Компьютерлік оқыту мәселелері

Кіріспе..................................................................................................................
1 Мәселенің қойылуы.........................................................................................
1.1Компьютерлік оқыту мәселелері
1.2. Компьютерлік оқыту жүйесінің маңызы..................................................
1.3 Электронды оқулық және оның тиімділігі.................................................
1.4 Kомпьютерлік оқу құралдарын жасау тәсілдері.......................................
1.5 Электрондық оқулық жасаудың дидактикалық талаптар.........................
2 Обьектілі бағытталған дельфи программалау ортасы.................................
2.1 Delphi программалау ортасы.......................................................................
Delphi-дi iске қосу. Delphi ортасы..............................................................
2.3 Берілгендер. Берілгендер типтері...............................................................
2.4 Мултимедиялық компоненттер...................................................................
Жанауартану пәнінен мультимедиалық анимация процессін жасау.......
3.1 Бағдарламаны іске асыру.............................................................................
4 Бизнес жоспар..................................................................................................
4.1 Аннотация.....................................................................................................
4.2 Резюме (Түйін)..............................................................................................
4.3 Кәсіпорын сипаттамасы...............................................................................
4.4 Өнімнің сипаттамасы...................................................................................
4.5 Маркетинг жоспары.....................................................................................
4.6 Өндірістік жоспар.........................................................................................
4.7 Ұйымдастырушылық жоспар.....................................................................
4.8 Қаржылық жоспар........................................................................................
4.9 Жұмыстардың орындалу тізбесі.................................................................
4.10 Жобаның тәуекелдігін (сезімталдығын) талдау......................................
Қорытынды.........................................................................................................
Пайдаланған әдебиеттер....................................................................................
6
8
8
9
11
13
15
21
21
22
36
38
41
41
54
54
54
55
56
56
57
62
63
64
64
66
67
Жануартану пәніне мультимедиялық анимация процессін ұйымдастыру технологиясы
Кіріспе
ХХ ғасырдың ортасында ақпаратты өңдеуді автоматтандыру ісінің қажеттілігі электрондық
Информациялық қоғамға көшу перспективалары әлеуметтік, құқықтық және техникалық сипаттағы
Қазіргі кезде арнайы мектептер, гимназиялар, жоғары оқу орындары жеке
Дәстүрлі оқу теориясы мен іс-тәжірибесінің қазіргі кездегі білім саласы
Білім алушылырдың білім деңгейін жоғарылату оқу процесін жаңаша құруды
“Жануартану пәніне мультимедиялық анимация процессін жасау” деп таңдап алуға
Дипломдың жұмыстың мақсаты – білім алушыларға тереңдете білім беру
Дипломдық жұмыстың нысаны. Жануартану пәніне мультимедиялық анимация процессін ұйымдастыру
Қорғауға ұсынылатын нәтижелер:
Delphi программалау ортасында интерфейс құру жолдары анықталды;
Жануартану пәніне мультимедиялық анимация;
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалының негізгі көлемі мұғалім
Сонымен компьютер арқылы беруге арналған ақпараттық-оқыту және әдістемелік кұралдар
- таратылып берілетін оқу материалдары;
- бақылау және тестен өткізу материалдары;
- жаттығулар;
- сыныппен (топпен) немесе жекелеп оқытуға және өздігінен оқып-үйренуге
әрбір материалды немесе олардың бірнешеуін қатарластыра пайдалану тәсілі, яғни
- экранда берілетін барлық акпараттық-оқу материалдарын компьютердің мультимедиалық мүмкіндігіне
1 Мәселенің қойылуы
1.1 Компьютерлік оқыту мәселелері
Соңғы жылдар білім беру жүйесінде компьютерлік техниканы пайдалану белсенді
Білім беру жүйесіндегі жаңа ақпараттық технология дегеніміз оқу және
Компьютерді оқыту жүйесіне енгізуде оқытылатын теориялық материалдардың қандай да
- компьютерлік оқу бағдарламаларына (теориялық материалдарды оқу және
бақылау жұмысына (жұмысқа қатысты түсініктеме алу, жіберілген қателерді
Бұл мәселелер оқу әрекетін жекелендіру - педагогиканың өзекті мәселесін
Компьютерлік сауаттылықты және жаңа ақпараттық технологияны меңгеру үрдісі адамдық
Компьютер адам іс-әрекетінің құралы қатарында жаңа, әмбебап ақпараттық құрылғы.
Компьютер арқылы оқыту үшін даярланған сабақты программалау кезеңі алдымен
Одан әрі компьютер арқылы жүргізуге дайындалған сабақтың программасын жасау
Мұнан соң даяр болған оқыту программалық жабдықтамалары әдістемелік нұсқаулармен
1.2 Компьютерлік оқыту жүйесінің маңызы
Әлемді компьютер жайлаған бүгінгі күнде есептегіш техникаларды тиімді де
Есептеуіш техникаларды пайдалану оқушылардың сабаққа ынта-ықыласын арттырып, ерекше танымдық
Электронды есептегіш машиналарды оқу үрдісіне енгізу оқушылардың қызығуын арттыратыны
Есептегіш машинаны оқып үйренуші қандай режимде жұмыс істесін оның
Электрондық окулықтар ғылыми негізде дайындалған педагогикалық ақпараттық өнім. Электрондық
Біздің елімізде электрондық оқулықтар жасауда әлі де көп жұмыстар
Өткен ғасырдың 80-жылдарының ортасында басталған компьютерлік программалар көмегімен оқыту
Компьютермен оқытудың өз мақсаты, мазмұны, формасы және ерекше өткізу
Оқыту мақсатын анықтау;
Өтілетін тақырыптың, бөлімнің материалдарын талдау, керектісін талдап алу және
Оқыту тәсілін таңдау
Сабақты жобалау, яғни оның сценарийін құрастыру;
Сабақты жүргізудің программасын (программалау тілінде) жасау;
Пән мұғаліміне арналған әдістемелік құрал жасау;
Педагогикалық эксперимент;
Оқу процесіне компьютерлік сүйемелдеуі бар сабақтарды кіргізу;
Компьютерлік сүйемелдеуі бар сабақтарды жасаудың алғашқы кезеңі таңдап алынған
1.3 Электронды оқулық және оның тиімділігі
Білім берудің саласында "Электрондық оқулықтарды" пайдалану оқушылардың, танымдық белсенділігін
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
Соның нәтижесінде оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артып, шығармашылықпен жұмыс
Оқу материалдарын ұтымды игерудегі электронды оқу кұралдарының атқаратын рөлі
Электрондық окулықтар ғылыми негізде дайындалған педагогикалық ақпараттық өнім. Электрондық
Қәзіргі кезде негізінен білім жүйесінің барлық сатылары үшін электронды
Мұғалім үшін электронды оқулық бұл күнбе-күн дамытылып отыратын ашық
Электрондық оқулықтарды дайындаудың бір жүйеге келтірілген заңдылығы болуы керек.
- белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондық оқулықтың сол
- электрондық оқулықтар курста оқытылатын тараулар мен тақырыптарға қатысты
- электрондық оқулықтың кәдімгі оқулықтар мазмұнын қайталамауын яғни, берілетін
- белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен
- бір қатардағы мәтін 62-65 таңбадан аспауы тиіс. Себебі
- оқулықты шектен тыс иллюстрациялық анимациялық тұрғыдан көркемдеу пайдаланушыға
1.4 Компьютерлік оқу құралдарын жасау тәсілдері
Компьютерлік оқу құралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын кеңінен
Компьютермен оқыту әдісін жүзеге асыру жалпы білім беру ісін
компьютерді оқыту ісінің қай жақтарын жетілдіру үшін баса пайдалануға
- оқу процесін компьютерлендірудің қажетті деңгейін анықтау;
- компьютерге жүктелетін функциялар (іс-әрекеттер) тізбегін анықтау;
- әр пән мұғалімдері мен әдіскерлерінің талап-тілектеріне сәйкес келетін
Біздің елімізде электрондық оқулықтар жасауда әлі де көп жұмыстар
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалының негізгі көлемі мұғалім
Сонымен компьютер арқылы беруге арналған ақпараттық-оқыту және әдістемелік кұралдар
- таратылып берілетін оқу материалдары;
- бақылау және тестен өткізу материалдары;
- жаттығулар;
- сыныппен (топпен) немесе жекелеп оқытуға және өздігінен оқып-үйренуге
әрбір материалды немесе олардың бірнешеуін қатарластыра пайдалану тәсілі, яғни
- экранда берілетін барлық акпараттық-оқу материалдарын компьютердің мультимедиалық мүмкіндігіне
Компьютерлік оқу кұралы жалпы оқу жүйесіне қойылатын талаптарға сәйкес
Оқыту жүйесіне арналған программалық жабдықтама ретінде жасалатын компьютерлік оқу
1.5 Электрондық оқулық жасаудың дидактикалық талаптар
Оқыту программасы қаншалықты тиімді екендігін оны тек сабақта қолданып
Электрондық оқыту программасын жасайтын программалау-шылардың қолданбалы программалар жасау принциптерін
Компьютер арқылы оқыту үшін даярланған сабақты программалау кезеңі алдымен
Одан әрі компьютер арқылы жүргізуге дайындалған сабақтың программасын жасау
Мұнан соң даяр болған оқыту программалық жабдықтамалары әдістемелік нұсқаулармен
Қазіргі таңда дайындалған электрондық оқулықтардың көпшілігі білім берудің стандартына
- Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған электрондық оқулықтың сол
- Электрондық оқулықтар курста оқылатын тараулар мен тақырыптарға қатысты
- Электрондық оқулықтың кәдімгі оқулықтар мазмұны қайталамауын, яғни, берілетін
- Белгілі бір тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен
- бір қатардағы мәтін 62-65 таңбадан аспауы тиіс. Себебі
Оқулықты шектен тыс илльюстрациялық, анимациялық тұрғыдан көркемдеу пайдаланушыға кері
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалының негізгі көлемі мұғалім
Дүние жүзілік білім кеңістігіне ену үшін еліміздің жоғарғы оқу
Электрондық оқыту программасын жасайтын программалау-шылардың қолданбалы программалар жасау принциптерін
Компьютер арқылы оқыту үшін даярланған сабақты программалау кезеңі алдымен
Білім беруді ақпараттандырудың негізгі құралдарының бірі компьютерлік дидактикалық программалар
Білім берудің кез-келген саласында компьютерлік технолгияны пайдалану оқушылар мен
Білім беру саласында программалу тәсілдерін оқытуда компьютерлік технолгияны пайдалану
Оқу материалдарды студентке компьютер көмегімен тез және жылдам түсіндіріледі.
Есептеу техникасының өте жылдам дамып, оны ғылымның кез-келген салаларында
Мемлекеттік білім беру стандартында жазылған ережеде: информатиканың оқытудың практикалық
Біздің елімізде электрондық оқулықтар жасауда әлі де көп жұмыстар
Осы мақсатпен мен зерттеу жұмысымда Borland Delphi 6 объектілі-бағдарламалау
Қазіргі уақытта Қазақстанда тек экономикалық және саяси процесте ғана
Ақпараттық технологияларды және компьютерлік желі арқылы жаңа білім әдістерін
“Білім саласындағы жаңа коммуникациялық технологиялар” түсінігі компьютерлік техника және
Информатика пәнін оқытуда жаңа коммуникациалық технологияларды пайдаланудың басты мақсаты
Болашақтың адамы тек қана сауатты емес, сонымен қатар оның
Қашықтан оқыту, мультимедия құралдарының дамуы оқушының білім алуын, олардың
Есептеу техникасының өте жылдам дамып, оны ғылымның кез-келген салаларында
Қазіргі кезде электронды оқулықтарға келесідей талаптар қойылады:-
- текстпен қатар әрбір үзінді аудио немесе видео түрдегі
- текстік ақпарат "Жаңды лекциялардың" кейбір бөліктерін қайталауы мүмкін;
- күрделі модельдер мен құрылғыларды көрсететін иллюстрацияда тез пайда
- керекті ақпаратты іздеу уақытын қысқартуға мүмкіңдік беретін көптеген
- материалдың әдеттегі мазмұнын түсінуге қиын бөлімдері анимация немесе
Енді, электрондық оқулықтарды даярлаудың тиімді кұралдарын қарастырайық. Олар:
- дәстүрлі алторитмдік тілдер;
- жалпы мақсаттағы инструментальді құралдар;
- мультимедиа құралдары;
- гипертекстік және гипермедиалық кұралдары;
Ал, электрондық оқулықтың жұмыс істеу режимдеріне тоқталсақ, электронды оқулықтың
- бақылаусыз оқыту;
- бақылаумен оқыту;
- тестік бақылау;
Мұндағы бақылаумен оқытуда материалды игеру деңгейін анықтау мақсатында әрбір
Қазіргі кезде оқулықтарға қойылатын талаптар: берілетін материалды кұрылымдандыру, пайдалану
Ақпараттық технологияларды және компьютерлік желі арқылы жаңа білім әдістерін
Қазіргі кезде тестілеудің әртүрлі әдістері қолданылады. Нақты пән аумағын
2 обьектілі бағытталған дельфи программалау ортасы
2.1 Delphi программалау ортасы
Жоғарғы деңгейлі программалау тілдері жарыққа шыға бастағаннан бері көптеген
Объектіге багдарлы оқиғалы программалау тілінде программаның жұмысы негізінен оқиғалар
Delphi-де орындайтын iс-әрекеттер сапалы түрде визуальды кеңейтiлген, яғни пайдаланушы
Процедуралыќ программалау тiлдерiнде программаның жұмысы операторларды ретiмен орындау бойынша,
Delphi-де Паскаль тiлiнде орындау мүмкiн және мүмкiн емес күрделi
Delphi Windows жүйесiнде программалаудың ыңғайлы ќұралы. Онда көптеген операторларды
Delphi ќұрамында дайындалған компилятор әдеттегi P – кодќа емес,
2.2 Delphi-дi iске қосу. Delphi ортасы
Windows терезесi арќылы Delphi-дi iске ќосу командасы:
Iске ќосу - Программалар - Borland Delphi 7( Delphi
Экранда Delphi ортасының үш терезесi көрiнедi (1-сурет).
