Т.Рысқұлов атындағы қазақ экономикалық университеті
«Аудит және қаржылық есептілк» кафедрасы
№ _______
«____» _________________ 200__ж.
Мамандығының аты
____курс студенті ___топ
Аты-жөні, тегі
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: «Аудит компьютерлік ақпараттық жүйелік ортада»
Тексеруші:
ғылыми дәрежесі, қызметі аға оқытушы
Аты-жөні, тегі
______________________
(Қорғауға рұқсат беру)
«____»_________200__ж.
______________________
(Мұғалімнің қолы)
Алматы 2009ж.
Кіріспе
«Аудит компьютерлік ақпараттық жүйелік ортада» деп аталатын курстық
Курстық жұмысымның мақсаты, қазіргі ХХІ-ші ғасырда, ғылым мен
Курстық жұмысымның міндеті, тексеру жүргізу барысында аудитордың клиенттің
Аудит нарықтық экономика жағдайында барлық шаруашылық процесіне қатысушылардың
І бөлім Компьютерлік ақпараттық жүйедегі аудит
1.1 Компьютерлік ақпараттық жүйелер
Экономикалық субъектілердің қызметін жүзеге асыру процессінде дербес компьютерлер
Сыртқы аудитор өзінің жұмысында компьютерді және компьютерлік ақпараттық
Клиент ретінде барлық қаржы – есептік ақпараттарды немесе
Аудит өткізуді жеңілдету үшін, әсіресе клиент компьютерлік жүйені
Тексеруге кірісе отырып, аудитор мәліметтерді өңдеудің ұйымдық нысанымен
Компьютерлік ақпараттық жүйе (КАЖ) дегеніміз – бұл, басқарудың
Клиенттің компьютерлік ақпараттар жүйесі жартылай немесе толығымен компьютерлендірілуі
Басшыларға ақпараттар құрамында статистика, талдау, коэффиценттер, қорытынды есептер
Басқару деңгейін. Жоғарғы басшылар барлық салалар бойынша ең
Жиілік. Белгілі бір кезеңдегі есеп берулер автоматты түрде
Жеделдік. Белгілі бір есеп берулердің кешіктірілуі немесе олардың
Нақтылық. (егжей - тегжейлілік). Басқарудың әртүрлі деңгейі қорытынды
1.2 Клиенттің комьютерлік ақпараттық жүйелерін зерттеу және бағалау
Тексеру жүргізу барысында аудитор клиенттің компьютерлік ақпараттық жүйесіндегі
Аудитор бұл айырмашылықтарды білуге және әртүрлі фирмалардың бағдарламалық
Тексеру жүргізу барысында аудиторға клиенттің құжат айналымы жүйесіне,
Жоғарыда айтылып өткендей, аудитор білуге және есепке алуға
Компьютерлік ақпараттық жүйе туралы білімдердің шоғырлануы;
Бағдарламалар мен мәліметтердің шоғырлануы;
Енгізілген құжаттардың жоқ юолуы;
Шаруашылық операцияларының және нәтижелердің көзге көрінетін іздерінің жоқ
Мәліметтер және комьютерлік бағдарламаға кірудің жеңілдігі;
Бақылаудың бағдарланған жүйесі;
Жүйемен жасалынған операциялар;
Бағдарламалардың есінде сақталған операциялардың, мәліметтердің және ақпараттардың осалдығы.
Компьютермен қамтамасыз ету бөлімінде бақылаудың жинақталуы (шоғырлануы).
Процедураларды стандарттау және кәсіпорынның немесе фирманың компьютерлік ресурстарын
Әдетте, компьютерлік ақпараттық жүйе саласында мәліметтерді өңдеу-мен айналысатын
Бағдарламалар мен мәліметтердің шоғырлануы.
Шаруашылық операциялары, негізгі файлдар және бағдарламалар бо-йынша мәліметтер
Енгізілген құжаттардың жоқ болуы.
