МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ
I-БӨЛІМ. НЕГІЗГІ ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ
1.1. Шығындар есебінің мәні мен жіктеудің табиғаты
1.2. Өндіріс шығындарының бухгалтерлік есебін ұйымдастыру
ІІ-БӨЛІМ. МАҚТА ӨНДІРІСІНДЕГІ НЕГІЗГІ ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ ЕСЕБІ
2.1. Мақта өндірісіндегі негізгі өндіріс шығындарының мәні
2.2. Мақта өндірісіндегі негізгі өндіріс шығындарының бухгалтерлік есебін
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде нарықтық экономикаға өту жағдайында кәсіпорындар мен
Кәсіпорынға толық жұмыс еркіндігін беру, ішкі шаруашылық жоспарының
Мен жазған бұл курстық жұмыстың мақсаты: негізгі өндіріс
I-БӨЛІМ. НЕГІЗГІ ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ
1.1. Шығындар есебінің мәні мен жіктеудің табиғаты
Біз негізгі өндіріс шығындарын қарастырмас бұрын, ең алдымен
Кез келген өнімді өндіру, жұмыстарды ақтару және қызметті
Шешімді қабылдау үшін ақпараттарды жинаған кезде белгілі бір
шығындардың туындайтын (пайда болатын) орындары (өндірістер, цехтар, учаскелер)
қызметтер, жұмыстар және өнім түрлері бойынша; өндіріс шығындары
шығындар өнімінің өзіндік құнына ену тәсілі бойынша; тікелей
өндіріс шығындары өнімнің көлеміне қатысты екіге бөлінеді: айнымалы
шығыстар түрі бойынша (баптары және элементтері бойынша); экономикалық
Шығындар басқару қызметі (функциясы) бойынша:
өндірістік (өндіріс процесінің барысында пайда болады);
коммерциялық (сатумен байланысты);
әкімшілік (басқару процесімен байланысты).
Коммерциялық және әкімшілік шығыстар кезең шығыстарына жатады,
Өндірістің өзіндік құны.
Сызба 1
Материалдар Жалақы Жалақыдан аударылған аудармалар Үстеме шығысы
Өндірістік
өзіндік құнға
қосылатын,
шығындар
Өндірістік
өзіндік құнға
қосылатын,
шығындар
Өнімді өндірген кезінде Жұмыстарды атқарған, қызметтерді көрсеткен кезде
Келтірілген сызбадан байқағанымыз өзіне активтердің азаюын енгізетін шығындар
Өндіріс шығындарын есепке алу үшін шоттардың кешенді жүйесі
Шығындарды және өнімнің шығарылуын есепке алу мен бақылау
"Цехтар бойынша шығындар" ведомосы, онда 90, 92, 93
"Материалдар (жалақы) шығындарын бөлу (тарату)" кестесін әзірлеу, онда
"Негізгі құрал-жабдықтар амортизациясының (тозуының) есебі" кестесін әзірлеу, онда
"Материалдық емес активтер амортизациясының есебің" кестесін әзірлеу, онда
"Көмекші (қызмет көрсетуші) өндірістер мен шаруашылықтардың көрсеткен қызметтерін
1.2. Өндіріс шығындарының бухгалтерлік есебін ұйымдастыру
Өндіріс шығындарының бухгалтерлік есебін ұйымдастыру сызба 2
Өндіріс шығындарының талдамалық (аналитикалық) есебі калькулияция (есеп) объектілерінің
Өндіріс шығындарының бухгалтерлік есебін ұйымдастыру
Сызба 2
Материалдар мен жалақы шығындарын тарату кестесін әзірлеу, амортизациясын
Өндіріске жұмсалған шығындарын көрсететін, құжаттар
"Цехтар бойынша шығындар" ведомостары (90, 92, 93, 95-
Ай ішіндегі өндіріс шығындарының жинағы
Экономикалық элементтер бойынша өндіріс шығындарының жинағы
Өндіріске жұмсалған шығындары туралы есеп беру
Бас кітап Бухгалтерлік баланс және басқа да есеп
