Мазмұны
Кіріспе 6
1. Әдебиеттерге шолу 10
2. Алматы облысының табиғи-климаттық жағдайы 17
3. Алматы қаласының ақаба суларын зерттеу әдістері 21
3.1 Механикалық тазалау әдісі 22
3.2 Биологиялық тазалау әдісі 26
3.3 Судың сапасын биологиялық бақылау әдістері 27
3.4 Сорбұлақ су сақтау қоймасы 31
4. Зерттеу нәтижесі 35
4.1 Ақаба сулардың қасиеттері мен құрамы 43
4.2 Дала фильтрациясы 45
4.3 Лабораториялық бақылау 48
5. Еңбекті қорғау талаптары және техникалық
қауіпсіздік 52
Қорытынды 56
Өндіріске ұсыныстар 57
Қолданылған әдебиеттер тізімі 60
Кіріспе
Табиғат – адамзаттың тіршілік ететін ортасы, сондықтан ол оның
Сонымен қатар, қоршаған орта адам денсаулығына да әсерін тигізеді.
Әсіресе, ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап, адам мен табиғат
Ірі қалаларда халықтың санының еселеп артуы тұрмыстық коммуналдық құрылыстар
Алматы қаласының халқы жыл сайын артып, білім, ғылым және
Ақаба сулар – бұрын өндірісте, тұрмыста немесе ауыл шаруашылығында
Адамның тұрмыста және өндірістік іс-әрекетінде пайдаланылғаннан кейінгі су. Ақаба
Адамзат өмір сүруінде ауыл шаруашылығы айтарлықтай роль атқарады. Сондықтан
Ақаба сулардың көлемі мен ластану сапасының шегі үлкен көлемде
Республикамыздың « Қазақстан 2030 » стратегиялық дамуында негізгі орынды
Қазіргі экологиялық проблемалардың бірі үлкен қалалардан шыққан тұрмыстық және
Қазақстан Республикасының өндіріс орталықтары мен ірі қала маңайларында 340-қа
Алматы қаласының тұрғын жай және әртүрлі өнеркәсіп орындарының ластанған
Су экожүйесінің биологиялық тепе-теңдігі гидробионттар мен қоршаған орта арасындағы
Сондықтан, ластанған су экожүйелерінің алғашқы продуценттердің бірі – микробалдырлардың
Менің дипломдық жұмысымның мақсаты – Алматы қаласының ақаба сулурын
Тазалаудың үш әдісі бар : механикалық әдіс, биологиялық әдіс
Мысалға, келіп жатқан судың температурасы 19,70С болса, тазаланған суда
Көптеген химиялық элементтер азот аммониі, нитриттер, нитраттар, еріген оттегі,
Бұл элементтердің құрамы биологиялық тазалаудан кейін біршама азайғанын көреміз.
1. Әдебиеттерге шолу
Қазақ халқының ежелгі мақалы – « Су бар жерде
Судың табиғаттағы, адам өміріндегі маңызы өте зор. Ғылым планетамызда
Судың құрылымы өте күрделі болатындықтан таза суға анықтама берудің
Химиялық құрам судың дәмін аз ғана кетіреді, бірақ иісі
Суды тазалау өте қымбат тұратындықтан көптеген өнімдердің өзіндік құнын
Басты су тұтынушылардың біріне, бұрын айтып кеткендей, ауыл шаруашылығынан
Адам баласының мәдениеті мен техниканың, өндіріс құралдарының жетілуі, осы
Ғалымдардың есебі бойынша жер шарындағы барлық суды адам баласына
Сулардың транспорттық маңызы да зор. Көптеген сулардың шипалық қасиеті
Бұдан басқа да адамдарға қатысты тағы бір жайт –
Суларды ластаудың негізгі көздері :
1. Ауылшаруашылығында жерді улы химикаттармен тыңайту, жерді тыңайтудан қалған
2. Кен орындарын пайдаланудан болатын өндіріс қалдықтары.
3. Мұнай өндірісінің ластанған сулары.
4. Ағаш материалдарын дайындаудағы, өңдегендегі және су жолдарымен тасымалдағандағы
5. Су және темір жолдарының лас қалдықтары.
6. Техникалық өсімдіктерді алғашқы өңдеудің қалдықтары.
Бұл айтылған су қорларының ластану көздерінің ішіндегі ең қауіптісі
Ә.Бейсенованың мәліметтері бойынша лас сулардың ішінде тұрмыстық сарқынды суларда
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ауыз судың 100-ден астам сапалық
Суды ластайтын заттардың көлемі артқан сайын оны ыдыратуға өте
Ең ақырында судың ластануының зардаптарын адамның өзі және оның
Г.С. Оспанова мәліметі бойынша сулардың ластануы ең бірінші рет
Ластаушы заттардың басым бөлігін атмосфералық жауын-шашын әкеледі. Сулардың канализация
Қазір бүкіл планетада іс жүзінде қандай да бір дәрежеде
Атақты француздың мұхит зерттеушісі Жак Кусто егер оны уландыру
Судың сапасы, оның физикалық, химиялық, биологиялық және бактериологиялық көрсеткіштеріне
Су қолдану, оның ластануына, ал бұл суларды су қоймаларына
Су өндірістің басқа салаларында да қолданылады: су транспорты, ағашты
Су, транспорт қатынасы және ағаштарды ағыза отырып тасымалдауда бұрын
Қазіргі кезде қоршаған ортаны қорғау мәселелері бүкіл әлем зерттеушілерінің
Бірінші: егер тоған суларына органикалық заттармен биогенді элементтер қалыпты
Екінші: тоған суларына шамадан тыс көп биогенді заттар түседі.
