Тақырыбы: Ауыл шаруашылық өнімдерін өткізу
нарығындағы мәселелер
Жоспар
Кіріспе
І Тарау. Аграрлық нарық мәселелері.
1.1 Ауыл шаруашылығы нарықтық қатынастар жүйесінде.
1.2 Ауыл шаруашылық өнімдері мен азық-түлік нарығындағы сұраныс
ІІ Тарау Ауыл шаруашылық өнімдерін өткізу нарығындағы
2.1 Ауыл шаруашылығы өнімдері және азық-түлік рыногіндегі баға
2.2 Тауар биржаларындағы ауыл шаруашылық сауда операциялары.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Агробизнес кешенінің негізгі сфералары тек салалық құрамымен, технологиялық
Ауыл шаруашылығы өндірісі рыногінің бірқатар өзіндік ерекшеліктері бар.
Біріншіден, ауыл шаруашылығы рыногінде тәуелсіз өндірушілердің саны өте
Екіншіден, ерікті бәсекелестік рыногі болып саналатын ауыл шаруашылығы
Ерікті бәсекелестік рыногінің үшінші маңызды белгісі — өнімнің
Ерікті бәсекелестік рыногінің төртінші ерекшелігі —бәсекелестікке бейімсіздеу жаңа
Рынокке кіру барьері әр түрлі болуы мүмкін. Олигополиялық
Жоғарыда айтылғандарға орай көптеген фермерлік шаруашылықтарда мұндай барьер
І Тарау. Аграрлық нарық мәселелері.
1.1 Ауыл шаруашылығы нарықтық қатынастар жүйесінде.
Монополияландырылған рынокке тән басқа кіру барьері пайдаланылатын техникаға
Ерекше кіру барьерінің белгілі бір салада болуы заңдық
Осы айтылғандардың барлығы ауыл шаруашылығының еркін бәсекелестік сферасына
Екіншіден, қазіргі заманғы агробизнесте ауыл шаруашылығы өндірушілерінің өңдеу
Үшіншіден, барлық елдерде белгілі бір дәрежеде мем-лекеттік бақылау
Бүған қоса шаруапшлық бір мезгілде өндірістің сала-сы және
Соған қарамастан ауыл шаруашылығы экономиканың барлык, ірі секторларының
Ерікті бәсекелестік — бұл, ең алдымен, бағалық бәсекелестік.
Өсудің жоғары қарқыны жоғары техникалық және технологиялык, база,
Ауыл шаруашылығына арналған материалдық-техникалық ресурстар рыногі, яғни агробизнестің
Бұл фирмалардың іс-қимылы өндіріс көлемін анықтауда болсын, баға
Міне, осылай жоғары бәсекелестік бейімділігі бар ауыл шаруашылық
Өз кезегінде үлкен агробизнестің өнеркәсіптік компаниялары фермерлердің тұрақты
Фермерлерге көрсетілетін қызмет сферасының рыногі — дилерлік, жөндеу-техникалық,
Агробизнестің үшінші маркетингтік сферасы өзінің құрамы және атқаратын
Бірінші үлгі — шикізаттық азық-түлік тауарлар рыногі үн-жарма,
Рыноктің екінші үлгісі — жоғары деңгейде өңделген азық-түлік
Мұндай рынокте бәсекелестік күрестің маңызды қаруы — жарнама
Мұндай рынокке кіру барьері өте жоғары екендігі көзге
Агробизнес сферасьшың маркетингтік үшінші рыноктік топшасына төмен деңгейде
Рыноктің төртінші үлгісі — азық-түліктік сервис рыногінің рөлі
Азық-түлік рыногінің тағы бір ерекшелігі ретінде оның бірнеше
Жалпы азық-түлік рыногін талдай келе мынаны айтуға болады:
Азық-түлік фирмаларының ауыл шаруашылығы өндірісі мен фермерлердің жағдайына
1.2 Ауыл шаруашылық өнімдері мен азық-түлік нарығындағы сұраныс
Сұраныс нарықтық экономиканың маңызды параметрлерінің бірі болып табылады.
