ЖОСПАР
Кіріспе………………………………………………………………………….3-5
1-тарау.Тұтыну несиесі және оның әлеуметтік-экономикалық маңызы……………………………………………………………………….6-19
Тұтыну несиесі туралы түсінік және оның мәні………………….6-9
Тұтыну несиесінің түрлері……………………………………......10-19
2-тарау.Коммерциялық банктерде тұтыну несиелерін беру тәртібі……………………………………………………………………….20-58
2.1.Жеке тұлғалардың несиелік қабілеті және оны бағалау әдісі.......……………………………………………………………………..20-38
2.2.Тұтыну несиесін уақытында қайтаруды қамтамасыз ету формалары…………………………………………………………………39-46
2.3.Тұтыну несиесін беру тәртібі……………………………………47-58
3-тарау. Жеке тұлғаларды несиелеуді жетілдіру жолдары……….....59-75
3.1.Жеке тұлғаларды несиелеудің шет елдік тәжірбиесі……......59-64
3.2.Қазақстанда жеке тұлғаларды несиелеуді жетілдіру
Қорытынды...………………………………………………………………76-78
Пайдаланылған ғылыми әдебиеттер.…………………………………... 79-80
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі банктер банктік операцияларды ең жаңа технологияларды пайдалана
Нарықты экономика дамыған сайын несие түрлері де көбеюде. Соның
Несиенің бұл түрі қымбат және ұзақ мерзімге тұтынатын тауарларды,
Тұтыну несиесі тауар формасында және ақшалай берілуі мүмкін. соңғы
Жалпы тұтыну несиесінің көлемі халықтың тұрмыс жағдайын көрсетеді және
Дамыған елдерде тұтыну несиесі үлкен роль атқарады. Ол тауарларға
Қазіргі уақытта Қазақстандағы тұтыну несиесі де, оның бір түрі
Диплом жұмысындағы зерттеулердің объектісі - «Казкоммерцбанк» АҚ-ң жеке тұлғаларға
Тұтыну несиесінің экономикалық мәнін, жеке тұлғалардың тұтыну несиелерін қандай
Статистикалық мәліметтерді қарастыру;
Оларға талдау жасау;
Тұтыну несиелерінің түрлеріне зерттеулер жүргізу;
Жеке тұлғалардың несиелік қабілетін бағалау әдістеріне сипаттама беру;
Несиені уақытында қайтаруды қамтамасыз ету формаларын талдау;
Шет елдік тәжірбиелерді қарастыру.
Диплом жұмысын жазудың теориялық және методологиялық негізі ретінде батыс
Ал, диплом жұмысында зерттеулерді жүргізу әдісі ретінде диалектикалық, салыстырмалық,
Диплом жұмысының практикалық базасы ретінде «Казкоммерцбанк» АҚ-ң қаржы есебінен
1-тарау. Тұтыну несиесі және оның әлеуметтік-экономикалық маңызы
Тұтыну несиесі туралы түсінік және оның мәні
Тұтыну несиесі - бұл, жеке тұлғаларға тұтыну тауарларын сатып
Коммерциялық банктер төмендегідей қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсаттарына тұтыну несиесін береді:
Ұзақ мерзім қолданатын тауарларды сатып алу мақсатына. Мысалы: пәтер,
Кейін сатылатын немесе лизингке берілетін құралдарды, тауарларды жалға алу
Тұрғын үйлерді салуға және сатып алуға берілетін несиелер;
Несиелік карточка бойынша сатып алынған тауарлардың төлем мерзімін ұзартуға
Қозғалмайтын мүлік, автокөлік және ұзақ мерзім қолданылатын тауарларды сатып
Экономикалық мазмұны жағынан тұтыну несиесі банктік несиенің бір түрі,
Тұтыну несиесінің негізгі мақсаты - халыққа тұтыну товарларын сатуды
Несиенің бұл түрі қымбат және ұзақ мерзімге пайдаланылатын тауар
Тұтыну несиесі көптеген елдер экономикасында үлкен роль атқаратындықтан, мемлекеттік
Бұл реттеулерді екіге бөлуге болады: несиені беру деңгейіндегі және
Экономиканың құлдырауы, сұраныстың азаюы кезіндегі мемлекеттің саясаты - елдегі
Ал, экономикада ақша инфляциясының күшеюі кезінде алдағы айтылған саясатқа
Дамыған елдерде тұтыну несиесі үлкен роль атқарады, тауарларға деген
Әр елдегі тұтыну несиесінің даму дәрежесін салыстыратын болсақ, оның
Соңғы зерттеулерге сәйкес, көбінесе тұтыну несиесі банктермен берілетін несиелердің
Сонымен, халыққа берілетін несиелер тұтыну несиесі деп аталады. Бұл
Ресейде тұтыну несиесіне халыққа берілетін кез-келген несиелерді, соның ішінде
Ал батыстағы банктік тәжірбиеде тұтыну несиелерінің мағынасы Ресейден ерекшелінеді,
Тұтыну несиесінің негізгі ерекшеліктеріне келетін болсақ, мүлік құнының 70-75%
Тұтыну қажеттіліктеріне арналған несиені алу үшін несие алушы банкке
1.2. Тұтыну несиесінің түрлері
Тұтыну несиелерінің бірнеше түрлері бар және дамыған елдерде олардың
Дамыған батыс елдерінде несиелеу объектілеріне қарай тұтыну несиесі -
Тұтыну несиелері төмендегідей түрлері бар:
Несиелік мәміленің субъектілеріне байланысты (кредитор мен қарыз алушы сипаты
Банктік тұтыну несиелері;
Сауда ұйымдарымен халыққа берілетін қарыздар;
Банктік емес типтегі несие мекемелерімен берілетін тұтыну несиелері (ломбардтар,
Жеке тұлғалармен берілетін, жеке тұтыну несиелері;
Қарыз алушы жұмыс істейтін кәсіпорындардан, ұйымдардан тікелей алынған тұтыну
Несиелеудің мерзіміне қарай тұтыну несиелері былай жіктеледі: қысқа мерзімді,
Отандық банктер тәжірбиесінде банктік несиелердің пайдалану мерзіміне қарай бөлінуі:
Қысқа мерзімді (1 жылға дейін);
Орта мерзімді (1 жылдан 3 жылға дейін);
Ұзақ мерзімді (3 жылдан жоғары).
Талап еткенге дейінгі несиелерді онкольдік деп те атайды. Мұндай
Қазақстан Республикасында тұтыну несиесінің ауқымды даму тенденциялары туралы 1-кестеде
Кесте №1
Қазақстан банктері берген тұтыну несиелерінің қөлемі
Мерзім бойынша несиелер түрлері 2001 жыл 2002 жыл 2003
Млн. тенге Млн. тенге Млн. тенге
I. Барлығы (KZT)
Соның ішінде: 20 822 42 249 100 635
Қысқа мерзімді 9 209 14 058 17 731
Ұзақ мерзімді 11 613 28 191 82 904
Тұтыну несиесін беру тәсіліне байланысты мақсатты және мақсатсыз (овердрафт,
Қарыздардың қамтамасыз етілуіне байланысты қамтамасыз етілген (сақтандырылған немесе кепілмен
Банктік несиені:
меншікті кепілге алу арқылы;
кепілдеме, кепілдік (гарантия, поручительство) арқылы;
үшінші тұлғаға клиенттің дебиторлық шоттары мен талаптарын, келісім шарттарын
клиенттің несие бойынша жауапкершілігін сақтандыру келісім шарты арқылы;
бағалы қағаздармен, тауарлы және жолдық құжаттармен қамтамасыз етуге;
вексельдермен қамтамасыз етуге;
өмірді сақтандыру полюстерімен қамтамасыз етуге болады.
