Жоспар
Кіріспе.....................................................................................................................3
1 Бөлім. Салықтардың экономикалық мазмұны
1.1.Салықтардың түсінігі, қызметтері, салық механизмі,
элементтері, принциптері................................................................................5
1.2. Қазақстан Республикасының салық жүйесінің дамуы және
салық салу жағдайы.........................................................................................11
1.3.Салықтардың негізгі түрлері..........................................................................15
1.4. Ғалымдар мен тәжірибешілердің заңды тұлғаларға салық
салу туралы пікірлері......................................................................................18
2 Бөлім. Қазақстан Республикасының салық жүйесі
2.1.ҚР-ның салық жүйесінің қалыптастыру
сатылары..........................................................................................................23
2.2.Салық төлеушілердің салық қызметі органдарының
міндеттері мен құқықтары............................................................................24
2.3.ҚР-сы салық кодексінің негізгі қағидалары..................................................25
2.4.ҚР-ның салықтық қызметі органдары...........................................................27
Қорытынды..........................................................................................................30
Қолданылған әдебиеттер тізімі.........................................................................32
Кіріспе
Салықтар тауар өндірісімен, қоғамның топтарға бөлінуімен, мемлекеттің пайда
Экономиканы қайта құруда, оны реттеуде, ел бюджетінің кірістерін
Салық механизмі өзіне ұйымдық құқықтық шектер мен салық
Салық саясаты және салық механизмі қоғамда салық рөлін
Бұл курстық жұмыстың актуалдылығы болып мемлекеттің салықсыз өмір
Біздің курстық жұмыстың бұл тақырыбын таңдау себебіміз, жалпы
Жалпы кәсіпорынның салық төлемдерін төлеу мүмкіндігі Қазақстан Республикасының
Курстық жұмыстың мақсаты:
Салықтардың экономикалық мазмұнына түсінік беру;
Қазақстан Республикасында салық жүйесінің қалыптасуын зерттеп, оның
Ғалымдар мен тәжірибешілердің еңбектеріндегі заңды тұлғалардың
Жалпы салықтардың экономикалық мазмұнын, маңызын, принциптерін, қызметтерін және
Курстық жұмысты орындау барысында бойынша Қазақстан Республикасының
Курстық жұмыстың I бөлімінде жалпы салықтардың экономикалық
1 Бөлім. Салықтардың экономикалық мазмұны
1.1.Салықтардың түсінігі, қызметтері, салық механизмі, элементтері, принциптері.
Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке
Салықтар – шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекет
Салықтардың экономикалық мәні мынада: салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер
Сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізуі
Салықтарды мынадай белгілері бойынша топтастырамыз немесе жіктейміз:
салық салу объектісіне байланысты;
қолданылуына байланысты;
салық салу органына байланысты;
экономикалық ерекшелігіне байланысты;
салық салу объектісін бағалау дәрежесіне байланысты.
Салық салу объектісіне қарай салықтар тікелей және жаныма
салықтар болып бөлінеді.
Тікелей салықтар жалғаусыз және тікелей табысқа немесе мүлікке
заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық;
мүлік салығы;
жер салығы;
бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салық;
жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы салығы мен төлемі;
көлік құралдарына салынатын салық.
Жанама салықтар – тікелей емес, жанама түрде тауар
қызмет құны арқылы алынады.Жанама салықтарға мына салықтар жатады:
қосылған құнға салынатын салық;
акциздер;
баж салығы.
Жанама салықтарды сатушы емес сатып алушы, яғни
тұтынушы төлейді. Тауар немесе қызмет бағасына алдын-ала салық
Бюджетке түскен соң қандай шараларға жұмсалатын белгісіне қарай
Жалпы салықтар бюджетке түскен соң, ешқандай дербессіз жалпы
заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы, қосылған
Арнай салықтар бюджетке түскен соң алдын-ала белгіленген міндеттер
Экономикалық белгісіне қарай салықтар табысқа салынатын
салық және тұтынуға салынатын салық болып жіктеледі.