Карточкала, тандамалық есеп ведомостары (тапсырыс, қайта жасау, өндіріс
Өндіріске жұмсалған шығындарды олардың құжаттары бойынша қандай
Орташа және ірі кәсіпорындарда өндіріс шығындарын есепке алу
Қаржылық бухгалтерия шоттардың бас жоспарының 10
Басқару бухгалтериясы шоттардың Бас жоспарының 90- бөлімшесіне
Қаржылық және басқару бухгалтериясының арасындағы өзара қарым-қатынастар төмендегі
Қаржылық және өндірістік (басқару) бухгалтериясыны арасындағы
өзара қарым-қатынастары
Сызба 3
Кәсіпорының орталық бухгалтериясы
Қаржылық
бухгалтериясы өндірістің қалдықтары
(10-80 бөлімше 211-214 – шоттарында
шоттарында
жүргізіледі)
Есепті кезеңде өнімге, жұмыстарға,
көрсетілген қызметтерге жұмсалған
барлық шығындарды беріледі
Есепті кезеңде өндірістік өнімді,
атқарылған жұмыстарды,
көрсетілген қызметтерді береді
Есепті кезеңде өзі өндірген
шалафабрикаттарды өткізу үшін
береді
Есепті кезеңде өндірісте
пайдаланбаған материалдарды,
өндініс қалдықтарын, ақауларды
қайтарады
Есепті кезеңнің соңында 900, 910,
920, 950 – шоттары бойынша
аяқталмаған өндірістің өзіндікұны
беріледі
Жаңа есепті кезеңнің басында
211-214 шоттарындағы есепке
алынған аяқталмаған өндірістің
қалдықтары беріледі
Кәсіпорынның қаржылық бухгалтериясында аяқталмаған
Сонымен 211-214 шоттары "бір күндік шоттар" болып табалады
Өндіріске кеткен шығындарды есептеуге арналған шоттардың бөлімшесі бір
"Транзиттік" шоттарда көрсетілген ақпараттар нақты жасалған шығындар туралы
шығындарға кеткен тікелей материалдар;
шынғындарға кеткен тікелей жұмыс күші;
үстеме шығыстар.
Тікелей шығыстарға кеткен материалдар соңғы өнімнің құрамына (яғни,
Жұмыс күшіне жұмсалған тікелей шығындар – бұл өнімді
Қызмет көрсететін цех жұмысшыларының еңбек ақысы тікелей еңбек
Үстеме шығыстар өндіріске кеткен барлық шығындардан тікелей
Жалпы алғанда, өндіріс есебін төрт негізгі кезеңге
өндіріс түрлері бойынша "транзиттік" шоттарда субъектінің есепті
"Үстеме шығыстардың" шоттары бойынша субъектінің үстеме шығыстары жинақталып,
үстеме шығыстарын белгілеген тәсіл (шаруашылық жүргізуші субъекттің есептік
"Транзиттік" шоттардағы жинақталған шығыстарды дайын өнім шотына есептен
ІІ-БӨЛІМ. МАҚТА ӨНДІРІСІНДЕГІ НЕГІЗГІ ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ ЕСЕБІ
2.1. Мақта өндірісдегі негізгі өндіріс шығындарының мәні
ЖШС "Еңбек LTD" мақта зауытында негізгі өндіріс шығындарын
Өндіріске жұмсалған барлық шығындарды қортындылау (шолу) үшін 900
Негізгі өндірістегі шығындар есебін ұйымдастыру төмендегі сызба
Өндіріске жұмсалған шығындардың есебін ұйымдастыру
Сызба 4
дебет кредит
Есепті кезеңнің
басындағы аяқталмаған
өндіріс қалдығы
Қоймаға тапсырылған дайын өнім
901 шоты
201-206, 208 Өндіріске
шоттарының сипатындағы жұм-
кредиті
жұмыстар және
қызметтер
201-206 "Материалдар"
902 шоты
681 шотының Негізгі өндіріс жұ-
кредиті
жалақысы
903 шоты
643 шотының Негізгі өндіріс жұ-
кредиті
("Әлеуметтік жалақысынан
салық"
субшоты)
904 шоты
Өндірістің өзінде шығарылған
930шотының Негізгі өндіріске
кредиті
шығыстары
"Транзиттік шоттары" бойынша
шығындардың жиыны
211 "Негізгі өндіріс" шоты
910 шоты-