Үшінші: тоған суларына биогенді заттардың тапшылығымен органикалық заттар түседі.
Қатты эвтрофикациялану кезінде, әсіресе екінші жағдайда екінші реттік ластану
Ластану деңгейі жоғарылаған сайын бір түрдің екінші түрге алмасуы
Көптеген өндіріс және канализация қалдық сулары тұщы су экожүйесінің
Шамадан тыс көп органикалық заттарды минерализациялау үшін тоған суларындағы
Континентальды тұщы су қорының сапасына жалпы көлемде қауіп тудыратын
Судың биологиялық анализінің негізін ХVІІІ ғасырдың 60-70 жылдары А.Мюллер
Саробтылыққа нақты түсінікті Ресейдегі санитарлы-гидробиологияның негізін салушылар профессор Я.Я.
Г.И. Долгов индикаторлы түрлердің тізімін қарастыруда организмдердің ластану аймағына
Қалдық лас су және ауыл шаруашылық қалдық суларының көлдерге
Көптеген зерттеудің нәтижесі бойынша көк жасыл балдырлардың мол «гүлденуіне»
Судың ластануының жолына және деңгейіне байланысты ондағы биоценоздың негізгі
Канализациялық қалдық сулардың әсерінен оттегі жетіспейтін жағдай пайда болады,
Қалдық сулардың өзіндік тазалану процесі кезінднгі балдырлардың маңызын алғаш
Ол Москва тазалау қондырғыларының сүзу жұмыстарын жүргізетін аудандарында табылған
Он сегіз Америка штатындағы 72 қалдық сулары тұрақтандырылған тоғандар
Биологиялық тазалау жүйесінің белсенді тұнбаларында микроорганизмдермен қатар балдырлардың да
Биосфера және ноосфера мен адамзат арасындағы қатынасты тұрақтандыру үшін
Экожүйенің ең маңызды қасиеттерінің бірі – су, топырақ және
Соңғы кезде антропогенді стресс және бұзылуларға ұшыраған су экожүйесінің
Су экожүйелерінің өзіндік тазалануы, үш күрделі кешенді процестен тұрады
Өзіндік тазалану процесіндегі физикалық факторлардың бірі ластаушы заттарды еріту
Өзіндік тазалануда физикалық процестермен қатар химиялық процестерде маңызды. Өзіндік
2. Алматы облысының табиғи - климаттық жағдайы
Климаты. Облыс аумағының климаты тым континентті. Себебі ол үлкен
Жаз айларында облыс жеріне Іле аңғарымен және Жетісу қақпасы
Облыстың жазық бөлігінің климаты тым континентті, қысы суық, ал
Жылдық жауын-шашын мөлшері 191-ден 306 мм-ге дейін ауытқиды. Белдеу
Бұл белдеуде жыл бойы негізінен, солтүстік-шығыстан жел есіп тұрады,
Облыстың жазық аудандарына солтүстік пен оңтүстіктен ескен салқын ауа
Желтоқсанның ортасында тұрақты қар түсіп, наурыздың соңында ериді. Тұрақты
Топырағы. Облыс аумағында Қазақстандағы топырақ түрлерінің барлығы дерлік кездеседі.
Біріншісі – нивальды – жерасты зона. Ол теңіз деңгейінен
Екінші зонааралық белдеу – биік таулы шалғынды және шалғынды
Үшіншісі – таудың орманды – шалғынды дала зонасы. Ол
Жоталардың оңтүстік беткейлерінде қызғылт қоңыр және қоңыр топырақ дамыған.
Өсімдігі. Жалпы өсімдік жамылғысы табиғи зоналарға байланысты қалыптасатыны белгілі.
Шөлді бедем өсімдіктері негізінен облыстың батыс (Жамбыл, Балқаш аудандары),
Далалық өңірі мен ауыл шаруашылығына жарамды жерлерде ксероморфты және
Жануарлары. Облыстың жануарлар дүниесі Қазақстанның басқа аймақтарында қарағанда бай.