Өтеу әдісіне байланысты:
бөліп қайтарылатын;
мерзім соңында толық қайтарылатын болып бөлінеді;
Мерзім соңында толық қайтарылатын несиенің ерекшелігі, негізгі қарыз және
Бөліп қайтарылатын несиелерге: қарызды тұрақты кезеңдер бойнша өтеу (әр
Пайыздарды төлеу әдістеріне байланысты несиелер:
Пайыздар несиені беру уақытында төленетін несиелер;
Пайыздары несиені өтеу уақытында төленетін несиелер;
Несиені пайдалану мерзімі бойынша пайыздар бірдей бөліктер арқылы (әр
Қаражаттардың айналымы сипатына байланысты несиелер:
Біржолғы несиелер;
2. Жаңартылған (револьверлі, роллеверлі) болып бөлінеді. Револьверді несиелер тобына
Оған мысал ретінде АҚШ-тың тәжірбиесін келтіруге болады. АҚШ банк
Бөліп қайтарылатын несиелер;
Револьверлі несиелер;
Бөліп қайтарылмайтын несиелер деп бөледі.
Бөліп қайтарылатын несиелер шартты пайыздарды және қарызды белгілі бір
АҚШ-та бөліп қайтарылатын несиелерді өтеу мерзімі 2-5 жыл аралығында
Револьверді несиелерге қарағанда, бөліп қайтарылатын несиелердің қамтамасыз етілу деңгейі
Бөліп қайтарылатын несиелер банктік несиенің тікелей және жанама формасында
Біздің елімізде сауда ұйымдары арқылы халықты несиелеу дамуда. Сатып
Ипотекалық несие - бұл қозғалмайтын мүліктерді кепілге ала отырып,
Классикалық түсінікте, ипотека - бұл тек несие беру ғана
Ипотекалық несиелеу процессі екі түрде жүзеге асырылуы мүмкін:
тұрғын үй құрылысын несиелеу;
халықтың тұрғын үй сатып алуына ұзақ мерзімді несие беру.
АҚШ-та 20 ғасыр басында жылжымайтын мүлік нарығын дамыту арқылы
Ал, ФРГ-де тұрғын үйлерді салуды кешенді қаржыландыру үшін банктердегі
Ресей Федерациясында ипотекалық жүйені дамыту үшін заңды негіз және
Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастарға өтуі ипотеканың дамуына әсерін тигізіп,
Қазіргі уақытта, орташа қазақстандық отбасының жылдық шығындарының нақты экономикалық
Ипотека - дамыған елдердегі қаржылық операциялардың кең тараған түрі.
Сызба-1
Дамыған елдердегі ипотекалық несиелердің жіктелуі
Дамыған елдерде ипотекалық несиелеудің схемалары әртүрлі болады, бірақ негізінен
Ипотекалық несиелеудің американдық схемасы банктік несие негізінде құрылып, белгілі
Несие алушының келесі қадамы несие сомасы шегіне сәйкес келетін
Ал, ипотеканың неміс схемасы американдықпен салыстырғанда икемсіз болып саналады.
Классикалық неміс схемасы бойынша пәтерді сатып алу үшін бірнеше
2-тарау. Коммерциялық банктерде тұтыну несиелерін беру тәртібі
2.1. Жеке тұлғалардың несиелік қабілеті және оны бағалау әдісі
Екінші деңгейдегі коммерциялық банктер клиентінің несиелік қабілеті - деп
Жеке тұлғалардың несиелік қабілетін бағалау талап етілетін сомамен қарыз
Коммерциялық банк несие алушының өткен жылдардағы қаржылық жағдайына және
Бұл жерде банкпен жүргізілетін: төлем қабілеттілікті бағалауға, несие қабілеттілікке
Несие қабілеттілікке сараптама жүргізу әрбір банкте кеңінен қолдануда, бірақ
Өкінішке орай, екінші деңгейдегі банктер жеке тұлғалармен қарым-қатынаста, яғни
Жеке несие алушының несие қабілеттіне сараптама жүргізу мақсаты -
Сондықтан банк несие бере отырып, тәуекелге әкелетін барлық факторларды
Жеке тұлғаның несиелік қарызды қайтаруын қарастырғанда, тек оның өткен
Қазақстан банктері Батыс елдер тәжірбиесінде кеңінен қолданылатын «несиелік Скоринг»
«Несиелік Скоринг» әдісін 1940 жылы американдық Д.Дюран экономисті ұсынған
Оның көзқарасы бойынша, төмендегі факторлар тобы тұтыну несиесін беру
Жасы: 20 жастан асқан әрбір жылға - 0,1
Жынысы: әйелдерге -0,40 балл, ерлерге - 0 балл;
Тұрығылықты жерде өмір сүру мерзімі: берілген жерде тұрған әрбір
Мамандығы: тәуекелі төмен мамандық үшін -0,55балл, тәуекелі жоғары мамандық
Салаға байланысты: егер мемлекеттік мекеме, банк және брокерлік фирмаларға
Жұмыс бастылығына байланысты (занятось): берілген кәсіпорындарда жұмыс істеген әр
7.-9. Қаржылық көрсеткіштер: банктік шоты болса - 0,45
Осы коэффициенттерді қолдана отырып, Д.Дюран «жақсы» және «жаман» клиенттер
Германия, Франция, АҚШ елдердегі коммерциялық банктердің қолданатын Скоринг жүйелерін
А. Неміс банктерінің «Скоринг-формуляры»
Клиенттің қаржылық мүмкіншіліктері:
Басқа банктерден жағымсыз ақпараттардың түспеуі-20 балл;
Қарызды қайтару мүмкіншілігіне байланысты: егер, 60%-ға дейін-0 балл, 80%-ға
Қамтамасыз етуге байланысты: қарыздың 25%-ын жабатын болса - 1
Банктердегі салымдар сияқты меншіктері бар болған жағдайда - 10
Өткен уақытта алған несиелеріне байланысты: несиені қолданбаған жағдайда -
Біліктілікке (квалификация) байланысты: егер, несие алушының біліктілігі болмаса -7
Материалдық қамтамасыз ету жағынан банктің қарастыратын әлеуметтік топтарына келетін
Соңғы жұмыс берушідегі еңбек ету мерзіміне байланысты:
Қызмет ету саласына байланысты: мемлекеттік қызметкер болса - 10
Қызмет ету саласы бойынша бағалау «біліктілік» бойынша бағалауға қарағанда
Жасына байланысты: 20 жасқа дейін - 0 балл, 25
Жанұя жағдайына байланысты: басы бос болса -8 балл, үйленген
Тұрғылықты жеріне байланысты: өз баспанасы болса -10 балл, не
Асырауындағы адамдар санына байланысты: егер, ондайлар жоқ болса -10
Банктің шешімі былай анықталады: егер, несие алушы 80 балл
Б. Францияда қолданылатын «Скоринг» жүйесі
Францияда жеке тұлғалардың несиелік қабілетін бағалау- скоринг жүйесі -
Бірінші бөлімге несие беруші қызметкер туралы мәліметтер, клиенттің досьесінің
Екінші бөлімге клиенттің мамандығы, оның белгілі бір әлеуметтік топқа
Үшінші бөлім табыс пен шығыстардың қатынасынан, жинақ және ағымдағы
Осы аталған мәліметтерді енгізу негізінде банк қызметкері несие беруге
Креди Агриколь банкісінің несие алушысы рейтингісі.