1
3 2
1 сурет - Delphi ортасы
1 - Delphi 7-нің негізгі терезесі.
2 - Форма (Form1);
3 - Объект инспекторы терезесi (Object Inspector).
Жалпы, ортада программа ќұруға арналған төртiншi, модуль терезесi де
2 сурет - Delphi-дiң негiзгi терезесi
Delphi-дiң негiзгi терезесiнiң ќұрамына негiзгi мәзiр, аспаптар панелi және
Стандартты түймелер:
New (Жаңа);
Open (Ашу);
Save (Саќтау);
Open Project (Проектiнi ашу);
View Form (Форманы көрсету);
Run (Iске ќосу);
Pause (үзiлiс);
Add file to Project (Проектiге файл ќосу), т.б.
Delphi-де дайындалатын программа проект (жоба) деп аталады. Форма -
Ќұрылатын программада пайдалану үшiн формада түрлi компоненттер (форма компоненттерi)
Кей жағдайларда экранда форма көрiнбеуi мүмкiн. Оны экранға шығару
Delphi екi түрде дайындалған: бiрiншiсi – күрделi ќосымшаны бiрлесiп
Delphi-дi Паскаль программалау тiлiмен жұмыс iстеген адамдардың меңгеруi көп
Процедуралыќ программалау тiлдерiнде программаның жұмысы операторларды ретiмен орындау бойынша,
Форманың және формаға енгiзiлетiн компоненттердiң (компоненттер жөнiнде келесi таќырыптарды
Форманы не онда орнатылған компоненттi программа ќұру үшiн дайындау
Форма ќасиеттерi:
Name (Атау) – формаға берiлген атау. Ол Delphi объектiлерiнiң
Font (Шрифт) – формаға енгiзiлетiн мәтiн шрифтiн орнату ќасиетi.
3 сурет – Шрифт таңдау терезесi
Caption (Таќырып, бетiне жазу) – форма терезесiнiң таќырыбына енгiзiлетiн
Color (Түс) – форманың түсiн орнату ќасиетi. Ол таңдалған
Width (Ен), Height (Биiктiк) – пиксель өлшем бiрлiгiмен берiлген
Объект ќасиетiн программа (программалыќ код) iшiнде орнату да мүмкiн.
Тiлсызық түймесi – қасиет мәнiнiң бiрнеше екенiнiң белгiсi. Тiлсызық
Width (ұзындық), Height (Биiктiк) – пиксель өлшем бiрлiгiмен берiлген
Delphi-де программалар оқиғалар арқылы басқарылатыны белгiлi. Ал объектiлерге қатысты
Олар қасиеттер терезесiнiң екi бағаннан тұратын Events қосымша бетiне
Delphi-де программа мәтiнi программалық код деп, ол енгiзiлетiн терезе
Delphi-де программа мәтiнi программалық код деп, ол енгiзiлетiн терезе
Код терезесiнiң сол жақ бөлiгiнде Code Explorer (Код Зерттеушi),
Код терезесiнiң тақырыбы ағымдық файл атауымен сәйкес келедi. Терезенiң
Delphi-де Паскаль тiлiнде орындау мүмкiн және мүмкiн емес күрделi
Жалпы, бiр ќасиет мәнiмен танысу үшiн оны ќасиеттер терезесiнде
Экранда ќасиеттер терезесi көрiнбесе, оны шығару үшiн View-Object Inspector
Ескерту. Жаңа проект iске ќосылған кезде алдымен Delphi Direct
Windows-тағы сияќты Delphi-де программалар оќиғалар арќылы басќарылады. Мысалы, пайдаланушы
Delphi-де әр оќиғаға атау берiлiп ќойылған. Мысалы, компоненттер палитрасының
Әр объектiге байланысты оќиғалар жеткiлiктi Мысалы, формаға байланысты оќиғалар
4 сурет - Форма оќиғлары
Delphi ортасында жиi кездесетiн оќиғалар:
OnClick – тышќан түймесiн бiр рет басу;
OnDblClick – тышќан түймесiн екi рет басу;
OnKeyDown – клавиштi басу;
OnKeyUp – басылған клавиштi босату;
OnMouseDown – тышќан түймесiн басу;
OnMouseUp – тышќан түймесiн босату;
OnMouseMove – тышќан көрсеткiшiн жылжыту;
OnCreate – форманы екi рет шерту, т.б.
Delphi-де программа (проект) екi бөлiмнен тұрады: алғашќыда автоматты түрде
форманы жабу (жабу түймесiн шерту);
код терезесiнiң бiр шетi форма астында көрiнiп тұрса,
оны шерту. Терезе белсендiрулi түрде ашылады да, онда процедура
Жалпы, формадан код терезесiне өту және код терезесiнен формаға
Procedure (Sender : TObject);
сипаттау бөлiмi
begin
процедура денесi
end;
мұндағы Sender параметрi ќұрылатын процедураның ќай класќа тиiстiлiгiн аныќтайды.