Шөл зонасы тіршілік үшін өте қолайсыз болғандықтан, бұған жануарлардың
Жер бедері. Облыстың жер бедері өте күрделі келеді. Балқаш
Бұның батысындағы жазық жағалау Балқаш көліне, оңтүстік – шығыс
3. Алматы қаласының ақаба суларын зерттеу әдістері
Аэрация станциясы Алматы қаласынан 10-15 км қашықтықта, Жапек батыр
Алматы қаласының суы екі бағытта жүреді, біріншісі, ол жаңбырдың
Бұл жерге тек қана Алматы қаласының ғана емес, сонымен
Осы сулар Аэрация станциясына түскеннен кейін 2 тазалығыш цехтан
Механикалық тазалау - оң жақ бөлігінде, ал биологиялық тазалау
3.1 Механикалық тазалау әдісі
Механикалық тазалаудың мақсаты ақаба судағы ерімейтін қатты қалдықты заттарды
Үлкен көлемді қалдықтарды тор арқылы сүзгіден өткізеді. Минералды өлшемді
Тор құрылысы
Торлар ақаба судағы көлемді қалдықтарды ұстауға арналған. Мысалы: маталар,
Қозғалмайтын торлар темір қалбырынан жасалған, оның ішінде паралельді пластиндер
Ақаба сулар тор арқылы өткен кезде үлкен көлемді қалдықтар
Егер бір күнде қалдықтар саны 0,1 м3 жетсе, онда
Қалдықтардың жинақталуына сәйкес оператор су беру насосын қосу арқылы
Аэрация станциясында торлардың 9 түрі бар. Олардың маркасы МГ
Тордың алдындағы каналдардың размері(мм):
№ 1 – 2100-2850
№ 2 – 2100-2750
№ 3 – 1950-2870
№ 4 – 2100-2770
№ 5 – 2000-2870
№ 6 – 2290-3000
№ 7 – 2290-3000
Құмдардың жуылуы гидроэлеватордың арнайы насостарымен іске асырылады. Техникалық су
Гидроэлеватордың құрамына техникалық суды жеткізіп тұратын насос, гидроэлеватор және
Аэрация станциясында 8 құмтұтқыш орналасқан.
Гидроэлеватор тарту насостарының типтері 150 CVE 250/92: - 2.
Құмтұтқыш тиімді жұмыс істейтін болса, онда судың құрамындағы құмды
Біріншілік (бірінші кезектегі) таралма тұндырғыш
Біріншілік таралма тұндырғышы ақаба судағы салмақты заттарды тұндырып,немесе ауыр
Бұл заттарды ауыр күшпен итеру арқылы судан майын бөліп
Тұндырғыштардың дұрыс, тиімді жұмыс істеуі үшін – оған жиналған
Ол жерден толғаннан кейін сулар лайлы алаңға жіберіледі. Осыдан
Тұндырғыштың айналу уақыты :
№ 1 – 47 минут (1,28 айналу/сағ)
№ 2 – 30 минут (2,0 айналу сағ)
№ 3 – 37 минут (1,62 айналу/сағ)
№ 4 – 40 минут (1,5 айналу/сағ)
№ 9 – 31 минут (1,94 айналу/сағ)
№ 10 – 27 минут (2,22 айналу/сағ)
№ 11 – 23 минут (2,61 айналу/сағ)
№ 12 – 34 минут (1.76 айналу/сағ)
Механикалық тазалауға түсетін судың көлемін орта сағатпен салыстырғанда мынадай
1. Аэрация станциясында біріншілік тұндырғыштардың саны 12, ал орта
2. Резервтік тұндырғыштардың саны төртке жетеді. Аэрация станциясының жұмыскерлері
Судың негізгі химиялық көрсеткіші.
1-кесте.
Ластану
деңгейі Оттегі ерітіндісі мг/л Оттегінің биохимиялық қажеттілігі, мгл Қышқылдану,
Жазда Қыста
1. Өте таза 9 13-:-14 0,5 1 1-:-3
2. Таза 8 11-:-12 1,1-:-1,9 2 4-:-10
3. Аз
ластанған 6-:-7 9-:-10 2-:-2,9 3 11-:-19
4. Ластанған 4-:-5 4-:-5 3-:-3,9 4 20-:-50
5. Лас 2-:-3 0,5 4-:-10 5-:-15 51-:-100
6. Өте лас 0 0 >15 >15 >100
Ылғалды қалдықтарды соратын станция
Ылғалды қалдықтарды сұйық емес соратын станция қолданылуы біріншілік таралма
Құмды алаңдар
Құмды алаңдар құмтұтқышта ұсталынған қалдықтарды, құмдарды және т.б. минералдық
Лайлы алаңдар немесе лайлы алаңның қалдықтары.
Бұл жерге неше түрлі қалдықтар жиналады. Олар : күрделі
3.2 Биологиялық тазалау әдісі
Биологиялық тазалаудың ерекшелігі аэротенктер арқылы жүзеге асырылады. Аэротенкте ақаба
Аэротенктер 2 блоктан тұрады, олардың жұмыс істеу тереңдігі 7,0
Эрлифттік насостық станция
Эрлифттік насостардың басты мақсаты ақаба суларды аэротенктерге жеткізіп, тазаланған
Насостың орнына эрлифттік құрылғылар қолданылады. Аэрация станциясында эрлифтер тазарған
Эрлифттік насостардың тұрақты жұмыс істеуі үшін жылына бір рет
Екіншілік (екінші кезектегі) тұндырғыш құрылысы
Екіншілік тұндырғыштар биологиялық белсенді заттарды ұстап қалуға арналған. Олар
Желдеткіш станция
Желдеткіш станция аэротенктерді ауамен қамтамасыз етіп тұру үшін микроорганизмдердің
1. Бас ғимараты – онда желдеткіш машиналар, құрылғылар бекітілген
2. суды тұздату құрылғысы ;
3. Трансформаторлық станция ;
4. Желдеткіш проводтары. Желдеткіш – 750-236. ТУ – 24-2-431-73.
