3% шамасында өткізудің фактілік таза рентабельділігін
Жоғарыда берілген үш топшыламаның негізінде болжамдық баланстың көмегімен
Кесте 10
Болжамданған баланс, мың теңге
Базистік кезеңнің есептік балансы Болжамданған баланс
Актив
1. Ағымдағы активтер 1973,2
(түсімнің 26%) 1973,2∙0,2=2762,5
2. Негізгі активтер 238,8
(түсімнің 3,1%) 238,8∙1,4=334,3
Баланс 2212,0 3096,8
Пассив
1. Ағымдағы міндеттемелер 276,0
(түсімнің 3,6%) 276∙1,4=386,4
2. Болжамданған кезеңнің қайта инвестицияланған пайдасы -
3. Меншікті капитал 1936,0 2122,1
4. Инвестицияланған капитал 1936,0 2122,1
Баланс 2212,0 2508,5
Болжамданған баланстан (кесте 10) қосымша қаржыландырудағы қажеттіліктің қанша
2212,0 ∙ 0,4 – 276 ∙ 0,4 –
Осылайша, болжамданған сату көлемін қамтамасыз ету үшін, негізгі
334,3 – 238,8 = 95,5 мың теңге
Сол уақытта қажет айналым активтерінің өсімі құрауы тиіс:
2762,5 - 1973,2 = 789,3 мың теңге
Ал ағымдағы міндеттемелердің өсімі:
386,4 – 276,0 = 110,4 мың теңге
Және бөлінбеген пайда есебінен меншікті капитал шамасы:
2122,0 – 1936,0 = 186,1 мың теңге
қаржылық қажеттіліктердің артуын жабуға жағдайы келмейді.
95,5 + 789,3 – 110,4 – 186,1 =
соммасындағы дефицит пайда болады.
Қорытынды
Қаржылық – шаруашылық қызметті талдау міндеттерінің бірі болып
Шаруашылық жүргізуші субъект қызметінің тиімділігінің артуына ұйымдастырушылық шараларды
Осы Курстық жұмыста астықты кептіру, сақтау, тазарту
2007 жылмен салыстырғанда 2008 жылы барлық айналым қаражаттарының
Кәсіпорынның экономикалық даму қарқыны алдыңғы жылмен салыстырғанда 5,1
өндірісті дамытуға бағытталған пайданың үлесін арттырудың;
өткізілген өнімнің рентабельділік деңгейінің өсуінің;
айналым активтерінің меншікті айналым капиталымен қамтамасыз етілу деңгейінің
меншікті капиталды қолдану тиімділігінің және баланстың актив құрамындағы
Дегенмен дамуға тиімсіз қаржылық стратегия кедергі болды: қарыздық
Болжамданған сату көлемін қамтамасыз ету үшін кәсіпорынға негізгі
Осылайша, тиімді қаржылық стратегия кәсіпорынға өзінің іскерлік белсенділігін
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Абрютин М.С., Грачев А.В. Анализ финансово-экономической деятельности предприятия.
Мельников В.Д.,Ильясов К.К. Финансы: Учебник. Изд.2-е, перераб., доп.
Ковалев В.В. Введение в финансовый менеджмент. М.: Финансы
Дюсембаев К.Ш.,Егембердиева С. К. , Дюсембаева З. К.
Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения
Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия: 4-е
Родостовец В.К., Финансовый и управленческий учет на предприятии,
Управление предприятием и анализ его деятельности / Под
Управление предприятием и анализ его деятельности / Под
Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. М.:
Дж. К Ван Хорн., Основы управления финансами: Пер.
Управление предприятием и анализ его деятельности / Под
Финансовое управление компанией / Под ред. Е.В. Кузнецовой.
Четыркин Е.М. Методы финансовых и коммерческих расчетов. М.
Финансовое управление фирмой / Под ред. В.И. Терехина.
Никольская Э.В., Лозинская В.Б. Финансовый анализ. М.: МГАП
Финансовая стратегия в управлении предприятием / Под ред.
Астахов В.П. Анализ финансовой устойчивости и процедуры, связанные
Ковалев В.В. Финансовый анализ. Управление капиталом. Выбор инвестиций.
Мальцев В.А. Финансовый менеджмент: введение в управление капиталом.
Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа. М.:
Ковалев В.В., Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия.
Финансовый менеджмент: теория и практика: Учебник/Под ред.Е.С.Стояновой-Изд.3-е, перераб.
Тихомирова И.Л.Финансы предприятия / Экономика предприятия: Учебник /
Шеремет А.Д.,Сайфулин Р.С. Финансы предприятий. - М, ИНФРА-М.,1999.
Табурчак П. П.,Викуленко А.С., Овчинникова Л.А. и др.
Теория анализа хозяйственной деятельности: Учеб. /В. В. Осмоловский,
Жуйриков К.К., Раимов С. Р. , Танибергенова Г.
Кодраков Н.П. Основы финансового анализа. М.: Главбух, 1998.
Львов В.С., ФокеевА.С. Программная реализация методики анализа
Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления
Ришар Ж. Аудит анализ хозяйственной деятельности предприятия /Пер.с
фран. Под ред.Л.П. Белых .-М.;Аудит , ЮНИТИ, 2000.
33. Финансовая и бухгалтерская отчетность ТОО «Казмельмаш» за
29
1