Терезенiң сол бөлiгiндегi - браузер терезесi. Онда код терезесiнде
5 сурет - Редактор терезесi.
Онда көрiнген процедура дайындамасы
Кез келген программа program сөзiнен басталатын проект файлы мен
program Project1;
uses
Forms,
Unit1 in 'Unit1.pas' {Form1};
{$R *.RES}
begin
Application.Initialize;
Application.CreateForm(TForm1, Form1);
Application.Run;
end.
Мұндағы,
Project1 – негiзгi модуль (проект) атауы. Проектiнi дайындап, жаңа
Uses (ќолдану) – Турбо Паскальдағы сияќты, ќызметшi сөз. Оның
{$R*.RES} – нұсќау. Ол компиляторға ќосымшаның (Windows көмегiмен дайындалған
Begin - end операторларының аралығына енгiзiлген соңғы бөлiм -
Application.Initialize – ќосымша объектiсiн инициалдау (программаны алғашќы рет дайындау)
Application.CreateForm – проект ќұрамына енетiн форманы дайындап, экранда көрсету
Application.Run – программаны iске ќосуды ќамтамасыз ету әдiсi.
Delphi-де әдiстiң командалыќ түрде жазылуы:
.
Мысалы, Application.Initialize – Application объектiсiнiң Initialize әдiсiн орындау.
Кейбiр жағдайда бөлiмге проект саќталатын бума атын меншiктеу командасын
Жалпы, Delphi-де программаның орындалуы автоматты түрде негiзгi модульдi орындаудан
Модуль – түрлi iс-әрекеттердi орындауға арналған программа бөлiмi. Модуль
unit Unit1;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Classes,
Graphics, Controls, Forms, Dialogs;
type
TForm1 = class(TForm)
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.DFM}
end.
Интерфейс (interface) бөлiмi interface кiлттiк сөзiмен басталады да, оған
Private (жеке, дербес) бөлiмiне тек ағымдыќ модульге тиiстi элементтер
Implementation (iске асыру,орындау) бөлiмiндегi {$R*.DFM} – .dfm кеңейтiлуi бойынша
Delphi-де Паскаль тiлiнде орындау мүмкiн және мүмкiн емес күрделi
Кейде модульдiң соңына инициалдау (initialization) бөлiмi енгiзiледi. Бөлiм модуль
Проектiнi дайындап болған соң оны саќтау үшiн File-Save Project
Проект саќталу үшiн арнайы бума дайындалмаған болса, ол Projects
саќтау сұралатын терезенiң Жаңа бума ќұру түймесiн шерту. Бума
клавиатурадан бума атын енгiзу;
буманы екi рет шертiп, ашу;
терезенiң Файл аты өрiсiне модуль атауын енгiзiп, Саќтау түймесiн
Файл аты өрiсiне проект атын енгiзiп, Саќтау түймесiн шерту.
6 сурет - Модульдi саќтау терезесi
Мұндағы ескеретiн жайт: модуль мен проектiнi бiрдей атау бойынша
Саќтаулы проектiнi ашу үшiн File-Open Project командасының берiлуi тиiс.
Ескерту. Файл атауы латын әрiптерi, цифрлар және астын сызу
Жаңа ќұрылған программаны (проектiнi) саќтаған соң, оны iске ќосу
7 сурет - Компиляциялау барысын көрсету терезесi
Компиляциялау командасы берiлген кезде Compiling терезесi экранда көрiнбеуi ыќтимал.
Tools-Environment Options (Сервис-Күйге Келтiру) командасын беру. Environment Options терезесi
терезенi» Preferences (Орнату) ќосымша бетiн ашып, Compiling and running
8 сурет - Компиляциялау параметрлерiн таңдау терезесi
Ескерту. 1. Программа нәтижесi экранда көрiнiп, бiраќ оның жүрiсi
2. Программада синтаксистiк ќателерден басќа семантикалыќ (мағыналыќ), алгоритмдiк ќателердiң
Компилятор ерекшелеген жолда синтаксистiк ќате болмай, ќате оның алдындағы
Ќате түзетiлiп болған соң Iске ќосу командасын ќайта беру
Егер программада синтаксистiк ќате бар болса, компиляциялау кезiнде Delphi
Мұндағы ескеретiн жайт: компилятор бiр ќатенi төменгi терезеде екеу
Проектiнi саќтау кезiнде Delhi PAS, DFM, DCU кеңейтулерi ќосылатын
Delphi-де программа дайындау үшiн компоненттiк тәсiл пайдаланылған: пайдаланушы программаларының
Компоненттер кiтапханасын визуальды компоненттер кiтапханасы (Visual Component Library, VCL)
Standard бетiне енгiзiлген кейбiр компоненттер 1-кестеде және 6-суретте көрсетiлген
Additional (Ќосымша) бетiне енгiзiлген компоненттер сұхбаттыќ терезелердiң көрiнiсiн түрлендiру
System (Жүйе) бетiне OLE (Байланыстыру және орнату) технологиясы бойынша
Timer (Таймер) – наќты уаќыт аралыќтарын есептеу;
PaintBox (Сурет ќорабы) – графикалыќ кескiндер енгiзiлетiн төртбұрышты облыс
OLEСontainer (OLE Контейнер) – байланыстырылатын және орнатылатын объектiлердi ќабылдау
MediaPlayer – Мультимедиалыќ ќұрылғылармен жұмысты басќару.
Win32 бетiне енгiзiлген компоненттердiң бiрi – Animate (жандандыру, ќозғалыс
Компонент формаға орнатылған кезде соңына индекс ќосылып, класс атауын
1 кесте – Компоненттер қасиеті
Аталуы Iс-әрекетi
MainMenu
PopupMenu
Программа мәзiрiн ќұру
Оң түйменi шерткен кезде бетке шығатын (контекстiк) мәзiр шығару.
Edit Жолды мәндi енгiзу, редакциялау (мәтiндiк редактор).
Label Бiр жолдыќ мәтiндi (жазбаны) енгiзу.
Button
Командалыќ түйме. Оның OnClick оќиғасын өңдеуiш процедурасы бiр iс-әрекеттi
ScroolBar
Басќару белдеушесi (Windows терезесiндегi сияќты).
