Тақырыбы: Сезім мүшелері мен анализаторларға жалпы
Жоспары:
Кіріспе.
Сезім мүшелері.
Негізгі бөлім.
1.Көру мүшесі:А)Көз, көздің құрылысы.
Б)Көздің жарық сындырғыш аппараттары.
В)Көздің аккомодациялық аппараты
Г)Көздің рецепторлы аппараты.
Д) Көздің қосалқы мүшелері.
Е) Жасқа байланысты өзгерістері
2.А)Дәм сезу.
Б)Сенсорлы эпителиальді (сезімтал) жасушалар.
Қорытынды.
Пайдаланған әдебиеттер.
Сезім мүшелері мен анализаторларға жалпы сипаттама.Рецепция
Сезім мүшелері.(Organa sensuum)
Дененің барлық мүшелерінде рецепторлар (жүйке ұшта-ры)
Ағзадағы сезім мүшелері сыртқы ортаның әртүрлі
Аралық бөлігіне—көптеген қыстырма нейрондар тізбегі жатады.(өткізгіш
Орталыққа—сенсорлы жүйенің үлкен ми қыртысында
Сезу мүшелерінің жіктелуі.
Құрылысы мен қызметіне қарай сезу мүшелерінің
Екінші түріне- есту мүшесі, тепе-теңдік сақтау
Үшінші түріне—нақты мүше емес проприорецептивті
Көру мүшесі.(Organum visus)
Көз(Opthalmos oculos)- көру мүшесі, көру анализаторла-рының
Дамуы.Көз ұрықтың әртүрлі жапырақшаларынан бастау
Көздің құрылысы.
Көз алмасы(bulbus oculus) үш қабықпен қоршалған.Сыртқы
Көздің сезімтал ішкі қабығы- торлы қабық,
Көздің сыртқы фиброзды қабығы- склера(sclera) құрамында
Көздің жарық сындырғыш аппараттары
Диоптрикалық немесе жарықты сындырғыш, көздің бұл
Қасаң қабық (cornea)- көздің жарықты өткізіп,
Көз бұршағы (lens), екі бүйірі дөңес,
Шыны тәріздес дене (corpus vitreum)
Көздің жарық сындырғыш аппараттары
Диоптрикалық немесе жарықты сындырғыш, көздің бұл
Қасаң қабық (cornea)- көздің жарықты өткізіп,
Көз бұршағы (lens), екі бүйірі дөңес,
Шыны тәріздес дене (corpus vitreum)
Көздің аккомодациялық аппараты
Бұған көздің нұрлы қабығы, кірпікшелі дене
Нұрлы қабық (iris).Дискі тәріздес ортасында
Кірпікшелі дене (corpus ciliare).Бұл дене қан
Қан тамырлы қабық.(Choriodea).Көздің қан тамырлары қабығы
Көздің бұзылуы әртүрлі болуы мүмкін.Көздің аса
Жақынжітілік.Егер көздің бойлау білігі аса ұзын
Алыстағы нәрселерді дұрыс көру үшін, жақыннан
Алыстан көргіштікке (дальнозорукость) көз бұршағы
Алысжітілік—гиперметропия, қырағылық деп атала-ды.Алыстан көргіш көздің
Алыстан көргіш адамдардың айқын көрінетін жақын
Қырғалықты (гиперметропияны) қартттардан алыстан көргіштігімен шатастыруға
Астигматизм. Көздегі сәуленің сыну кемістіктеріне
Астигматизм көздің қасаң қабықшасының біркелкі
Көрудің бұзылуының ерекше түрі—дальтонизм . Дальтонизммен
Көздің рецепторлы аппараты.
Бұл көз алмасының өте сезімтал ішкі—торлы
Фоторецепторлы нейрондар: таяқша мен колба тәрізді
Ал колба тәрізді нейрондардың сыртқы сегментіндегі
Горизонтальды нейрондар- бір немесе екі қатар
Биполярлы нейрондар—фоторецепторлы және ганглионарлы нейрондармен
Амакринді жасушалары (нейрондар)—қыстырма, интернейрондар (аралық) болып
Ганглионарлы нейрондар—көздің торлы қабығындағы ең ірілері.Аксондары
Нейроглия.Адамның көзіндегі торлы қабықта үш
Торлы қабықтың регенерациясы.Таяқша мен колба тәрізді
Гематоофтальмикалық сүзгі (Барьер) Гос.
ГОС қанмен торлы қабығындағы қан капиллярлары,
-Қантамырлы қабықпен фоторецепторлы нейрондардың
Құрамындағы қан тамырларының эндотелиімен базальды мембранасы
-Торлы қабықтың ішіндегі сүзгі құрамына торлы
-Көру нервін қоршаған капиллярлардың эндотелиімен
Көздің қосалқы мүшелері.
Көздің қосалқы мүшелеріне көз алмасының
Көз алмасы сыртынан қабық жауып тұрады.Қабық
Қабақ (palpebrae) төменгі және жоғарғы болып
Қабақтардың еркін ұштарына кірпіктер бекіген.Жоғарғы
Көз жас безі (glandula lacrimialis) көз
Жасқа байланысты өзгерістері
Адамның жасы ұлғайған сайын көздің барлық
Дәм сезу.
Дәм сезу ағзасының—organum gustus («химиялық»
Дәм сезу мүшесінің құрмында рецепторлы эпителиальды
Дәм сезу мүшесі.
Дәм сезу мүшесінің дамуы.Дәм сезу бүртіктерінің
Құрылысы.Әрбір дәм сезу бүртіктерінің пішіні
Сенсорлы эпителиальді (сезімтал) жасушалар.
Сезімтал жасушалары ашық түсті, базальді бөлігіндегі
Әрбір дәм сезу түйініне 50-ге жуық
Тіректіу эпителиоциттер ядросының ірілігімен, көптеген митохондрияларымен
Базальді эпитолиоциттер—базальді мембранаға бекінген, жасушалардың апикальды
Шеткі- перигеммальді эпитолиоциттер- пішіні таға
Регенерациясы. Дәм сезу түйінінің құрамындағы
Қорытынды.
Адам көру мүшесі арқылы сыртқы ортаны
Дәм сезу жүйесі ауыз қуысына түскен
Жас ұлғайған сайын ажырату сезімталдығы кемиді.Дәрі
Пайдаланған әдебиеттер:
Ю.И. Афанасьев, Н.А. Юрин «Гистология»
М.Қ.Смағұлова Биология. «Арман-ПВ» баспасы, 2008ж
Ә .Күзенбаева Адам анатомиясы
Ж.О.Аяпова Гистология А.2005
М.Нұрышев «Гистология және эмбриология негіздері»
Ж.О. Аяпова «Цитология, эмбриология және
(оқу құралы) Алматы, 2007.
Ә.Кузенбаева, Адам анатомиясы А.2001 жыл
А.Рақышев Адам анатомиясы А, 2004
w.w.w.Gistologia.kz