Ақаба суларды бөлу цехының қабылдау ғимараты
Канал Алматыдан келген ақаба суды толық тазалаудан өткізіп, «Сорбұлақ»
3.3 Судың сапасын биологиялық бақылау әдістері
Ластанған қалдық суларда кездесетін балдырлардың сандық қатынасы Кнепп бойынша
Судағы жалпы микробтар санын анықтау әдісі
Судағы жалпы микробтар санын анықтауда микробиологиялық әдіс Кох әдісі
Ішек таяқшасының бактериялар топтарын анықтау әдістері
Бұл әдіс зерттеліп отырған судың белгілі-бір мөлшерін жинау ортасына
№ Ақабасуқұрамының
көрсеткіші Ақабасу
қорынң
нақтыкон
центрациясымгл АқабасудыңІлеөзеніненм
биіктіктегі
фондық
концентрациясымгл Ақабасу
құрамыныңбақылау
тұстамасындағы
концентрациясымгл ШМТ
Түскен
ақаба
1 2 3 4 5 6 7
1 Хлордың еркін
қалдығы 0,05 мг/л Мәл.жоқ Мәл.жоқ Болмады Болмады
2 Коли-фаги Анықталмады. Анықталмаған Анықталмаған 1000 1000
3 Патогенді
микрофлора Анықталмады. Анықталмаған Анықталмаған Болмады Болмады
4 Гельминттер жұмыртқасы және патогенді ішек таяқшалары Анықталмады. Анықталмаған
Ақаба судың санитарлы – бактериялық көрсеткіші. 2-кесте.
3.4 Сорбұлақ су сақтау қоймасы
Сорбұлақ каналы Алматының солтүстік – шығыс бөлігінде орналасқан. Ол
Оның орналасу орны : Алматы облысы, Іле ауданында. Ұзындығы
Көбінесе көктем, күз айларында кездесіп жатады. Ал қалғандары қыстауы
Шекті мөлшерлі төгінді заттардың ақаба сулар арқылы сулы объектке
№ Ақаба сулардың нормалық көрсеткішінің құрамы Сорбұлақ каналындағы қалдық
г/ м3 Шмт Сшмк ауыл шаруаш сула ндыруға арналған,
Сшмт г/м3 Шекті төгінді кг/тәуілік Шекті төгінді т/жыл
1 2 3 4 5 6 7 8
1 Жүзіп жүрген заттар 31,7 10,8 32,45 18929,16 2368,9
2 Хлоридтер 231,2 64,4 310,8 181299,9 22988,4 350
3 Сульфаттар 372,0 80,1 372,0 216999,9 2716,0 350
4 Кальций 45,4 52,71 108,78 63454,96 7940,9 140
5 Магний 34,25 14,81 67,58 39421,64 4933,3 85
6 Азот аммониі 17,7 14,2 25,94 15131,66 1893,6 30
7 Азот нитриті 0,02 0,36 2,22 1295,0 162,1 3,3
8 Азот нитраты 0,17 0,6 30,21 17622,5 2205,3 45
9 Фенолдар 0,0006 0,0013 13,4 7816,66 978,2 20
10 Фосфаттар 1,98 5,02 7,35 4287,5 536,6 10-30
11 Мұнай өнімдері 0,786 0,67 6,96 4060,0 508,1 10
12 Фторидтер 1,25 0,93 1,25 729,17 91,3 1
13 Темір 0,67 0,75 3,57 2082,5 260,6 5
14 Мыс 0,006 0,011 0,14 81,67 10,2 0,2
15 Цинк 0,018 0,045 1,35 787,5 98,6 2
16 Қорғасын 0,01 0,0033 0,14 81,67 10,2 0,2
17 Кадмий 0,0004 0,0002 0,02 11,67 1,5 0,03
Биологиялық тоған
Қайтара тазалауға арналған жолдың басында биотоғандар салынған. Олардың көлемі
Хлорлау әдісі
Хлорлау алаңына тазартылған ақаба қалдық сулар сұйылтылған хлормен залалсыздандырылады.
Фильтрлеу әдісі
Фильтрлеу алаңы Алматыдан келетін ақаба суларды авариялық қауіп төнгенде
Фильтрлеу алаңында толық биологиялық тазалаудан шыққан суларды да тазартады.