ның кредиті ғарылған шалафаб-
рикаттар, өндіріс қа- Есептік
жеттілігіне босатылды аяқталмаған өндіріс қалдығы
920 шоты-
ның кредиті көрсеткен қызметі
950шоты-
ның кредиті жоғалтулар
Өндіріске жұмсалған
шығындардың барлығы
900 "Негізгі өндіріс" шоты бойынша өндірістің шығындар
Материалдар. Шикізаттар мен материалдар - өнімді әзірлеу негізінде
Лимиттік-алу карталары және таплап-накладнойы жұмсалған шикізат пен негізгі
Көмекші материалдар - тұрақты технологиялық процесстерді қамтамасыз
Көмекші материалдардың нақты шығысы әрбір өнімнің өзіндік құнына,
Қайтарылған қалдықтар – бұл негізгі, көмекші және қосалқы
Өнімнің өзіндік құнына кіретін материалдық ресурстарының шығыстарына қайтарылған
Қайтарылған қалдықтар болып: материалдар, шикізаттар, шалафабрикаттар, жылудың сақтайтын
Белгіленген технологияға сәйкес өнімнің басқа түрін өндіру үшін
Қайтарылған қалдықтар (отходтар) келесі тәртіпте бағаланады:
егер де қалдықтарды негізгі өндіріс мұқтаждығы үшін, бірақ
қалдықтар қайта өңдеуге немесе сыртқы сатуға кетсе, олардың
егер де қалдықтар шартқа сәйкес шикізат немесе толыққанды
Қайтымсыз (пайдаланбайтын) қалдықтар бағалауға жатпайды. Қалдықтарлы пайдалануды нормалау
Сатып алынатын бұйымдар, шалафабрикаттар және тараптық кәсіпорындар мен
Субъектінің өз транспортымен және өз қызметкерлерінің күшімен жеткізілген
Дайындау-көліктік шығыстарына (ДКШ) шығынының келесі түрлері жатады: жабдықтау-сату
Технологиялық мақсатқа арналған энергия мен отындар. Өндіріс процесінде
Технологиялық мақсатқа отын шығындарына кәсіпорынның өзі өндірген
Сондай-ақ кәсіпорынның технологиялық, двигательдік және басқа да өндірістік
Өнімнің өзіндік құнына енгізілген материалдық шығындардан қайтымды қалдықтардың
Еңбек ақы. "Еңбек ақы" бабына өндіріс нәтижелері үшін
кәсіпорында қабылданған еңбек ақы төлеу жүйесімен және нысанымен,
ынталандыру сипатындағы төлемдер: өндірістік нәтижелер үшін берілетін сыйлық
жұмыс режимімен және еңбек жағдайларымен байланысты өтемдік сипаттағы
қолданылып жүрген заңдарға сәйкес жекелеген салалардағы қызметкерлеріне тегін
қолданылып жүрген заңдарға сәйкес тегін берілетін, тұрақты және
қолданылып жүрген заңдарға сәйкес кезекті және қосымша демалыстарға
заңдарда белгіленген жағдайларда кәсіпорындар мен ұйымдардың қайта құрылуына,
қоланылып жүрген заңдарға сәйкес еңбек сіңірген жылдары үшін
қолданылып жүрген заңдарға сәйкес аудандық, экологиялық коэфиценттер бойынша
кәсіптік-техникалық училищені бітірген түлектерге және жоғары немесе арнаулы
кешкі және сырттай жоғары және арнаулы орта оқу
заңдарда көзделген жағдайларға сәйкес еңбек ақысы төмен
бұрыңғы жұмыс орнындағы қызметтік айлықақысының мөлшерін белгілі бір
вахталық жұмыс кестесіне сәйкес кәсіпорынның орналасқан жерінен (жиналу
жұмысшы-донорға тексеруден өткен, қан тапсырған және әрбір қан
егер атқарылған жұмыс үшін есеп айрысуды тікелей кәсіпорынның
Еңбек ақыдан аударылатын аударымдар. Қазақстан Республикасының
Үстеме шығыстар. Үстеме шығыстар – бұл өндірісті
Бұл шығындар ай бойына белгіленген номенклатуралық шығыс баптары
Үстеме шығыстар ай соңында белгіленген әдістеме бойынша.
