Мазмұны
КІРІСПЕ.........................3
I-БӨЛІМ. Сыртқы саудада тауарларды сату-сатып алудың
мәні....................7
1.1. Сауда саласындағы ынтымақтастық..........7
1.2. Халықаралық сату-сатып алу келісім шарты...........................11
1.3. Халықаралық сыртқы саудадағы экономикалық қатынастардың құқықтық реттелуі.........................20
II-БӨЛІМ. Қазақстан Республикасының сауда-саттықты реттеудің тәжірибесі.................29
2.1. Әлемдік саудадағы Қазақстанның орны мен ролі....................31
2.2. Қазақстан Республикасындағы экономикалық қызметтің реттелуі мен сыртқы сауда
III- БӨЛІМ. Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып
ҚОРТЫНДЫ.................66
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............71
КІРІСПЕ
Қазіргі жағдайдағы елдердің әлемдік сауда да белсенді қатысуы бірнеше
Халықаралық сауда өзіне сауда балансы деп аталатын тауарлардың экспорттық,
Президент Н.Ә. Назарбаев айтқандай, «біздің Республикамыздың байсалды әрі сенімді
Жұмысымның мақсаты сыртқы сауда қатынастарын реттеудегі тәжірибені зерттеу болып
Барлық құқықтық жүйедегі маңызы жағынан сату-сатып алу келісіміндегі азаматтық-құқықтық
Қазіргі уақытта қарапайым сату-сатып алу негізінде қалыптасқан дәстүрлі тұжырым
Қазақстандағы реформалардың жүрісі мен стратегиясын «регламенттейтін» негізгі құжат Президент
Қазақстан Республикасының жүйелі және мақсатты, белсенді сыртқы экономикалық қызметін
Экономикалық әртүрлі салаларында және әрүрлі елдерде кластерлердің қалыптасуының жоғарыда
Осы ниеттер жекеменшіктегі бизнес тарапнан қолдау таба ма, Үкімет
Қазіргі кездегі Қазақстан өнеркәсібі шикізаттық сипатта болып отыр,
Қазақстанда өндірілетін мұнай мен газдың ,қара және түсті металдың
Өңдеуші өнеркәсіп салалары айтарлықтай дамығандықтан, сондай-ақ, олардың қолданбалы ғылыммен
Сонымен бірге, Қазақстан тура басты ерекшелігімен санасуға тура келеді,
Осындай жағдайда құрлатын кластерлердің құрамында әртүрлі
Қай елдің болмасын экономикасының дамуын айқындайтын негізгі көрсеткіштердің бірі-ол
Сыртқы сауда айналымының 2004 жылы осындай дәрежеде өсуінің нақты
Қазақстан экспортының көлемі негізгінен рынкта 2004 жылы мұнай мен
алудың мәні.
1.1.Сауда саласындағы ынтымақтастық.
Сауда қатынасы–бұл мемлекеттердің экономикалық ынтымақтасты- ғының маңызды саласы болып
Қазақстандық тәжірибе мен доктринада сыртқы экономикалық келісім түсінігі жоқ
Сыртқы экономикалық келісімдерге- подряд келісімі; айырбас келісімі; түрлі
Кез келген мемлекеттің сыртқы сауда саясаты ішкі саясатпен тығыз
Халықаралық сауда құқығының негізгі көзі- елдер арасындығы сауданың халықаралық-
Сауда келісімдері келісушілер жақтардың бір- біріне көрсететін құқықтық тәртіпті
Сонымен қатар келісімдерде түрлі ұйымдар мен өнеркәсіптер арасындағы сауданы
Сауда келісімдерін рамкалық келісімдер категориясына жатқызылды.
Осыған байланысты сауда айналым келісімі жасалады. Мұнда келісуші жақтар
Сұраныс пен ұсыныс арағы тиімді арақатынасқа жетуге бағытталған тауар
Сыртқы экономикалық келісімдерді құқықтық реттеуде аймақтық және әмбебап сипаттағы
Сыртқы экономикалық келісімдерді аймақтық реттеуге 1991 жылғы редакциядағы 1968-1988
Сонымен қатар әмбебап деңгейдегі сыртқы экономикалық келісімдерді реттейтін бірқатар
Көпжақты келісімдерде, мемлекеттерге түрлі сыртқы экономикалық проблемаларды шешудегі ереже
Бұл келісім негізінде халықаралық ұйым қасиеттеріне ие механизм қалыптасты.
Сауда және оны дамыту жөніндегі БҰҰ (ЮНКТАД) БҰҰ Бас
Сонымен қатар БҰҰ аясында халықаралық сауда құқығы жөнінідегі Комиссия
Халықаралық келісімдерді реттеуде 1980 жылы қабылданған тауарларды халықаралық сауда-саттық
Бұл конвенция әмбебаптық және келісушілік сипатта, өйткені мұнда түрлі
1964 жылғы Гаагалық конвенциялар 1980 жылғы Веналық конвенцияға енгізілген.
Сыртқы экономикалық келісімдерді жасап, оны атқаруда халықаралық дәстүрлер үлкен
Негізгі жағдайларын пайдалану келісім-шарттарды жасау мен келісуді жеңілдетіп, контрагенттерге
Қазақстан мен Қытай арасындағы жоғары деңгейдегі алғашқы жақындасу барысында
Ол бір қызық еді: металл мен ағаш бартермен Қытай
Қазақстанда Қытай тауарлары төңірегінде дүрлігіс басталды. Жұрт бәрінде талапайлап
Қазақстан рыногына Қытай өнімдерімен толтыру екі бойы жүрді. Тұтынушылар
Қытаймен саяси және сауда экономика саласындағы ынтымақтастық әр қадамы
Қазақстан-Ресей қарым-қатынастарындағы қол жеткен жетістіктерді қуантпай қоймайды. Ресеймен достықсыз
Сонымен қатар Қазақстан мен Ресейдің сауда-экономикалық қарым-қатынастары мүдделелер тепе-
Бұл ретте, бәрінен де бұрын отандық тауар өндірушілердің мүддесін
Шынында да, бір тарап біртұтас экономикалық кеңістік принциптерін қатаң
Достық, ынтымақтастық қай салада болмасын қарым-қатынас, теңдік пен мүдделердің
1.2. Халықаралық тауарлардың сату-сатып алу келісім шарты.
