Салықтық түсімдер

Мазмұны
КІРІСПЕ
I ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ
ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.
1.1. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі және оның даму кезеңдері
1.2. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің атқаратын қызметтері, және оның
1.3. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің негізгі бағыттары және оның
2 ТАРАУ. АҚМОЛА ОБЛЫСЫ БОЙЫНША САЛЫҚТЫҚ ТҮСІМДЕР МЕН
2.1 Ақмола облысы бойынша салық кірістері мен салық түсімдерін
2.2 Жергілікті бюджеттің кірісі мен салықтық түсімдер механизімін талдау
2.3 Ақмола облысының салық комитетінің жұмысын талдау
ІІІ ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАН ТАЛАБЫНА САЙ
3.1. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің даму болашағы, проблемалары мен
Салық жүйесін ақпараттық жүйемен қамтамасыз ету.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі. Мемлекеттік тұрақты экономикасын құруда
Бүгінгі күні еліміздің салық жүйесі біршама өзгерістерге ұшырап дамып
2008 -2009 жылдары қосымша тағы 1-2 % азайту;
2008 жылдан бастап әлеуметтік салық шамамен 30%-ға азайтылып, ол
2009 жылдан бастап , барлық жеке тұлғалар үшін табыс
2009 жылдың 1 қаңтарынан бастап шағын бизнес субъектілері үшін
Осы аталған мәселе – дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігін көрсетеді.
Салықтар – мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі болып табылады.
Жаңа салық кодексіне сәйкес, салық және бюджетке түсетін міндетті
Дипломдық жұмыста Қазақстан Республикасының салық жүйесін толықтай сипаттама беріліп,
Салық салудың негізгі мақсаты – мемлекет қазынасын толыру, еліміздің
Салықсыз мемлекеттің және онымен байланысты барлығының да өмір сүруі
Дипломдық жұмыстың мақсаты - мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етудегі
Дипломдық жұмыстың мақсатын жүзеге асыру барысында мынадай міндеттер
Салық жүйесінің негізгі кезеңдері қаралды;
Салық жүйесін жетілдіру жолдары анықталды.
Салық жүйесінің атқаратын қызметтері;
Дипломдық жұмыстың объектісі – Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қызметтері
Дипломдық жұмыстың пәні – Ақмола облысының салық Комитетінің салықтық
Дипломдық жұмыстың теориялық және методологиялық негізі
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған
Бірінші тарауда Ел экономикасындағы салық жүйесінің теориялық негіздері жайында
Екінші бөлімде Қазақстан Республикасының Ақмола облысы бойынша бюджеттік түсімдері
Үшінші бөлімде Қазақстан Республикасының салық жүйесінің даму жағдайы, салық
I ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.
1.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесі және оның даму
Экономика дамуында салық жүйесі маңызды рөл атқарады. Ол Қазақстан
Жаңа салық заңдылығын қабылдау алдында салық жүйесінің жетіспеушіліктері үстінде
Қалыптасқан жағдайда салықтық инспекция да, салық полициясы да іштеме
Көленкелі операцияларда қатынасушылар арасында қарым-қатынастар, көбінесе тартысты жағдайларда, заңды
Салықтар – белгілі бір мөлшерде және белгілі бір уақытта
Ұлттық табыстың бір бөлігін құрайтын және мемлекет жинауымен, қызметтер
Пайда қағидасы (алған табиғаттың);
«құрбандық» қағидасы (төлеу қабілеттілігі)
Ал классикалық қағидасы А.Смитпен ұсынылған. Олар келесіге әкеледі:
а) Әрбір салық төлеушінің кірісіне сәйкес салық салынуы
б) салық төлеу уақыты мен мөөлшері алдын-ала және тура
в) әр салық төлеуші үшін уақыт пен әдіс бойынша
г) салық алу шығыстары ең аз мөлшерде алуы керек.
«Салық бұл оларды төлейтіндерге арналған, ол құндық белгісі емес
Салық мәні оның функцияларынан көрінеді. Қаржы жағынан негізінде салықтар
Тарихи түрде бірінші болып салықтың фискальдық функциясы. Бұл
Салықтардың қайта бөлу функциясы. Әр-түрлі шаруашылық кәсіпкершіліктердің кіріс бөлімдерін
Салықтың үшінші функциясы – реттеушілік – ол мемлекеттің экономикалық
Салықтар мемлекеттік заңдылық негізінде заңды және жеке тұлғалардан
Мысалы: Табыс салығында салықтық бірлік- рубль, тенге немесе марка;
- Салық субъектісі (заң бойынша салық төлейтің тұлға).
- Салық объектісі(пайда, еңбек ақы және тағы басқалар)
Салық теориясында салық ставкасы деген түсінік бар, ол салық
Төлеу қабілеті бойынша салықтар тура және жанамаға салықтарға бөлінеді.
Салықтар атқарылуына байланысты, олар жалпы және спецификалы болады. Жалпы
Негізгі салық салу концепциялардың арасында мен жеке және заңды
Табыс салығынын салық салу тәжірибесі келесілерге бөлінеді: жалпы табыс,
Көптеген елдерде жанама салықтарға акциздер жатады. Басқа жанама салықтар
Салықтар және басқа да бюджетке төленетін міндетті төлемдерді төлеу,
Салық төлеушілердің азаматтық позициясы мен менталитеті, ол оның экономикалық
Мотивацияның ерекшелігі, ол салық төлеуші жағынан, бүкіл салық реформасы
Осыдан келесі шығарылым шығады: салық төлеуші салық заңнамасының міндеттерін
Салық реформасымен жасалған салық жүйесі жақсы болу үшін, оның
Дамып келе жатқан елдердің экономикасындағы, салықтық реформалардың мақсаттарының бірі,
Осы мәселелердің бірі, ол инвестициялар мен тұрғындар жинақтарының өсуін
Мемлекет қазынасының табыс көзі мен экономикалық маңызды сомасы,
Сауда сияқты қызмет көрсету нарығында да осындай көріністер көрінеді,
Қаржылық салада күрт мәселелер қала берді. Кәсіпорынның пайдалылығын өсуіне
Төмен есеп көрсеткішке байланысты ұйымдар мен кәсіпорындар кризис кезінде
Мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуы, ол бюджетке жинақтар мен салықтардың түсуі
Қазіргі кезде мемлекеттің алдында бір міндет тұр, ол экономикадағы
Кризистен кейінгі периодта, салықсалу облысында үлкен реформалар өткізіліп тұрған
Жаңа Салық Кодексі еңгізілді, тура және жанама салықтар реформаланады.
Салық жүйесі арқылы протециондық экономикалық саясатты(ұлттық экономиканы қорғау және
Экономиканың дамуына салық ынталандырып қана емес, сонымен бірге ұсталынып
Шаралардың негізінде қосымша салық салу жатыр, ол салықтық женілдіктер
Салық жүйесінің экономикасының реформалаудағы рөлі Салық Кодекстің бірінші бөлімін
Салық Кодексінің жалпы қағидалары мен салық жүйесінің атқарылымдарын іске
Салық салу теориясының маңызды бір сұрағы, ол тура және
Реформаны өткізгенде тура және жанама салықтар арасындағы гармониялық қарым-қатыныс
Салықтарды тура және жанамаға классификациялау, ол ертеден келе жатқан
Тура салықтарды салық төлеуші өз құралдарынан төлейді. Бұл пайдаға,
Жанама салықтарды төлеуші,ол өнімнің (жұмыстың, қызметтің) ақырғы тұтынушы болып
Жанама салықтар: қосымша құн салығы, акциздер, кедендік баждар, сатудан
Өткен ғасырдың аяғында, заңды тұлғалардан табыс салығы жақсы дамымаған
Жанама салықтардың жақсы және жаман жақтарын айта, біз тағы
Қорыта келгенде жанама мен тура салықтардан бет бұрмауымыз керек.
Жаңа салық жүйесі Қазақстан Республикасына 90-шы жылдардың басында еңгізілді.
Экономикалық реформаны құрушылар мен қазақстандық экономикадағы осы реформаны еңгізушілер,
Нарыққа көшу кезінде, Батыс Еуропа мемлекеттерінде салық заңдарын теоретикалық
Бәрібір де нарыққа көшу кезінде, жаңа салық жүйесіндегі заңнаманы
Қазіргі салық жүйесінің еңгізгенінен кейін, үш жылдай өтті. Осы
Қазақстан Республикасындағы қабылданған Конституция саясатына және әлеуметтік-экономикалық салада құқықтық
Қазақстанның экономикасы әлемдік бизнеске ашыла қарады. Осының барлығысы салық
Қазіргі салық жүйесінде өте көп жеткіліксіздіктерді бар екендігін талдау
Салық жүйесіндегі ең үлкен жеткілігі, ол фискальдық бағыттардың көп
Ал көтерілген салық ставкалары келесі жағдайларға әкеп соғады:
Отандық өнімнің төмендеуі, оның құрылымының бұзылуы, ішкі және халықаралық
Меншік формаларын өндірушілердің салық салудан қашу;
Капиталдың шетелге кетуі;
Шаруашылық өмірдің бұзылуы, «көленкелі экономиканың» өсуі.