Табысқа салынатын салықтар салық төлеушінің салық салынатын объектісінен
қызмет ақысы төлеген кезде өзінің шығынын төлейді. Тұтынуға
Салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай салықтар нақтылы
Нақты салықтар – салық төлеушінің салық салу объектісінен
Дербес салықтар – салық төлеушінің салық төлейтін объектісінен
Оларға: заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы
Салықтардың мәнін толық түсіну үшін олардың экономикалық маңызын
Салықтардың қызметі – бұл оның іске асырылуы және
Салықтардың бөлу қызметі – бұл салықтардың бөлу қатынастарының
Фискальдық қызмет.Оның көбейуімен мемлекеттік қаржылық
ресурстарының қалыптасуы жүргізіледі.
Бақылау қызметі – бұның көмегімен салық қызметі механизмінің
Реттеуші қызмет. Бұл қызметтің маңызды салықтық түсімдерді
салықты төлеуге дейін қызықтырушы және ынталандырушы
жолдармен көтеру
Нарықтық экономикалық қалыптастыру кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты
Салық жүйесі - өзінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары
Салық салудың әдістері мен жолдары нұсқаулар мен әдістемелік
Енді осы салық жүйесінің құрамы мен салық салу
Қандай да бір механизмінің құрамында бірнеше тетіктер және
Салық салу механизмі де сал сияқты белгілі бір
Салық салу элементтері мыналар: субъект, объект, салық көзі,
Енді осы әрбір элементке қысқаша түсінік берейік.
Салық субъектісі болып – кіріс алушы немесе мүлікті
шілер салық комитетінде тіркеуге тұруға міндетті.
Салық салудың объектісі болып - алынған табыс,
Белгілі бір мерзім өткен кезде салық төлеуші салықты
Салық көзі - салықтық төленуі
Салық ставкасы - бұл
Прогресивтік ставка – салық салынатын табыс өссе, салық
ставкасы да өседі;
Пропорционалды ставка - салық салынатын табыс өссе,
ставкасы тұрақты;
Регресивтік ставка – салық салынатын табыс өссе, салық
ставкасы төмендейді.
Салықтың тағы бір элементі – салық бірлігі. Бұл
есептеуге негіз болып табылатын салық объектісінің бір бөлігі.
Салық оклады - салық төлеушінің белгілі бір
тісінен төленетін салық сомасы.
Салық жүйесі мынадай салықтық жеңілдіктерді қарастырады:
объектін салық салудан босату;
салық ставкасын төмендету;
төлем уақытын ұзарту.
Салық төлеу мерзімі – салық төленетін уақыт.
Салық төлеу тәртібі – белгіленген мерзімде салықты төлеген
1-ші кезеңде барлық мүлікке салынатын салық төленеді, сонан
2-ші кезеңде жергілікті салықтар мен алымдар;
3-ші кезеңде басқа салықтар мен алымдар
Салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқығы мен
Қазақстан Республикасының салық заңдарына мыналар жатады: Қазақстан Республикасының
Салыққа қатысты емес заңдарға салық салуға байланысты мәселерді
Салық жүйесін және оның қызмет ету механизмі белгілі
1. Салық салудың міндеттілігі принципі.Салық төлеуші салық
2. Салық салудың айқындығы принципі. Қазақстан Республикасының салықтары
3. Салық салудың әділдігі принципі. Қазақстан
4. Салық жүйесінің бір тұтастығы принципі. Қазақстан
5. Салық заңдарының жариялылығы принципі. Салық
1.2.Қазақстан Республикасының салық жүйесінің дамуы және заңды тұлғаларға
Салық жүйесі мемлекетпен және заңды тұлғалар арасындағы қаржы
Салық жүйесі мемлекеттің қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған “Қазақстан
Бұл заң салық жүйесі құрудың басты принциптерін, алым
Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі
Қабылданған заңға сәйкес 1992 жылдың 1-ші қаңтарынан Қазақстан
13 - жалпы мемлекеттік салықтар;
11 – міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен
18 – жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.