Барлық сыртқы сауда шарттарының айрықша маңыздысы сауда-саттық шарты болып
Халықаралық сату-сатып алу келісім шартының ішіндегі маңызды рөльді алады.[10]
Сатып алу-сату шарты бойынша бір тарап (сатушы) тауарды екінші
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодекснің (406-бабының 3-тармағы бойынша) немесе өзге
Халықаралық тауарлардың сатып алу сату түсінігі Вена Конвенциясының көптеген
Веналық Конвенция бойынша халықаралық келісім құқығы бұл мемлекеттер арасында
Халықаралық сауда-саттық келісім туралы Веналық Конвенция бұл келісімдерге коммерциялық
Сауда-саттық келісімдердің әр түрлі түрлері бар.[11]
Бірреттік жеткізу келісімі – келісілген санды тауарды белгілеген күнге,
Бірреттік келісімдер қысқа және ұзақ мерзімді жеткізу уақыттарымен болуы
Мерзімді жеткізу келісімі-белгілі бір тауарлар салым, партиясын келісімде анықталған
Комплекстік құрал- жабдықтарды жеткізу келісімі құрал-жабдықтар бойынша экспортаушы мен
Тауар үшін төлем формасына байланысты ақшалай формадағы төлем және
Қазіргі кезде аралас формадағы төлем келісімдері кеңінен таралған. Мысалы,
Біздің елімізде тауарайырбастық және компенсациялық келісімдер- бартерлік келісімдер кеңінен
Қарапайым компенсациялық келісім. Бұл да тауар айырбас сияқты тең
Барлық халықаралық коммерциялық келісім қатынастарындағы жақтар контрагенттер деп аталады.
Фирма деп, алдына пайда табуды мақсат ететін сауда, құрылыс,
Шаруашылық қызмет түріне және жасайтын операциялар сипатына қарай.
Құқықтық жағдайына.
Меншік сипатына қарай.
Ұлттық капитал тиістілігіне қарай.
Қызмет саласына қарай.
Бірінші топқа өнеркәсіптік, саудалық, транспорттық-экспедиторлық, сақтандырушылық, арендалық, туристік, жарнамалық
Екінші топқа жеке кәсіпкерлер мен кәсіпкерлер одақтары жатады.
Үшінші топқа жеке мемлекеттікт және кооперативтік фирмалар жатады.
Төртінші топқа ұлттық, шетелдік және аралас фирмалар жатады.
Бесінші топқа халықаралық деңгеидегі фирмалар,яғни трансұлттық корпорациялар жатады.
Келісімдерді жасау екі негізгі кезеңнен тұрады.Бұл келісімді жасау ұсынысы
Оферта 2 талапты қанағаттандыруы керек: өзіне шамаланған келісімді барлық
Оферта өз күшіне оферта адресаты алған кезде енеді.
Акцепт бұл оферент ұсынған шарттар бойынша келісімді жасаудағы адресат
Егерде екі-жақ- экспортер мен импортер сауда келісімде көрсетілген барлық
Сыртқы сауда келісімдері әдетте төмендегідей негізгі бөлімдерден тұрады:
Келісуші жақтарды анықтау;
Келісім заты;
Келісімнің жалпы сомасы мен бағасы;
Тауарларды жеткізу формасы;
Төлем шарты;
Тауарлардың орауышы мен таңбасы;
Меншік құқығының өтуі;
Сатушылардың кепілі;
Айыптық санкциялар мен шығындардың өтелуі;
Өте алмайтын күштердің жағдайы;
Сақтандыруы;
Арбитраж.
Егерде келісім заты ретінде машиналар, құрал-жабдықтар болса, онда техникалық
Келісімдегі негізгі шарттардан басқа келісуші жақтар өзара құқықтары мен
Келісімдерді орындау-кредитор тарапынан міндеттерді орындау болып табылады. Келісімдерді орындау
Сыртқы сауда-саттық келісімнің жүзеге асыру заты болып, келісімде көрсетілген
Сатып алушы, өз кезегінде, келісім бойынша тауарды алып, оған
Тауарды жеткізу мерзімі сатушы сатып алушы тауарды меншігіне беру
Заңда мәмленің растық жағдайын баяндайтын бірыңғай құқықтық нормасы жоқ.
1.Келісуші жақтар арасындағы нақты мәмле;
2.Келісімнің формаларының орындалуы;
3.Келісімнің қабілеттігінің сақталуы;
4.Келісім жақтарының қабілеттік жағдайы .
1) Келісімнің нақтылық жағдайы мәмленің мәнінен туындайды. Заңды факт
Қ.Р. Азаматтық кодекснің 160б. 2 тармағы бойынша- тараптар шын
Келісімді жасасқан кезде ұйым (азамат) басқа бір адамдар тарапынан
2) Қазақстандық ұйымдардың қатысуымен болатын келісімдерді қарапайым және жазбаша
1980жылы Вена конвенциясы мәміле формасының проблемасына қатысты әр түрлі
Сауда- саттық келісімнің орындалуын қамтамасыз етуде міндеттерді орындау үлкен
Мұндай жағдайларды болдырмау үшін азаматтық құқықта арнайы шаралар жасалынған.
Заң немесе мәміле бойынша қосымша шаралар атқаруды қамтамасыз ететін
Айыппұл- борышқор міндеттемесін орындамаған немесе тиісінше орындамаған ретте несие
Кепіл болушылық + болушы басқа жақтың (борышқордың) несие берушісі
Кепіл – міндеттемеге сәйкес несие берушінің борышқор кепілме қамтамасыз
Кепілпұл- уағдаласушы тараптардың біреуінің шарт бойынша өзінен алынатын төлемнің
Кепілдік- несие берушінің (банк, ұйым)борышқордың қарызын өтеу үшін беріледі.(Қ.Р.
Және тағы басқа мәміледе көрсетілгенқамтамасыз етулік сипаттағы шаралар.
Айыппұл борышқорды өзінің міндеттерін тиісті орындауына ынталандырады. Кепіл, кепіл
Сыртқы сауда тәжірибесінде басқа да қамтамасыз етушілік шаралары да
1) Келісім жасалғаннан кейінгі сатып алушылық бағаның жартысын төлеу
2) Меншік құқығының сақталуы туралыкелісушілік шарт, бұл бойынша сатушыда
1.3. Халықаралық сыртқы саудадағы экономикалық қатынастардың құқықтық реттелуі.