Аграөнеркәсіптік кешен және барлық агробизнес үшін тамақ өнімдеріне
Ең алдымен азық-түлікке түпкі сұранысты айқындайтын факторларды немесе
Кез келген басқа тауар сияқты сатылатын азық-түліктің көлеміне
Бірін-бірі өзара толықтыратын тауарлардың қатарына екеуі бірдей немесе
Тұтынушылар саны да жиынтық рыногінде сұраныстың көлеміне әсер
Азық-түлікке жеке және жиынтық, сұраныстың өсуіне әсер ететін
Азық-түлікке түпкі (негізгі) сұранысты тұтастай талдай келе мынаны
Сұраныс деңгейін анықтайтын факторлардың ішіндегі барынша маңыздыларының бірі
Көптеген азық-түлік тауарлары үшін табыс бойынша икемділік жағымды
Сұраныстың табысқа тәуелді екендігін алғаш рет XIX ғасырда
Азық-түлік тауарларының арасында да өнімді, бірқалыпты, төмен категориялы
Табыс бойынша сұраныстың бейімділігі көп жағдайда тамаққа ақша
Сұраныстың маңызды мәні — оның тауар бағасының өзгеруіне
Міне, осылай төмендегідей заңдылықты айқындауға болады:
Сұраныстың бағалық бейімділігіне әсер ететін келесі фактор —
Сұраныстың бағалық бейімділігі сондай-ақ уақытша кезеңге де тәуелді
Айта кететін жайт, тұтыну тауарларына сұраныс бейімділігінің сандық
Азық-түлікке түпкі сұраныс көрсеткіштерін қарастыруды қорытындылай келе, агробизнестің
Мысалы, АҚШ-та тамаққа жұмсалатын шығынның үлесі отбасылық бюджеттің
80-жылдардың аяғында 90-жылдардың басында Қазақстанда бағаны босатқанға дейін
Агробизнес кешенінде сұраныс мәні агро азык,-түліктік кешенінің нүктелерінің
Ауыл шаруашылығы рыногіндегі сұранысты, яғни фермерлік қожалықтардың өніміне
Сұраныстың мәні фермерлік табыстың қозғалысына тікелей әсср етеді.
Көп ретте ауыл шаруашылығы өндірісіне тән бейімсіз сұраным
Ауыл шаруашылысы өндірісі және оның рыногінің өзіндік ерекшеліктері
Тұтас алғанда ұсыныстың детерминанттары барлық салалар үшін ортақ
Бағаның өзгеруіне ұсыныстың өзгеруінің белсенді болмауы сұраныстың бейімділік
Жылы жайлық көкөніс өсіруде немесе құс өсіруде ұсыныстың
Уақытша интервалдың ұзақтығы ауыл шаруашылығында ұсыныстың бейімділігін анықтайтын
Қысқа мерзімді кезеңде ұсыныстың бейімділігі дайындалып қойылған өнім
Орташа мерзімді кезеңде ұсыныс бейімділігі біршама жоғары болады
Ұзақ мерзімді кезеңде ауыл шаруашылығы өнімінің ұсыныс бейімділігі
Егер ұсыныс бейімділігі жағымды көлемде болса, өндіруші табысы
Ұсыныстың және оның бейімділігінің келесі детерминанты ауыл шаруашылығы
Сонымен бірге осы ереженің дұрыстығына қарамастан өндіріс ресурстарына
Ұсыныстың детерминант қатарына сондай-ақ өндіріс технологиясының өзгеруін де
Ауыл шаруашылығында ұсыныстың көлемі мен динамикасына қосалқы және
Бұған қарама-қарсы баға динамикасы мен бәсекелес өнімдердің ұсынысы
Ұсыныс көлеміне тұрақты және ауыспалы қордың құрылымы да
Сұраныс көлеміне сияқты, ұсыныс көлеміне де рыноктік конъюнктурадағы
ІІ Тарау Ауыл шаруашылық өнімдерін өткізу
нарығындағы ерекшеліктер.
2.1 Ауыл шаруашылығы өнімдері және азық-түлік рыногіндегі
баға белгілеу ерекшеліктері.