Басқаша айтқанда салық жүйесін реформалау керек. Бірақ оны экономикалық
Экономикалық реформаның мақсаты, ол экономиканы бұзу емес, ал оны
Қазақстан Республикасының салық жүйесі келесі шарттарға сай болуы тиіс:
Салық жүйесі фискальдық берік болуы тиіс және мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық
Салық жүйесі тұрақты және салық төлеушіге түсінікті болуы тиіс;
Салық салу шаруашылық субъектіріне бірдей болуы тиіс;
Салық жүйесі әділ болуы тиіс және салықтық ауырпалықшылық салық
Салық саңы қысқартылуы тиіс;
Салықтық ауырпалықшылықты женілдету керек;
Салық төлеушілерді салықтық бұзушылықтан қорғау керек;
Салық салудан қашуды тоқтатуымыз керек және салықтарды төлеудегі тиімді
Бюджеттің аймақтық табыс бөлігі, сонымен бірге жергілікті өзің-өзі басқару
«Салықтық реформа» түсінігінің бірнеше мағынасы бар. Бұл факт, сонымен
Қазақстан Республикасының салық жүйесі даму стадиясында тұр, сонымен бірге
Салық реформасының бірінші кезеңі (1992 жылдан бастап 1995 жылдың
Республикада салықтардың 40 түрі атқарылды:
жалпы мемлекеттік салықтар;
жалпы міндетті жергілікті салықтар;
жергілікті салықтар.
Салықтық реформалардың екінші кезеңі (1995 жылдың маусымынан бастап 2001
Осы кезеңде салықтар 11-ге дейін қысқартылды. Олар жалпы мемлекеттік
Салықтар мен жинақтар саны 18 түрге дейін көбейді.
Салықтық реформаның үшінші кезеңі (2001 жылдан бастап )
Салықтық жоба болып Жаңа Салық Кодексі тағайындалды. Ол үш
1 кезең.
Көрші мемлекеттеріне қарап Қазақстан салық жүйесін құрды. 1991 жылы
Оның ішіне салықтың үш тобы кірді:
1. жалпы мемлекеттік;
2. жалпы міндетті жергілікті салықтар мен жинақтар;
3. жергілікті салықтар мен жинақтар.
Салықтардың көптігі (43 түр; 16 жалпы мемлекеттік, 10 жалпы
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің даму тарихында 1994 жыл маңызды
Заңды тұлғалардың пайдасына салынатын салықтың ставкасы өзгерді, сонда екі
Тұнғыш рет бюджеттік организациялардың кәсіпкерлік іс-әрекеттерден алынатын табыстарға салық
Қазақстан Республикасындағы салық реформасының келесі кезендеріне осындай негізгі мақсаттар
1. Нарықтық қатынастарды ынталандыру, ол:
кәсіпкерлерге белсенді көмек;
жеке салық төлеушілерді ынталандыру, кәсіпкерлік іс-әрекеттерге табыстарды салу;
салық салудың кең заңнамалық базасын құру;
екі реттік, үш реттік салық салудан табыстарға қорғау механизмнің
2. Салық салуда анықталған әділдікке жету, ол:
әлеуметтік қорғауды қамтамасыздандыру;
табыс алу көзіне қарамай салық салудың біртұтастығын жасау;
мемлекеттің ұлттық және территориялық есебі;
салық салу жүйесін құруда әлемдік тәжірибесін қолдану.
Осы мақсаттармен Қазақстан Республикасындағы салық жүйесін өзгерту мен әлемдік
2 кезең
Екінші кезеңінің міндеттері: салықтық ауыршылықты төмендету Қазақстан Республикасындағы салық
Жалпы мемлекеттік:
Жеке және заңды тұлғалардан табыс салығы
Қосымша құн салығы
Акциздер
Бағалы қағаздармен операцияларды жасау салығы
Жер пайдаланушылардан әлеуметтік төлемдер
Жергілікті салықтар мен жинақтар:
Жер салығы
Жеке және заңды тұлғалардан мүлік салығы
Көлік құралдарына салынатын салық
Заңды тұлғалар мен кәсіпкерлік іс-әрекетпен айналысатын жеке тұлғаларды тіркеу
Іс-әрекеттің жеке түрлерімен айналысу құқығы үшін жинақ
6. Аукциондық сатулардаң жинақ [14, 39 бет].
1999 жылы 1-ші қарашада жалпы мемлекеттік салықтар мен жинақтардың
1995 жылдың 24-ші сәуірінде № 2235 «Бюджетке төленетін салықтар
Жоғарыда айтылған дерекке байланысты Қазақстан Республикасының салық жүйесі келесі
Бюджетке төленетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдер:
Жеке және заңды тұлғалардан табыс салығы
Қосымша құн салығы
Акциздер
Мемлекеттік тіркеуге жатпайтын бағалы қағаздарды эмиссия кезінде ұлттық идентефикациялық
Жер пайдаланушылардың салығы мен арнайы төлемдер
Әлеуметтік салық
Қазақстан Республика территориясына кіретін автокөлік құралдарына жинақ
Жер салығы
Жеке және заңды тұлғалардан мүлік салығы
Көлік құралдарына салық
Бірегей жер салығы
Заңды тұлғалар мен кәсіпкерлік іс-әрекетпен айналасатын жеке тұлғаларды тіркеу
Іс-әрекеттің жеке түрлерімен айналысқаны үшін лицензиялық жинақ
Аукциондық сату үшін жинақ
Нарықта тауарларды өткізу құқығы үшін жинақ
Заңды және жеке тұлғалар өз фирма атауларында, қызмет көрсетуінде,
Заңды тұлғалар(мемлекеттік кәсіпорындар, мемлекеттік мекемелер және коммерциялықемес ұйымдардан басқа)
3 кезең
Үшінші кезеңнің негізгі міңдеті болып бюджетке қатысы бар мемлекеттік
Жаңа Салық Кодекстің құрылымы үш үлкен бөлімнен тұрады:
Жалпы
Ерекше
Салық әкімшілігін жүргізу
Жалпы бөлім- салық заңнамасының «конституциясы». Осы бөлімде салық заңнамасының
Ерекше бөлімді алсақ, осындай жағдай туады, ол мемлекет тұрақтылыққа
Салық әкімшілігін жүргізу бөлім, ол процессуалдық сұрақтарды анықтау.
Азаматтық кодекстегі аспектілердің көбі, Ерекше бөлім, біздің қоғамдағы шаруашылық
Қазақстан Республикасының Салық кодексіне сәйкес салықтың 10 түрі бар.
Салықтың түрлері:
1. Корпорациялық табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер.
4-1. Экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына рента салығы.
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдерi.
6. Әлеуметтiк салық.
7. Жер салығы.
8. Көлiк құралдары салығы.
9. Мүлiк салығы.
2009.12.01. № 220- III ҚР Заңымен
10. Ойын бизнесі салығы [24].
Алым дегеніміз – белгілі бір қызмет түрін бастар алдында
Сонымен қатар лымның 13 түрі болды. 2008.11.12 № 201-III
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркегенi және филиалдар мен
2. Жеке кәсiпкерлердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
3. Жылжымайтын мүлiкке құқықтарды және олармен жасалған мәмiлелердi мемлекеттiк
2008.11.12 № 201-III ҚР Заңымен
3-1. Жылжымалы мүлiк кепiлiн және кеменің немесе жасалып
4. Радиоэлектрондық құралдарды және жиiлiгi жоғары құрылғыларды мемлекеттiк тiркегенi
2008.11.12 № 201-III ҚР Заңымен
5. Көлік құралдарын мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
6. 2008.11.12 № 201-III ҚР Заңымен
ҚР 22.10.04 ж. № 601-II Заңымен 61-бап 6-1-тармақпен
6-1. 2008.11.12 № 201-III ҚР Заңымен
7. 2008.11.12 № 201-III ҚР Заңымен
8. Дәрi-дәрмек құралдарын мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
8-1. Туындылар мен сабақтас құқықтар объектілеріне құқықтарды, туындылар мен
9. Автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы.
2008.05.07. № 156-III ҚР Заңымен 9-1-тармақпен толықтырылды (2009.01.01.
9-1. Бұқаралық ақпарат құралын есепке қойғаны үшін алым.
10. Аукциондардан алынатын алым.
11. алынып тасталды
12. Жекелеген қызмет түрлерiмен айналысу құқығы үшiн лицензиялық алым.
13. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиiлiк спектрiн
Төлемақы – белгілі бір қызмет түрін пайдаланған кезде төленетін
Төлемақының 9 түрі бар. 2009 жылы төлемақыға өзгеріс енгізілді.
1. Жер учаскелерiн пайдаланғаны үшiн төлемақы.
2. Жер бетiндегi көздердiң су ресурстарын пайдаланғаны үшiн төлемақы.
3. Қоршаған ортаға эмиссия үшiн төлемақы.
4. Жануарлар дүниесiн пайдаланғаны үшiн төлемақы.
5. Орманды пайдаланғаны үшiн төлемақы.
6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшiн төлемақы.
7. Радиожиiлiк спектрiн пайдаланғаны үшiн төлемақы.
ҚР 05.07.04 ж. № 568-II Заңымен 7-1-тармақпен толықтырылды
7-1. Қалааралық және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені үшін
8. Кеме жүретiн су жолдарын пайдаланғаны үшiн төлемақы.
9. Сыртқы (көрнекi) жарнаманы орналастырғаны үшiн төлемақы [24]..
Кедендік төлемдер
Кеден бажы.
Кедендік жинақтар.
Ақылар.
Жинақтар [24].
Салық кодексі бойынша Қазақстан Республикасы салық жүйесінде 9 салық,
Сонымен, салықтар көптеген елдерде әр түрлі аталғанымен, кейде оларға
. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің атқаратын қызметтері, және оның
Салықтар мемлекетпен бірге пайда болады және оның өмір сүруінің
Мемлекетке түсетін салық түсімдеріне тән ерікшелік – олар сан
Мемлекеттік салық саясатын – салықтар саласындағы іс- шаралары жүйесін
Нарықтық экономика мен мемлекеттің салық саясатының негізгі мақсаты –
Салық салуды ұйымдастыру салық қатынастары нысандарының элементтерін, яғни салық
Негізгі салық эелементтерінемыналар жатды: салық суъектісі, салық объектісі, салық
Сурет 1 – Салық механизімінің элементтері
Салықтың құқықтық негізі. Бұл салықты төлеу міндеттемесінің некеге байланысты
2. Салық субъектісі – салықты кім төлегенін айқындайды.
3. Салық объектісі – салықты не үшін және не
Салық шамасы(нормасы) – салықты қандай мөлшерде төлейді, салық салу
Салық бойынша жеңілдіктер – не себептен салық төлеуші салық
Мемлекеттің салық саясатының қызметі келесі бағыттардан тұрады:
мемлекеттің салық жүйесінің қалыптасуы;
салық салу саласында мемлекет органдарының міндетін анықтау;
арнайы салық органдарының жүйесін қалыптастыру;
cалық заңын ұйымдастыру және оның сақталуына бақылауды жүзеге асыру.[8]
Салық жүйесі де өз алдына сала болып қалыптасуы үшін,
Жас экономисттер дамыған мемлекеттердің реформаларына ерекше көңіл бөледі.
Ұлы Отан соғысынан кейін халықаралық ұзақ дағдарыстар, экономикалық инфляциялар
Қазіргі зерттеулер дамыған мемлекеттердің соғыстан кейінгі салық реформалардың жүйелік
«Салықтық реформа» түсінігінің бірнеше мағынасы бар. Бұл факт, сонымен
Қазақстан Республикасының салық жүйесі даму стадиясында тұр, сонымен бірге
Салық реформасының бірінші кезеңі (1992 жылдан бастап 1995 жылдың
Республикада салықтардың 40 түрі атқарылды:
жалпы мемлекеттік салықтар;
жалпы міндетті жергілікті салықтар;
жергілікті салықтар.
Салықтық реформалардың екінші кезеңі (1995 жылдың маусымынан бастап 2001
Осы кезеңде салықтар 11-ге дейін қысқартылды. Олар жалпы мемлекеттік
Салықтар мен жинақтар саны 18 түрге дейін көбейді.
Салықтық реформаның үшінші кезеңі (2001 жылдан бастап ).[12]
Салықтық жоба болып Жаңа Салық Кодексі тағайындалды. Ол үш
Салық реформасының үшінші кезеңінде (2001 жыл 12 маусым) Қазақстан
Салық кодексі салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті
Қазақстан Республикасының салық заңдары Салық кодексінен, сондай-ақ қабылдануы Салық
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер –
Салық кодексі мен Қазақстан Республикасының басқа да заң актілерінің
Салық заңдары Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында қолданыста болады, сонымен
Салық кодексіне жаңа салықтар және бюджетке төленетін басқа да
Үшінші кезеңнің негізгі міңдеті болып бюджетке қатысы бар мемлекеттік
Жаңа Салық Кодекстің құрылымы үш үлкен бөлімнен тұрады:
Жалпы
Ерекше
Салық әкімшілігін жүргізу
Жалпы бөлім- салық заңнамасының «конституциясы». Осы бөлімде салық заңнамасының
Ерекше бөлімді алсақ, осындай жағдай туады, ол мемлекет тұрақтылыққа
Салық әкімшілігін жүргізу бөлім, ол процессуалдық сұрақтарды анықтау.
Азаматтық кодекстегі аспектілердің көбі, Ерекше бөлім, біздің қоғамдағы шаруашылық
Қазақстан Республикасының Салық кодексіне сәйкес салықтың 9 түрі бар.
Салықтың түрлері:
Жеке табыс салығы
Корпоротивтік табыс салығы
Қосылған құн салығы
Акциздер
Жер пайдаланушылардан арнайы төлемдер мен салықтар
Әлеуметтік салықтар
Жер салығы
Көлік құралдарына салық
Мүлік салығы
Алым дегеніміз – белгілі бір қызмет түрін бастар алдында
Сонымен қатар алым – анықталған құқықтық мәртебені бергені үшін
2002 жылы алымның 13 түрі болды. 2003 жылдан бастап
Қазақстан Республикасында алымдардың мынадай түрлері бар:
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және олармен жасалған мәселелерді мемлекеттік тіркегені
3.1. Жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым (2007
Рдиоэлектрондық құралдарды және жиілігі жоғары құрылғыларды мемлекеттік тіркегені үшін
Механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Теңіз, өзен кемелері мен шағын көлемді кемелерді мемлекеттік тіркегені
6.1. Кеменің немесе жасалып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу
Дәрі-дәрмек құралдарын мемлекеттік тіркегені үшін алым.
7.1. Туындылар мен сабақтас құқықтар объектілерініе құқықтарды, туындылар мен
Азаматтық әуе кемелерін мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы.
Аукциондардан алынатын алым.
Жекелеген қызмет түрімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым.
Телевизиялық, радиолық ұйымдарына радиожиілік спектін пайдалануға рұқсат бергені үшін
Төлемақы – белгілі бір қызмет түрін пайдаланған кезде төленетін
Төлемақының 9 түрі бар. 2007 жылы төлемақыға өзгеріс енгізілді.
Төлемақының түрлері:
Жер участкесін пайдалану үшін төлемақы.
Сыртқы көздерден су ресурстарын пайдалану үшін төлемақы.
Қоршаған ортаны ластау үшін төлемақы.
Жануарлар әлемін пайдалану үшін төлемақы.
Орман ресурстарын пайдалану үшін төлемақы.
Ерекше қорғалатын табиғи территорияларды пайдалану үшін төлемақы.
Радиолық спекторды пайдалану үшін төлемақы.
Кеме су жолдарын пайдалану үшін төлемақы.
Сыртқы (жарнаманы) жарнаманы орнатқызу үшін төлемақы.
Мемлекеттік баж дегеніміз – уәкілдік берілген мемлекеттік органдардың немесе
Баж салығы – алып келінген, сыртқа шығарылатын, сондай-ақ транзитті
Мемлекеттік баж салығы – төленетін қызмет тізімі заңды және
Баж салығының түрлері келесідей:
Сотқа өтініш хаттарды жібергені үшін, ерекше өндіріс жұмыстарынан өтініш
Нотариалды іс-әрекетті жасағаны үшін және нотариалдық куәландыратын құжаттардың копияларын
Азаматтық жағдай актілерін тіркеу үшін және азаматтарға азаматтық актілерін
Басқа мемлекеттерден тұлғалар Қазақстан Республикасына кіру және Қазақстан Республикасы
Қазақстан Республикасына кіру үшін шетелдіктердің распортына визалар қою үшін
Қазақстан Республикасының азаматтығын алу үшін құжаттарды безендіру, Қазақстан Республикасының
Тұрғын жерді тіркеу үшін мемлекеттік баждар.
Аң аулауға рұқсат беру үшін мемлекеттік баждар.