Халықаралық экономикалық қатынастардың дәстүрлі және ең көп, кең дамыған
Американ ғалымы Дж. Сакстың пікірінше "қандай бір ел болмасын
Халықаралық сауда-еңбек бөлінісі негізінде әр түрлі елдердің тауар өндірушілер
Халықаралық экономикалық қатынастар мәселелерін кең көлемде реттеу алдымен БҰҰ
Экономикалық даму, әлемдік сауда, индустрияландыру, табиғи ресурстарды игеру және
Сауда шегіндегі халықаралық қауымдастық (халықаралық сауда құқығы). 1947 жылы
Соңғы Уругвай раунд-конверенциясында (1986-1993жж) қауымдастықты реттеуде түбегейлі өзгерістер болды.
ГАТТ-тың мүше елдері Уругвай раундының шегіндегі көпжақты сауда келіссөздерінен
Қазір Қазақстан Республикасы БСҰ-ға мүше долуға ұмтылуда. Оның себептерінің
БҰҰ-ның дербес органы ретінде, 1964 жылы БҰҰ-ның сауда және
Халықаралық сауда құқығы бойынша БҰҰ Коммисиясы (ЮНСИТРАЛ)- БҰҰ БА-ның
ЮНСИТРАЛ негізгі актілердің ішіндегі 1947 жылы халықаралық тауарлардың сауда
Жекелеген шикізат тауарларының халықаралық саудасын реттеу үшін, импорттаушы және
Экспорттаушы елдердің ұйымдарына айқын мысал ретінде мұнай экспорттаушы елдердің
Экспорттаушы және импорттаушы елдердің қатысуымен құрылған ұйымларлың мақсаты- әлемдік
Халықаралық экономикалық құқықтың дамуы үшін маңызы бар және халықаралық
Қаржылық қатынастарда қосымша әрекет етуші халықаралық құқықтық актілер шығару
"Инкотермс" 2000 жылғы ережесі бойынша бірнеше топқа болады. Онда
1.EXW. Франко завод (орын атауы) "Франко завод" термині, сатушы
2.FCA. Франко тасымалдаушы (орын-атауы). "Франко тасымалдаушы" термині мынанаы білдіреді,
3.FAS. Франко кеме бортының жағалауында (тиеу портының атауы).
Бұл термин мынаны білдіреді, сатушы жеткізу міндетін орындады деп
FAS термині бойынша тауарды экспорт үшін кедендік қарау сатушыға
4.FOB. Франко борт (тиеу портының атауы). Термин "Франко порт"
Егер тараптар тауарды кемемен жеткізуді қарастырмаса онда ҒСА терминін
5.CFR. Баға мен фрахт (... белгіленген порттың атауы.)
"Баға мен фрахт" термині сатушыны жеткізуду орындайды, егер тауар
Сатушы шығындар мен фрахтты төлеуге міндетті белгіленген портқа тауарды
CFR. термині бойынша сатушыға экспорт үшін тауарды кедендік қарау
6.CIF. Баға қауіпсіздендіру және фрахт.(... белгіленген порттың атауы).
Бұл термин бойынша, сатушы жеткізуді орындайды, егер тауар тиеу
Бірақ, CIF термині бойынша сатушы сатып алушының пайдалануына су
Бұл термин тек қана тауарды су немесе ішкі су
7.СРТ. Фрахт тасымалдау төленді.
Фрахт тасымалдау төленді дегеніміз- сатушы тауарды белгіленген тасымалдаушыға жеткізу.Сатушы
СРТ. термині бойынша, сатушыға экспорт үшін тауарды кедендік қарау
8.CIP.\тасымалдау және қауіпсіздендіру төленді\ осы уақытқа дейінгі\
\...белгіленген орын атауы\.
Сатушы тауарды белгіленген тасымалдаушыға жеткізеді.Сонымен қатар, сатушы белгіленген орынға
Егер сатып алушы қауіпсіздендіруді үлкен деңгейде қамтамасыз еткісі, онда
9.DAF. Шекараға дейін жеткізу.
\...жеткізу орнының атауы\
Шекараға дейін жеткізу дегеніміз-сатушы өз міндетін орындауды егер тауар
Егер тауарды белгіленген портта кеменің бортында болса онда DES
10.DES. Кемкден жеткізу.\...белгіленген порттың атауы\
"Кемеден жеткізу" термині сатушы жеткізуді орындайды, егер ол импорт
11. DEQ Кемежайдан (присталь) жеткізу (белгіленген порттың атауы).
"Кемежайдан жеткізу" термині, сатушы өз міндеттерін орындайтын, егер тауар
Осы термин тек қана су немесе ішкі су көлігімен
Егер, тараптар сатушының міндетіне тауарды кемежайдан басқа орынға, портқа
12. ДДИ. Баж салығын төлеусіз жеткізу (белгіленген орын атауы).
"Баж салығын төлеусіз жеткізу" термині сатушы белгіленген орынға тауарды
Сатушы тауарды белгіленген орынға тасымалдау жөніндегі барлық шығындар мен
Осы термин барлық көлік түрінде қолданылуы тиіс, жеткізу кеме
ДДР "Баж салығын төлеумен жеткізу" (белгіленген орын атауы).
"Баж салығын төлеумен жеткізу" термині, сатушы тауардың кедекдік қарауды
Егер кеме бортында немесе порт кеме жайында қолданылса, онда
1949 жылы НАТО шегінде АҚШ-тың бастамасымен экспорттық бақылау бойынша
КСРО құлағаннан кейін де КОКОМ НАТО үшін "қауіпті" деп
Соңғы 10 жылдың ішінде саудаға сіңіріліп кететін халықаралық өнеркәсіптік
1993 жылы 24 қазанда ТМД көптеген мемлекеттері шекті сипаттағы
Сауда өнеркәсіп палатасы (СӨП)-бұл қоғамдық ұйым болып табылады. Ол
Республиканың тәуелсіз жылдары ішінде сыртқы саудалық қызмет өзінің дамуында
Бастапқы кезеңді сыртқы экономикалық салада жалпы мақсат-міндеттері мен басымдық
1992-1993 жылдары импорт пен экспортты квоталауы лицензиялауын қамтитын сыртқы
1994-1995 жылдар аралығында сыртқы саудада елеулі ырықтандарылуы жүргізілді. Мысалы:
Сонымен қатар 1995 жылы Қазақстан Республикасы сыртқы саудасын дамытуда
Сыртқы саудадаға ырықтандырылуы ішкі рынокқа ғана әсер етіп қойған
Қазақстан Республикасының импорты Ресей рублінің құнсыздануына байланысты Ресей тауарларының
Жоғарыда көрсетілген жағдайларға байланысты Қазақстан 1999 жылдың қаңтар айында
Кейінірек Қырғызстан мен Өзбекстан әкелетін тауарларға 200% кедендік тариф
Бұл шаралар Қазақстанның сыртқы саудадағы протекционизм бағытындағы қадамдары болды.