Фильтрлеу алаңына жылына жіберілетін ақаба судың көлемі 16 млн.м3
Барлық фильтрация алаңының көлемі, оның ішінде авариялық сиымдылықтар, лайлы
Аэрация станциясының лабораториясы
Лабораторияда судың сапалы тазалануын бақылап отырады. Яғни, техника лабораториялық
4. Зерттеу нәтижесі
Негізгі экологиялық проблемалардың бірі ірі қалалардан шыққан ластанған суды
Ластанған қалдық сулардың экологиялық қауіпсіздігін сақтауда негізгі және тиімді
Тоғандардың өзіндік тазалануында ерекше көңіл жасыл микробалдырларға бөлінеді. Олар
Бұл жағдай микробалдырларды жаппай өсіруде белок, көмірсу витаминдерге бай
Ластанған суларды биологиялық тазалауда микробалдырлардың бактериацидті қасиетіне де ерекше
Сонымен микробалдырлардың ластанған қалдық суларды тазалаудағы органо-минеральды қоспалардың тотығу-тотықсыздану
Су экожүйелерінің биологиялық тепе-теңдігі сыртқы қоршаған орта факторларымен және
Ластанған қалдық суларды тазалаудағы биологиялық процестердің негізгілері – бактериялық
Бактериялық ыдыраудан босатылған Со2, фосфаттарды, аммоний, нитратты, нитритті формалы
4-кесте
Алматы Аэрация станциясының ақаба суларының орташа анализ қорытындысы (
Көрсеткіштер,мг/л Түсуші
сулар Тазартылған су Тазартылған
судың
пайызы
(тазалау),% Тазалан
ған су Тазалау
нәтижесі,
(толық),%
Температура 0С 19,7 19,8 - 20 -
Мөлдірлігі, см 7,9 8,8 - 25 -
Жүзіп жүрген
заттар 2,6 41,03 69,9 7,33 94,6
Құрғақ қалдық 136,45 307,9 10,8 318,8 6,8
Азот аммониі 342 9,26 17,8 1,04 90,8
Нитриттер 11,26 0,17 5,6 0,05 69,4
Нитраттар 0,18 1,9 - 8,02 -
Еріген оттегі О2 0,5 2,74 - 4,8 -
Фосфаттар 70,71 3,17 11,9 1,32 63,3
Темір 2,1 0,38 - жоқ -
Фенолдар 0,0134 - - 0,00025 98,1
Мұнай өнімдері 0,34 0,096 71,8 0,032 90,6
Хлоридтер 35,2 30,5 12,5 32,5 7,7
Сульфаттар 52,3 53,6 - 55,7 -
Мыс 0,076 0,025 67,1 0,01 86,8
Цинк 0,18 0,031 82,8 0,01 94,4
Қорғасын 0,013 0,0025 80,8 0,001 92,3
Хром +6 0,0375 0,002 94,7 жоқ 99,9
Хром +3 0,022 0,0018 91,8 жоқ 99,9
Кадмий жоқ жоқ - жоқ -
Никель Жоқ жоқ - жоқ -
Мышьяк жоқ жоқ - жоқ -
Родандар 0,06 0,04 33,3 0,017 71,7
Кобальт жоқ жоқ - жоқ -
Сынап 0,0005 0,0001 80 жоқ 99,9
5-кесте.
Алматы Аэрация станциясының ақаба суларының 2008 жылғы анализ қорытындысы.
Көрсеткіштер,
мг/л Келетін сулар Тазартылған
Су Тазартылған
судың
пайызы
(тазалау),% Тазаланғанн
су Тазалау
нәтижесі
(толық),%
Температура oС 19,7 19,8 -
20
-
рН 7,9 7,8 - 7,6 -
Мөлдірлігі, см 2,6 8,8 - 25 -
Жүзіп жүрген
заттар 136,45 41,03 69,9 7,33 94,6
Құрғақ қалдық 342 307,9 10,8 318,8 6,8
Азот аммониі 11,26 9,26 17,8 2,81 75
Нитриттер 0,18 0,17 5,6 0,16 11,1
Нитраттар 0,5 1,9 - 8,02 -
Еріген оттегі О2 - 2,74 - 4,8 -
Фосфаттар 3,6 3,17 11,9 1,99 44,7
Темір 2,1 0,38 81,9 0,2 90,4
Фенолдар 0,0134 - - 0,00025 98,1
Мұнай өнімдері 0,34 0,096 71,8 0,032 90,6
Хлоридтер 35,2 30,8 12,5 32,5 7,7
Сульфаттар 52,3 53,6 - 55,7 -
Мыс 0,076 0,025 67,1 0,01 86,8
Цинк 0,18 0,31 82,8 0,02 88,9
Қорғасын 0,013 0,0025 80,8 0,001 92,3
Хром +6 0,0375 0,002 94,7 жоқ 99,9
Хром +3 0,022 0,0018 91,8 жоқ 99,9
Кадмий жоқ жоқ - жоқ -
Никель жоқ жоқ - жоқ -
Мышьяк жоқ жоқ - жоқ -
Родандар 0,06 0,04 33,3 0,017 71,7
Кобальт жоқ жоқ - жоқ -
Сынап 0,0005 0,0001 80 жоқ 99,9
Ластанған қалдық сулардағы микробалдырлардың құрамы ластанған қалдық сулардың типіне,
Тәжірибе барысында барлық үлгілердің альгофлора құрамы анықталып, олардың өзгерісі
Ал биологиялық тоған Сорбұлақта балдырлардың 40 түрі анықталды. Түрлік
Ластанған қалдық суларды тазалау әдістерінің ең тиімдісі – биологиялық
Аэрация станциясына келіп жатқан Алматы қаласының ағынды суларының нақты
Соңғы жылдары ағындар көлемі тез төмендеді және 2003-2004 жылдары
4.1 Ақаба сулардың қасиеттері мен құрамы
Ағынды сулардың ластануы
Ластану суда өлшенген, каллоидты және ерітілген қалыпта болады. Өзінің
Минералды – құм, балшықты бөлшектер, мыс бөлшектері, шлактар; минералды
Органикалық –
а) өсімдіктектес: өсімдік қалдықтары, жемістер және дәнді астықтар, қағаз,
б) жануартектес: адамдардың және жануарлардың физиологиялық бөлінуі, жануарлардың бұлшықеттері
Бактериалды және биологиялық - әртүрлі микроорганизмдер: дрожжды және өңезделген
Алматы қаласы ағынды суларынан алынған анализдер бойынша 38-42% ерітілмеген
Бірінші қоспасына суда ерітілмеген өрескел дисперсті қоспа жатады. Ерітілмегендер
Екінші топ қоспасына көлемі 10-6 см азырақ бөлшектер затарын
Үшінші топқа көлемі 10-7 см азырақ бөлшектер қоспасы жатады.