Қазақстан Республикасы азаматтың куәлігі мен паспортын беру үшін мемлекеттік
Қазақстан Республикасы территориясына қару жарақты кіргізу және Қазақстан
Азаматтық қару жарақты (аң аулаушылық, пневматикалық және газ аэрозольдық
Кедендік төлемдер
Кеден бажы.
Кедендік жинақтар.
Ақылар.
4. Жинақтар [17].
Салық кодексі бойынша Қазақстан Республикасы салық жүйесінде 9 салық,
Сондықтан мемлекет өз қазынасының кіріс бөлігіне түсетін төлемдерді заң
Қазақстан Республикасында қазіргі кезеңде салықтардың құқықтық негізі болып «Салық
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өз құқықтық меншігінде, шаруашылық жүргізуінде
Заңды тұлғаның жеке өзіндік бухгалтерлік есестік тепе – теңдікті
Бірақ кейбір салықтар түрік төлеу үшін (мысалы, коорпорациялық табыс
Өз қызметінің негізгі мақсаты тек пайда табу болып табылатын
Олар көбінесе қоғамдық бірлестіктер, тұтынушылар одағы, діни бірлестіктер нысанында
Атап кеткендей салық субъектісінің тағы бір категориясы – жеке
Салық салу әдістеменің төрт негізгі түрін бөліп атауға болады:
Салық мөлшері барлық салық төлеушілер үшін нақты белгіленетін сома
Сонымен, салық саясаты көптеген елдерде қолданғанымен, олардың салық
1.3. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің негізгі бағыттары және оның
Жаңа Салық кодексінің (ресим атауы «Бюджетке төленетін салықтар мен
Бірақ салықсалу әдістері мен салық құрылымнын сақтау мақсатына қарамай,
Қосымша құн салығына келсек, Кодекс құрушылар (салықтық әкімшілеуді женілдету
Айта кету жөн, «арнайы салық режимі» деген бөлім Салық
Осындай жағдайларға байланысты қатан қағидаға соқ боламыз, ол- іс-әрекеттің,
Салық Кодекстің Жалпы бөлімі Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің құқықтық
Ал салықтық бұзушылық нормалар Салық Кодекстің Салық Әкімшілігін Жүргізу
Осы жаңа бөлімнің шегінде, Салық Кодекстің Жалпы бөлімінде айтылған
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің реформалауында қарастырылған техникалық және ұйымдық
Тиімді салық жүйесін құру үшін Қазақстан Республикасының салық саясаты
Мемлекет, Қазақстан үкіметінің экономикалық жетекші ретінде, 90-шы жылдардағы «романтикалық
2 ТАРАУ. АҚМОЛА ОБЛЫСЫ БОЙЫНША САЛЫҚТЫҚ ТҮСІМДЕР МЕН
2.1 Ақмола облысы бойынша салық кірістері мен салық түсімдерін
Республика бюджетіне түскен кірістерді талдау бойынша Қазақстан Республикасында жергілікті
Кесте 2 – Казақстан Республикасы бойынша бюджет кірістерін талдау
Көрсеткіштер 2007ж 2008ж 2009ж
2009ж % –бен
2007ж 2008ж
Казахстан Республикасы – қортындысы
оның ішінде
Акмола облысы
онда
ҚР бойынша салықтық түсімдер
Акмола облысы
1128316
19930
1070866
19406
1331282
28522
1070337
20302
1518413
35111
1185552
24501
134.6
176.2
110.7
126.3
112.1
123.1
110.8
120.7
Ескерту: автормен құрастырылған [40].
Қазақстан Республикасының және Ақмола облысының бюджет кірістерінің түсімдері динамикасын
Мемлекет бойынша салықтық түсімдер 2009 жылы 1185552 млн.теңгені құраса,
Төмендегі 3-ші кесте бойынша елдің салықтық түсімі 2007 жылғы
Кесте 3 –Қазақстан Республикасы бойынша кірістер құрылымын талдау
Көрсеткіштер 2007г 2008 ж 2009 ж
Өзгерістер, пункт бойынша (+,–)
Сомасы % Сомасы % Сомасы % 2007г
ҚР кірісі – барлығы
с. і.
салықтық түсімдер
онда
Акмола облысы
кірістер – барлығы
с. і.
салықтық түсімдер 1128316
1070866
19930
19406 100
94,9
1,8
0,8 1331282
1070337
28522
20302 100
80.4
2.1
1.5 1518413
1185552
35111
24501 100
78.1
2.3
1.6 *
–16.8
+0.5
+0.8 *
–2.3
+0.2
+0.1
Ескерту: автормен құрастырылған [40].
Сол сияқты салықтық түсімдер бойынша да прогресс байқалады. Облыстан
Мемлекеттік реттеуде индикативтік жоспарлау (болжамалау) маңызды орынға ие, оның
Индикативтік жоспарлау сондай – ақ жергілікті деңгейде жүзеге асырыла
Кесте 4 – Ақмола облысы бойынша міндетті төлемдердің түсу
Көрсеткіштер 2008 ж 2009 ж. Ауытқу
( +,– ) Өсу %
жоспар нақты жоспар 2008 жоспар 2008
Республикалық
Кіріс
Жергілікті кіріс
ҚОРТЫНДЫ
9201924
11100445
20302369
10052622
12772342
22824964
11119428
13381753
24501181
1066806
609411
1676217
1917504
2281308
4198812
110.6
104,8
107,3
120.8
120.6
112,4
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Облыс бойынша 2009 жылы республикалық бюджетке 11119428 мың теңге
Жергілікті кірістер бойынша жиналымдар 2009 жылы 13381753 мың теңге
Аудандар бойынша салықтар мен басқада түсімдердің түсуін талдау келесідей
Ең ірі төлеушілер Кокшетау қаласы, Степногорск қаласы, Целиноград ауданы,
Кесте 5 – Ақмола облысының аудандары бойынша салық түсімдері
т/н
Аудандар атаулары
2007 ж
2008 ж
2009 ж
Өсуі , %
2007 ж 2008 ж
1. Ақкөл 283070 273292,4 288412,4 101,9 105,5
2. Аршалы 272353 389178,3 409007,7 150,2 105,1
3. Астрахан 197333 259198,9 265238,6 134,4 102,3
4. Атбасар 561135 712919,1 755679,3 134,7 106,0
5. Бұланды 246386 238964,0 280803,8 113,9 117,5
6. Егіндікөл 54628 89641,3 94170,7 172,4 105,1
7. Ерейментау 309365 348285,3 361667,0 116,9 103,8
8. Есіл 399347 538226,6 551385,0 138,1 102,4
9. Еңбекшіл 126611 149065,2 202724,0 160,1 135,9
10. Жақсы 166103 142055,6 249375,0 150,1 175,5
11. Жарқайың 146325 214614,7 218548,6 149,4 101,8
12. Зеренді 432650 591167,5 600825,0 138,9 101,6
13. Корғалжың 58069 78026,2 85722,6 147,6 109,9
14. Сандыктау 151522 219885,4 224180,0 148,0 102,0
15. Целиноград 360931 898526,2 983711,0 272,5 109,5
16. Кокшетау қ. 3378238 3378238,1 4335793,0 128,3 128,3
17. Степногорск қ. 1149812 1539713,3 1693510,0 147,3 110,0
18. Шортанды 260938 305723,3 316015,0 121,1 103,3
19. Щучьее 1537577 1183241,7 1460481,0 94,9 123,4
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Төмендегі 6-шы кестеде көрсеткендей, 2009 жылы Ақмола облысы бойынша
Кесте 6 – Ақмола облысы бойынша міндетті төлемдердің түсімдер
Көрсеткіштер
2007ж.
2008 ж.