1999 жылдың екінші жартысынан бастап Қазақстандағы экономикалық жағдайдың жақсаруы
1999 жылы Қазақстанның сауда режимін реттейтін бірқатар заңдар қабылданды:
Осы заңдардың бәрі де республиканың құқықтық нормативті базасын әлемдік
Қазіргі уақытта сыртқы экономикалық қызмет нарықтық экономикалық жағдаймен әлемдік
2.1. Халықаралық саудадағы Қазақстанның
орны мен рөлі.
Қазақстандық сыртқы сауда тауарларының құрылып, ұзақ жылдар бойы өзгеріссіз
Жалпы, экспорт құрылымы, мазмұны жағынан біртекті және 12 негізгі
Қазақстан экспортқа шығаратын негізгі тауар ішкі мұнай болып табылады,
Қазақстандық экспорттың тауарлық құрылымы бағалық көлемінің 70% құрайтын 8-10
Қазіргі кезде республиканың импорттайтын тауарлық құрылымы сан алуан: көп
2004жылмен салыстырғанда 2005жылы импорттық жалпы көлемінде химиялық өнімнің, онымен
Сөйтіп, 2001-2005 жылдары аралығындағы Қазақстан Республикасына импорттаған тауарлардың әкелуін
-халық шаруашылығының барлық саласы үшін қайта өндейтін жаңа құрал-
-экспорттық негізін құрайтын импорт өнімдерін қысқарту;
-кіргізілетін сапалы және сапасыз тауарларға пропорционалды түрде бажды сәйкесінше
2000-2005 жылдары аралығындағы импорт пен экспорттың тауарлық құрылымында жүргізілген
-біріншіден, республика экспортының көп бөлігін минералды өнімдер мен мұнай
-екіншіден, импортта дайын өнім, машина мен құрал-жабдықтар басым, бірақ
-үшіншіден, әлемдік рыноктағы жағдай мен сыртқы сауда кірістерінің арасында
Айта кету керек, дамыған елдердің сыртқы саудалық тауарының құрылында
-дайындағы жоғары деңгейдегі тауарлардың басымдығы;
-отыннан басқа шикізат үлесінің төмендеуі;
-ауылшаруашылық өнімдер үлесінің азаюы;
-интеллектуалды меншік жемістері мен қызметтерінің сауда үлесінің көбеюі.
Қазақстанның экспортпен импорттығ құрылымына салыстырмалы талдау көрсеткндей, республикалық сыртқы
Сыртқы сауданың тауарлық құрылымы, сандық пен сапалық қатынастарынан көрініс
Қазақстан өзінің өнімдерін өткізуде аймақтық аспектіде бірінші кезекте белгілі
Сөйтіп, Қазақстандық транспорт индустриясының, агро өнеркәсіп және отын-энергетикалық кешенінің
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында (Астана,2005
Экономиканы түпкілікті реформалауға бағыт ұстап, біз қысқа мерзімнің ішінде
Егер осыдан он жыл бұрын жан басына шаққандағы жалпы
2010 жылы жан басына шаққанда жалпы ішкі өнімді 5800
Жалпы сатып алу қабілетінің шамасы жағынан бұл цифрларға біз
Біз жалпы ішкі өнімін еліміздің 2000 жылмен салыстырғанда 2010
Бүгін экономикалық өсудің негізгі көзі шикізат әлеуетін пайдалану болып
Қазақстан ТМД елдерінің ішінде бірінші болып, тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуды
Біз ашық сыртқы сауда саясатын дәйекті жүргізіп келеміз. Айталық,
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында Тәуелсіз Мемлекеттер Достығының ауқымымен шектелген біздің
Қазақстан тауар айналымының құрылымында 2004 жылы Еуропалық одаққа мүше
Осылайша біз өзіміздің әлемдік экономиканың бөлінбес бөлігіне айналып, жаһандық
Алдағы уақытта Қазақстан тауарларын бүкіләлемдік базарға шығаруға күш салынатын
Тараптардың сыртқы сауда көлемінің көбеюіне негіз- Қазақстанның Дүниежүзілік сауда
ДСҰ-ға мүше болып кіру экспоттан түсетін кіріс көлемін арттырып,
Еуропа Одағы Қазақстанның Ресейден кейінгі сауда әріптесі. 2000 жылы
Еліміздің ыртқы саясатында Қытай Халық Республикасына ерекше көңіл бөлінген.
1991 жылғы шілде айында Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың осы елге
Екі ел арасындағы сауда экономикалық қатынас жылдан жылға дамуда.
Қазақстан республикасының 2001-2005жж аралығындағы экспорт және импорттың көлемі (млн.долл.)
2001 2002 2003 2004 2005
Экспорт 8639,1 9610,3 12900,4 20096,2 45201,5
Импорт 6446,0 6584,0 8326,9 12781,3 17352,2
2.2.Қазақстан Республикасындағы сыртқы экономикалық қызметтің реттелуі және сыртқы
сауда айналымы.