Төртінші топ қоспасына көлемі 10-8 см азырақ бөлшектері жатады,
Олардың кейбіреулері, аммонды тұздар және фосфаттар биологиялық тазалау кезінде
Ағынды суларды тегіне байланысты үш басты категориялардан айырады: шаруашылық-тұрмысты,
Ғимарат жұмыс бағасы белгілі бір уақыттағы орташа байқау анализіне
Тазаланған ақаба сулардың сапалық құрамының нормалық көрсеткіштері
Су байқауының сапалық құрамын анықтау кезіндегі іріктеуі және анализі
4.2 Дала филтрациясы (фильтрлеу алаңы)
Дала филтрациясы - жер учаскілері және Алматы қаласының ағынды
Дала фильтрациясында қолданылатын және тез жүк түсіретін аппатты сыйымдылық
Дала фильтрациясында жүзеге асырылатын толық биологиялық тазаланған алдын-ала ағартылған
Ағынды суларды тазалауда дала фильтрациясында қолданылатын өзі тазаланатын топырақ
Ақаба суларды топырақтан тазарту процесінің маңызы төмендегілерден тұрады. Ақаба
Далалық фильтрациясынан өткен ағынды сулардың салмақ нормасын ауаның орташа
Даланың пайдалы алаңы картада бөлінген. Картаның көлемі жергілікті рельефке
Дала фильтрациясының жарты алаңы уақытша малға шөп егуге егістігі
Дала фильтрациясы Алматы қаласы Іле ауданында Аэрация станциясынан 12
Жергілікті территорияның дала фильтрациясының жоғарғы қабатында сары-сұр топырақты балшықтар
Алматы қаласының ағынды суларды бұрудағы құрылысы және қайта қалпына
Аэрация станциясының проектісі бойынша дала фильтрациясында қаладағы ағынды суларды
Алдын ала ескерілген жылдық қабылдауда ғимараттардың бөлінген каналында және
Сәйкестік бойынша орындалған жыл сайынғы есептеуіштерге сай кіретін көлем
Максималды көлемді бөліп беру дала фильтарциясына ағынды суларды (олардың
Ағынды сулардан келетін сулану құммен сарқылады, бірақ оның көп
Жер қалыңдығынан және құм арқылы фильтрленген ағынды су көптеген
Лайлы аудандарда 8 көру скважиналары бұрғыланған, дала фильтрациясында 9
Осы уақытта дала фильтарциясы апаттық сыйымдылық станциясын тез жүгін
Дала фильтрациясы және лайлы ауданға жақындау жергілікті пункт Шіліккемер
Дала фильтрациясы картаға, тез толу керек кезінде тез толтырылу
Дала фильтрациясы табиғи жағдайларда ағынды суларды тазарту үшін қосымша
4.3 Лабораториялық бақылау
Ғимараттың тиімді жұмысын кәсіпорында лабораторлы техникалық бақылау ағынды сулардың
Аналитикалық лабораторияның жайы
Аналитикалық лаборатория ГКП «Водоканал» структуралық бөлімшесі болып табылады.
Лаборатория құрамына 4 бөлім кіреді: химиялық, бактериологиялық, гидробиологиялық және
Лабораторияның қызметі лабораторлы-өнеркәсіптік бақылауға бақытталған, ол графикке сәйкес, ҚР
лабораторлы өнеркәсіптік бақылау анализдерінің нәтижелері, ондағы тазалағыш ғимараттар канализацияларының
жаңа жабдықтарды және приборларды байқау және тұну құрамын бақылау
еңбекті қорғау, лабораторияда жұмыс істейтіндер, жергілікті орындардағы суды бұру
лаборатория жұмысшыларын оқыту және аттестациялау нормативті құжаттарға сәйкес орындалады.
Аналитикалық лаборатория лабораторлы өнеркәсіптік бақылауын методикалық анализдер негізінде және
Лабораторлы өнеркәсіптік бақылаудың көлемі мен графигі жергілікті талаптарды және
Аналитикалық лаборатория өнеркәсіптік кәсіпорындардың сарқынды суларына және тазалау жағдайын
Тазалау ғимараттар жұмысының тиімділігін, тоған жинағыштар жағдайын, су бұру
Қалалық ағынды сулардың бар болуын және ластану көздерінің орналасуын,
Жаңа және керек кезінде ағынды сулардың құрамын және мінезіне
Табиғат қорғау заңын бұзған кінәлілірдің, административтік жауапкершілікке тартылуына мәліметтер
Стандарттар, нормалар және техникалық жағдайларының химика-аналитикалық жұмыстарын жасаудағы, бақылау-өлшегіш
Аналитикалық лаборатория құрамын бақылауды жүзеге асырады:
өнеркәсіптік және шаруашылық ағынды сулардың тазалағыш ғимараттарға түсуін;
өнеркәсіптік ағынды сулардың, өнеркәсіптік кәсіпорындардың қалалық канализацияларға тасталуын;
тазаланған ағындылардың тазалағыш ғимараттардан шығуын;
ағынды сулардың дала фильтрациясы және Сорбұлақ су жинақтағышы мен
ГКП «Водоканал» бекітілген формадағы отчет нәтижелерін көрсетеді.