Кейбір жүйелерде кәдімгі күнделікті бухгалтерлік кітаптар жүргізіл-мейді. Мысалы,
Осындай мәліметтер басшылар үшін де аудиторлар үшін де
Көзге көрінетін іздердің және шаруашылық операциялары нәтижелерінің болмауы
Қазіргі жүйелер, әдетте, басылған мәліметтердің көлемін шектеу мақса-тында
Одан басқа, мәліметтер жиі – жиі тез өзгертіліп
Мәліметтер және комьютерлік бағдарламаға кірудің жеңілдігі.
Бұл жерде мәселе алынып қалған терминалдармен бірге өзгерулері
Аудитор есептеу алгоритімдерінің дұрыстығын өте мұқият тексеруге тиісті,
Аудиторларға алгоритімдерді қолданыстағы заңдарға және клиенттердің есеп саясаттарына
Басқарудың бағдарламалық жүйесі.
Компьютерлік – ақпараттық жүйелік ортадағы ішкі бақылау құралдарының
Аудиторлар өздері сенгілері (нанғысылары) келетін бақылау жүйесін тестілей
Аудиторға бухгалтерлік мәліметтердің дайындалуын бақылау жүйесіне талдау жасау
Тағы да бір еске салуды қажет ететін нәрсе,
Жүйелі генерацияланған операциялар.
Көптеген жүйелердің операцияларды автоматты түрде, пайдаланушлар-дың қатысуынсыз генерациялау
Дискеттердің, пленкалардың және картридждердің осалдығы.
Мануалдық жүйелермен салыстырғанда сақтаудың компьютерлік тәсілдері кезіндегі мәліметтер
Жоғарыда айтылғандардан компьютерлік ақпараттық жүйелердің мақсаты – тиісті
Бастық мақсаты үшін өте жоғары сапалы болып саналатын
1.3 Аудитті басқарудағы компьютерлер
401 «Компьютерлік ақпараттық жүйелік ортадағы аудит» деп аталатын
Стандарттың міндеттері:
Компьютерлік ақпараттық жүйе жағдайында аудит өткізу кеэінде
Клиент пайдаланатын компьютерлік ақпараттық жүйені бағалау үщін аудиторлық
Компьютерлік ақпараттық жүйелік ортада аудитті жоспарлау ерекше-ліктерін сипаттау;
Компьютерлік ақпараттық жүйе жағдайында аудиторлық тәуекелдің анықтау;
Компьютерлік ақпараттық жүйе жағдайында басқару құралдарын анықтау.
Кәсіпорынның аудитін жүргізу кезінде аудиторлық ұйымға қойылатын негізгі
Клиенттің ішкі бақылау жүйесін, шамаланған тәуекелдікті бағалау және
Егер арнайы біліктілік (квалификация) қажет болса, аудитор сондай
401 «Компьютерлік ақпараттық жүйелік ортадағы аудит» деп аталатын
Клиенттің компьютерлік ақпараттық жүйені пайдалануы қосымша аудиторлық тәуекелділіктің
Қазіргі жағдайда білімі төмен персонал мәліметтерді өңдеу жүйесіндегі
Аудитордың жұмысын жеңілдету мақсатында компьютерлер төмендегі қажеттіліктер үшін
клиенттің есеп жүйесіне зерттеу жүргізу кезінде блок –
Блок – схемаларды құру жөніндегі бағдарламалар аудиторларға дәл,
толық ақпараттарды сақтау үшін :
а)мәліметтердің барлық файлдары бойынша (сақтау құралдары, ұйым-дастыру, маркирлеу,
ә)жүйені тексеру нәтижесі және аудитор жүргізген жүйені бақылау
аудиторлық тәуекелділікті бағалау үшін.
Аудитор компьютерге клиент жүйесінің әртүрлі келісімдері бойынша өзінің
аудит бағдарламасын дайындау үшін.
Аудит бағдарламалары компьютерде терілуі мүмкін, бұл әрине, келесі
талдамалық процедураларды жасау үшін.
Кестелі (графикті) бағдарламаларда стандартты нысандар орнатылуы мүмкін. Бұл
аудитордың жұмыс құжаттарын дайындау үшін.