Қазақстандағы реформалардың жүрісі мен стратегиясын "регламнттейтін" негізгі құжат Президент
Қ.Р-ның жүйелі және мақсатты, белсенді сыртқы экономикалық қызметін жүзеге
Қазақстанда оның сыртқы экономикалық байланыстарының тиімді дамуына қолайлы жағдайлар
Республикада сыртқы экономикалық қызметті реттеу жүйесінің заңдық негізі құрылып,
Қазақстан сыртқы саудалық қызметті реттеу саласында мемлекеттік қатал бақылаудан
Республикада сыртқы саудада елеулі ұрықтандыру жүрді.[39]
-экспорт тауарларының квоталауы жойылды;
-лицензияланған өнімдер тізімі қысқарды;
-бидай, мұнай, газ және түсті металдардан басқа барлық тауарларға
-кедендік және салықтық жеңілдіктерді көрсету тәжірибесі жойылды;
-арнайы экспорттаушы институты қысқарды;
-бірнеше еркін экономикалық аймақтар құрылды;
-республикаға сапасыз тауарлардың енуіне тосқауылқою үшін техникалық, санитарлық, ритосалитарлық
Сыртқы сауданы жүргізуде қолайлы жағдайлар мақсатында экспорт пен импорт
Тауар айналымының өсіміне халықаралық тәжірибеге сәйкес жүргізілген сыртқы саудадағы
Сыртқы сауда саясатын бұдан былайда Қазақстан рыногына шетел тауарлары
Қазақстандық өнімдерді жеткізудің георафиясын кеңейту мақсатымен жаңа транспорттық жолдар
Қазақстан Республикасының үкіметі жоғары құны қосылған экспорт өнімдерін сақтандыру
Сыртқы рыноктағы тауарлардың демпингтік жағдайын алдын алу және келісімдердің
Сыртқы саудалық саясаттың шаралары арқылы отандық кәсіпорындар қолдау былай
Қазақстанның халықаралық сауда нормалары мен тәртіптерін сақтауы республиканың Бүкіләлемдік
Сыртқы сауда ұлттық заңдары БСҰ-ның принциптерімен нормаларына сәйкес жасалынуда,
Бұл сыртқы саудада Қазақстанның мүдделерін дискриминациялаудың алдын алуға, басқа
Бұған жету үшін бірнеше принципиалды маңызды қадамдар жасау керек:
Үкімет Кедендік одақ, Ортаазиялық одақ және ТМД шеңберінде интеграцияны
Кедендік одақ мемлекеттерімен сыртқы саудалық саясаттың стратегиялық курсы реформалары
Ортаазиялық аймақ мемлекеттерімен сыртқы экономикалық қатынастың белсенді деңгейі заңдардың
ТМД елдеріне экономикалық саясат еркін сауда режимінің негізінде құрылады.
Бұл шараларды жүзеге асыру нәтижесінде Үкімет сауда балансын да
Төлем балансындағы тұрақты оң самдоға жету үшін ішкі және
Құрылымдық реформаларды қаржыландыру мақсатында халықаралық ұйымдар мен шетел мемлекеттерімен
Бірінші жарты жылдықтағы ел экономикасының дамуы қорытындылай келе Үкіметтің
Сала тиімділігін арттыру мәселесі-шикізатты қосылған құны жоғары өнім алу
М.Портер ұлттық деңгейдегі бәсекелестік түрлерін қоғамның экономикалық дамып жетілуіне
Тағы да біз басшылыққа алуға тиіс М.Портердің әдістемелік ұстамы-
Нақтырақ айтқанда: қай елдің болмасын формалары өз саласында бәсекелестік
Бәсекеге қабілетті ұлттық салалар бүкіл экономика бойынша біркелкі таралмаған,
Мысалы, Италияда экспорттың 40 пайызға жуығы азық-түлікпен, сәнді киім
Данияда үй үшін тауарлар өндіретін және денсаулық сақтаумен (фомацептика,
Швеция целлюлоза мен қағаз өндіруде ғана бәсекеге қабілетті болып
Кластерлердің пайда болу себептері ұлттық артықшылықтардың себепшілерімен тікелей байланысты
Мұндай сала көбінесе өзі тауарлар мен қызметтің аса талапшыл
Кластерлер даму процесінің негізінде сатып алушылар яғни салалар, жабдықтаушылар
Осындай өзара алмасу жүзеге асырылған кезде және сонымен қатар,
Экономиканың әртүрлі салаларында және әртүрлі елдерде кластерлердің қалыптасуының жоғарыда
Осы ниеттер жекеменшіктегі бизнес тарапынан қолдау таба ма, Үкімет
Қазіргі екздегі Қазақстан өнеркәсібі шикізаттық сипатта болып отыр, экспорттық
Қазақстанда өндірілетін мұнай мен газдың, қара және түсті металдың
өңдеуші өнеркәсіп салалары айтарлықтай дамығандықтан, сондай-ақ, олардың қолданбалы ғылыммен
Сонымен бірге, Қазақстан экономикасының басты ерекшелігімен санасуға тура келеді,
Осындай жағдайда құрылатын кластерлердің құрамында әртүрлі ұйымдар және мекемелермен
Сыртқы сауда айналымының 2004 жылы осындай дәрежеде өсуінің нақты
Қазақстан экспортының көлемі негізінен рынокта 2004 жылы мұнай мен
Тауарлардың негізгі түрлерінің экспорты.
2003 жылы
Құны, Құны,
1 Бидай, мың т 5195 522,6 100,5 2587,5 389,6
2 Темір кені, млн.т. 10,3 179,1 17,4 11,5 435,3
3 Көмір млн.т. 26,9 249,8 9,3 24,3 266,8 11
4 Мұнай мен газ 44,3 7012,5 158,4 52,4 11417,1
Конденсаты млн.т.