Samples (Модель) бетiне енгiзiлген компоненттер:
ColorGrid (Түстер торы) – түстер кестесi. Ол 16 түстiк
9 сурет - Компоненттер палитрасы. Standard бетiне енгiзiлген компоненттер
Calendar (Календарь) – ағымдыќ күн белгiленген ай календарын көрсету
Пайдаланушы жаңа компонент дайындап, оны компоненттер панелiне ќосып ќоюы
2.3 Берілгендер. Берілгендер типтері
Автоматты құрылғының не адамның өңдеуіне бейімделіп дайындалған сандық, символдық,
Delphi Object Pascal программалау тілін басшылыққа алып құрылған. Онда
Delphi-де жиі пайдаланылатын берілгендер типтері:
Integer, Real, Char, String, Boolean
(Integer - бүтін, Real - нақты, Char - символ,
Бүтін және нақты типті айнымалылардың кейбірі, оларды пайдалану мүмкін
2 кесте - Бүтін тип
Тип Аралық Байт
Integer
Byte
Word
Longint -32768…32767
0…255
0…65535
-2147483648…2147483647 16
2
16
32
3 кесте - Нақты тип
Тип Аралық Цифр саны Байт
real
single
Double 2,9x10-39...1,7x1038
1,5x10-45...3,4x1038
5,0x10-324...1,7x10308 11-12
7-8
15-16 6
4
8
Символдық тип: Char (Windows-та қолданылатын ANSI кодтарына енгізілген символдар)
Жолдық тип: String (жолдың ұзындығы 2 Гбайтқа дейін болуы
Логикалық тип: Boolean. Логикалық типті айнымалының мәндері екеу ғана:
Айнымалы атауы үшін тек латын альфавитінің әіптерін және цифрлар
Жүйе атауды оқып шыққан соң мәшине жадында ол үшін
Стандартты функциялар. Өрнек.
Delphi-де жиі пайдаланылатын стандартты функциялар мен процедуралар көп. Стандартты
4 кесте – Функциялардың жазылуы
N Функция, әрекет Delphi-де жазылуы Мағынасы, мәні
1 sinx sin(x) x-радиан
2 cosx cos(x) x- радиан
3 lnx ln(x) x>0
4 ex exp(x) e-нің х дәрежесі (е=2.718)
5 x2 sgr(x)
6 sgrt(x) x>0
7 abs x abs (x) х-тің абсолют шамасы
8 3.78 4 round(x) санды бүтінге дейін дәлдіктеу
9 3.78 3 trunk(x) санның бүтін бөлігі
10 3.78 3 int(x) санның бүтін бөлігі
11 3.78 0.78 frac(x) санның бөлшек бөлігі
Өрнек – берілгендермен әрекет жүргізіліп, мән өндірілетін тұжырымды жазу.
Арифметикалық өрнектің, меншіктеу операторының т.б. жазылуы Турбо Паскальдағы сияқты.
Мәндерді қосу, азайту, көбейту, бөлу (+,-,*,/), т.б.
Mod (бүтін сандарды бөлуде шығатын қалдық);
Div (бүтін сандарды бүтін бөлу);
And (және), or (немесе), not (емес);
chr(13) не #13 – жаңа жолдан бастау коды.
Өрнекке енгізілген плюс (+) таңбасы элементтерінің типіне сәйкес түрлі
сандарды қосу;
жолдық типті берілгендерді біріктіру (жалғастыру).
And, or, not - құрама шарттарда пайдаланылатын кілттік сөздер.
Программаға енгізілген математикалық өрнекте типтерді түрлендіру функциялары жиі пайдаланылады
2.4 Мултимедиялық компоненттер
Timer-таймер.
Timer-(таймер) компанеті шынайы уақытың итервалын санау үшін қолданылады. Оның
IBM қосалқы өзіне тән апаратық түріне байланысты шынайы интервал
Мультимедиялық -таймер.
Өте қажет қолданыс кезінде (ойын ойнағанда,жүйеде шынайы уақытта сыртқы
TPaintBox-сурет салу терезесі.
TPaintBox компонентінің тапсырысы-сендерге кез-келген бейнені бейнелеуге арналған қарапайым канва
TMediaPlayer-медиаплейер
TMediaPlayer компоненті әртүрлі мультимедиялық құрылғыларды (компакт-диск, дыбыс шығару картасы
Егер сіздің компьютеріңіздің дыбыс шығару картасы болмаса, онда бұл
Әр кнопканың программист қандай да бір кнопканы көрінбейтін немесе
MediaPlayer компонентi магнитафонның басқару панелiне ұқсайды. Онда “ойнату”, ”жылжыту”,
10 сурет - MediaPlayer компонентiнiң басқару панелi
MediaPlayer келесi түймелерден тұрады:
Play – iске қосу (ойнату);
Pause – пауза;
Stop – тоқтау;
Next – келесi фонограммаға өту. Егер фонограмма бiреу болса,
Prev – өткен фонограммаға қайту. Егер фонограмма бiреу болса,
Step – бiрнеше кадр алға өту;
Back – бiрнеше кадр артқа өту;
Record – жазу;
Eject – тасымалдағышты шығару.
TOleContiner-OLE объектісінің контейнері.
Бұл компонент OLE-объектісі байланысқан немесе енгізілген контейнерді орнатуға ыңғайлы.
Paint және Notepad Word текстік процессры, Excel таблицалық процессоры
3 Жанауартану пәнінен мультимедиалық анимация процессін жасау
3.1 Бағдарламаны іске асыру
Delphi программалау ортасын ашамыз керекті компененттерді алып, бағдарламаның негізгі
11 сурет – Негізгі бет
Interface
Uses
windows, messages, sysutils, variants, classes, graphics, controls, forms,
dialogs, mplayer, stdctrls, extctrls;
Type
tform1 = class(tform)
image1: timage;
label1: tlabel;
mediaplayer1: tmediaplayer;
panel1: tpanel;
label2: tlabel;
timer1: ttimer;
label3: tlabel;
procedure formcreate(sender: tobject);
procedure label1click(sender: tobject);
procedure timer1timer(sender: tobject);
private
{ private declarations }
public
{ public declarations }
end;
Var
form1: tform1;
Implementation
Uses unit2;
{$r *.dfm}
Procedure tform1.formcreate(sender: tobject);
Begin
mediaplayer1.filename:=('12.wmv');
mediaplayer1.open;
mediaplayer1.play
end;
Procedure tform1.label1click(sender: tobject);
Begin
mediaplayer1.filename:=('sound\12.wmv');
mediaplayer1.close;
form1.visible:=false;
form2.showmodal;
End;
procedure tform1.timer1timer(sender: tobject);
Begin
12 сурет – Қосымша бет
unit unit2;
interface
uses
windows, messages, sysutils, variants, classes, graphics, controls, forms,
dialogs, stdctrls, extctrls, olectrls, shockwaveflashobjects_tlb;
type
tform2 = class(tform)
image1: timage;
label1: tlabel;
label2: tlabel;
label3: tlabel;
label4: tlabel;
label5: tlabel;
image2: timage;
label6: tlabel;
procedure label1click(sender: tobject);
procedure label2click(sender: tobject);
procedure label3click(sender: tobject);
procedure image1click(sender: tobject);
procedure label5click(sender: tobject);
procedure image2click(sender: tobject);
procedure label4click(sender: tobject);
private
{ private declarations }
public
{ public declarations }
end;
var
form2: tform2;
implementation
uses unit3, unit4, unit5, unit6, unit7, unit1, unit8;
{$r *.dfm}
procedure tform2.label1click(sender: tobject);
begin
form3.showmodal;
end;
procedure tform2.label2click(sender: tobject);
begin
form4.showmodal;
end;
procedure tform2.label3click(sender: tobject);
begin
form5.showmodal;
end;
procedure tform2.image1click(sender: tobject);
begin
//form6.showmodal;
end;
procedure tform2.label5click(sender: tobject);
begin
close
end;
procedure tform2.image2click(sender: tobject);
begin
form8.showmodal;
end.