2009 ж. Өзгеріс, пункттар
(+ , –)
Сомасы % Сомасы % Сомасы % 2007 2008
Республикалық кіріс 8302844 46,34 9201924 45,32 11119428
45.38 –0,96 +0,06
Жергілікті кіріс 9614311 53,66 11100445 54,68 13381753 54.62 +0,96
ҚОРТЫНДЫ 17917155 100 20302369 100 24501181 100 * *
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Республикалық бюджетке заңды тұлғалардан корпоративтік кіріс салығы, ҚҚС, импорттық
Кесте 7 – Ақмола облысы бойынша республикалық бюджет түсімдерін
Салық түрлері 2007 ж 2008 ж 2009 ж Ауытқу
2007 ж 2008 ж 2007 ж 2008 ж
Корпоративтік табыс салығы
ҚҚС
Акциздер
Басқада
ҚОРТЫНДЫ 2471455
4862626
98501
870262
8302844 1492248
6104903
180427
1424346
9201924 2119284
7049623
90668
1859853
11119428 –352171
2186997
–7833
989591
2816584 627036
944720
–89759
435507
1917504 85,8
144,98
92,05
213,71
133,92 142,02
115,47
50,25
130,58
120,84
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Кесте көрсеткендей, облыс бойынша Республикалық бюджет түсімдері өткен жыл
Көрсетілген кесте мен график бойынша келесідей қорытынды жасауға болады:
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Сурет 2 – Ақмола облысы бойынша республикалық бюджет түсімдерін
Акциздер бойынша 2009 жылы түсім 90668 мың теңгені құрады,
Кесте 8 – Ақмола облысы бойынша Республикалық бюджет салықтарының
Салық түрлері
2007 ж
2008 ж
2009 ж Өзгеріс, пункттер
Сомасы % Сомасы % Сомасы % 2007 ж 2008
Корпоративтік кіріс салығы
ҚҚС
Акциздер
Басқада
ҚОРТЫНДЫ 2451683
4302801
74997
861228
7690709 31,88
55,95
0,98
11,19
100 1492248
6104903
180427
1424346
9201924 16,22
66,34
1,96
15,48
100 2119284
7049623
90668
1859853
11119428 19,06
63,40
0,82
16,72
100 –12,82
7,45
–0,16
5,53
* 2,84
–2,94
–1,14
1,24
*
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Кесте көрсеткендей Республикалық бюджетке түскен салық құрылымында келесідей тенденциялар
2.2 Жергілікті бюджеттің кірісі мен салықтық түсімдер механизімін талдау
Жергілікті қаржының құрылымы мен бағыты жергілікті басқарушы органдардың функциялары
Қазіргі таңда нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайында, жергілікті органдар қызметінің
Жергілікті органдарға мемлекеттің әлеуметтік бағдарламаларын жүзеге асыру жөнiндегi міндеттер
Әлеуметтік – тұрмыс инфрақұрылымының салаларының басым бөлігі бюджеттік қаражаттан
Жергілікті буындағы қаржылық қатынастар «Қазақстан Республикасының Бюджет жүйесі туралы»,
Жергілікті қаржыда маңызды рөл рөлін сан салалы жергілікті өкімет
Қазақстандағы жергілікті бюджеттер (облыстар, қалалар, аудандар) кірістер мен шығыстар
Басқа елдердегі аумақтық басқарудың даму тәжірибесі басқаруды орталыққа тәуелдiлiгін
1994 жылға дейін Қазақстанда болған 3045 жергілікті бюджеттердің: 1994
Қазақстан Республикасындағы жергілікті бюджеттерге түсімдер мынадай түрлерден тұрады:
1) Жергілікті бюджеттердің кірісі;
2) Жоғары тұрған бюджеттерден, заңды және жеке тұлғалардан, шет
3)Жергілікті бюджеттерден бұрын берген несиелер бойынша негізгі борышты өтеу.
Өз кезегінде кірістер мыналардан тұрады:
а) Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер;
б) Салықтық емес түсімдер;
в) Капиталмен операциялар жасаудан кірістер.
Аймақтың экономикалық – әлеуметтік жағдайын жақсарту, жылдар бойы жинақталған
Кесте 9 – Ақмола облысы бойынша бюджет кірістерінің жоспарының
КӨРСЕТКІШТЕР 2008 жыл 2009 жыл 2009 жылы
жоспардың орындалуы
( % )
Жоспар Кассалық орындалуы Жоспар Кассалық орындалуы
1 Салықтық түсімдер 10645776 10654070 11813789 12143105 102,8
2 Салықтық емес түсімдер 114068 141204 187368 208020 111,0
3 Капиталдармен операциялардан түсімдер 288317 305171 771185 1030628 133,6
ҚОРТЫНДЫ 11048161 11100445 12772342 13381753 104,8
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Кестеден 2009 жылы жалпы кіріс 13381753 мың теңгені құрап,
Міндетті түсімдер құрылымы да, оның орындалу көлеміне әсерін тигізеді.
Кесте 10 – Ақмола облысы бойынша бюджет кірістерінің құрылымының
АТАУЛАРЫ Жоспар
Нақты
кассалық орындалуы. Ауытқу
( + , – )
Сомасы
мың тг % Сомасы
мың .тг % сомасы
мың .тг
%
Салықтық түсімдер 11813789 92,50 12143105 90,74 329316 –1,76
Салықтық емес түсімдер 187368 1,47 208020 1,55 20652 0,08
Капиталдармен операциялардан түсімдер 771185 6,03 1030628 7,71 259443 1,68
ҚОРТЫНДЫ 12772342 100 13381753 100 609411 *
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Бюджеттік түсімдер 2009 жылы жоспардан 609411 мың теңгеге асқан
Сол сияқты салықтық емес түсімдерде үлесі 0,08 пунктке өсіп,
Кесте 11 – Ақмола облысы бойынша бюджет түсімдері динамикасы
КӨРСЕТКІШТЕР
2007 ж.
2008 ж.
2009 ж. Ауытқу
2007 ж 2008 ж.
Салықтық түсімдер
9405974
10654070
12143105
2737131
1489035
Салықтық емес түсімдер 101634 141204 208020 106386 66816
Капиталдармен операциялардан түсімдер 106703 305171 1030628 923925 725457
ҚОРТЫНДЫ 9614311 11100445 13381753 3767442 2281308
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Жергілікті бюджет негізінен жеке табыс салығы, әлеуметтік салық, мүлік
Кесте есебінің нәтижелері төменгідей тұжырымдар атауға мүмкіндік береді. Салықтық
Әлеуметтік салық, салықтық түсімдердің ең қомақты бөлігі болып отыр.
Кесте 12 – Ақмола облысы бойынша жергілікті
КӨРСЕТКІШТЕР 2007 ж 2008 ж 2009 ж. Өзгерістер,
(+,–) пункттер
Сомасы Үлесі
%
Сомасы Үлесі
%
Сомасы Үлесі
%
2007г. 2008 ж.
Жеке табыс салығы 1690747 17,98 2448505 22,05 2886365 21,57
Әлеуметтік салық 5021553 53,39 5523702 49,76 6087355 45,49 –7,9
Мүлік салығы 823687 8,76 1041530 9,38 1036509 7,75 –1,01
Жер салығы 204242 2,17 227879 2,05 222946 1,66 –0,51
Көлік салығы 175156 1,86 208268 1,88 230480 1,72 –0,14
Тұтас жер салығы 35420 0,37 35964 0,32 34242 0,26
Акциздер 305000 3,24 297307 2,68 663769 4,96 1,72 2,28
Басқасы 1150169 12,23 1525558 11,88 2220087 16,59 4,36 4,71
Салықтар түсімдері қортындысы 9405974 100 11100445 100 13381753 100
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
13-ші кестедегідей бюджеттік кірістер құрылымы зерттеген уақыт аралығында елеулі
Кесте 13 – Ақмола облысы бойынша бюджет түсімінің құрылымы
КӨРСЕТКІШТЕР
2007 ж.
2008 ж.
2009 ж. Құрылым өзгерісі
( +, –)
Сомасы Үлесі
%
Сомасы Үлесі
%
Сомасы Үлесі
%
2007 ж
2008 ж.
Салықтық түсімдер 9405974 45,23 10654070 37,35 12143105 90,74 45,51
Салықтық емес түсімдер 101634 0,49 141204 0,50 208020 1,55
Капиталдармен операциялардан түсімдер 106703 0,51 305171 1,07 1030628 7,71
ҚОРТЫНДЫ 9614311 46,23 11100445 38,92 13381753 100 * *
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Ақмола облыстық бюджетінің қомақты бөлігін салықтық емес түсімдер құрайды.
Төменде 14-ші кестеде көрсетілгендей, салықтық емес түсімдер 2009
Кесте 14 – Салықтық емес бюджет түсімдерінің динамикасы
КӨРСЕТКІШТЕР
2007 ж.
2008 ж.
2009 ж. Ауытқу от (+,– )
2007ж 2008ж
1 Салықтық емес түсімдер
соның ішінде 101636 141204 208020 106384 66816
1.1.Кәсіпкерлік іскерлік пен меншіліктен кірістер 9467 14866 36971 27504
1.2.Айып пұл мен санкциялардан түсімдер. 84791 103444 108346 23555
1.3.Несие сый ақылары 72 396 820 748 424
1.4. Баскалары 7306 22498 61883 54577 39385
2 Капиталмен операциядан кірістер.