5 Мұнай өнімдері млн.т. 1,9 252,5 133,6
6 Табиғи газ, млрд.текше 11 228,9 20,8 17,3
7 Ферроқорытпа млн.т. 1 452,4 439,6 1,1 827,7 752,4
8 Қара металл жайма илегі, млн.т. 3,3 931,3 281,4
9 Тазартылған мыс, мың т. 231,1 144,9 627,9
10 Тазартылмаған мыс, мың т. 384,9 616,5 160,7 398,9
11 Аллюминидің тотығы және гидрототығы, млн.т. 1,4 187,1 133,6
Жоғарыда көрсетілген 11 өнімнің жалпы соммасы бүкіл экспорттың 2003
Сөйтіп, қысқаша қорыта айтсақ, Қазақстанның экспортының негізін құрайтын санаулы
Екінші айтар қорытынды, экспорттың шикізаттық сипаты 2004 жылы одан
2004 жылы Қазақстан шикізатын сатыпалушылары Швейцария (18,7%), Ресей Федерациясы
Экспорттың жалпы көлеміндегі ТМД елдерінің үлесі 20,4%-ды құрады (2003
Ел экспортына талдау жасаған кезде басты экспорттық тауарлардың кімге,
Қазақстан шикі мұнайының (газ конденсатының) 2003 және 2004 жылдардағы
Экспорт мың т. Елдің үлес салмағы % 1 т
2003 ж 2004 ж 2003 ж 2004 ж 2003
Барлық экспорт 38638 47743 100 100 168,7 226,4
Швейцария 7774,1 15172 20,1 31,8 160,2 212,8
Италия 4673,5 9575,4 12,1 20 163,4 244,6
Франция 1299,3 5520,1 3,4 11,6 193,6 264,2
Вирган аралдары 3925,7 3979,5 10,2 8,3 146 191,8
Қытай 1780,8 2382,5 4,6 5 171,4 206,2
Иран 863,5 1787,8 2,2 3,7 151 206,1
Израиль 317,3 1245,6 0,8 2,6 174,9 257,1
Португалия 270 1219 0,7 2,5 398,1 261,3
Кестеде көрсетілген 8 елдің үлесіне 2004 жылы экспорт жасалған
Оффшорлық аймақ болып саналатын Виргин аралдарының үлесіне 8,3 пайыз
Статистикалық деректе бұл арасы ашып көрсетілмеген. Тазартылған мырыштың 1
Мақта талшығының 1 тоннасы Қытайға 1447 доллардан сатылса, Ресейге
2004 жылы импорттың көлемін бұрын болмаған көлемде өсті. Импорттың
Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі Кедендік бақылау комитетінің 2Қазақстан Республикасының
Жекелеме тауарлардың 2003 және 2004 жылдардағы импорты.[54]
2003 жылы
Саны Құны,млн долл 1т құны, долл Саны Құны,млн долл
Қант, мың т. 513,4 132,2 257,6 538,5 130 284,2
Кокс ж/е жар-й кокс 958,9 58,7 61,2 1008,8 173,3
Мұнай мен конден-ы, млн 2,3 259,4 112,8 3,3 510,9
Мұнай өнімдері млн т. 1,2 270,5 233,8 1,9 511
Табиғи газ, млрд текше метр 8,7 254 29,2 11,6
Қағаз, мың т. 121,4 104,4 806 155,3 149,3 961,4
Шишалар, мың. Д 2829,6 94,7 33,5 3050,7 126,5 41,5
Темір
құбыр-р, мың т. 362,9 305,5 841,8 435,4 487,7 1020,1
69,6 53 312,5 257,7 96,9 376 151 182,8
Темір бұрыш мың т.
Аллюминни бұйым. мың т. 19,9 57,8 2904,5 29 92,8
Жеңіл авто. мың дана 128,8 347,7 2699,5 181,9 549,7
Жүк авто мың дана 9,9 104,2 1052,5 12,7 164,2
Кестеде келтірілген деректерден ашық көрініп тұрғандай, импорттың көлемі негізінен
Импорт өнімдерінің негізгі жеткізушілері: Ресей Федерациясы (импорттың жалпы көлемінен-37,7%),
2004 жылы барлық импорттық жеткізілімдердің 47,9% ТМД елдерінің еншісінде
Сауда жөніндегі негізгі әріптес елдер жайлы сөз еткенде екі
Екіншісі- әрі экономикалық әлеуеті үлкен, әрі көрші ірі мемлекет,
Біздің елдің барлық сыртқы сауда айналымының құрамында 2004 жылы
Алайда, Ресейге қандай тауарларды, қандай бағамен сатып жатырмыз, өзіміз
Бірінші мысал- 2004 жылы өзіміз Ресейге 22,3 млн. тонна
Ресей мен Казакстан табиғи газды өзара экспорт-импорт жасауы қажет
Тек осы газдың экспорт-импортынан Қазақстан 90 млн. доллардан астам
Екінші мысал- Ресейге кейбір өнімдерді басқа елдерге қарағанда арзанырақ
Үшінші мысал- өзімізде Қазақстанда шығаруға болатын, әсіресе, металдан жасалатын
Мәселен, қара металдан және шойыннан жасалған құбырлардың 2004 жылы
"Испат-Карметтің" қожасы Лакшми Митталды шойын мен болатты илек күйінде
Дайын өнім шығарудан бұл алпауыттар болмаса, зиян шекпейтіні белгілі.
Темір шыбықшалар, темір бұрыштықтар, тағы басқа металл бұйымдарын, тым
Бұл саяси талап емес, ел экономикасының мүддесі, халық мүддесі.
Қорыта айтқанда, сыртқы сауда айналымы 2004 жылы Қазақстан экспортқа
Бірақ еліміздің әлі де болса шикізат өндіруден дайын өнімдер
Қазба байлықтың, ірі кәсіпорындардың тұтастай шетелдік компаниялар және жекелеген
Осы жағдайдан қалай шығудын жолын үкімет табуға тиіс. Мұны
III-БӨЛІМ. Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру мен өткізу
Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік сатып алу туралы» 2002 жылғы
Заңның 9-бабаы 1-тармағының 1), 2) және 4) тармақшаларында көрсетілген
Конкурстық комиссияны кокурсты ұйымдастырушы әрбір конкурсқа арнап құрады.
Конкурстық комиссияның құрамына төраға, төрағаның орынбасары және конкурстық комиссияның
Конкурстық комиссия конкурсты ұйымдастырушы конкурсты ұйымдастыру және өткізу туралы
Егер конкурс өтпеді деп танылған немесе оның қорытындылары жойылған
Конкурстық кмиссиялардың құрамына конкурсты ұйымдастырушының бірінші басшылары немесе олардың
Мемлекеттік органдар мен мемлекеттік мекемелер жүзеге асыратын мемлекеттік сатып
Конкурстық комиссияның төрағасы конкурсты ұйымдастырушының бірінші басшысының орынбасарынан төмен
Төраға болмаған кезде оның функциясын орынбасары атқарады.