13 сурет – Анимациялық бет
unit unit3;
interface
uses
windows, messages, sysutils, variants, classes, graphics, controls, forms,
dialogs, olectrls, shockwaveflashobjects_tlb, stdctrls, comctrls,
extctrls;
type
tform3 = class(tform)
button1: tbutton;
flash1: tshockwaveflash;
trackbar1: ttrackbar;
open1: topendialog;
procedure button1click(sender: tobject);
procedure formclose(sender: tobject; var action: tcloseaction);
private
{ private declarations }
public
{ public declarations }
end;
var
form3: tform3;
implementation
{$r *.dfm}
procedure tform3.button1click(sender: tobject);
begin
flash1.visible:=true;
if open1.execute then begin
flash1.movie:=open1.filename;
trackbar1.max:=flash1.totalframes;
end;
end;
procedure tform3.formclose(sender: tobject; var action: tcloseaction);
begin
flash1.stop;
end;
end.
14 сурет – Видеофрагменттерді көрсету беті
unit Unit4;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,
Dialogs, MPlayer, ExtCtrls, StdCtrls;
type
TForm4 = class(TForm)
Image1: TImage;
Image2: TImage;
Image3: TImage;
Image4: TImage;
Image5: TImage;
Image6: TImage;
Image7: TImage;
Image8: TImage;
Panel1: TPanel;
MediaPlayer1: TMediaPlayer;
Timer1: TTimer;
Label1: TLabel;
Label2: TLabel;
Label3: TLabel;
Label4: TLabel;
procedure Image1Click(Sender: TObject);
procedure Image2Click(Sender: TObject);
procedure Image8Click(Sender: TObject);
procedure Image4Click(Sender: TObject);
procedure Image5Click(Sender: TObject);
procedure Image6Click(Sender: TObject);
procedure Image7Click(Sender: TObject);
procedure Image3Click(Sender: TObject);
procedure Timer1Timer(Sender: TObject);
procedure FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form4: TForm4;
implementation
{$R *.dfm}
procedure TForm4.Image1Click(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.FileName:=('11.mpeg');
MediaPlayer1.Open;
MediaPlayer1.Play
end;
procedure TForm4.Image2Click(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.FileName:=('112.wmv');
MediaPlayer1.Open;
MediaPlayer1.Play
end;
procedure TForm4.Image8Click(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.FileName:=('113.wmv');
MediaPlayer1.Open;
MediaPlayer1.Play
end;
procedure TForm4.Image4Click(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.FileName:=('114.wmv');
MediaPlayer1.Open;
MediaPlayer1.Play
end;
procedure TForm4.Image5Click(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.FileName:=('115.wmv');
MediaPlayer1.Open;
MediaPlayer1.Play
end;
procedure TForm4.Image6Click(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.FileName:=('116.wmv');
MediaPlayer1.Open;
MediaPlayer1.Play
end;
procedure TForm4.Image7Click(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.FileName:=('117.wmv');
MediaPlayer1.Open;
MediaPlayer1.Play
end;
procedure TForm4.Image3Click(Sender: TObject);
begin
MediaPlayer1.FileName:=('118.wmv');
MediaPlayer1.Open;
MediaPlayer1.Play
end;
procedure TForm4.Timer1Timer(Sender: TObject);
begin
label2.Left:=label2.Left-1;
if label2.Left=-length(label2.Caption)*12 then label2.Left:=form4.ClientWidth;
label3.Left:=label3.Left-1;
if label3.Left=-length(label3.Caption)*12 then label3.Left:=form4.ClientWidth;
label4.Left:=label4.Left-1;
if label4.Left=-length(label4.Caption)*12 then label4.Left:=form4.ClientWidth;
label1.Left:=label1.Left-1;
if label1.Left=-length(label1.Caption)*12 then label1.Left:=form4.ClientWidth;
end;
procedure TForm4.FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
begin
MediaPlayer1.Close;
end;
end.
15 сурет – Интерактивті оқыту беті
unit Unit5;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,
Dialogs, OleCtrls, ShockwaveFlashObjects_TLB, StdCtrls, ComCtrls;
type
TForm5 = class(TForm)
Open1: TOpenDialog;
TrackBar1: TTrackBar;
Button1: TButton;
Flash1: TShockwaveFlash;
procedure Button1Click(Sender: TObject);
procedure FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form5: TForm5;
implementation
{$R *.dfm}
procedure TForm5.Button1Click(Sender: TObject);
begin
flash1.Visible:=true;
if open1.Execute then begin
flash1.Movie:=open1.FileName;
trackbar1.Max:=flash1.TotalFrames;
end;
end;
procedure TForm5.FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
begin
flash1.Stop;
end;
end.