соның ішінде 106703 305171 1030628 923925 725457
2.1. Негізгі капиталды сату 9005 3796 11131 2126 7335
2.2. Жер мен материалдық емес активтерді сату 97698 301375
БАРЛЫҒЫ ( стр.1 + стр.2 ) 208339 446375
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Айыппұл мен санкциялардан түскен түсім 84791 мың теңгеден,
Салықтық емес бюджет түсімдерінің құрамындағы өзгерістерді бақылау үшін, төменгідей
Кесте 15 – Салықтық емес бюджет түсімдерінің
Кіріс түрлері 2007 ж. 2008 ж. 2009 ж. Құрылым
Сомасы Үлесі
% сомасы Үлесі
% сомасы Үлесі
%
2007 ж 2008ж
Кәсіпкерлік іскерлік пен меншіліктен кірістер 9467 9,31 14866
Айып пұл мен санкциялардан түсімдер. 84791 83,43 103444 73,26
Несие сый ақылары 72 0,07 396 0,28 820
Басқалары 7306 7,19 22498 15,93 61883 29,76 22,57 13,83
ҚОРТЫНДЫ 101636 100 141204 100 208020 100 * *
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Кестенің есебі төмендегідей қортындылар айтуға мүмкіндік береді. Салықтық емес
Бұл кестенің есеп нәтижесі салықтық емес бюджет түсімдерінің құрылымы
Сонымен, жергілікті бюджетттің кірісі мен салықтық түсімдерін талдау барысында
2.3 Ақмола облысының салық комитетінің жұмысын талдау
Ақмола облысы салық комитеті салықтардың және басқа да міндетті
Ағынды жыл бойында 6836 тексеру өткізіліп, нәтижесінде қосымша салықтар,
Жалпы тексеру саны ішінде: 4063 – құжаттық, 2579 –
Шағын бизнес субъектілері бойынша (заңды және жеке тұлғалар) барлығы
Кесте 16 – Салық төлеуші заңды тұлғалардың салықтық заңдылықты
Төлем түрлері Есептегілер саны, дана. Төлеуге тартылғандар, дана Бұзушылықтар
КТС 8898 4955 280 228658,0 55176,0
ҚҚС 3002 2801 284 206803,0 48522,0
Акциздер 181 154 11 125,0 30,0
Әлеуметтік салық 11634 7132 252 22389,0 14592,0
Жер салығы 2962 2665 51 3657,0 3005,0
Мүлік салығы 3906 3322 58 6367,0 2139,0
Көлік салығы 1665 1513 42 699,0 567,0
ЖТС 885 812 93 25807,0 4196,0
Қортынды * * * 494505,0 128227,0
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
Кесте көрсеткендей, салық комитеті заңды тұлғаларды салық төлеуге тарту
Салық заңдылығын жеке тұлғалардың сақтауын тексеру барысында келесідей нәтижелер
Кесте 17 – Салық заңдылығын жеке тұлғалардың сақтауын тексеру
Төлем түрлері Есептегілер саны, дана. Төлеуге тартылғандар, дана Бұзушылықтар
ЖТС төлем көзінен 15850 10765 428 24299,0 16273,0
Төлем көзінен алынбайтын ЖТС 26224 18898 203 39670,0 6251,0
Жеке кәсіпкер. (без ш/қожалығы есептелмейді) 24279 18150 179 21485,0
Шаруашылық (фермерлік) қожалығы 1827 634 16 18177,0 3704,0
Тұтас жер салығы 4074 643 39 452,0 315,0
Акциздер 93 82 18 153,0 12,0
Әлеуметтік салық 28736 21452 317 8322,0 3249,0
Жеке тұлғаның жер салығы 236796 213317 57 1452,0 242,0
Жеке тұлғаның мүлік салығы 231518 185272 47 919,0 332,0
Көлік салығы 59580 47261 7 157,0 30,0
Зейнетақы жарнасы 21319 – 301 17049,0 5134,0
Қортынды * * * 132135 38081
Ескерту: автормен құрастырылған [38].
17-ші кесте көрсеткендей, есепке алынған бар салық төлеушілердің келтірілген
Жалпы Ақмола облысынын салық комитетінің ақпараты бойынша 1.01.2008 жылы
Жалпы қарызды жою үшін салық комитеті төменгідей шараларды қолданды:
606 салық төлеушінің 3753,5 млн. Теңге қарызы бойынша олардың
127 кәсіпорынның 1659,9 млн. Қарызы бойынша мүліктік шектеулер қойылды
ЖАҚ қаржылық қарыздар мен жұмыс орталығына сату
аукционда 37 кәсіпорының 34,1 млн теңгені құрайтын мүлік сатылды
2192 салық төлеушіге 5097,3 млн теңгенін нұсқауы қойылып, онын
32 салық төлеуші бойынша дебиторлардын шотына 38,4 млн
2821 салық төлеушіден 21202 млн теңге сомасында қолма-қол ақша
қарызын жапқан салық төлеушілерге 157,3 млн теңгенін мүлкі қайтарылды
банкроттық процедураларын пайдалану арқылы қарыз мөлшері біршама кеміді.
2009 жылы 963,7 млн теңге қарызы бар 200 кәсіпорын
бәсекелік процедураларын пайдалану арқылы қарыз мөлшері біршама кеміді.
бәсекелік өндіріс арқылы бюджетке кредиторлық қарыз 4–ші кезекте 4996,4
2008 жылы 3 кәсіпорын реабилитация процедурасынан өтіп, бюджетке 85374,7
жалпы облыс бойынша 1 облыстық, 17 аудандық салық
Сонымен, Ақмола облысының салық комитетінің жұмысын талдау бойынша 2009
Жалпы тексеру саны ішінде: 4063 – құжаттық, 2579 –
ІІІ ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАН ТАЛАБЫНА САЙ
3.1. Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің даму болашағы, проблемалары мен
Біздің жас мемлекет фискальдық саясатқа алғашқы қадаммен басып кіріп
Салық жүйесінің тұрақтылығы;
Салық жинақтарының механизмі(ол салықтарды мерзімінде және түгелдей төлеуін бақылайды);
Ақырғы өнімдерге жеңілдіктер(өндіріс факторларына жеңілдіктері жатпайды). Салық реформаның мәселесі
Жергілікті және мемлекеттік салықтардың реттелуі;
Бүкіл салық төлеушілер арасындағы заңы бір, ол салықтардың бірлігі;
Заң бойынша салық төлеушілердің салық туралы мәліметтерге құқығы бар;
Салық жүйесінің қолайлы болуы;
Нейтралдық салық салу жүйесі(нейтралдық салық жүйесі мемлекет жағынан әсерін
Әлемдегі елдердің салық жүйесі көптеген жылдар бойы дамыған. Ал
1994-1995ж.ж.- бірінші кезең, 1996-1998ж.ж.- екінші, жаңа салық жүйесінің құрылу
Бірінші кезеңде(1994-1995ж.ж.)- салық жүйесінің базалық негізін құрайтын салық кодексі
1995 жылдың сәуірінде жаңа салық заңдылығы шықты, оның алдында
Салықтарды 40-45% , азаматтардан табыс салығын 40% қысқарту туралы
Салықтық қарым-қатынастар тәжірибелермен нығайтылды. 1995 жылдың 1-ші шілдеден Қазақстанда
Қазақстан тұрғындарынан келесі салықтар жиналды:
1995 жылдың 24-ші сәуірде шыққан «Бюджетке түсетін салықтар мен
Жер қойнауын пайдалану үшін салықтар мен төлемдер. Оған кіретіндер,
Қосылған құнға салық. Коммерциялық іс-әрекетпен айналасатын жеке тұлғалар қосылған
Акциздер.Оларға Қазақстан Республика территориясында шығарылған тауарлар және Қазақстан
Мүлік салығы.
Жер салығы.
Мемлекеттік баж [24, 56 бет].
1995 жылдың 24-ші сәуірде шыққан «Бюджетке түсетін салықтар мен
Жер салығы.
Мүлік салығы.
Көлік құралдарына салық.
Кәсіпкерлік іс-әрекетпен айналысатын жеке тұлғаларды бекіту мен заңды тұлғалардан
Жеке іс-әрекетпен айналасу құқығына жинақ.
Акциондық сатулардан жинақ [25, 96 бет].
Айтылған салықтар Қазақстан Республика территориясында алынады. Аймақтық және қалалық
Қазақстан үкіметі жасаған салық салу жүйесі толық тиімді бола
Салық салу механизмінің нақты болмауына байланысты спекуляциянындамуына, салықтарды төлеуден
Осы жағдайға байланысты салық жүйесін кешендік жақсартуымыз керек және
Мемлекеттік бюджет тепе-тең және тұрақты болуы керек;
Инфляцияға қарсы механизмді қалыптастыру және өзіміздің валютамыздың тұрақты болуын
Кең көлемді инвестицияларды жасау.
Салық ұлт пен мемлекет арасындағы келісім шарт деген теориялардың
Осындай тәртіп Қазақстанда да тағайындалған. П.М.Годме айтуынша парламенттің салық
Парламент бойынша халықтын дауысы бірінші орында тұр. Сондықтан көптеген
Осы кезек салықтардың барлық түрлерін жүйелендіруіміз керек.