Салықтар енгізіп пайдаға салынатын салық, табыс салығы, қосылған
Қазақстан Республикасының салық құруда ең алғашқы тарихи құжат
Дегенмен, өмірге келген әрбір жаңа құбылыста кездесетін ерекшеліктермен
Ең бастысы салық жүйесінің өндірісті дамытуға ешқандай ықпал
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ
Осы концепцияны іс жүзінде асырудағы бірінші кезең Қазақстан
Сонымен қатар амортизация есептеудің жаңа тәртібі енгізілді. Бухгалтерлік
Салық немесе ағымдағы төлемдер бюджет кірісіне белгіленген мерзімде
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылдың 21-ші желтоқсанында қабылдаған
Енгізілген өзгерістер мен толықтырулардың қатарына төмендегілерді жатқызуға болады:
салық салынбайтын минимумды анықтауда, ең төменгі жалақы орнына
арнайы экономикалық аймақтарда тіркеліп қызмет жасайтын заңды тұлғалар,
заңды тұлғалардың жалақыға жұмсалатын шығындары шектелік, белгіленген нормадан
жер қойнауын пайдаланушылардың барлығы Қазақстан
Үкіметімен келісім шартқа тұрар алдында бас салық инспекциясынан
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінің кіріс бөлімінің 70% шамасы
Қазақстан Республикасының жаңа “Салық және бюджетке төленетін басқа
2002 жылдың 1-ші қаңтарынан Қазақстан Республикасның 1996 жылғы
1.3.Салықтардың негізгі түрлері
«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
Салықтарды салу объектісі бойынша, олар тура және жанама
Тура салықтар – салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен
Жанама салықтар – баға немесе тарифке үстеме түрінде
Салықты алатын және оған билік жасайтын органға қарай
( жалпымемлекеттік ) және жергілікті салықтарды ажыратады.
Пайдалану тәртібіне қарай барлық салықтар жалпы және мақсатты
Жалпы салықтар тиісті деңгейлердегі бюджеттерде шоғырландырылады және жалпымемлекеттік
Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар және
Салық салу объектілерін есепке алу және оларды бағалау
Бірінші жағдайда салықты есептеу мен оны алу, салық
Мағлұмдамада салық төлеушілер табыстың көлемін, қажетті жеңілдіктерді, шегерімдерді
Үшінші әдіс бойынша салық төлеуші жұмыс істейтін ұйымның,
Төртінші әдіспен салық кәсіпкерлік қызметтің сан алуан
Салық есебінің екі әдісі қолданылады:
кассалық;
есептеу әдісі.
Кассалық әдіске сәйкес табыстар мен шегерімдер жұмысты орындау,
Есептеу әдісі бойынша табыстар мен шегерімдер ақы төлеудің
Қазақстан Республикасындағы салықтардың, салық сипатындағы алымдардың тізбесі мыналарды
І. Салықтар:
1. корпорациялық табыс салығы
2. жеке табыс салығы
3. қосылған құнға салынатын салық
4. акциздер
5. жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері
6. әлеуметтік салық
7. жер салығы
8. көлік құралдарына салынатын салық
9. мүлікке салынатын салық
ІІ. Алымдар:
заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
дәрі-дәрмек құралдарына мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым.
аукциондардан алынатын алым.
елтаңбалық алым.
телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін
ІІІ. Төлемақылар:
жер учаскелерін пайдаланғаны үшін төлемақы.
орманды пайдаланғаны үшін төлемақы.
қоршаған ортаны ластағаны үшін төлемақы.
жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін төлемақы.
ІV. Мемлекеттік баж.
V . Кеден төлемдері:
1. кеден бажы
2. кеден алымдары
3. төлемақы
4. алымдар.
Салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
1.4. Ғалымдар мен тәжірибешілердің заңды тұлғаларға салық салу
Салық салу механизмінің даму жағадайы жалпы мемлекет жағдайына
Қазақстанда салық жүйесінің дамуына және қалыптасуына байланысты әртүрлі
Экономика ғылымының кандидаты Т.Н.Траисова (25) және аспирант Ж.Қ.Ержанова
Салық кодексінің қарқынды өзгеруіне қарамастан ол экономикалық нақтылы
“Салық кодексі - Қазақстанның жаңа салық жүйесінің
Ал, экс қаржы министрі З.К.Кәкімжанов (16) былай
Қазақстан Республикасның қаржы министрінің бірінші орынбасары, бас салық
Салықтар тікелей және жанама болып бөлінеді. Тікелей салықтардың
Осы салықтардың артықшылықтары болып:
тікелей салықтар мемлекетке салық төлеушінің нақты төлем қабілеттілігін
Тікелей салықтар салық төлеушінің шынайы төлем қабілеттілігін ескере
Тікелей салықтарды төлеген кезде мемлекет субъектісімен тіке- лей
Жалпы тікелей салықтардың әрқайсысының төлеу мен есептеу тәртіптері
Жер салығы туралы Әмір Оралбай (22): “Жер салығы
көшуге байланысты жаңаша сипатқа ие болып отыр. Жер
Мұндай сәйкессіздіктерді болдырмау алдағы күндердің еншісі. Жерлердің ыңғайлылығы
Алматы қаласы бойынша талдау және болжамдау басқармасының бастығы
Егер корпоративтік табыс салығы үлесі республикалық бюджетке кірістер
Алматы кәсіпкелер ассоциясының президенті Ямбаев В.В. (30) 2004
2.Бөлім. Қазақстан Республикасының салық жүйесі
2.1.ҚР-ның салық жүйесінің қалыптастыру сатылары.