Егер аудит жүргізуші персоналға клиенттің офисінде компьютер берілетін
Компьютерлерді пайдалану кезінде аудитор қолданылатын қорғау құралдарына төмендегілер
резервтік файлдар
компьютерде сақталатын барлық аудиторлық резервтік файлдар жүйелі негізде
файлдарды сақтау (қорғау).
Клиент туралы аудиторлық ақпараттар құпия болып табылады. Демек,
құжаттардың бірдейлігі.
Компьютермен жұмыс жасау кезінде, белгілі бір шешімдерге қол
бағдарламаларды тестілеу.
Аудит жүргізу кезінде қандай да болмасын бағдарламаларды пайдалануды
1.4 Аудиттің компьютерлік ақпараттық жүйесін бағдараламалық жабдықтау
Коммерциялық қолайлы (жеңіл) бағдарламалар. Көптеген аудиторлық фирмалар ең
Фирманың өзінде жасалынған мамандардың бағдарламасы. Ірі аудитор-лық фирмалар
Жалпы мақсатқа пайдаланылатын қолданбалы бағдарламалар пакеті. Оларға аудитор
құқықтық мәліметтік базалар
бухгалтерлік бағдарламалар
қолданбалы бағдарламалардың статистикалық пакеттері
қаржы талдауының бағдарламалары және т.б.
Құқықтық мәліметтік базалар тексеру жүргізу процессінде аудиторларға клиенттің
Бухгалтерлік бағдарламаларды аудиторлық фирмалар тексеру жүргізу кезінде де,
Қолданбалы бағдарламалардың статистикалық пакеттерін аудиторлар күрделі есептелер жүргізу
Қаржы талдауы бойынша бухгалтерлік бағдарламалар кәсіпорынның қаржылық
II бөлім Компьтерлерді қолдана отырып аудит өткізу әдістері
2.1 Компьютермен аудит өткізу әдістері
1009 «Компьютерлерді қолдана отырып аудит өткізу әдістері» деп
Аудиторлық бағдарламалық жабдықтау – аудит өткізу мақсатында субъектінің
Тестілік мәліметтер – субъектінің компьютерлік бағдарламаларының жұмыс істеуін
Компьютерлерді пайдалана отырып аудит өткізу әдістерінің артықшылықтары:
компьютер пайдаланылатын жүйедегі операциялардың үлкен көлемі аудиторды бағдарламаланған
компьютерді қолдана отырып аудит өткізу әдістерін пайдалану аудиторға
компьютерді қолдана отырып аудит өткізу әдістері аудиторға оның
компьютерді қолдана отырып аудит өткізу әдістерін пайдалану, кәсіпорын
мұқият жоспарлау аудиторды оның компьютерлерді қолдана отырып аудит
2.2 Аудиторлық бағдарламалық жабдықтаудың сипаттамасы және оларды пайдалану
Аудиторлық бағдарламалық жабдықтауға клиенттің компьютерлік файлдарын тексеру кезінде
Бағдарламалардың жалпы пакеті.
Бұл әртүрлі типтегі компьютерлерге пайдалану үшін жасалынған бағдарламалық
Арнайы мақсаттағы бағдарламалар.
Кейбір жағдайларда бағдарламалар пакеттерін сол немесе басқа типтегі
Қызмет көрсетуші бағдарламалар.
Олар аудитор үшін пайдалы болуы мүмкін. Мысалы, файлдағы
Аудиторлық бағдарламалық жабдықтауларды пайдалану. Аудиторлық бағдарламалық жабдықтауларды көптеген
Ондай бағдарламаларды пайдаланудың типтік (әдеттегі) жағдайлары:
Есептеулерді тексерулер– бағдарлама бақылаушы есептік мәліметтермен сәйкестігіне көз
Сомалары тым үлкен баптарды табу – бірде–бір клиентке
Жаңа есептеулер мен талдауларды орындау – көп сатылмайтын
Тестілеу үшін баптарды іріктеу – дебиторлармен байланыстарды бекіту
Толықтыққа қатысты тексерулер – сатып-өткізілген тауарлардың барлы-ғының есепке
2.3 Компьютерлік аудитолық бағдарламаларды қолданудағы қиындықтар.