Бұл банкте жеке тұлғаларға төмендегідей мазмұнды анкетаны толтыру ұсынылады:
Несиенің мақсаты: несие ақшалай түрде берілсе 0 баллдан басталып,
Несие алушының мәмілені қаржыландыруға қатысуы: қолма-қол ақша түрінде 10%-дан
Жанұя жағдайы: ажырасқандарға 0 баллдан бастап, жанұясы мен үш
Жасы: 25 жасқа дейінгілерге 0 баллдан бастап, 60 жастан
Мамандығы: студенттерге 0 баллдан бастап, мемлекеттік қызметкерлерге 100 баллға
Жұмыс бастылық: стажы бір жылға дейінгілерге 0 баллдан бастап,
Таза жылдық табысы: 60 мың франкке дейін -0 балл
Жылжымайтын мүлікті иеленуіне байланысты: пәтерді жалдайтын болса 0 балл,
Несиенің мерзімі бойынша: бір жылға дейін мерзімдегі несиелер- 140
банктік шоттағы қалдық сомасы бойынша: егер, қалдық бес мың
Егер, несие алушы 510 баллдан жоғары жинайтын болса, несие
В. Американдық банкте несие алушының несие қабілеттілігін анықтау
Кәсіп түрі:
Бизнесмен, дәрігер, мұғалім - 7 балл;
Ғалым, фермер, мекеме жұмысшысы - 5 балл;
Медбике, білікті қызметкер, журналист - 5 балл;
Әскери қызметкер - 4 балл;
Шаштраз, сыпрынды жинаушы - 3 балл;
Жүк тиеуші, гараж қызметкері - 2 балл;
Суретші, музыкант - 1 балл;
Коммивояжер, таксист - 0 балл.
Жұмыс істеу стажы:
Несие алу уақытындағы жұмыста екі жылдан астам жұмыс істесе
Осы уақыттан орнында жеті жылдан астам уақыт жұмыс істесе
Өткен жұмыс орнында он жылдан аз уақыт жұмыс істесе
Пәтер үй жағдайлары:
Өз үйі болса - 5 балл;
Пәтерді немесе тұрғын үйді жалға алатын болса - 3
Ата-анасымен бірге тұрса -3 балл;
Бір немесе бірнеше бөлмені, трейлерді жалға алатын болса -0
4. Берілген жерде тұруына байланысты:
Бес жылдан артық уақыт тұрған болса - 3 балл;
Екі жылдан бес жылға дейін - 2 балл;
Екі жылға дейін -1 балл.
5. Жанұя жағдайына байланысты:
Үйленген; түл ер болса -5 балл;
Жалғыз әйел - 5 балл;
Жалғыз ер адам болса - 3 балл;
Ажырасқан әйел - 2 балл;
Ажырасқан ер адам - 0 балл.
6.Апталық ақысына байланысты:
200 АҚШ долларынан жоғары болса - 5 балл;
101 АҚШ долларынан 200 АҚШ долларына дейін - 4
91 АҚШ долларынан 100 АҚШ долларына дейін - 3
76 АҚШ долларынан 90 АҚШ долларына дейін - 2
61 АҚШ долларынан 75 АҚШ долларына дейін - 1
61 АҚШ долларынан төмен - 0 балл.
7.Банктік шоттың болуына байланысты:
Ағымдағы және жинақтаушы шоттар - 6 балл;
Жинақтаушы шоттар - 3 балл;
Ағымдағы шотттар - 2 балл.
Несиелік сипаттамасына байланысты:
Бензинге берілген екі несиелік карточкалары - 4 балл;
Дүкендердің екі несиелік карточкалары - 2 балл;
Бір қаржылық фирманың сипаттамасы - 2 балл;
Бір зергерлік дүкеннің сипаттамасы -2 балл;
Екі қаржылық фирманың сипаттамасы - 4 балл;
Екі зергерлік дүкеннің сипаттамасы - 4 балл.
Осындай әдіспен несие алушының несиеқабілеттілігін анықтау барысында 30 балл
АҚШ-та жеке тұлғалардың несиелік қабілетін бағалау дүкендерден несиеге алған
Американдық банктермен жеке тұлғалардың несиелік қабілетін бағалауға тек клиенттің
Клиенттің несиелік қабілеттілігін талдаудың негізгі мақсаты оның өткен кездегі,
Несиелеу процесі келісілген мерзімде қарызды қайтармаумен байланысты көптеген және
Банк несие бере отырып, қарызды өтемеуге әкелетін факторларды зерттеуі
Жалпы клиенттің қаржылық жағдайын талдаудың көптеген әдістері бар. АҚШ-тың
Character - қарыз алушы сипаттамасы;
Capacity-қабілеттілік;
Cash - ақша қаражаттары;
Collateral- қамтамасыз ету;
Conditions- жағдай;
Control- бақылау.
1. Қарыз алушының сипаттамасы. Несиелік инспектордың несие алушының несиені
Егер, несиелік инспектордың клиенттің барлық құжаттарын қарастырғаннан кейін, сұхбаттан
2.Қаржыларды қарызға алу қабілеті. Несиелік инспекторлар несие алушының несиелік
Несие инспекторы несие алуға келген басшылардың немесе компаниялардың өкілетті
3. Ақша қаражаттары. Несиелік өтінішті қарастырғанда қарыз алушының несиені
а) қолма-қол ақша ағыны;
б) активтерді сату және жою (ликвидация);
в) қаржыларды тарту.
Аталған қайнар көздердің кез-келгені несиені өтеуге қажетті қаржылардың қалдық
Қолма-қол ақша ағыны = Таза пайда+Амортизация+Кредиторлық
қарыздардың көбеюі - Дебиторлық қарыз
дардың және тауарлы-материалдық
қорлардың көбеюі.
Бұл формуланың артықшылықтарының бірі оларды банктің несиелік инспекторы клиенттің
4. Қамтамасыз ету. Несиелік инспектор несие алушының берілген несиені
5. Жағдайлар. Несиелік инспектор қарыз алушының және сәйкес саланың
6. Бақылау. Қарыз алушының несиелік қабілеттілігін бағалаудың соңғы факторы
АҚШ банктік жүйесімен қолданылатын «Алты «СИ» ережесі» деп аталатын,
Кесте № 2.