Конкурстық комиссияның хатшысы мемлекеттік, сатып алуды ұйымдатыру мен өткізуге
Санкция берілмеген қол жеткізілімнен қоғаудың жеткілікті элементтері болған кезде
Қажет болған кезде конкурсты ұйымдастырушы хатшының жұмысын орындау үшін
Кокурсты ұйымдастырушыда тиісті бейімдегі мамандар болмаған жағдайда ол мемлекеттік
Қажет болған кезде конкурсты ұйымдастырушы техникалық сарапшылардан комиссиясын құра
Ақылы негіздегі техникалық сарапшылар ретінде тартылатын тұлғаларды таңдау Қазақстан
Техникалық сарапшылар (сарапшылар комиссиясы) ықтимал өнім берушілер ұсынған тауарлардың,
Осы Ережеге 2- қосымша сәйкес ашық конкурс өткізу туралы
Осы тармақ бойынша барлық шешімдер конкурсты ұйымдастырушының бірінші басшысының
Конкурс өткізу басталғанға дейін конкурстық комиссия конкурсты ұйымдастырушы дайындаған
Конкурстық комиссияның отырысы конкурстық комиссия мүшелері жалпы санының кемінде
Конкурстық комиссияның шешімімен келіспеген жағдайда, осы конкурстық комиссияның кез
Егер конкурстық комиссия мүшелерінің қажетті саны болмауы себебінен конкурстық
Егер хатшы жариялаған уақытта конкурстық комиссия мүшелерінің қажетті саны
Конкурстық комиссия отырысының хаттамасына конкурстық комиссияның барлық қатысушы мүшелері,
Конкурсты ұйымдастырушы тауарлардың, жұмыстардың және көрсетілетін қызметтердің біртектес түрлерінің
Тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің біртектес түрлерін мемлекеттік сатып
Техникалық сипаттамалары күрделі және ерекше сипаты бар тауарларды, жұмыстар
Ашық конкурс өткізген жағдайда конкурсты ұйымдастырушы, мерзімді баспасөз басылымында
Конкурс өтпеген жағдайда конкурсты ұйымдастырушы кокурсқа қатысқан барлық ықтимал
Кокурстың қорытындылары туралы хабарландыру конкурсты ұйымдастырушы конкурс өткізілетіні туралы
Баспасөз баспаларының хабарландырулар жариялау жөніндегі қызметтерін мемлекеттік сатып алу,
Тапсырысшышарттың орындалуына енгізілген қамтамасыз етуді өнім беруші шарт бойынша
Ереженің салалық ерекшеліктерінде көрсетілген тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді
Егер өнім беруші шарт бойынша өз міндеттемелерін орындамаса немесе
Уәкілетті орган Тапсырысшының өтініші бойынша уәкілетті органның Web-сайтында орналастырылатын
Заңның 8-бабының 3-тармағына сәйкес теріс пиғылды өнім берушілерге қатысты
Заңның 8-бабы 1-тармағының 5) тармақшасына сәйкес мемлекеттік сатып
Осы Ережеде теріс пиғылды өнім беруші деп жалған және/немесе
Осы Ережеде сенімсіз өнім беруші деп оған қатысты мемлекеттік
Конкурстық рәсімдерді өткізу кезінде конкурс комиссиясы жол берген жолсыздықтар
Егер конкурсты өткізу барысында Қазақстан Республикасының сатып алу туралы
Конкурс рәсімдері осы Ереженің 99-тармағында көрсетілген себептермен тоқтатылған жағдайда,
Мемлекеттік органдардың, мемлекеттік мекемелер мен қазыналық кәсіпорындардың қызметін толассыз
Мемлекеттік сатып алу процесі мемлекеттік органдарға мемлекеттік мекемелер мен
Сатып алынатын тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің номенклатурасы мен
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған ведомстволық бағынысты мемлекеттік кәсіпорындарға
Заңда көзделген жағдайда мемлекеттік сатып алу тәсілін таңдауды келісуді
Сатып алынатын тауарлар тез бұзылатын сипатта болған жағдайда, конкурсты
Конкурсты ұйымдастырушының конкурс құжаттамасын, соның ішінде нақты сатып алуға
Ашылған конкурстық өтінімдер ықтимал өнім берушілерге қайтарылмайды.Банк кепілдігінің түпнұсқасына
Баға (тарифтер) немесе олардың шекті деңгейін және шығындар қалыптасуының
Өткізілген мемлекеттік сатып алу материалдары конкурсты ұйымдастырушының/тапсырысшының тиісті іс
Бұл ретте Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу жөніндегі заңнамасы
Тапсырысшының (конкурсты ұйымдастырушының) оқшауланған бөлімшелері Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары
Шарттың орындалуынқамтамасыз етумөлшерін конкурсты ұйымдастырушы (тапсырысшы), егер Қазақстан Республикасының
Сөйтіп, қазіргі уақыттақұқықтық реттеудің формалары мен әдістері елдердің экспорттық
Сауда –саттық мәмілелерді жасауда келісімдерді дұрыс құру щеберлігі талап
Бүкіл әлемдік шаруашылыққа кез келген елдің кіру деңгейі оның
Қазақстан Республикасындағы сыртқы саудалық байланыстарының дамуына қысқаша талдау Республиканың
Қорытындысында, тек қана құқықтық жазбаларды біліп қана қою жеткіліксіз,
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсылтан Назарбаевтың 2005 жылғы 18ақпанда Қазақстан
«Экономиканы түпкілікті реформалауға бағыт ұстап, біз қысқа мерзімнің ішінде
Бүгінгі таңда Қазақстанда нақтылы жұмыс істеп тұрған нарықтық экономика
Яғни біздің экономикамыздың біршама өсіп Қазақстан халқының көптеген жетістіктерге
Алдағы уақытта Қазақстан тауарларын бүкіл әлемдік базарға шығаруға күш
Қазақстанның халықаралық сауда нормалары мен тәртіптерін сақтауы республиканың Бүкіләлемдік
Бұл сыртқы саудада Қазақстанның мүдделерін дискриминациялаудың алдын алуға, басқа
Бұған жету үшін бірнеше принципиалды маңызды қадамдар жасау керек:
Біздің елдің барлық сыртқы сауда айналымының құрамында 2004 жылы
Алайда, Ресейге қандай тауарларды, қандай бағамен сатып жатырмыз,
Мысалы 2004 жылы өзіміз Ресейге 22,3 млн. тонна көмірді
Темір шыбықшалар, темір бұрыштықтар, тағы басқа металл бұйымдарын, тым
Қорыта айтқанда сыртқы сауда айналымы 2004 жылы Қазақстан экспортқа
Бірақ еліміздің әліде болса шикі зат өндірудің дайын өнімдер
Қазба байлықтың, ірі кәсіпорындардың тұтастай шетелдік компаниялар және жекелеген
Осы жағдайдан қалай шығудың жолын үкімет табуға тиіс! Мұны
Н.Н.Назарбаев "Қазақстан-2030" 24-бет.Алматы: Ғылым, 2000жыл.