Шығындар.
Әрбір аудиторлық фирманың өзінің аудит жүргізу стратегиясы мен
Клиент жүйесіндегі өзгерістер.
Бағдарламалардағы өзгерістер қымбатқа түсуі мүмкін немесе әртүрлі мерзімге
Кішігірім қондырғылар.
Компьютерлерге немесе микрокомпьютерлік қондырғыларға тура немесе дәл келетін
Күрделі бағдарламалар.
Дамып жетілуі елеулі шығындарды талап ететін сұрау берудің
Шығатын мәліметтердің көлемі.
Сұрау беру бағдарламалары шығатын мәліметтердің үлкен көлемін
Тестілеу жұмыстарын жүргізу кезінде пайдаланылатын файлдардың
Аудиторлық бағдарламалық жабдықтаулар өздері қандай файлдардың негізінде жұмыс
Альтернативтік тәсіл–мәліметтер файлдарының көшірмелеріндегі бағ-дарламалармен жұмыс істеу болып
III бөлім Тестілік мәліметтер және аудиторлық қорытынды
3.1 Тестілік мәліметтер
Тестілік мәліметтердің сипаттамасы.
Тестілік мәліметтер клиенттердің компьютерлендірілген есеп жүйесін өңдеу үшін
Тестілік мәліметтер қолмен де, компьютерлердің көмегімен де жүзеге
Тестілік мәліметтерді пайдалану.
Мұның үш негізгі тәсілі бар:
«тірі» мәліиеттерді пайдалану. Ең қысқартылған (жеңілдетілген) деңгейде
Бұл әдіс барлық уақытта қолдана бермейді. Аудитор, әдетте,
әдеттегі өндіріс кезеңі барысындағы жалған мәліметтер. Аудитор қажетті
Бұл әдістің артықшылығы оның тест өткізу үшін шынайы
Бірақ бұл әдістің қауіптілігі өте үлкен. Компьютерде дайындалған
ерекше кезең ішіндегі жалған мәліметтер. Бұл әдіске сәйкес
Жүргізілген тестілеудің тәуелсіздік дәрежесін төмендететін клиенттер-дің рұқсаттарын алу
Тестілік мәліметтерді пайдаланудағы қиындықтар
Шығындар.
Тиісті бақылау құралдарын анықтау және тестілік мәліметтерді жасау
Тестілеу мақсаттары.
Тестілік мәліметтердің бақылау тестілерімен шектелуі ықтимал және сондықтан
«Тірідей» тестілеудің қауіптілігі.
Мұқият жоспарлау және бақылау құжаттардан тестілік мәліметтерді таңдап
Ерекше кезең ішінде тест жүргізудің қауіптілігі.
Егер тестілеудің ерекше кезеңі пайдаланылатын болса, онда жасанды
Жазулар.
Тестілік мәліметтердің пайдаланылуы орындалған аудиторлық жұмыстардың көзге көрінетін
Басқа да әдістер
Біз аудиторлық бағдарламалық жабдықтауларды және де тестілік мәліметтерді
Интегралданған тестілеу құралдары (ИТҚ).
Бұл тестілік мәліметтер әдістеріне қосымша ретінде пайдаланылады. Жүйе
Интегралданған тестілеу құралдары жүйедегі тестілік мәліметтерді сақтағанға мүмкіндік
Интегралданған тестілеу құралдары қолданбалы бағдарламаларды бақылау құралдарын
Үйлестірілген (құрастырылған) аудиторлық құрылғылар.
Бұл әдісті сипаттау үшін әртүрлі терминдер пайдаланылады: «интегралданған
Аталған әдіс мәліметтерді өңдеу уақытында тест жүргізуге мүмкіндік
Бұл әдістің пайдалана отырып төмендегі мақсаттарға қол жеткізуге
аудитордың кейіннен шолу жасауы үшін ақпараттарды, оларды өңдеу
өңдеу процессіндегі файлдардың бүтіндігін тексеруге;
аудитор ерекше қызығушылық танытқан және ол алдын -
Жүйелік бағдарламалық жабдықтау мәліметтерін талдау.