Несиелеудің негізгі алты қағидасы («Алты «СИ» ережесі»)
Қарыз алушы сипаттамасы Клиенттің несиелік тарихы;
Осы клиентпен байланысты басқа банктердің тәжірбиелері;
Несиенің мақсаты, болжам жасаудағы клиенттің тәжірбиесі;
Несие рейтингісі, сұралып отырған несие бойынша берілетін кепілдер мен
Қабілеттілік Клиенттің және кепілдемелердің шынайылығы;
Жарғының, қарыз алушының құқықтық статусы туралы шешімдердің және басқа
Құқықтық статустың тарихының сипаттамасы;
Клиенттің жүзеге асыратын операциялары, шығаратын өнімдері, негізгі жабдықтаушылары мен
Ақша қаражаттары Пайда, дивидендтер және сату көлемі;
Өтімді резервтердің болуы және жоспарланатын қолма-қол ақшалардың жоғарғы шегінің
Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың өтеу мерзімдері, тауарлы-материалды қорлардың айналымдылығы
Капиталдың құрылымы;
Шығындарды бақылау, оларды жабу көрсеткіштері;
Акция бағаларының динамикасы, басқару сипаты;
Аудиторлық қорытындының мазмұны;
Бухгалтерлік есептегі соңғы өзгерістер.
Қамтамасыз ету Активтердің қызмет ету мерзімі және оларға меншік
Активтердің моральдық тозу ықтималдығы;
Олардың қалдық құны;
Активтер бойынша мамандандыру дәрежесі;
Лизинг бойынша міндеттемелер және кепілдер;
Клиентті сақтандыру, банктің кредитор ретіндегі позициялары, болашақта қаржыландыруды қажет
Клиент қызметінің нәтижелерін осы саладағы басқа фирма қызмет нәтижелерімен
Технологияның өзгеруіне және іскерлік циклдің алмасуына клиенттің және саланың
Жұмысшы күші нарығындағы жағдай;
Клиенттің қолма-қол ақша ағынына және балансына инфляцияның әсері;
Ұзақ мерзімді салалық болжамдар;
Сыртқы ортамен байланысты факторлар, құқықтық, саяси факторлар.
Бақылау Несие сапасы және сипаттамасына байланысты ережелер, банктік
Бақылаушыларға қажет құжаттар;
Несие алу бойынша құжаттардың дұрыс құрастырылуы және қарызды мойындайтындығы
Банктің несие саясатына несие өтінішінің қайшы келмеуі;
Несиені өтеу процесіне әсер ететін факторлар туралы экономистердің, саяси
АҚШ банкирлерінің көзқарасы бойынша, несиенің сипаттамасын анықтау маңызды болғанымен,
Жеке клиенттің капиталын бағалау тұрмыс-жағдайын анықтауға жатады. Ол несие
Тұтыну несиелері бойынша несиелік тәуекелді өтеудің адекватты мөлшерін анықтау
К*= Несиені өтеудегі төлемдердің минималды мөлшері
Клиенттің табыстары
К**= Несие бойынша мүмкін қарыздардың мөлшері
Клиенттің табысы
Бұл коэффициенттерді есептегенде банкир: несие алушының нақты табысының несие
Жоғарыда айтып кеткендей, әр елдің әр банкісі жеке несие
Қазақстан Республикасының Екінші деңгейлі банктер жүйесінің лидері «Казкоммерцбанк» АҚ
Қарыз алушының жасы: 30-40 жас
25-30 жас
41-50 жас
21-25,51-55 жас
21ден төмен,55тен жоғары - 5 балл;
2. Қызмет ету саласы:
Мұнайгаз және таукен өндірісі,түсті және қара
металлургия, шетелдік компаниялар,қаржы
секторының қызметкерлері;
Темір жол,байланыс,тамақ өнеркәсібі,сауда
және энергетика кешенінің қызметкерлері;
Құрылыс,химия өнеркәсібі,БАҚ қызметкерлері - 3 балл;
Жеңіл өнеркәсіп,медицина,білім беру,ауыл және
коммуналдық шаруашылық,орман және балық
өнеркәсібі қызметкерлері
Мемлекеттік атқарушы,құқыққорғаушы,
кедендіксалық,әскери органдар,өнер
және саяси қызметкерлер
3. Несие алушының тұратын аумағы:
Алматы және Астана
Атырау,Өскемен және Қарағанды
Ақтау,Ақтөбе,Қостанай,Павлодар,Семей,
Жезқазған және Балхаш
Петропавл,Теміртау,Орал,
Шымкент және Көкшетау
Қызыл-Орда,Тараз және Талды-Қорған
4. Соңғы орында жұмыс істеу мерзімі:
7 жылдан көп
5 - 7 жыл
3 - 5 жыл
1 - 3 жыл
1 жылға дейін
5. Анкетаға сәйкес қарыз алушының (жанұясының)
мүлкін бағалау:
100 мың АҚШ долларынан көп
50 - 100 мың АҚШ доллары
10 - 50 мың АҚШ доллары
3 - 10 мың АҚШ доллары
3 мың АҚШ долларынан төмен
Сонымен қатар рейтинг келесі көрсеткіштер негізінде өзгеруі мүмкін:
Жанұяның болуы «-1» балл(егер де жоқ болса «+1» балл);
Жоғарғы білімнің болуы «-1» балл(егер де жоқ болса «+1»
Қарыз алушы Банк клиенті болса «-1» балл(егер де Банк
Қызметін уақытша еңбек келісім-шарты негізінде жүзеге асыратын болса «+5»
Негізгі өндіріске қатыспаса «+2» балл;
Алименттер,соттың шешімі бойынша және басқа да талаптары бар қарыз
Еңбекақысы айына 50 АҚШ долларынан төмен болса «+7» балл;
Оң несиелік тарихы болса «-1»(қанағаттанарлық тарих болса «+1» балл);
Қарыз алушының несиелік қабілеттілігінің рейтингі
5 – 8 балл
9 –12 балл
13 – 19 балл
20 –24 балл
25 балдан жоғары
Жоғарыда келтірілген қарыз алушының несиелік қабілеттілігінің рейтингісіне байланысты
2.2. Тұтыну несиесін уақытында қайтаруды
Өтімділік деңгейіне қарай қамтамасыз етудің төмендегідей түрлері бар:
банктің филиалдарына кепіл берушінің салған ақшалай депозиттері;
кепілдеме беруге құқықтары бар ұйымдар мен кәсіпорындардың кепілдемесі;
өтімді қозғалмайтын және қозғалмалы меншік.
Несиені қамтамасыз ету ретінде несие алушының меншігі немесе үшінші
Меншіктің қамтамасыз етулер ипотека түрінде де, заклад түрінде де
Банктік тәуекелдерді төмендету мақсатында несиенің қайтарылуын қамтамасыз етудің бірнеше
Қозғалмайтын мүмліктерді бағалау келесі құжаттар негізінде жасалады:
бағаланатын объектілердің техникалық құжаттамалары (оригинал);
кепіл берушінің бағаланатын объектілерге меншік құқығын куәләндыратын құжаттар;
бағаланатын объект иесінің құрылтайшылық құжаттары және осы мүлікке билік
егер, бағаланып отырған сауда объектісі болса, жылдық, айлық тауар
объектінің иесі болып табылатын кәсіпорынның балансы;
объектілерді бағалаған қызметкерлердің визуалды қарау нәтижелері.