16 сурет – Кесте түрінде көрсету беті
unit Unit7;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls, Forms,
Dialogs, ExtCtrls, StdCtrls;
type
TForm7 = class(TForm)
Label1: TLabel;
Label2: TLabel;
Label3: TLabel;
Label4: TLabel;
Timer1: TTimer;
Image1: TImage;
Image2: TImage;
Image3: TImage;
Image4: TImage;
Image5: TImage;
Image6: TImage;
Image7: TImage;
Image8: TImage;
Image9: TImage;
Image10: TImage;
Image11: TImage;
procedure Image2Click(Sender: TObject);
procedure Image3Click(Sender: TObject);
procedure Image4Click(Sender: TObject);
procedure Image5Click(Sender: TObject);
procedure Image6Click(Sender: TObject);
procedure FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
procedure Timer1Timer(Sender: TObject);
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form7: TForm7;
implementation
{$R *.dfm}
procedure TForm7.Image2Click(Sender: TObject);
begin
image7.Visible:=true;
end;
procedure TForm7.Image3Click(Sender: TObject);
begin
image8.Visible:=true;
end;
procedure TForm7.Image4Click(Sender: TObject);
begin
image9.Visible:=true;
end;
procedure TForm7.Image5Click(Sender: TObject);
begin
image10.Visible:=true;
end;
procedure TForm7.Image6Click(Sender: TObject);
begin
image11.Visible:=true;
end;
procedure TForm7.FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);
begin
image7.Visible:=false;
image8.Visible:=false;
image9.Visible:=false;
image10.Visible:=false;
image11.Visible:=false;
end;
procedure TForm7.Timer1Timer(Sender: TObject);
begin
lael2.Left:=label2.Left-1;
if label2.Left=-length(label2.Caption)*12 then label2.Left:=form7.ClientWidth;
label3.Left:=label3.Left-1;
if label3.Left=-length(label3.Caption)*12 then label3.Left:=form7.ClientWidth;
label4.Left:=label4.Left-1;
if label4.Left=-length(label4.Caption)*12 then label4.Left:=form7.ClientWidth;
label1.Left:=label1.Left-1;
if label1.Left=-length(label1.Caption)*12 then label1.Left:=form7.ClientWidth;
end;
end.
17 сурет – Аннотация беті
4 Бизнес-жоспар
4.1 Аннотация
Бизнес-жоспар тақырыбы: Жануартану пәніне мультимедиялық анимация процессін жасау
Фирма аты: «Copy Land».
Мекен-жайы: Шымкент қаласы, Тауке-хан 4/3 үй.
Телефон: 53-43-93
Жетекшісі: Тауасаров Б.Р.
Кіммен жасалған: Торубаев Галымжан Жанабаевич.
Бизнес сферасы: Бағдарламамен қамтамасыз ету.
Қызметтің негізгі түрлері: Бағдарлама құрлымын құрастыру, бағдарлама құруға тапсырыс
Басталу мерзімі: 18.07.2007 жыл.
Бизнес-жоспар қандай мерзімге есептеліп жасалған: 2 апта.
4.2 Түйін
«Copy Land» кәсіпорынның негізгі ортасы программалалық құралдар құру
Кәсіпорын өнімдері уақытылы және сапалы жасалады және өз
Кәсіпорынның негізгі мақсаты – болашақта өз саласында дамып, тек
шағын және орта жобаларды (тапсырыстарды) қабылдау;
теледидар, газет-журналдар және интернет қызметтері арқылы жарнамалар жасау;
шағын және орта кәсіпорындарға резюмелер тастап, өз қызметтерін ұсыну;
шағын тапсырыстардан, бірте-бірте, үлкен жобаларды қабылдау;
тұтынушылар санын көбейту;
кеңейуге қажетті ресурстар сатып алу.
Қазіргі уақытта кәсіпорын М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік
Жобаны іске асыру үшін жаңа техникалық құралдар мен технологиялар
4.3 Кәсіпорын сипаттамасы
Қазіргі заманғы компьютерлік технологиялардың қолданылуы экономика мен әлеуметтік салаларға
Бұл информатика пәнін оқытуды талап етті. Соның нәтижесінде 1998
Кафедра «Информатика, қолданбалы математика және механика есептерін модельдеу» бойынша
Информатика кафедрасының түлектері алған білімдері бойынша келесі кәсіптік қызмет
білім беру (педагогикалық) – информатика пәні оқытушысы;
өндірістік – технологиялық – программист, информатика және ақпараттық технологиялар
ұйымдатырушылық – басқарушылық – компьютерлендіру менеджері;
ғылыми зерттеу – ғылыми қызметкер.
Жоғары кәсіптік білім бағдарламаларын табысты меңгерген түлектер әрі қарай:
магистратурада «Информатика», «Математика», «Қолданбалы математика», «Ақпараттық жүйелер»;
аспирантурада «Информатика және ақпараттық жүйелер», «Информатиканың теориялық негіздері».
«Есептік техникасының математикалық үлгілеуді ғылыми зерттеуде қолдану»;
«Есептеу машиналарын, кешендері мен желілерін математикалық және программалық қамтамасыз
Кафедра оқытушыларын Республикалық және халықаралық конференцияларда математика, информатика және
4.4 Өнімнің сипаттамасы
Мекеме бағдарлама құру мен айналысады. Бұл мекеменің ең алғашқы
Бұл бағдарламаның басқа бағдарламадан айырмашылығы оқулықты тек оқу мен
Бағдарламаны қолданушыға бұл бағдарламада күнделікті қолданатын оператордың қандай
Жасалған бағдарламаға лицензия алуға жіберілген, авторлық құқық беріледі және
4.5 Маркетинг жоспары
Нарықты зерттеу бағдарламалық өнімдерге сұраныстың үлкен екендігін көрсетті. «Copy
Тапсырыстар мен сатылымдардың өздігінен келмейді. Алғашқы жылы өнімі сапалы
Біз клиенттерді төмендегілердің арқасында тарту көзделген:
компьютерлік желілер арқылы жарнама;
негізгі сатып алушылармен тікелей байланыс арқылы;
қызметкерлеріміздің жеке таныстары арқылы.
өнімдеріміздің жоғары сапалығымен;
Бағдарламалық қамтаманы жасап сату нарығы өсуші болып табылады. Себебі
«Copy Land» компаниясының потенциалды тұтынушылары:
өндірістік, банктік және қаржылық сфералардағы үлкен компаниялар;
шағын және орта бизнестегі компаниялар;
оқу мекемелері;
компьютерлік дүкендер;
жеке тұтынушылар.
Келесі жарты жылдыққа бізге тапсырыс беріп отырған үш компания
Осы мерзімде нақты сұраныс берген М.О.Әуезов атындағы ОҚМУ. Қазір
сапа;
баға деңгейі;
дизайн;
сатылымнан кейінгі қызмет көрсету;
фирма репутациясы.