Коммуналдық – тұрмыстық және өндірістік ақаба сулар 2000 жылы
2008 жылы Сорбұлақ өңіріндегі «Серікжан» шаруа қожалығында жүргізілген далалық
7-кесте. «Серікжан» шаруа қожалығында жем-шөп өнімділігіне әсері.
Рет Өсімдік түрі Өнімділігі
1 Жоңышқа (4 рет шапқанда 2-жылдық) 485,6
2 Жоңышқа (4-рет шапқанда 3-жылдық) 522,4
3 Жүгері (көк массасы) 395,7
4 Суданка шөбі 354,7
5 Күнбағыс (көк массасы)
6 Топинамбур (көк массасы) 488,0
Тәжірибе көрсеткендей зерттелген шөптер жоғары өнім берді. Жоңышқаның 2
Ақаба суларында әртүрлі химиялық элементтер болуына баыланысты, ол сумен
5. Еңбекті қорғау талаптары және техникалық қауіпсіздік
Аэрация станциясының тазалағыш ғимарттарында жүрген кезінде кәсіпорын жұмысшылары мына
Техникалық қауіпсіздік ережелерін сақтауда және өнеркәсіптік санитарияның жауапкершілігімен басқарылуы
Еңбекті қорғау қызметінің жұмысы профсоюзды организацияларымен, техникалық инспекциялар және
Еңбекті қорғау қызметінің негізгі міндеттері еңбекті қорғау заңдарының сақталуын
Өнеркәсіптің еңбекті қорғау қызметінің структурасы 1-ші категориялы инженердің штаттық
Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздік инженері ДКП «Водоотводения» өнеркәсібінің
Еңбекті қорғау қызметі келесі функцияларды басқарады:
өнеркәсіптегі еңбекті қорғауды басқару жүйесінің жұмыс жасалуын, енуін қамтамасыз
өнеркәсіп бөлімдерінің еңбекті қорғау сұрақтарын өнеркәсіптік жұмыстарын үйлестіреді;
өнеркәсіп комиссияларының еңбекті қорғаудағы жұмысын ұйымдастырады және тікелей оның
өнеркәсіп бөлімшелері бастықтарының өз қызметтік мүндеттерін еңбекті қорғаудағы жасауын
жұмысшылардың еңбек тәртібін, қауіпсіздік ережелерін және қорғауын ең бірінші
жұмыс орындарының ұйымдастырылуын және аттестацияларының еңбек шарттарына байланысты өткізілуін
басқа мамандармен бірігіп технологиялық процестердің қауіпсіздігін, жұмыс жабдықтар, сауыттар
жұмысшылардың арнайы киімдерін, арнайы аяқ киімдерін басқа да сақтау
өз уақытында және сапалы жұмысшыларды қауіпсіздік әдістер жұмысына оқытуын,
бөлім бастықтарының және мамадарының еңбекті қорғаудағы білімдерін тексеруді ұйымдастырады;
кәсіпорынның емтиханды комиссиялар еңбекті қорғау, аттестациялау квалификациялық комиссиялар
сынақтардың және сигнализация заттарын тексеру, бақылау, жекелеген және ұйым
еңбекті қорғаудағы кәсіпорын бөлімшелеріндегі көрсетілген техникалық құжаттарының бар болуын
жұмысқа түсудегі мамандық бойынша су нұсқаулықтарының программаларын және жұмыс
өнеркәсіп бөлімшелерінің бастықтары үшін және бөлімшелерде жалпы жұмыс істейтіндердің
еңбекті қорғау нұсқауларын уақытында қарау, жасауды бақылау, олармен өнеркәсіп
өрт сөндіру қауіпсіздігімен, жарылыс қауіпсіздігі шараларының өтуін қадағалайды;
.жұмысшылардың мезгілді медициналық куәландыруын сақтауды бақылайды;
кәсіпорын және оның бөлімшелерінің нормативті документтермен типті және нұсқау
бекітілген отчеттарды және техникалық құжаттарды дайындайды және жүргізеді, бұйрық
еңбек жағдайын жақсартуда және «Еңбекті қорғау» ұйым келісім-шартының техникалық-ұйымдастыру
апат жағдайларының және өнеркәсіптегі жұмысшылардың денсаулығына басқа да зақымдарды
коммиссиялардың жаңа және объектілерді өнеркәсіптік, санитарлы тұрмыстық және қойма
Бұл көлем еңбекті қорғау қызметінің нұсқаулық заттарын және еңбекті
Қорытынды.
Қорыта айтқанда, Сорбұлақ мәселесі барлық ірі қалаларға тән жағдай.