Талдауды жүргізудің алдында банк пен клиент арасында қозғалмайтын мүлікті
Банктің кепіл қызметі клиент тапсырған құжаттар негізінде кепілге берілген
Несие алушы тапсырған құжаттарды талдау, бағаланатын объектіні визуалды қараудың
Бағалаудың келесі этапы - меншік құқын анықтау. Құнды анықтау
Қозғалмайтын мүліктің құнын бағалауда үш негізгі әдістер қолданылады:
шығынды әдіс;
табысты әдіс;
сатуларды тура салыстырмалы талдау әдісі.
Қозғалмайтын мүлікті бағалау бойынша қызмет арқылы түрле және шарт
Қозғалмайтын мүлікті шығынды әдіспен бағалау
Шығынды әдіс инвесторлардың қозғалмайтын мүлікті сатып алу мүмкіндігін зерттеуге
Қозғалмайтын мүлік нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігі болу жағдайы
Шығындар әдісін қолданып, бағалау процедурасының негізгі этаптары:
иелігіндегі жерді пайдалану құқының құнын есептеу немесе бағалау актісі
ұқсас ғимараттар мен құрылыстарды салу құнын есептеу, қалпына келтіру
ғимараттардың физикалық және моральдық тозу сомасын анықтау;
ғимараттың нақты құнын анықтау үшін қалпына келтіру бағасын тозу
ғимараттың есептелген құнына жердің құнын қосу.
Ғимараттың құрылысының құнын есептеуге негіз болатын:
ағымдағы бағалардың мәліметтер базасы. Бұларға дайын үйлердің, офис ғимараттарының,
құрылыстар объектісін қабылдау туралы мемлекеттік актілердің болуы;
жобалық-сметалық құжаттамалар.
Эксплуатациялау процесінде ғимараттар және құрылыстар тозуға ұшырайды, яғни олардың
Жалпы ғимараттың тозу пайызы келесі формуламен анықталады:
Uф=AI*GI/100
Uф - ғимараттың физикалық тозуы;
AI - ғимараттың констрактивті элементтерінің тозуы;
GI - ғимараттың құны ішіндегі конструктивті элемент құнының алатын
Шығынды әдіс бойынша мемлекеттегі жалпы экономикалық жағдай есепке алынбайды.
Табысты әдіс
Табысты әдіс күту қағидасына негізделген. Бұл қағида бойынша инвстор
табысты дисконттау әдісі;
тікелей капитализациялау әдісі.
Бұл универсалды әдістерді әртүрлі мүліктік кешендерге қолдануға болады. Табыстарды
Болашақтағы табыстарға төмендеілер кіреді:
Иелену мерзімінде объектілерді эксплуатациялаудан алатын кезеңдік табыстардың ақша ағымы
Иелену мерзімі аяғында объектілерді сатудан түскен ақшалай түсімдер, яғни
Салынған капиталдар күрделі пайыздар ережесі бойынша өз-өзімен өседі. Сонымен
Тікелей капитализациялау әдісінің формуласы:
S0= E/RK
S0 - объектінің ағымдағы құны;
RK - капитализациялау коэффициенті;
Бұл әдіспен объектінің ағымдағы құнын есептеу үшін үш кезең
1. Жылдық таза табысты есептеу;
2. Капитализациялау коэффициентін таңдау;
Капитализациялау коэффициенті нарықтық инфляция негізінде де анықталуы мүмкін. Ол
Бірақ, табыстылық әдісі қозғалмайтын мүлік объектілерінің нақты құнын көрсетпейді,
Сатуларды тікелей салыстырып талдау әдісі
Бұл әдіс мына қағидаларға негізделген:
Алмастыру қағидасы - бойынша бірнеше ұқсас тауарлар, тұтыну заттары
Сұраныс пен ұсыныс. Бағалар нарығындағы сатушы және сатып алушылар
Тепе-теңдік. Сұраныс пен ұсыныс нарықтың тепе-теңдігін орнатуға талпынады. Бірақ,
Сатуларды тікелей салыстырып талдау әдісін қолдану аясы шынайы ақпараттар
Үлкен табысты объектілерді сатудың экономикалық сипаттамалры және шарттары туралы
Сатуларды тікелей салыстырып талдау әдісін қолданып, бағалау процедураларының негізгі
1-этап. Сәйкес нарықтарды зерттеу және бағалау объектілеріне ұқсас қозғалмайтын
2-этап. Ақпараттарды тексеру. Жасалған мәліметтерге байланысты, әртүрлі жағдайларға байланысты
3-этап. Бағаланатын объектіні ұқсас объектілердің әрқайсысымен салыстыру мен сату
4-этап. Салыстырмалы сипаттамаларды талдау жолымен бағаланатын объектілердің құнын белгілеу.
Сатуларды тікелей салыстырып талдау әдісі қозғалмайтын мүлік объектілерінің нарықтық
«Казкоммерцбанк» АҚ тұтыну несиесін беру тәртібі
Тұтыну несиесін беру тәртібі төмендегідей бірнеше сатыдан тұрады.
1. Тұтыну несиесі бойынша жұмыстарды ұйымдастыру тәртібі.
«Казкоммерцбанк» Акционерлiк Қоғамы 1990 жылы 12 шiлде айында құрылып,
Тұтыну несиесі бас банктегі және банктің филиалдарындағы келесідей департаменттер
Банктің Жеке тұлғаларға қызмет көрсету Департаментiнің тұтыну несиесі бөлімі;
Банктің Филиалы;
Банктің операциялық басқармасы;
Банктің қаржы-экономикалық Департаменті;
Банктің құқықтық басқармасы;
Банктің қауіпсіздік Департаменті;
Банкпен жұмыс істейтін Сақтандыру компанияларымен жүзеге асырылады.
Бас банкте тұтыну несиесін беру туралы өтінішті және анкетаны
Егер, несие алушы экспертиза жасауға қажет барлық құжаттар жиынтығын
Несиелік Комитет Экономикалак қауіпсіздік Дапартаментінің қортындысына сүйене отырып, тұтыну
Ал егер несиелік жоба күрделі болып Департамент көлемінде шешім
Тұтыну қажеттілігін өтеу үшін берілетін несие сомасы клиенттің банктік
Қарыз алушы банктегі есеп шоттан несиелік қаражаттарды пайдалануға құқық
Несие берілгеннен кейін он күн ішінде несиелік қызметкер несиелік
Егер, клиент Несиелік келісім шарт бойынша несие мерзімінің бітуіне
2. Мониторинг жүргізу тәртібі.
Несие қызметкерінің міндеттері:
несие алушының несие келісім шартында көрсетілген шарттарды орныдауын, соның
несие алушының банктегі шотқа ақша қаражаттарының уақытылы түсіп отыруын
кепіл заттың сапасын бақылап отыру;
кепіл берушінің қаржылық жағдайына мониторинг жүргізу.
Осы жасалған жұмыстар бойынша тексеру Актісі жасалады, оны Коммерциялық
несие қаражаттарының мақсаты немесе мақсатқа сай емес қолдануы туралы
несие алушының табыстары қаржылық сараптау мәліметтерімен салыстырылады,олардың көбеюі немесе
кепіл берушінің қаржылық жағдайын бақылауға алады;
кепіл заттың сапасын қадағалайды.