Нарықтық экономика жағдайында экономикалық реформаның басты тапсырмасы болып
1) 1991 жылдың 25 желтоқсанында ҚР-ның салық жүйесі
2) ҚР-ның салық жүйесінің даму тарихында 1994 ж.
1) нарықтық қатынастарды ынталандыру;
2) тұрақты заңдылық базасын жасақтау;
3) салықты салудағы белгілі бір әділеттікке қол жеткізу.
Осы мақсаттарға сәйкес ҚР-ның салық жүйесін өзгерті, оны
1. салықтың саны қысқартылды;
2. заңды тұлға пайдасына салық салудан табысқа салық
3. әлеуметтік салық пайда болды;
4. 2001 ж. 12 маусымда қабылданған ҚР-ның салықтар
2.2.Салық төлеушілердің салық қызметі органдарының міндеттері мен құқықтары
ҚР-ның салық заңдылығына сәйкес салық төлеушілердің мынадай құқтары
салық органына әрекет ететін салықтар мен төлемдер жөнінде
салықтық тексеру нәтижесін алу құқы;
салық органына салықтық тексеру кезінде салық бойынша түсініктемелер
салықтық құпияның сақталуын талап ету құқы;
салықтық тексеру нәтижесін қайта қатауды талап ету құқы;
салық салуға қатысы жоқ ақпараттарды бермеу құқы.
Салық төлеушілердің мынадай міндеттері бар:
Кодекске сәйкес салық міндеттерін толық және мерзімінде орындау;
Салықтық органның қызметін жүргізу барысында кедергі келтірмеу;
Салықтық орган қызметкерін салық салу объектілері болып табылатын
Салықтық есеп беру мен салыққа қатысы бар басқа
Салық заңдылығында салық агенті деген түсінік бар. Салық
Төлем көзінен ұсталатын салықты дұрыс және уақытында есептеуге,
Салық төлеушінің кірісінің ұсталған және төленген салық сомасының
Салық органына салықтық есеп беруді тапсыруға міндетті.
2.3.ҚР-сы салық кодексінің негізгі қағидалары
ҚР-ның салық Кодексіне сәйкес салық міндеттемесі -
1) банк шоттары бойынша шығын операцияларын тоқтату;
2)салық төлеушінің мүлкіне шектеу қою.
Салық міндеттемесі мынадай жағдайда тоқтатылады:
1) жеке тұлға қайтыс болған жағдайда;
2) заңды тұлға толық жойылғанда және қайта ұйымдастырылғанда.
Есептік құжаттар – бұл салық салу объектілерін анықтау
салық бойынша айыпты жабу есебімен;
басқа салық бойынша бережақты жабу есебімен;
салық бойынша алдындағы уақытқа бережақтарымен.
Осындай есепке алынуға жүргізгеннен кейін қалған артық төленген
2.4.ҚР-ның салықтық қызметі органдары
ҚР-ның салық қызметі Қаржы Министрлігі жүйесіне кіреді. Салық
1) кодекспен қарастырылған нормативтік құқтық актілерді жасап бекіту;
2) өзінің өкілеттігі шегінде салықтық міндеттемесін орындау бойынша
3) салықтық бақылауды жүргізу;
4) салық төлеушінің салыққа байланысты құжаттарын тексеру және
5) салықтық тәртіпті бұзу жөніндегі растайтын құжаттарды салықтық
6) табыс көзі болып атылатын кез-келген салық салу
7) банк мекемесінен салық төлеушінің банк шоты жөніндегі
8) сотқа беру.
