ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
Қ.И.Сатпаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық
«Маркетинг және коммерция» кафедрасы
ТАҚЫРЫБЫ: Өнімнің өзіндік құны
Тексерген:э.ғ.д .проф.Сатыбалды С.С
Орындаған: Сарбасов С.
Мамандық: 070540
Группа: МК-01-1к
Алматы 2004
Өндірілетін өнімнің өзіндік құны
Кәсіпорынның іс-әрекетіндегі басты көрсеткіштердің бірі -
Өзіндік құнның экономикалық мазмұны – жұмсалған
Сонымен қатар, кәсіпорын бір уақытта басқа
Өзіндік құн тиімділіктін мынадай маңызды көрсеткіштері:
1.Өзіндік құн өнім құнының кең бөлігі
2. Өзіндік құн көтерме сауда бағасын
3. Өзіндік құнның негізінде пайданы, кейбір
Кәсіпорынның өзіндік құны, жалпы табысы және
Жалпы табыс
Материалдық шығындар Еңбекақы Пайда
Өндірістің шығындары (өзіндік құн) Таза табыс
Ө т к
Бұл айтылғандардан өнімнің өзіндік құнына деген
Өнімнің өзіндік құнын төмендету резервтерінің сыныптамасы
Өзіндік құнды төмендету резервтері
Пайдалану уақыты бойынша
Орнында пайда болуы бойынша
Ағымдағы
Келешектегі
цех Участок Жұмыс орны
Халық шаруашылығы, сала
Кәсіпорын
Өзіндік құнның өзгеру фокторлары
Үнемдеу көздері
-Нақты еңбекті ұтымды пайдалану
- Өнімнің материалды қажетсінуін
-Негізгі қорларды пайдалануды жақсарту
-Өндірістің техникалық деңгейін жақсарту
-Өндірістегі ұйымдастыру және еңбекті жақсарту
-Өндірілген өнімнің құрылымы мен көлемінің өзгеруі
-Тағы басқа факторлар
Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар екі
-шығындардың бастапқы элементтерімен
-пайда болу және міндет жүктеу сипатымен
Экономикалық элементтердің шығыстарын топтастыру өндіріс шығындар
-материалдық шығындар (қайтарылма қалдықтар құрамынан шегеру);
-еңбекақыға жұмсалған шығындар;
-әлеуметтік сақтандыруға аударым;
-зейнетақы қорына аударым;
-жұмыспен қамтылу қорына аударым;
-амортизация;
-басқа да шығындар.
Өндірісте өнімдерді өндіру, ондағы еңбек және
Қоғамдық шығындарға өнім түріне немесе қоғам
Өндіріс шығындарына еңбекақы, түрлі төлемдер, материалды
Барлық салаларда өнімнің өзіндік құны жанды
Өнім өндіруге жұмсалған шығынды сол өнімнің
1.Технологиялық өзіндік құн.
2.Өндірістік өзіндік құн.
3.Коммерциялық өзіндік құн (немесе толықөзіндік құн.)
1.Технологиялық өзіндік құнға-өнімнің технологиялық өндіріске шыққан
2.Өдірістік өзіндік құнға-өнім өндіруге байланысты жұмсалған
3.Коммерциялық өзіндік құнға-өндірістік өзіндік құн оған
Өнімнің өзіндік құнға кіретін барлық өндіріс
1.Негізгі белгісі бойынша топтастыру екіге ажыратылады:
а) шығынның бастапқы элкменттері бойынша (экономикалық
Экономикалық маңызда шығын элементтерін барлық салада
-шикізат жәнеқалдықты шығарып тастағаннан кейінгі негізгі
-Қосымша материалдар:отын, электр қуаты.
-барлық категориядағы жұмыс істейтін негізгі және
-әлеуметтік қамтамассыздандыруға ақша көшіру.
-негізгі қордың амортизациясы.
-басқадай ақша шығындары.
б)шығынның пайда болу түріне және мақсатына
-шикізат және негізгі материалдар
-қосымша материалдар
-негізгі шикізаттарды дайындау және тасымалдаушы
-ыдыс және оралу материалдары
-отын және электроқуаты
-еңбекақы
-социалы қамсыздандыруға ақша бөлу
-өндірісті игеруге және дайындау шығындары
-жабдықтарды ұстау және қолдану шығындары
-цехтық шығындар
-жалпы ЗАО шығындары
-басқа өндіріс шығындары
-өндірістен тыс шығындар
Сонымен белгілі бір өнімді өндіруге байланысты
а) өндіріс процесіне қатысу айырмашылығымен
б) өнімнің өзіндік құнын қосу әдісі
в) өндіріс көлемінің өзгеруіне байланысты
г) шығын көлемі әсері бойынша
д) шығынды толық ескеруі
е) кәсіпкердің жұмысына байланысты және байланысты
шығындарды толық есептеу
Осы жіктеуге қарай шығынның құрамын оның
а) Ол екі топқа бөлінеді: 1.өндіріс
б) Ол да екіге бөлінеді: 1.
в) өнім көлемін өгертуге байланысты шығын
1. шартты-тұрақты
2. шартты-құбылмалы
Шартты-тұрақты шығындар өндіріс көлемі өзгерсе де
Мысалы: жалпы зауыт шығындарын (басқа қызметкерлерін
Шартты-құбылмалы өндіріс көлемінің пропорционалды өзгеруіне байланыстышығын
Мысалы: көлем өзгерсе оға кететін шикізат
г) 1. цехтік, 2.өндірістіктолық өзіндік құн
1.белгілі бір цехтардағы өнімді жасауға шыққан
2. кәсіпорын бойынша өнім өндіруге
Өнеркәсіпте өнімнің өзіндік құны баға беруде
-өзіндік құн әлемдегі бойынша шығындары
-тауардың қазіргі толық өзіндік құны
-өнім бірлігінің толық өзіндік құны (калькуляция
-тауарларды өнімнің бір теңгеге шаққандағы шығындары.
Тауарлы өнімнің толық өзіндік құны өндірістегі
Белгілі бір мерзімдегі өндірістің өнім көлемі
Ш=Тө/Б
Мұндағы Ш-шығын,
Өнімнің өзіндік құны екі түрлі әдіспен
Екінші әдіс бойынша шығындар экономикалық элементтер
Мұнда барлық өндірілетін бұйымдарға жұмсалатын шығындарды
Өнімнің өзіндік құны
1 кесте
Шығынның калькуляциялық стаьялары Жылдық сомасы, мың
1.Негізгі материалдар
2. Негізгі жұмысшылардың жалақысы
а)негізгі;
ә) қосымша;
б) әдеуметтік қамсыздандыру және зейнетақы
3. Жабдықтарды күту мен пайдаланудағы шығындар
4. Цехтық шығындар
Барлығы-цехтық өзіндік құн ∑=
5. Жалпы зауыттық шығындар
6. Жаңа бұйымдардың өндірісін әзірлеу мен
Барлығы (цехтық өзіндік құнға соңғы екі
7.Өндірістен тыс шығындар
Барлығыц (зауыттық өзіндік құнға соңғы
Өндірістік шығындардың сметасы
2 кесте
Экономикалық элементтердің шығындары Жылдық сомасы, мың
1.Негізгі материалдар
2. Көмекші материалдар
3. Энергия
4. Негізгі және қосымша жалақы
5. Әлеуметтік қамсыздандыру мен зейнетақының қоры
6. Өндірістік негізгі қордың амортизациясы
7. Басқа да шығындар
Барлығы-өндіріс барысында жұмсалған шығындар ∑=