Жоғарыда айтылған міңдеттерді шешсек Қазақстан экономикалық және әлеуметтік жағынан
Мемлекеттік шығындкардың өсуі төмендесе, салық ставкалары да төмендей бастайды.
Қазақстан экономикасының кризистік жағдайына байланысты келесі міңдет туады, ол
Салық саясатында мемлекеттік бюджет қалыптасқанда, бөлу құрылымы да пайда
Салық салу жүйесін жақсартуда біз көбінесе инвестициялармен айналасуымыз керек.
Салықтық түсімдерінің тұрақты көзі болып екі салық түрі саналады-бөлшектік
Осы салықтардын механизмі екі негізгі функцияны орындауы тиіс: шоғырлану
Жеңілдіктер жүйесіне ерекше тоқтайық. Кризистік жағдайда, бақылау және мемлекеттік
Экономикамызда жеңілдіктердін бір түрін қалдыру деген ой бар, ол-шаруашылық
Өткен жылдардағы салық қызметінің жұмысы тиімді емес деп санауға
Біріншіден салық жүйесінің нақты құқықтық базасы құруымыз керек, салық
Міне осы шараларды қазіргі кезден еңгізуіміз керек. Бірақ мемлекеттегі
Кәсіпорынның қаржылық ресурстарын көбейту үшін кәсіпорынның негізгі қорларын қайта
Қосылған құңға салық. Қазақстан Республикасына қосылған құңға салық айналымнан
Барлық дамыған елдерде баға өндіріс бағасынан көп болса, ол
Мемлекетаралық екі жақты экономикалық байланыстарда екілік салық салу мәселесі
Қазақстан Республикасы үшін экономиканы жанарту мен реформалаудын жаңа жағдайлары
Осы келісім шартқа байланысты шетелдік инвесторлар Қазақстан Республикасында алған
Біздің салықтардын тұрақты болмауы, ставкаларды қайта қайта қарау, салықтардың,
Қорытып айта келгенде, дипломдық жұмыстағы ұсыныстарымыз келесіде:
Салық ставкасы. Республика бойынша көрсеткіштерді талдап келгенде республикалық бюджетке
Қазіргі кезде аймақтық жүйелерде оның ішінде қала, аудан, ауыл,
Салық жүйесін ақпараттық жүйесмен қамтамасыз ету.
Бұл жүйе, ең алдымен, басты 4 міндетті шешуге арналған:
-салық төлеушіні тіркеу;
-дербес есепшотты жүргізу;
-ұйымдастырушылық басқару;
-шешім қабылдауды қолдау.
Салық төлеушілерді тіркеу құжаттарды тіркеуге қабылдаудан алынған деректерді сақтаудан,
Дербес есепшотты жүргізуге декларациялар мен түсімдерді өндеу, өсімдер мен
Ұйымдастырушылық басқару аудандардағы салықтық тексерулер мен өзге де салық
Салық қызметінің құрылымына басты салық комитеті, 15 облыстық салық
Осыған байланысты жүйенің түрлі учаскелеріндегі байланыс арналарының мүмкіндіктерін ескере
Тіркеудің бағыныңқы жүйесі. Республикалық деңгейде салық төлеушінің мемлекеттік тізімі
Төлемдер мен деклорациялардың салық төлеушілердің дербес шоттары облыстық деңгейде
Әкімшілік басқарудың бағыныңқы жүйесі. Бұл бағыныңқы жүйенің негізгі элементі
Істің негізгі атрибуттары тексерілудегі салық төлеушілерге жасалатын сілтеме,
Жоғары тұрған ұйымда үлгілердің бірінің негізінде тексеріс міндеттеріне байланысты
Аудандағы жауапты басшы істі орындаушыны тағайындайды. Тексеріс бойынша орындаушы
Орталықтың облыстармен байланысы үшін байланыстардың жеткілікті түрдегі қамтамасыз ете
Ақпараттың сыртқы дерек көздермен байланыс үшін бірнеше антерфейстер қарастырылады.
Төлем ақпаратының импорты. Бұл интерфейс жүйенің банктік төлемдер туралы
Салық төлеушілер туралы қосымша ақпарат импорты. Үшінші ұйымдардан (Техникалық
Ақпараттың экспорты. Мүдделі мемлекеттік құрылымдарға салық төлеушілер туралы деректерді
Деректердің енгізілу, өнделу құрылымы мен үлестірілген сақталуы жүйенің жалпы
Республика мен облыстардағы байланысты ақпараттың өзгеруі нақты уақытта үлемтірілген
Жүйенің үлестірілген қолданылуын салық төлеушінің тіркелуінен мысал келтіре отырып
Жүйені бағдарламалық жасауды (бұдан былай БК) үшдеңгейлік модель пайдаланылады.клиент-колданбаның
Қолданбаның сервері арнайы әзірленген С интерпретаторының негізінде- жүйенің
Географиялық тұрақта ҚР-дағы Біріктірілген Салықтық Ақпарат Жүйесінің (бұдан
Жүйені негізгі шешімдер мен Mikrosoft өнімдері : Windows. NT,
Жүйенің өзегі С++-да іске асырылған, жүйенің қолданбалы логикасы- меншікті
Жүйенің облыстық тораптары корпоративтік желіні қурайтын айқындалған байланыс арналарының
Қашықтағы-шақырулар DCOM технологиясының көмегімен іске асырылады, бүл аутентификация мен
Жүйе тораптарының өзара шақырулардың логткасы бүтіндей екінші деңгейдің құралдарымен
Аудандарда байланыстың нашар аркаларымен әрекет етуші жүйенің қашықтвғы тораптарының
Бейленген ДБ-дағы деректердің келісімі проблемасы бөлінген транзакциялардың механизмін пайдаланумен
Қағида бойынша, үлестірілген транзакция жүйенің бірнеше немесе барлық жоғарғы
ҚР-ның БСАЖ жүйесінің өз құрамында орталық тораптың администраторына деректердің
Облыстық деңгейдегі тораптардағы, яғни, ортлық тораппен тікелей байланысы бар
Өз кезегінде, облыстық тораптардың әрқайсысы өзінің бағынысты деңгейлеріне MSMQ
Кез келген ақпараттық жүйені дамыту жүйенің бағдарламалық модулдерін үздіксіз
ҚР-ның БСАЖ жүйесі қолданбалы логиканы іске асыратын пайдаланылатын интерфейстер
Жүйенің бастанқы орнатылу процесіне ерекше ықылас бөлінген болатын. ҚР-ның
Жүйенің қайтадан бекітілген және жұ:мыс істейтін тораптарындағы деректер мен
Жаңа тарапты орнату жүйесінің барлық тораптарындағы оның топологиясындағы ақпараттың
Жұмыс станциясының бағдарламалық жасауды инсталляциялау мен жаңарту жүйенің серверіне
Мұндай құрылым жүйенің сенімділігің, төзімділігі мен ауқымдылыған ұлғайтады.
Екі деңгейлік клиент-серверлік модельмен салыстырғанда мұндай құрылым бірқатар артықшылықтарға
Клиенттердің ДББЖ-не тікелей қатынасуын алып тастау жүйенің сенімділігі мен
Ортаңғы қабатты енгізу ДББЖ-ның триггерлер, курсорлар, бірегей кілттерді генерациялау
Екідеңгейлік жүйеде ДБ құрылымының өзгеруі, қағида бойынша, бағдарламалық жасауды
Бұдан басқа, ДБ-ның сервері мен бір тораптың қосымшасысерверін түрлі
ҚР-ның БСАЖ жүйесінің ДБ құрылымы, ақпаратты өңдеу ережесі жүйе
ДБ-ның құрылымын жағалаудағы негізгі тәсіл тек қана жергілікті ДБ-нда
Құрылған тілдің интерпритатор жүйенің қолданбалы бөлігін әзірлеуді жеделдетуге, құрушылардың
Мәселеге осындай тұрғыдан келу жүйенің шеттетілу проблемасын шешуды, яғни,
Мұндай қосымшаларда ДБ-нан деректерді шығару бойынша операциялар анағұрлым ресурс
Жүйенің ядросы клиенттерді ұқсастыруды (идентификациялауды), олардың құқықтарының сақталуын қамтамасыз
Жүйенің құпиялылығы Windows NT-мен біріктірілген. Бұл NT доненінде пайдаланушыны
Пайдаланушының менюі оның құқықтарына байланысты динамикалық түрде құрылады.
Байланыстардың жалпыға түсінікті арналар бойынша деректермен алмасу хаттамалары ақпаратты
Жұмыс станциясында іс-қимыл жасайтын базалық қолданба internet Explorer болып
Мұндай шешім пайдаланушы интерфейстерін женіл түрлендіруге, оларды тапсырушының персоналымен
BROWSER а-ны клиенттік бөлім ретінде пайдалану офистен тыс жерлерде,
Ақмола салық комитетіндегі ақпараттық жүйелердің ситуациясы.