Салық қызметі органдарының мынадай міндеттері бар:
салық төлеушінің құқын сақтау;
мемлекет қызығушылығын қорғау;
салық бақылауды жүргізу;
салық төлеушінің есебін жүргізу;
салық құжаттарын толтыру тәртібін түсіндіру;
салық құпиясын сақтау;
салық төлеушіге хабарлама беру;
салық төлеушіге айып салу;
Тексеруді предписания бойынша жүргізу.
Жергілікті атқарушы органдар жеке тұлғамен төленетін меншікке салықтарды
Жеке тұлғаға квитанция беру;
Квитанция берген күннің келесі күніне кешіктірмей салық сомасын
Квитанцияның дұрыс толтыруын қамтамасыз ету;
Салық органында квитанцияны пайдалану және бюджетке салық сомасын
Салық органдарының қызметкерлері заңмен қорғалады. Қызметін орындау барысында
Салық тексеру ҚР-ның салық заңдылығының орындалуына салық қызметі
Салық тексеру түрлері мынадай:
құжаттық тексеру;
рейдтік тексеру;
хронометраждық тексеру;
Құжаттық тексерудің өзі мынадай түрлерге бөлінеді:
кешендік тексеру – бұл салық міндеттеменің барлық салық
тақырыптық тексеру – бұл салық міндеттемесінің жеке салық
Қарсы тексеру – бұл үшінші бір тұлғаға байланысты
Рейдтік тексеру – заңның жеке талаптарын орындау сұрақтары
салық төлеушіні тіркеу есебіне тұрызу;
бақылау кассалық машинаны қолдану дұрыстығы;
лицензияның және басқа рұқсат қағаздың барлығын тексеру;
акциздік өнім өндірісінің сақтау және сатудың тәртібін орындауды
Хронометраждық тексеру салық органдарымен салық төлеушінің нақты табысы
Салықтық тексеруді жүргізу салық төлеушінің іс-әрекетін тоқтатпау керек.
кешендік тексеру – жылына бір реттен артық емес;
тақырыптық тексеру – жарты жылда бір реттен артық
Тексеруді жүргізу мерзімі нұсқама бергеннен кейін 30 күннен
Салық төлеушіге немесе салық агентіне салық инспекторымен нұсқаманы
тексеру жүргізу орны және акт жасау датасы, тексеру
Салық комитеті салық төлеушілердің камералдық бақылауын жүргізеді. Камералдық
Қорытынды
Салықтар тауар өндірісімен, қоғамның топтарға бөлінуімен, мемлекеттің пайда
Экономиканы қайта құруда, оны реттеуде, ел бюджетінің кірістерін
Салық жүйесін, оның құрылымын, салық төлеуді жетілдіру қазіргі
Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде жалпы салықтардың экономикалық
Жалпы салықтар өте көп элементтерден тұратын күрделі механизм.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Назарбаев Н.Ә., Қазақстан Республикасының ұзақ мерзімдік (2030ж. дейінгі)
Я.Ә.Әубәкіров, Б.Б.Байжұмаев, Ф.Н. Жақыпова, Т.П.Табаев, Экономикалық теория. А.2000ж.
Б.Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, Ү.Байжомартов, Нарықтық экономика негіздері. А.2001ж.
Б.Ж.Ермекбаева, Жалпы мемлекеттік салықтар. А.2003ж.
Б.А.Көшенова, Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары. А.2000ж.
Экономикалық теория, Ә.Әубәкіров,Ф.Н.Жақыпова, Алматы,2001
Г.М.Осипова, Экономикалық теория негіздері, Алматы,2002;
О.Қ.Шиденов, Б.А.Жүнісов. Жалпы экономикалық теория, Алматы,2002.
Жуков Е.Ф. «Деньги. Кредит. Банки.», Москва «Банки и
Кушенова Б. «Деньги. Кредит. Банки.», Алматы – 2001;
Саниев М.С. «Ақша. Несие. Банктер.», Алматы – 2001;
Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп стандарты және әдістемелік сынымдары
Қазақстан Республикасының Салық кодексі 2007ж.
Адамов В.С. «Экономика и статистика» Москва 2002г
Астахов В.Т «Теория бухгалтерского учета» Ростов на-Дону: Март,
Әбдіманапов Ә., «Бухгалтерлік есеп шоттарының жоспары», Алма-Ата: 2001ж.
32