3 Тұтыну мақсатына берілетін несиелердің шарттары.
Аталмыш «Казкоммерцбанк» АҚ-дағы банктік экспертиза жасау барысында несие алушыға
Несиені алған клиент 58 жасқа толғанша өтеуі.Демек несие 21
расталған табыстардың болуы қажет;
несие алушының тұрақты жұмыс орны болуы керек;
клиенттің және оның туысқандарының басқа несиелік институттар алдында несиелік
несие бойынша өтімді кепіл мүліктері болуы керек;
несие алушы сотталмаған және үстінен іс жүргізілмеген болуы керек.
4. Несие алушының төлемқабілеттілігін анықтау.
Банктің несие қызметкері несие алушының арызын алып, тіркегеннен кейін
Ол анықтамада келесі мәліметтер көрсетілуі керек:
А) анықтама берген ұйымның толық атауы, банктік шоттың нөмірі,
Б) несие алушының осы ұйымда тұрақты жұмыс істеу мерзімі;
В) соңғы 12 айдағы несие алушының орташа айлық табысы;
Г) жалақы есебінен соңғы 12 айдағы шегерімдер.
Анықтамаға ұйымның жетекшесінің және бас бухгалтердің қолы, ұйымның мөрі
Ал, егер несие кәсіпкерлік қызметтен түсетін табыс есебінен өтелетін
Берілген несие сомасы несие алушының барлық төлемдерінен кейінгі орташа
Анықталынатын коэффициенттердің мөлшері басқа да факторларға байланысты. Атап айтсақ:
несиені қайтаруды қамтамасыз етуге;
банктің сәйкесінше бөлімдеріндегі қорытындылардағы ақпаратқа байланысты өзгертіледі.
Несие алушының төлем қабілетін анықтау барысында және несие соммасын
Ал, жеке тұлғалардың автокөлік алуын қолдап, несие берудің банкке
Жеке клиенттерге көрсетілетін банктік қызметтер спектрін көбейтіп оларды тарту;
Банктегі тұтыну несиелерін беру процесін унификациялау;
Банктік қызметтерді көрсету үшін тек жеке тұлағаларды емес, сонымен
Банктік несие портфелін көбейтіп, диверсификациялау.
Автокөлікті банктік несие арқылы алу кезінде несие тұрақты схема
Гаранттық схема (гарантированная схема) - автокөлікті сауда компаниясы сатқан
Бұл схема несиелік желілерді ашуға, яғни сатып алушы несие
Бұл несиелер 21 жастан 56 жасқа дейінгі Қазақстан Республикасының
Несие сомасы несие алушының категориясына және оның табыстары мен
Несие алушының категориясы несиені қамтамасыз етуге байланысты анықталады. Автокөлікті
Егер, кепіл ретінде алынатын автокөлік болса, оны несие алушы
Нақты айтатын болса:жол апаттарынан (әртүрлі апаттар), 3-ші тұлғалардың заңға
Сақтандыру полюсі банкте болады. Сауда компаниясы кепілге байланысты келісім
Кесие № 3
Екінші деңгейдегі банктердің облыстарда берген несиелері (01.01. 2001ж.)
Барлығы жеке тұлғаларға Қысқа мерзімді (теңге) Орта мерзімді
Барлығы 8201 2087 989 137 1415 1558 2015
Ақмола обл. 437 51 21 --- 79 80 206
Ақтөбе обл. 172 17 3 --- 55 24 73
Алматы обл. 278 117 22 --- 42 79 18
Атырау обл. 317 50 26 --- 96 28 117
Шығыс Қ. обл. 401 49 1 --- 143 98
Жамбыл обл. 316 15 3 --- 16 118 164
Батыс Қ. обл. 216 42 30 --- 37 28
Қарағанда обл. 372 95 4 --- 147 64 62
Қызылорда обл. 90 2 --- --- 30 34 24
Қостанай обл. 153 8 1 --- 55 16 73
Маңғыстау обл. 128 19 3 --- 32 43 31
Павлодар обл. 478 15 --- --- 199 114 150
Солт.-Қ. обл. 287 37 --- --- 80 35 135
Оңт.-Қ. обл. 395 70 14 --- 91 115 105
Алматы қаласы 4165 1500 861 137 313 682 672
Кесте № 4
Екінші деңгейдегі банктердің облыстарда берген несиелері (01.01. 2002ж.)
Барлығы жеке тұлғаларға Қысқа мерзімді (теңге) Орта мерзімді
Барлығы 14645 3889 2566 2150 3229 2592 218
Ақмола обл. 466 92 19 108 125 122 ---
Ақтөбе обл. 327 156 38 81 14 38 ---
Алматы обл. 382 49 44 29 182 78 ---
Атырау обл. 583 206 67 120 114 76 ---
Шығыс Қ. обл. 1250 528 201 129 286 106
Жамбыл обл. 467 244 35 113 63 12 ---
Батыс Қ. обл. 359 187 49 73 34 16
Қарағанда обл. 1260 415 527 69 213 36 ---
Қызылорда обл. 212 113 62 24 12 1 ---
Қостанай обл. 294 89 9 127 65 4 ---
Маңғыстау обл. 244 122 57 40 20 5 ---
Павлодар обл. 1199 565 226 147 128 133 ---
Солт.-Қ. обл. 477 216 33 59 160 9 ---
Оңт.-Қ. обл. 659 248 62 132 156 61 ---
Алматы қаласы 6466 659 1137 899 1657 1895 218
Кесте № 5
Несиелеу объектілері бойынша екінші деңгейдегі банктердің несиелік салымдар динамикасы
2001 2002 2003
Барлығы, соның ішінде: 481 475 656 913 978 125
Айналым құралдарын сатып алуға 319 685 435 658 510
Негізгі қорларға 40 955 54 624 116 333
Жекешелендірілетін мемлекеттік объектілерді сатып алуға 405 62 383
Реконструкция және жаңа құрылыстар 27 295 30 831 106
Азаматтарға құрылыс және тұрғын үйлерді сатып алуына 5 571
Азаматтардың тұтыну мақсаттарына берілген 15 251 31 475 63
Бағалы қағаздарды сатып алуға 20 165 16 932 20
Басқа да мақсаттарға 52 148 76 557 123
Жоғарыдағы мәліметтерге сүйене отырып, 2001 жылы азаматтарға тұтыну мақсаттарына
Макроэкономика жағдайының жақсаруына және экономикалық жағдайлар мен қайта қаржыландыру
Экономикалық өсу көбінесе елдегі ақша-несие саясатына байланысты. Биылғы жылы
Ал енді осыны ескере отырып «Казкоммерцбанк» АҚ-да тұтыну несиесінің
Мысал ретінде мен Некрасова О.В-ның Mitsubishi Space Vagon автокөлігін
Клиент туралы ақпараттар
Клиентің аты-жөні - Некрасова Ольга Владимировна
Жеке бас куәлігінің/паспорт нөмірі - 012629893 от 05/11/2001
РНН
Тұрғылықты мекен-жай адресі - г.Алматы, ул. Постышева,
Туған күні
Негізгі қызметі
Жұмыс істеу мерзімі - 28 лет
Әлеуметтік мәртебесі,жанұясының -Тұрмыста,екі баласы бар
құрамы
Орташа айлық жалақысы
Несиелік тарихы
Осы аталған мәліметтермен қоса несиелік менеджер жобаны несиелік комитетке
Несие туралы мәліметтерге жалпы сұранатын несие сомасы және мерзімі,
Сұралған сома 5946 $
Сұралған мерзім 36 ай
Ай сайын төленетін сома 210$
Пайыздық мөлшерлеме 16 %
Кепіл мүлкі туралы мәліметтер
Сипааттамасы Иесі Нарықтық бағасы Кепіл бағасы Өтімділік коэфф.