2002 жылдың ішінде ҚР БСАЖ-нің функционалдық мүмкіндіктері елеулі түрде
БСАЖ жаңа жүйе болғандықтан, сол немесе өзге де компонентті
2002 жылдың сәуірінен бастап дербес есепшоттар бойынша ескі бағдарламаларды
Жұмыстын басында қойылган мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізілді. Жұмысты
Бірінші тарауда салық салудың теориялық негіздері баяндалды. Басқарудың әкімшілік
Дәл осы салық жүйесі бүгінгі күні реформалау жолдары мен
Қазір батыс елдеріндегі салық салу боцынша коптеген әдебиеттер бар,
Алайда, іс жүзінде Қазақстанның салық жүйесі жаңадан жасалып жатқандығына
Көптеген мемлекеттердің әлеуметтік-экономикалық дамуында ҚҚС-ның маңыздылық ролін бұлжытпай арттыру
Осыларға қоса, бұрынғы механизмін –салықтарды басқару жүйесінің қайта құрылуымен
Қосылған құн салығы (бұдан былай ҚҚС) француздан келіп шыққан.
Қосылған құн салығы – бұл табысты алушыдан тікелей төлетіп
ҚҚС аздаған прогрессивті, алайда инвестицияны көбірек ынталандырушы салық болып
Екінші трауда жалпы алғанда республика бойынша және жекелеп алғанда
Үшінші тарауда салық салу механизмінің жеткіліксіз түрдегі тиімділігінің мүмкін
Жоғарыда айтылғандардың негізінде тауарлар мен қызмет көрсетулерге ҚҚС-н салуды
ҚҚС ставкасының төмендеуін, отандық өнімді экспорттау және оны біздің
ҚҚС-ның негізгі ставкасы қазір 15%-ға тең, шет елдердің, атап
ҚР Үкіметі 2004 жылдың 1 қаңтарынан бастап өндірістік айналымнан
Жанама саылқтар аздаған, елеусіз үлестермен төленеді, салықтан да оны
ҚОРЫТЫНДЫ
1. Сонымен, салықтар көптеген елдерде әр түрлі аталғанымен, кейде
Қазіргі жағдайда, салық жүйесінің мағынасы, көбінесе салық облысындағы қолданылатын
Іс-тәжірибеге сүйенсек, салықтар, біздің елдегі экономикалық қарым қатынасқа енгізіледі
Бірақ ешбір дамыған заңдылық, егер керек деңгейдегі әкімшіліктендіруі болмаса,
Біздің қарасымыз бойынша әкімшіліктендірудің сапасынан штрафтық санкциялардың саны мен
Қазақстандағы тағы ең маңызды мәселелердің бірі, ол экономикалық дауларды
2. Жергілікті қаржы дегеніміз экономикалық қатынастар, ол арқылы жергілікті
Ақмола облысы бойынша Салық комитетіне түскен түсімдердің барлығы жергілікті
Ақмола облысы бойынша жергілікті бюджетке кірістердің түсуі 2009 жылы
Салық жүйесінде ең маңызды элементтерінің бірі салық жоспарлауы болып
3. Салық жүйесін тиімді іске асыру және мемлекеттің салық
Қазақстан үкіметі жасаған салық салу жүйесін толық тиімді бола
Салық салу механизмінің нақты болмауына байланысты спекуляциянындамуына, салықтарды төлеуден
Қорыта келгенде осы жұмыстың басты мақсаты ретінде Қазақстан Республикасының
Біріншіден, салық жүйесін дамыту үшін оған әкімшіліктендіруін енгізу керек
Шетелдердің тәжірибесінен. Мысалы: Испанияда – салық төлеушіге, қандай сомасын
Салық комитетінің қызметкерлерінің жұмысының әділдігін бақылу керек.
Ал жалпы Қазақстан Республикасының салықтың не бары 10 түрі
Жалпы, салық заңдарын орындағаны үшін, оларды женілдетуіміз керек.
Салықтық жүйесінде реформа, бір жағынан қиын ұйымдастырылған экономикалық жүйе
Экономикалық процеске тән қасиеттер, ол математикалық талдау әдісін пайдалану,
Ал біз өз жағынан, салық жүйесінің қызметіне тұрып, онда
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Үмбетәлиев А.Д., Керімбек Ғ.Е. «Салық және салық салу» Оқулық
Налоги и налогообложение – учебник под редакцией Юткиной Т.Ф.
Налоги и налогообложение – учебное пособие под редакцией Гурина
Налоги: Учебник. Под редакцией д.э.н. профессора Черника Д.Г. –
Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. Учебник для ВУЗов –
ІлиясовҚ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы» - Алматы 2007 жыл.
Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. Учебник –
Пушкарева В.М. История финансовой мысли и политики налогов. –
Қарагусова Г. Экономическая сущность налогов. – Алматы, Қаржы-қаражат, 1994.
Байдуйсенов А.Д. Налоговая система Казахстана // Финансы Казахстана
Амрекулов Н. Концепция единого обложения // Транзитная экономика Алматы,
Есенбаев М. Налоги-плата за цивилизацию // Финансы Казахстана Каржы-Каражат
Камаев В.Д. Учебник. По основам экономической теории. Москва 1995г.
Булгакбаев Б. Налоги,которые мы выбираем и от которых мы
Бапкина С. Новая налоговая политика //Финансы Казахстана- 1995-№6 стр.37-39
Есенбаев М. На пути к новой налоговой системе: [Беседу
Сабиров И. У. Налоговый кодекс: не лучше ли его
Карагусова Г. Налоги: сущность практика использования. Алматы 1994г.
Каможнова Е. Налоговая система: какой же она должна быть?
Қарағузова Г.Д. «Салықтар:қолдану тәртібі» Алматы «Қаржы-қаражат» 2004 жыл 45
Алейбеков М.О главном в налоговом реформировании // АльПари-Алматы,
Арыстанбеков К. Стратегия и тактика экономических реформ / Саясат
Мусинов С.М. Налоги с населения Республики Казахстана. Алматы 1996г..
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Қазақстан Республикасының Кодексі (2008.01.01 берілген өзгерістер мен толықтыруларымен )
Есенбаев М. Залог благополучия страны: (Налоги: территория и практика)
Кадырбеков Б., Грисюк С. Учитывая особенности Республики: (Об основных
Бахытжанова З.С. Налогообложение иностранных юридических и физических лиц Алматы,
Позняков Б. Налоги в Казахстане // Эко-1995 №1-стр. 179-186.
«Салықтар» Д.Г.Чернина – Москва «Қаржы және статистика» – 1997
Сборник инструктивных и нормативных актов по налогам (с изменениями
Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан – 2030» Алматы: Білім, 1997 жыл
Ламашарыпов К., Сакиев К., «Намыз тағылымы» Алматы, ТПО «Қаламгер»
Галкин В.Ю. « Новые методы хозяйствования: налоговые платежи из
С.М.Мусин «ҚР бойынша тұрғындар салығы» Алматы «Қаржы-қаражат» 1996 жыл.
Шамиль Абдулкадыров. От налога, как от судьбы // Ковчег-28
Мельников В.Д., Имесов К.К. «Қаржы» Алматы «Баспа» 1997 жыл
Кусаинов К.К. Налоговое регулирование экономики: региональный аспект (на примере
«Шағын кәсiпкерлiк дамытуға мемлекеттiк қолдауды күшейту және оны жандандыру
Жеке кәсіпкерлік туралы» 2008 жылғы 31 қаңтардығы Қазақстан Республикасының
Жер туралы заң. 2001ж.
Мемлекеттiк басқару деңгейлерi арасындағы өкiлеттiктердi ажырату және бюджетаралық қатынастарды
Абдулкадыров Шамиль. От налога, как от судьбы // Ковчег
Есенбаев М. Залог благополучия страны: (Налоги: территория и практика)
Алейбеков М.О главном в налоговом реформировании // АльПари-Алматы,
Арыстанбеков К. Стратегия и тактика экономических реформ / Саясат
Салық және инвестиция бойынша халықаралық орталық Қазақстан Республикасының қаржы
Ақмола облысының Степногор қаласының салық комитетінің көрсеткіші.
Ақмола облысының Салық комитетінің экономикалық көрсеткіштері
Ақмола облысының қаржы департаментінің мәліметтері.
www.nalog.kz , call-e-tax@mgd.kz
Салық құқығы мен заңдылығы
Салық механизімі
Салықтарды алудың әдістері
Ақпараттық қамтамасыз ету
Салық элементтері
Салықты жоспарлау мен болжамдау
Салықтар түрлерінің жиынтығы
Салық салу қағидаттары
Салықты басқару жүйесі
Салықтардың есеп құралдары
Салықтық бақылау
57
55
56
60
63