Сорбұлақ су сақтау қоймасына келіп жатқан ақаба судың жалпы
Ақаба сулардың құрамында химиялық ластағыштардың көп болуынан бұл сулар
Сорбұлақ ақаба суларын тазалауда 3 әдіс қолданылады. Олар :
Ақаба сулардың артық мөлшерде көбеюі Сорбұлаққа теріс әсерін тигізбей
Бұндай шаралар бізде көптеп істелінсе Сорбұлақ суы тұрақтанып, суларымыз
Өндіріске ұсыныстар
Бүгін өмір сүріп отырған ғасырымыз ғылым мен білімнің шарықтаған
Екінші жоба – Сорбұлақ суын канал арқылы Күрті суқоймасына
Үшінші жоба – қала суын қайта тазартудың жаңа технологиясын
Келесі бір болашағы зор бағыт Сорбұлақ суын құрылыс ағаштарын
Жер мен Ел тағдырын ойлайтын қазақ ойшылдары мен қазақ
Сорбұлақ биосферасын құрудың екі мақсаты бар. Біріншісі, Іле мен
Сорбұлақ биосферасын құруға ең қолайлы жер Алматы – Қарағанды
Бұл даланың кеңістігі, бет-бедері, қалың сары топырағы құйқалы табиғаты,
Бұл далаға су екі жолмен барады :
Бірі – Алматының улы жуынды суы Сорбұлақ көліне соқпай,
Екіншісі – Алматы жуынды суында барлық пәле барын ескеріп,
Сорбұлақ биосферасы бізге не береді ?
1. Сорбұлақ улы суынан Іле мен Балқаштың табиғатын арашалайды.
2. Сорбұлақ улы суын босқа ағызбай, оны өндіріске пайдалануға
3. Алматы іргесінде пайда болған қалың орман Алматы өңірінің
4. Биосфера іргесінде аң-құстар қорығы табиғи түрде пайда болды.
5. Биосфера төңірегінде саяхатшылар мен саятшылар тұрақтары құрылады.
6. Биосфера іргесінде орман шаруашылығы ұйымдастырылады.
7. Ұлы жібек жолы үстінде әлемде теңдесі жоқ тұт
Егер, Сорбұлақ ьиосферасы құрыла бастаса, оны бабына, шыңына жеткізгенше,
Сондықтан Сорбұлақ апатынан құтқаруға үкіметіміз еркше көңіл аударып, ішкі-сыртқы
Көп болып кеңессе, апаттан құтылудың басқа жолдары да табылып
Қорыта айтқанда, Сорбұлақ мәселесі барлық ірі қалаларға тән жағдай.
Қолданылған әдебиеттер тізімі.
1. Қорғасбаев Ж.Қ. Табиғат – ел байлығы. Алматы.,
2. Мамыров Н.Қ ., Тонкопий М.С., Үпішев Е.М. Табиғат
3. Мамбетқазиев Е., Сыбанбевов Қ. Табиғат қорғау.
4. Иштаева Ф.Қ., Костарева Л.Г., Набидоллина Ш.С., Молдағалиева Ж.Е.
5. Бейсенова Ә., Самақова А., Есполов Т., Шілдебаев Ж.
6. Жатқанбаев Ж. Экология және биосфера. Алматы., 2001
7. Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Алматы.,
8. Баешов А. Экология және таза су проблемалары.
9. Винберг Г.Г. Евтрофирование озер и первые итоги
10. Грюнова С.В., Демина Н.С Водоросли – продуценты
11 Арендарчук В.В. Индольные вещества в продуктах разложения некотырых
12. Шоякубов Р.Ш., Васигев Т.В., Расулов А.А. Албгофлора
13. Штамм Е.В., Батовская Л.О. Биотические и абиотические
14. Патин С.А. Влияние загрязнения на биологические ресурсы
15. Ябловов А.В., Остроумов С.А. Уровни охраны живой природы.
16. Долгов Г.И., Никитинский Я.Я. Гидробиологические методы исследования.
17. Долгов Г.И. Изминения и дополнения к списку
18. Топачевский А.В Брачинский Л.П Сиренко Л.А
19. Сиренко Л.А. Антропогенное эвтрофирования, его экологические показатели
20. Трифонова И.С. экология и сукцессия озерного фитопланктона.
21. Никитинский Я. Биологические исследования в их практическом
22. Никитинский Я. Результаты микробиологических исследований, произведенных на
23. Никитинский Я. Список организмов, найденных в различных
24. Свиренко Д.О. Материалы к флоре водорослей Россий
25. Palmer C.M. Algal in American sewage stabilization
26.Чухлебова Н.А. Водоросли искуственных сооружений биологической очистки :
27. Федоров В.Д. Загрязнение водных экосистем (принципы изучения
28. Филленко О.Ф. Водная токсикология. Черноголовка, 1988,
29. Константинов А.С. Волгоградское водохранилище. Саратов,
30. Бентос Учинского водохранилища. // Под. Ред. Г.Г. Винберга.
31. Остроумов С.А. Введение в биохимическую экологию.
32. Скурлатов Ю.И. Основы управления качеством природных вод
33. Коробкин В.А., Лященко Л.В., Грановский Э.И. и др.
34. Кобзарь А.Л., Гавриш Л.И., Альников В.В.
35. Макрушин А.В. Биологический анализ качества вод.
36. Кочемасова З.Л. и др. Санитарная микробиология и