Автомобиль
Mitsubishi Space Vagon, 1995 г.в. Некрасов Виктор Васильевич 6
Кепілдің жалпы құны
3 200 $
Жалпы міндеттемелер сомасы 7 560 $
Кепіл мүлкінің нарықтық және кепіл құнын анықтау үшін нарықтағы
Жобаны қаржыландыру жоспары
Сатып алынатын товар Қаржыландыру көздері Сома USD
Объект құны
6 400 USD Меншікті қаражаттар 15% 960 $
Кредит ККБ 85% 5 440 $
Страховка Кредитные средства 506 $
Несие мерзімі аралығында кепіл мүлкі міндетті түде толық құнына
Қабылданған оң шешімді жүзеге асырудың келесі сатысында банк
3-тарау. Жеке тұлғаларды несиелеуді жетілдіру жолдары
Жеке тұлғаларды несиелеудің шет елдік тәжірбиесі
Қазіргі кезде, несиелеу секторындағы коммерциялық банктер арасындағы бәсекелестік өзінің
Біздің елде дамымаған, бірақ шет ел банктерінде кеңінен қолданылатын
ағымдағы шот бойынша берілетін несиелер (овердрафт);
ағымдағы шоттың «несиелік зонасы»;
есептік несие;
тұтыну несиесі және жеке тұлғаларға берілетін персоналды несиелер;
ипотекалық несиелер;
балалардың оқуына және студенттерге берілген несиелер.
Бұл несие түрлерінің Батыс елдердегі ерекшеліктеріне келетін болсақ:
ағымдағы шот бойынша берілетін несиелер Ұлыбритания, Канада, Германия сияқты
Жалпы овердрафт несиесінің контокорренті несиеден айырмашылығы, соңғысы тек жоғары
Овердрафт берілгенде уақыт жағынан шектелмейді, яғни несиені қайтару мерзімі
2) Ағымдағы шоттың «несиелік зонасы». Ұлыбританияның ірі коммерциялық банктері
Ағымдағы шотта дебиторлық сальдо қалып, бірақ клиент белгілі бір
3)Есептік несие. Бұл коммерциялық банктермен вексель ұсынушыға вескель бойынша
Есепті несие клиентке белгілі бір артықшылықты береді. Ондай артықшылықтарына
Бірақ, бұл несие түрінің артықшылықтарымен қоса кемшіліктері де бар.
4)Тұтыну несиесі және жеке тұлғаларға берілетін персоналды несиелер. Өткен
Германияда тұтыну несиесін қолма-қол ақша тұрінде беру кең етек
Ұлыбританияда тұтыну несиесі кез-келген тұтыну тауарын сатып алуға немесе
Несие беруді рәсімдеу үшін несие алушы аппликациялық форманы (application
АҚШ-та коммерциялық банктермен берілетін барлық несиелердің 20 пайызы тұтыну
Бәсекелестікке қарамастан, жоғарыда көрсетілген несиелердің барлығы Кроутер комитетімен дайындалған
70-ші жылдардан бастап бірнеше елдерде жеке тұлғаларға тұрақты беріліп
Банк мекемелері де тұтыну несие жүйелеріне қосылуда, Америка және
персоналды несиелер, бұл жеке тұлғаларға банктің ақшалай беретін қарызы;
бұл несиелер белгілі бір коммерциялық мәмілеге негізделмеген, сондықтан олар
делдалдардың болмауы бұл несие түрлерін өте жеңіл және икемді
Персоналды несиелер тұтыну тауарларын сатып алғанда, белгілі бір қызметтерді
Банктер жеке тұлғаларға персоналды несиелер бергенде, қарыз алушының несиелік
Бұл несие түрін белгіленген мөлшер шегінде тауарларды және қызметтерді
Қазіргі кезде, персоналды несиені қолданудың ережелері біркелкі болды. Оған
Тұтыну несиесі көптеген елдер экономикасында үлкен роль атқаратындықтан, мемлекеттік
Дамыған елдерде тұтыну несиесі үлкен роль атқарады. Ол тауарларға
3.2 Қазақстанда жеке тұлғаларды несиелеуді жетілдіру жолдары
Айтып кеткендей, тұтыну несиесі халықтың тұтыну қажеттіліктерін қанағаттандыру құралы
КСРО кезінде (1987 жылға дейін) қайта құру процесіне дейін
Ал, қазіргі кезде тұтыну несиесін екінші деңгейдегі банктердің көбісі,
2000 жылдан бері Қазақстанның қаржылық жағдайы жақсара түсті. Оның
Қазақстан Республикасында жылжымайтын мүлікті кепілге ала отырып банктік несиелер
Ипотекалық несиенің дамуы Қазақстанда баяу жүруде. Оның басты себебі,
Қазақстан Республикасында тұрғын үй салуды дамыту мақсатымен институтционалдық өзгерістер
Бұл банктің қайта құрылыуына байланысты ипотекалық несиелерді арзандатуға бюджеттік
Бүгінгі таңда, үй сатып алу және коммерциялық жылжымайтын мүлікті
Өкімет ипотекалық жүйенің Малазиялық моделін қолдануды дұрыс деп шешкен.
Сонымен қатар, біз американдық моделді қолдануымыз да мүмкін. Яғни,
Дамыған елдер тәжірибесі көрсеткендей ипотекалық жүйе жеке әлеуметтік базаның
Ипотекалық жүйе инвесторлардың қажет ететін сенімді қаржылық құралдарын қамтамасыз
Қазіргі кезде коммерциялық банктер арасындағы бәсекелестікке байланысты несие алушыларды
Несиелік одақ - жеке тұлғалардың, азаматтардың олардың меншік қаражаттарын
Несиелік одақ өзінің мүшелерінің міндеттемелері бойынша кепіл беруші және
Менің ойымша, банктер ақша қаражаттарының қоры ретінде өз клиенттері
Халықты несиелеуде банктің сақтандыру қоғамдарымен қатынастары дамуы мүмкін. Егер,
Сақтандырудың мұндай нысаны, қарыз алушыны мүмкіндігінше несиені уақытында
Несиені қайтармау тәуекелін сақтандырудан басқа өмірді сақтандыру полистерімен қамтамасыз
Мұндай қамтамасыз етумен ссуда бере отырып, банк келесі сәттерге
Сақтандыру полисін басқа біреуге беру туралы құжат 2 данада
Банктің клиенттері үшін өнімдердің жаңа түрлерін жасау;
Тарифтерді оптимизациялау мақсатында үнемі қарау;
Банктің көрсететін қызметтері бойынша кеңестік қызметтерді көрсету;
Жаңа өнімдер мен қызметтер бойынша ақпараттық материалдар, жарнамаларды жасау
Қызмет көрсету сапасын көтеру;
Банктің бөлімшелері арасында клиентураға қызмет көрсету процесін жақсарту;
Банктің филиалдары мен бөлімшелерінің клиентурамен жұмыс жүргізу ролін күшейту.