Бәрімізге белгілі, бәсекелестік нарықтық экономика жағдайында сұраныс пен
Жоғарыда айтып кеткеніміздей, ауыл шаруашылығы рыногі еркін бәсекелестік
Жоғарыда көрсетілгендей, ұсыныс сызығы да бейімсіз. Теориялық талдау
Сұраныс пен ұсыныстың аз бейімделгіш сызықтарының тоғысуы дәл
Уақыт өтуімен сұраныс сызығы Д ол жаққа, Д1
Тұтынушылардың құқын қорғау — дамыған рыноктің ажырамас бөлігі,
Өкінішке қарай, қазақстандық азық-тулік рыногіне екіншісі тән болып
Ауыл шаруашылығы өндірісінің ерекшеліктері маркетингтік операциялар мен ауыл
Бастапқы кезде агроөнеркәсіптік маркетингінде форвардтық контрактілер пайда болып,
Бұл контрактілер бағаның маусымдық ауытқуын реттеуге және рынокке
Ауыл шаруашылығы өнімнің аз жылдары және соған сәйкес
Мұндай жағдайлар іс жүзінде көп орын алып, форвардтық
Міне, осы кемшіліктерді жою үшін сатушы мен сатып
Міне осыдан келіп туындаған сауданың жаңа түрі фьючерстік
Фыочерстік контрактылардың пайда болуымен тауар биржалары қайта жаңғырды.
Қарапайым, форвардтық және фьючерстік контрактылардың тауардың мөлшері мен
Мысал үшін алайық, астықты сату жөніндегі фьючерстік контрактыға
- контрактының бірлігі (тауар партиясы);
- сорты және сапасының анықталған көрсеткіштері көрсетілген тауар
- әкелінетін уақыты (1997 жылдың қарашасы);
- әкелінетін жері (Ақмола элеваторы).
Контрактыны орындау мерзімі (әкелу уақытысы) тауардың барлық массасы
Фьючерстер саудасы биржа белгілеген күндері және сағаттарда, контрактыда
2.2 Тауар биржаларындағы ауыл шаруашылық сауда операциялары.
Ең алғашқы рет фьючерстік контрактылар Чикаго тауар биржасында
Ауыл шаруашылығы өнімдерінің барлық түрлері бірдей фьючерстік контрактылардың
- тауар қалыпқа сай келуі керек, яғни біртекті
- тауарлар жаппай сұраныстың, масштабты' өндірістің өнімі болуы
яғни көптеген факторларға
Дәстүрлі жағдайда бүл тауарларға ең алғаш рет фьючерстік
Фьючерстік рынок биржа саудасының тәртібі бойынша еркін бәсеке
Сауда-саттықты тіркеуді және
Биржалық операциялардың технологиясы тұтастай алғанда өзіндік өрнегі бар
Әдетте, биржалық сауда қос аукцион деп аталатын әдіспен
Биржалардың жұмыс істеуі мен сауданы басым жағдайда фьючерстік
Фьючерстік және нақты баға арасындағы айырмашылық базис деп
Базистің тағы бір артықшылығы ретінде бағаның өзгеруін және
Рыноктық жағдайдың дәл осындай өзгеруі және фьючерстік және
Бұл іскерлер ешқашан да нақты тауармен сауда жасамайды.