Шаруашылық жүргізуші субъектілер өзінің есеп саясатында өндіріс
Мысалыға, үстеме шығындардың құрамында "Өндірісті дайындау және
2.2. Мақта өндірісіндегі негізгі өндіріс шығындарының бухгалтерлік есебін
Өндірісті дайындау және игеру шығыстары алғашқыда шығыстың жалпы
Егер де кәсіпорында бірнеше өнім түрі өндірілетін болса,
Өндірістегі барлық шығындар цехтардың ведомостары бойынша топтастырылады, онда
Негізігі өндіріс операциялары бойынша
шоттар кореспонденциясы
Кесте 1
Қатар № Шаруашылық операциялардың мазмұны Шоттар кореспонденциясы
дебет Кредит
1 2 3 4
1. Аяқталмаған өндірістің жыл басындағы (шартты түрде қаңтар
900
211
2. Негізгі өндірістің цехына әртүрлі шикізаттар мен материалдар
901
201-206, 208, 671
3. Жұмысшыға еңбек ақы есептелінді 902 681
4. Өндіріс жұмысшыларының жалақысынан аударымдар жасалынды - әлеуметтік
5. Үстеме шығыстары (құрал-жабдықты пайдалану және күтіп-ұстау шығыстары+жалпы
6. Көмекші өндірістің көрсеткен қызметі белгіленген тәртіпте қабылданды
7. Негізгі цехтың шығыны жинақталған 900 901, 902,
8. Жоғалтулар есептен шығарылды:
жөнелтілетін ақау бойынша
жөнделемейтін ақау бойынша 900
900 950
950
Өндіріске кеткен шығындардың, барлығы
9. Сатуға арналған, дайын өнім қоймаға кірістірілді 221
10. Өндіріс қалдықтары, пайдаланбаған материалдар қоймаға қайтарылды 201-206
11. Жөнделмейтін ақау нақты өзіндік құнға жатқызылды 950
900 шотының кредиті бойынша жиыны
12. Аяқталмаған өндірістің құны есептік кезеңнің соңында, өндірістік
Өндіріске кеткен шығындар цехтар бойынша "Цехтар шығындары" деп
Егер де біртектес өнім шығарылатын болса, онда өнім
Брутто көлемі – бұл мақтаның жалпы көлемі, яғни
Әрбір жинаушыға жинау картасын ашады, соның көмегімен жұмсалған
Жинақ ведомосымен қатар материалдардың қозғалысы туралы айналым ведомосын
Материалдар шығысының жинақ және айналым ведомостары жинау
Өндіріске жұмсалған шығындарды есепке алғанда, төмендегі екі әдістің
Шалафабрикатсыз нұсқа негізінен машина жасау өнеркәсібінде пайдаланылады.