Көптеген жүйелік бағдарламалық жабдықтаулардың компьютерлердің қызметіне қатысып ақпараттарды
Бұл бағдарламалық жабдықтаудың мәліметтерін бақылаудың жалпы құралдарына тестілеу
Қолданбалы бағдарламаларды тексеру.
Оған клиент жүйесіндегі бағдарламалық ережелерді егжей – тегжейлі
Аудитор бағдарламаның тиісті түрде жұмыс істейтіндігін тексере алады.
Параллельді модельдеу.
Бұл әдісті пайдалана отырып, аудитор клиенттің бағдарламалары орындайтын
Бірдей мәліметтер әрбір бағдарламаға енгізіледі, ал нәтижелері болса
3.2 Аудиторлық қорытынды.
Тәуелсіз аудитор Абленов Дүйсен ( № 0201 біліктілік
Аудитке төмендегі қаржылық құжаттар тапсырылды:
баланс;
табыстар мен шығыстар жөніндегі қорытынды есеп;
директорлар кеңесінің 2003 жылғы 10 мамырда өткізілген «Таза
Акционерлік қоғамның басшылары баланстың, табыстар мен шығыстар жөніндегі
Аудитор аудитті Халықаралық аудит стандарттарына сәйкес жүргізді.
Алматы облысы Каскелең қаласында орналасқан «Трансқұрылысмонтаж» акционерлік қоғамы
Аудиторлық тексеру жүргізу барысында төмендегілер айқындалды:
жарғылық капиталдың шамасы құрылтай құжаттарына сәйкес 120 млн.теңгені
жарғылық капиталдың нақты құралған (төленген) шамасы 40318520 теңгені
жарғылық капиталдың құралу көздері:
а) акционерлердің салған сомасы 7318520 теңге;
ә) директорлар кеңесінің шешіміне сәйкес орналастырылған акция-лардың құны
б) сомасы 28838786 теңге мөлшеріндегі акцияның қалған бөлігі
Аудитордың ойынша, қаржылық қорытынды есеп өзінің барлық маңызды
2003 жылдың маусымына:
- тәуелсіз коэффиценті-0.55 немесе жыл басымен салыстырғанда 0.15
Бухгалтерлік баланстың дұрыстығына аудиторлық тексеру жаппай әдіспен жүргізілді.
Аудиторлық қорытынды Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар бойынша Ұлттық
Аудиторлық қорытындының әрекет ету мерзімі – берілген күннен
Аудиторлық қорытынды акционерлік қоғамның 2003 жылдың 1 масымындағы
Қорытынды
«Аудит компьютерлік ақпараттық жүйелік ортада» деп аталатын курс-тық
Клиенттің компьютерлік ақпараттар жүйесі жартылай немесе толығымен компьютерлендірілуі
Курстық жұмысыма ұсынысым - компьютерлік аудитолық бағдарлама-ларды қолданудағы
Қолданылған әдебиеттер
Аудиторлық қызмет туралы. Қазақстан Республикасының Заңы. Алматы: ЮРИСТ,
Международные стандарты аудита в Казахстане.,т.1., Стандарты 401 «Аудит
Абленов Д.О. Қаржылық бақылау және басқарушылық аудит: теориясы,
Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.А. «Аудит» оқулық –
Абленов Д.О. Аудит негіздері: Оқулық. – Алматы: Экономика,
Толегенов Е.Т. Бухгалтерлік ақпарат жүйелері, Алматы, Экономика, 2001.
Ажибаева З.Н. Аудит: Учебник.-Алматы: Экономика, 2004.
Романов А.Н., Одинцов Б.Е., Автоматизация аудита.; М: «ЮНИТИ»,.
Шермет А.Д., Суйц В.П., Аудит., М., ИНФРА-М., 2001..,
Ержанов М.С., Даулетбаев Г.Б., Ержанова А.М., Байдикова А.М./
3