Хеджирлеудің әдістемесі, егер нақты мысалда барлық процесті талдайтын
Айталық, астық сақтайтын қойманың қожайыны нақты тауарлар рыногінде
Егер баға шын мәнінде түсіп, мысалға, тоннасына 7
Міне, осылай нақты рынокте астық сатудан болған шығын
Төмендемеген, қайта керісінше нақты рынокте астықтың бағасы өскен
Сатып алу бағасы бойынша және оған қосылған базисті
Міне, осылай хеджирлендіру процесі фьючерстік контрактыны сатып алуды
Хеджирлендіру бағаның өсуі жағдайында да жүргізіледі. Алайда хеджер
Алдымен сатылатын, одан кейін сатылып алынатын хеджирлердіру процесі
Жоғарыда келтірілген мысалдар жетілдірілген хедж деп аталады. Бұл
Ал іс жүзінде тәжірибе көрсетіп отырғанындай, базис тұрақты
Схемалық тұрғыдан алғанда бұл операцияны төмен-дегіше қарастырайық. Базис
Барлық операцияның нәтижесінде шаруа қожалығының басшысы астықтың әрбір
Нақты рынокті астыққа бағаның төмендеуі жағдайында барлық операция
Дәл осылай фьючерс алдымен сатылып алынатын, ал одан
Барлық жағдайда бір заңдылықты есте ұстау қажет: қысқа
Тағы бір айта кететін жәйт, хеджирлеіру фьючерстік рынок
Фьючерстік сауда-саттықтың тарихы ондаған жылдармен есептеледі. Биржалык, сауданы
Егер фьючерс — бүл белгіленген мерзімде рыноктік баға
Опционның екі түрі бар. Оның біріншісі колл-опцион деп
Опционды сатып алу кезінде ақшалай сыйлық, төленеді. Фьючерстің
Опционды сату сатушыға сыйлықтың көлемінде пайда береді. Алайда,
Опцион мен фьючерстерді биржалык, сату опционды сату бағасына,
Фундаменталдық талдау сұранысты, ұсынысты және рыноктік бағаның қозғалысына
Рыноктік конъюнктураны талдау негізінде заңдылықтар мен бағыттарды анықтау
Тауарлы биржалардың көп жылғы жұмыс тәжірибесі биржалық іскерлердің
Бір мезгілде әр түрлі фьючерстік рынокте жүмыс істеп,
Электрондық байланыс пен ауқымды ақпараттың арқасында бағаның өзгеруі,
Кепілдікті қамтамасыз ету бүл жағдайда өзінше клиенттердің болашақ
Маржаның да екі түрі — бастапқы және қолдаушы
Есептеу палатасы сондай-ақ клиенттерлің несисні қайтару қабілеттілігін тексеру
Тауарлық биржалардың өз қызметін аныктайтын ішкі жарғылары болады.
Жарғыдан басқа тауарлык, биржалардыц қызметі мемлекеттік заң жонс
Қорытынды
Негізінен алғанда осы жұмыстың бөлінген мөлшерінің шеңберінде ізденуші
Мен өзімнің зерттеулерін жалғастыра отырып болашақта еңбек жәие
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
АБДУКАМАЛОВ О.А., ЧЕЛЕКПАЕВ Я.Д. Новые формы хозяйствонания в
АРХИПОВ А. Разгосударствление в аграрной сфере:
АРЫНОВ Е.М. О стратегии экономических реформ в Казахстане:
АУБАКИРОВ Я.А. Социально-экономические преобразования в сельском хозяйстве Казахстана.
АУТОВ Р.Р. Острые грани перестройки АПК. Изд.,Кайнар",1990 год.
АУТОВ Р.Р., ЕРТАЗИН X. и др. Проблемы перехода
АУТОВ Р.Р. и
БАКЛАЖЕНКО Г. Организация ассоциаций крестьянских хозяйств
БАЛАБАНОВ И.Т. Новые формы организации предприятий.Ленинград, 1991, с.12В.
БАЛАНДИН С. Крестьянское хозяйство. М.ВО.
БАШМАЧНИКОВ В.Ф. Первичные подразделения сельскохозяйственных предприятий: система формирования
БЕЛЯЕВ Б.А. Дефицит, рынок
БОУТВЕЛЛ В. Рынок и государство. АПК: экономика, упиравление.
БУРАКОВ С. Проблемы сочетания различных форм
ВАСИЛЕНКО В.П., СОВЕРЧУК А.Л.
ГАЛУЗО П.Г. Очерк советской историографии аграрных отношений в
ГЕГЕЛЬ. Сочиненин. Т.7. М.-Л.: Соцэкгиз, 1934.
ГЕНДЕЛЬМАН М.А.. ВОРОБЬЕВ А.П. Пути осуществления аграрной
19. ГЕРЕЧИКОВ В.И. Демократизация управления и формы собственности.
46