Шалафабрикатсыз нұсқасы кезінде өндіріске кеткен шығындар есебін ұйымдастыру
Сызба 5
900 "Негізгі өндіріс" шоты
дебет
Дайын өнімге
4393500
(қайтарылған қалдық үшін(-))
Дайын өнімге
9160500
ғындар 9160500
цехы
8569500
ғындар 8569500
Ай басында қалған
аяқталмаған өндірістің
қалдығы 123517
Ай ішінде жұмсалған
шығындар
7387500
Ақау бойынша
шығындар 9583
Ақау болған өнімдер
есептеген шығарылды
12000
Ай соңында қалған
аяқталмаған өндірістің
қалдығы
Өндіріске жұмсалған шығындарды есепке алудың шалафабрикаттық нұсқасы кезінде
Шалафабрикатсыз нұсқадан айырмашылығы мұнда шығындар басы артық заттар
Шалафабрикаттарды нұсқа кезінде есепке алуды ұйымдастыру біршама күрделі
Жекешеленген цехтардың аяқталған өнімі болып есептеленетін шалафабрикаттар қоймалардан
Шалафабрикатты нұсқасы кезінде өндіріске кеткен шығындардың есебін ұйымдастыру
Сызба 6
900 шоты,
1- цех
Ай басына аяқтал-
маған өндірістің
қалдығы 140000
Ай ішіндегі цех
шығындары
530000
Өндіріске жұм-
салған шалафаб-
рикаттар 5000000
(140000+530000
-170000)
- 140000)
Ай соңында
аяқталмаған өнді-
ріс қалдығы
170000
900 шоты,
3- цех
Ай басына аяқтал-
маған өндірістің
қалдығы 130000
Сатып аушыларға
Ай ішіндегі цехтың
өзінде
жұмсалған
тарды шығаруға
жұмсалған өндіріс
цехтың шала- шығындары 1200000
рикатының құны (13000+80000+
900000
Ай соңында
аяқталмаған өнді-
ріс қалдығы
110000
Шалафабрикаттар талдамалық есепте прейскуранттық бағалар бойынша, ал олар
Аяқталмаған өндірісті бағалау және есептеу. Өңдеудің барлық түрінен
Бұл есеп аяқталмаған өндірісте тұрған материалдардың, тораптар
Өндірісте детальдарды есепке алу бөлшектік-операциялық және бөлшек деп
Жеке өндірісте цехтардағы бөлшектердің жылжуы және олардың бір
Бөлшектердің қозғалысын есепке алуды жеңілдету мақсатымен олардың
Аяқталмаған өндірістегі қалдықтар былай бағаланады:
шығындарды толығымен дайын өнімге жатқызады, "Өндірісті әзірлеу мен
дайындық дәрежесін (жаппай және ірі сериялы өндірістерде) ескере
Мақта шаруашылығында аяқталмаған өндіріс қалдықтарын шикізаттар мен материалдар
Жеке-дара өндірістегі аяқталмаған өндірісті әрбір аяқталмаған тапсырыс бойынша
Өндіріс шығындарының аналитикалық есебі. Бұл есеп өнімнің бір
ҚОРЫТЫНДЫ
Мен осы курстық жұмысымды қорытындылай келе негізгі өндірісті
Осы курстық жұмысты жазу барысында мен негізгі өндіріс
Негізгі өндіріс қорын жыл соңында минимизациялау үшін менің
Кәсіпорынға толық жұмыс еркіндігін беру, ішкі шаруашылық жоспарының
Мен жазған бұл курстық жұмыстың мақсаты: негізгі өндіріс
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. Друри К., «Введение в управленческий
ЮНИТИ 1997г
2. Скоун Т., «Управленческий учет», ЮНИТИ 1997
3. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Ғабдуллин Т.Ғ.,
“Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп” – Алматы 2002 жыл
4. Ә.Әбдіманапов,
«Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері» Алматы 2001ж
«Бухгалтерский учет на предприятии» Алматы 2002ж
6. Т.Әбдіхалықов ,«Бухгалтерлік есеп және аудит»
7. К.Ш.Дүйсенбаев, Э.Т.Төлегенов
«Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау» Алматы «Экономика» 2001ж
8. Ю.А.Бабаев, «Теория бухгалтерского учета» Москва 2001г
9. В.К.Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин
«Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» Алматы 2003ж
10. Г.В.Савицкая
«Анализ хозяйственной деятельности» Минск 2000г
11. Н.Г.Волков
«Руководства по бухгалтерскому учету на предприятиях»,Москва 1995г
12. А.Д.Шеремет, М.И.Баканов
«Теория анализа хозяйственной деятельности» ,Москва 1987г
13. И.Т.Балабанов
«Анализ и планирование финансов хозяйствующего
субъекта» Москва
32