Қ.Р. Президенті Н. Назарбаевтың 2006 жылғы
Егемен Қазақстан 2005 жыл 19-ақпан 1-3 беттер.
Токаев К.К. Под стягом независимости очерки о внешней политике
Тоқаев Қ.Қ. "Беласу" Алматы-2000ж. 1999-201 беттер.
Правовое регулирование внешне экономической деятельности (учебное и практическое пособие,
Дәрістер курсы "халықаралық құқық" А.2003 ж. 107 бет.
Майдан-Әли Байгісиев "Халықаралық қатынастар" Алматы: "Саннан" 1998 ж. 211
Богусловский М.М. "Международное частное право" М.1993г. стр.501.
Розенберг М.Г. Международное купля-продажа товаров. Москва 1995г. Стр.176.
Н.Қ. Мамыров, Д.М. Мадиярова "Экономикалық қатынастар" Экономика. Алматы 1998ж.
Меж-ное частное праве Под. Ряд. Г.К.Дмитриевой, М., 1993 г.
Дж. Сокс. "Рыночная экономика" и Россия экономика М. 1994
Халықаралық экономикалық қатынастар. А.2002 ж. 112 бет. Р.Е. Елемесов.
ҚР-ның Азаматтық кодексі. А."Жеті жарғы" 2000ж. 210 бет.
Көшербаев А. Мировая экономика и внешняя торговля РК: тенденцияи
Н.Қ. Мамыров. Д.М. Мадиярова "Экономикалық қатынастар." Экономика, А.1998 ж.
Салимбаева Р.О. Динамика развития и основные направления внешне торговой
Р.Е. Елемесов Халық-лық экон-лық қатынастар. Алматы 2002 ж. 250
Алексей Иконников "Экономика" журнал Континент №1 2005г.25-января стр.34-37.
"Инкотермс" 2000ж. Международное правила толкования торговых терминов. А.2003г. стр.65.
Дюсенбаев А. Макроэкономические условия развития казахстанской промышленности. Промышленнсть Казахстана
Промышленность Казахстана А.2001г. №1. стр.34.
22.В данном парографе проанилизированы данные < Казахстан: 1991-2001гг. Инфомационно-аналитический
Под ряд. А.А.Смаилов > А.2001г. №3 стр.26.
23.Көшербаев А. Мировая экономика и внешняя торговле Аль-Пари. А.2001г.
24.Сапиулла Абдулпатаев Қазақстан-Ресей қатынасы. Ақиқат журналы. 2004ж. 20 бет.
25.Мусин В.А. Порядок заключения договора международной купли-продажи. Москва 1998
26.Венская Конвенция о праве международных договоров. (Вена, 28-мая 1969г.)
27.Жанат Құлжабаева. Халықаралық жария құқық. А.2003ж. 261 бет.
28.Сапиулла Абдулпатаев. Қазақстан-Ресей қатынасы. 2004 жыл. Ақиқат 2004жыл 23
29.С.Абдулпатаев. Қазақстан Еуропа Одағымен қатынасы. Ақиқат 2004ж. 56 бет.
30.Қорғанбаева Г. Қазақстанның инновациялық бәсекеге шыдамды экономикасының даму мүмкіндіктері.
31.Көшербаев А. Мировая экономика и внешняя торговле РК: тенденция
32.Международное право: Унбник, Колосов Ю.М., В.И.Кузнецов Москва: 1998г. Стр.356.
34.Андронова Л., Экономическая безопасность должна стать стратегией. Промышленность Казахстана.
35.Розенберг М.Г. Международная купли-продажи товаров. Москва 1995г. Стр.274.
36.Ақиқат журналы. Нұрақым Райхан. Қазақстан экономикасының кластерлер кезеңі. №3
37.Алексей Иконников. "Рынки" журнал Континент №2 2005г. 11-февраля стр.40-43.
38.Шумилов В.М. Международное экономическое право. Москва: издательско-консолтинговая компания. "ДеКА"
39.Исингарин Н. Казахстан и Содружество проблемы экономической интеграции. Учебное
40.Шатров В.П. Международное экономическое право. М.1990г. стр.358.
41.Ақиқат ұлттық-саяси журналы. 2005 жыл. №5. Нұрақым Райхан. Сыртқы
42.Розенберг М.Г. Международная купля-продажа товаров. М.1995г. стр.176.
43.Сарсембаев М.А. Международное право. А.1999г. стр.52.
44.Жанат Құлжабаева. Халықаралық жария құқық. А.2003. стр.390.
45.Қазақстан Республикасының "Мемлекеттік сатып алу туралы заңы." Алматы 2005жыл.
ҚР Президентінің « Қазақстан-2030» стратегиялық бағдарламасы
Қ.Р. Президентінің жолдауы 01.03.2006ж.
1Венская Конвенция о праве международных договоров Вена, 28 мая
Генеральное соглашение о тарифах и торговле (ГАТТ), 1947., с17.
Қ.Р. АК 406-бабының 3 тармағы. 209бет. Алматы "Жеті жарғы"
Венская Конвенция о праве международных договоров 23 мая, Вена
Веналық конвенцияның 19 бабының 1-2 пункті. 1980 ж. С.20.
Конвенция организации ОН о договорах международной купли-продажи товаров.
1980 ж. Вена конвенциясының 35б. 1 тарау.
Правовое регулирован. внешножен. деит. А 2000ж. С.256.
"Инкотермс"2000. "Международные правила толкования торговых терминов" А: 2003 г.
Қазақстан Республикасы Үкіметнің № 1389 қаулысы.
ҚР Президенті 2005 ж. 18-ақпанда Қазақстан халықтарына жолдама.
Указ Президента РК от 11.01.95г. №2021
1ҚР Үкімет 2004ж . 6 мамыр №508 қауласымен 4-тармақ
ҚР Үкімет 2004 жыл 6-мамыр №508 қаулысы.
1ҚР Үкімет 2004 жыл 6-мамыр №508 қаулы 98-тармақ
ҚР Үкімет 2004 жыл 6-мамыр №508 қаулы 104-тармаққа өзгеріс
1ҚР Үкімет 2004 жыл 6-мамыр №508 қаулы 108-тармақ жаңа
3