Банкаралық бәсекенің өсу жағдайында халықты несиелеуді жетілдіру банк үшін
Несиелік операциялардың табыстылығын жоғарлату несиелік тәуекелдерді бағалау сапасына байланысты.
Скоринг негізінен жеке тұлғаларды несиелеуде, әсіресе, қамтамасыз етілмеген ссудалар,
Шетелдік банктердің тәжірбиесінде жеке тұлғаның несиелік қабілетін анықтаудың өзара
Несиелік бюрода мәліметтердің келесі түрлері бар:
Әлеуметтік демографиялық сипаттамалар;
Сот шешімдері (несие бойынша қарыздарды талап ету туралы істі
Банкроттық туралы ақпарат;
Несиелік ұйымдардан «сен-маған, мен-саған» қағидасы бойынша жеке қарыз алушылар
Клиентке несиелік бюродағы өз қаражаттарының жағдайы туралы ақпаратты тексеруге
Жеке қарыз алушылардың несиелік қабілетін анықтаудың кең таралған әдісі
Американ экономисті Дэвид Дюранмен 1941 жылы алғаш ұсынылған мұндай
Скорингтік әдістің айрықша белгісі - оның шаблон бойынша емес,
Шетел банктерінің тәжірбиесі тұтыну несиесіне мүдделілер бұрын алған ссудаларды
Несиелік скоринг жүйесі пластикалық несиелеуді дамытуда үлкен роль атқарады.
Қазақстандық банктерде жеке тұлғаларға деген несие қабілеттігінінің скорингтік бағалау
Қазақстан Республикасындағы скорингті дамытудың болашағы
Қазақстанда скоринг жүйелерді несиелеудің төмен көлемімен тежейді. Бірақ, экономикалық
Несиелік бюроның болмауы скорингті дамытпайды. Несиелік бюроның маңызы үлкен,
Скорингті енгізу объективті себебтер емес, банктік менеджерлердің математикалық және
Қазақстанда скорингті енгізу біртіндеп жүзеге асырылуда. Бастапқыда «жаман» тәуекелдерді
Осылайша, скоринг АҚШ-та және Батыс Европада кеңінен қолданылатын несиелік
Қарыз алушыларды таңдаудың скорингтік жүйесін дамыту мен жетілдіру шетел
ҚОРЫТЫНДЫ
Бұл жұмыстың бірінші тарауында жалпы тұтыну несиесі және оның
Тұтыну несиесі деп халыққа тұтыну тауарларын сатып алу, тұрмыстық
Несиенің бұл түрі қымбат өнімдерді сатып алу мақсатына, мысалы:
Тұтыну несиесі көптеген елдер экономикасында үлкен роль атқаратындықтан, мемлекеттік
Тұтыну несиенің негізгі ерекшеліктеріне, осы несие түрі берілген уақытта
Ақшалай формада тұтыну несиесі тұтыну тауарларын алумен, көрсетілген қызметтер
Тұтыну несиесінің негізгі мақсаты - халықтың тұрмыс деңгейін
Әр елдегі тұтыну несиесінің даму дәрежесін салыстыратын болсақ, оның
Соңғы зерттеулерге сәйкес тұтыну несиесі банктермен берілетін несиелердің ішіндегі
Екінші тарау жеке тұлғалардың несиелік қабілетін бағалауға және екінші
Банк несиелік саясатын белгілегеннен кейін, осы саясаттың іске асуын
Несиелік келісім шартта бекітілетін несиелеудің мүмкіндіктері мен шарттары туралы
Сонымен, несиелік қабілеттілік дегеніміз- қарыз алушының уақытылы және толық
Коммерциялық банктер несие алушының өткен жылдардағы қаржылық жағдайына және
Несие қабілеттіліке сараптама жүргізу әрбір банкте кеңінен қолдануда, бірақ
Қазақстан Республикасында жылжымайтын мүлікті кепілге ала отырып, банктік несиелер
Ипотекалық несиенің дамуы Қазақстанда баяу жүруде. Оның басты себебі,
«Казкоммерцбанк» АҚ-ң мәліметтерін талдай отырып, мынадай қорытындылар жасауға болады:
Ал, үшінші тарау шетелдік тәжірбиеге және Қазақстанда тұтыну несиелерінің
Қазіргі кезде, коммерциялық банктер арасындағы бәсекелестікке байланысты несие алушыларды
Қазақстандағы несиелік жүйе Батыс елдерінің несиелік және жалпы банктік
Пайдаланған ғылыми әдебиеттер:
«Правила ведения документации по кредитованию банками вотрого уровня» Пастоновление
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі.
«Казкоммерцбанк»АҚ-ның жылдық қаржылық есебі (2003 жыл).
«Статистическое обозрение Казахстана», №1, 2003.
«Социально-экономическое развитие Казахстана», 4/2003 (январь-апрель).
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкісінің статистикалық бюллетені - 2004 жыл.
Давлетова М.Т. «Кредитная деятельность банков в Казахстане», А., 2001.
Джозеф Ф. Синки. «Управление финансами в коммерческих банках», М.,
Калиева Г.Т. «Кредитное дело». А., 1998.
Кудрявцева В.А., Кудрявцева Е.В. «Основы организации ипотечного кердитования». Высшая
Лаврушин О.И. «Банковское дело». М., 2001.
Ольшаный А.И. «Банковское кредитование», М., 1998.
Панова Г.С. «Кредитная политика коммерческого банка». м., 1997.
Питер С. Роуз «Банковский менеджмент», М., 1997.
Сейткасымов Г.С. «ДКБ». А., 1999.
«Банки Казахстана». Досымов Б.С. «Современные проблемы ипотеки», 8/2001.
«Континент», Татишева Е., «Рынок становится чище», №25, 2001 (29).
Р. Қалығұлова, Н.Ғұмар. «Банктегі бухгалтерлік есеп және есеп беру».
Сейткасымов Г.С. «Бухгалтерский учет в коммерческих банках».
50
Ипотекалыќ несиелер
Несиелер объектісіне байланысты
Гарантиялар ѓа байла нысты
Ипотекалыќ облигацияларына байланысты
Несиелер объектісіне байланысты
Жер учаске лерін алуѓа байланысты
Саќтандырылѓан несиелерге байланысты
Алѓашќы нарыќќа байланысты
Џй салушы ны несиелеуге
байланысты
Жер учаске лерін игеру ге бай-сты
Саќтандырылмаѓан несиеге бай-ты
2ші дењгей дегі нарыќ ќа байл-сты
Мердігерді несиелеуге байланысты
Тўрѓылыќты ќўрылыстарѓа байланысты
Басќа да гарантияларѓа байланысты
Тўрѓылыќты емес ќўрылыстарѓа байланысты