Біздің компанияға кең жарнама қажет емес. Үлкен компанияларға жарнама
4.6 Өндірістік жоспар
Компания ғимараты сатып алынған.
5 кесте - Қажетті құрал-жабдықтар
Аталуы Саны Өлшем бірлігі Бағасы, теңге
Персоналды компьютер 2 дана 120000
Лазерлі принтер 1 дана 16000
Флеш карта 4 дана 10500
А4 форматты қағаз 1 қорап 300
СD-R диск 1 блок 1500
Жүйеге қосылған барлық құрылымдардың шығынын
Бағдарламалық қамтаманы құрастыруға және енгізуге кететін барлық шығын төмендегі
Стқ=С+Пайда+НДС=Сктқ+Салг+Сотл+Сен+Пайда+НДС
Мұндағы, С – бағдарлама құны
Сктқ - комплексті техникалық құрылымдарға кеткен шығындар;
Салг – алгоритмді өңдеуге кеткен шығындар;
Сотл–бағдарламаны жазуға және отладкаға кеткен шығындар;
Сен – бағдарламаны енгізуге кеткен шығындар;
Сб – басқа да шығындар;
Комплексті техникалық құрылғыларға кеткен шығындарды есептеу
Сктқ=Скомп+Сприн+Сод+Соқ
Мұндағы, Скомп – компьютерге кеткен шығындар;
Сприн – принтерге кеткен шығындар;
Сод – орнатушы дисктерге кеткен шығындар;
Соқ – оқулықтар алуға кеткен шығындар;
6 кесте - Қажетті құрал-жабдықтар
Атауы Өлшем бірлігі Бағасы
Персоналды компьютер Дербес компьютерлер 120000 теңге.
Процессор Intel PIV 2400 MHz -
Оперативті жады 512 мегабайт -
Қатты диск 120
гигабайт -
видеожады 128 мегабайта -
Sony типтегі дисковод
-
Multimedia DVD-ROM52X/SB/Speakers -
монитором Monitor –17’ -
Принтер . HP LaserJet 1100 типтегі лазерлі принтер 16000
Жады 2 мегабайт 2500 параққа есептелген. -
Орнатушы дисктер Windows XP Gold Soft 6 және
Комплексті техникалық құрылғыларға кеткен шығындар:
Сктқ=120000+16000+10500+300+1500=148300 теңге.
Жобалау және алгоритмін құруға кеткен шығындарды есептеу
Сжоб=Кжал*У+Әл
Мұндағы, Кжал –программисттің бір күндік жалақысы;
У – жобалауға кеткен уақыт;
Әл – Әлеуметтік сақтандыру салығы (программисттің алгоритмді өңдеуден алған
Программист жалақысы (Кжал) – бір күнде 1050 теңге.
Алгоритмді өңдеуге кеткен уақыт (У) – 25 күн.
Әлеуметтік сақтандыру салығы (Әл) - 20%-ға тең. Яғни:
Әл=Кжал*У*20%=1050*25*0.20=5250 теңге.
Сжоб=1050*25+5250=31500 теңге.
Бағдарламаны жазуға және отладкаға кеткен шығындарды есептеу
Сжазу=У*Котл+У*Кжал+Әл
Мұндағы, Котл – машинаның бір күндік шығыны;
Кжал –программисттің бір күндік жалақысы;
У – алгоритмді өңдеуге кеткен уақыт;
Әл – Әлеуметтік сақтандыру салығы;
Машинаның бір күндік шығыны - Котл=5сағ*100 теңге/сағ=500 теңге.
Программист жалақысы (Кжал) – бір күнде 1050 теңге.
Бағдарламаны жазуға және отладкаға кеткен уақыт (У) – 35
Әлеуметтік сақтандыру салығы (Әл) - 20%-ға тең. Яғни:
Әл=Кжал*У*20%=1050*35*0.20=7350 теңге.
Сотл=35*500+35*1050+7350=61600 теңге.
Бағдарламаны енгіздіруге кеткен шығындарды есептеу
Сен=У*Кен+У*Кжал+Әл
Мұндағы, Кен – машинаның бір күндік шығыны;
Кжал –программисттің бір күндік жалақысы;
У – бағдарламаны енгіздіруге кеткен уақыт;
Әл – Әлеуметтік сақтандыру салығы; [32].
Машинаның бір күндік шығыны - Кен=5сағ*100 теңге/сағ=500 теңге.
Программист жалақысы (Кжал) – бір күнде 1050 теңге.
Бағдарламаны енгіздіруге кеткен уақыт (У) – 2 күн.
Әлеуметтік сақтандыру салығы (Әл) - 20%-ға тең. Яғни:
Әл=Кжал*У*20%=1050*2*0.20=420 теңге.
Сен=2*500+2*1050+420=3520 теңге.
Басқа да шығындарды есептеу
Сб=Самор+Сэл+Сконс+Ссд+Сқағ+Сқал
Мұндағы, Самор – комплексті техникалық амортизацияға кеткен шығыны;
Сэл – электроэнергияға кеткен шығын;
Сконс – программисттің консультациясына кеткен шығын;
Ссд – CD дисктер сатып алуға кеткен шығын;
Сқағ – А4 форматтағы қағаз алуға кеткен шығын;
Сқал – қалам алуға кеткен шығын;
Амортизация шығыны - Самор=Сктқ*20%=148300*0.2=29660 теңге.
Электроэнергияға кеткен шығын – Сэл=37 күн*5 сағ*7 теңге=1295 теңге.
Программисттің оқуына кеткен шығын –
Сконс=3 күн*500 теңге=1500 теңге.
CD дисктер сатып алуға кеткен шығын - Ссд=50 дана*30
А4 форматтағы қағаз алуға кеткен шығын - Сқағ= 300
Қалам алуға кеткен шығын - Сқал=5 дана*20теңге=100 теңге.
Сб=29660+420+1295+1500+1500+300+100=33275 теңге.
Бағдарламаның толық құны
Стқ=С+Пайда+НДС
Мұндағы, С – бағдарлама құны
Пайда – программисттің таза пайдасы;
НДС – бағдарламаны сатудағы НДС салығы; [35].
Бағдарлама құны – С=148300+31500+61600+3520=244920 теңге
Программисттің таза пайдасы –
Пайда=С*20%=244920*0.2= 48984 теңге.
НДС салығы –
НДС=(С+Пайда)*14%=(244920+48984)*0.14=41146,56 теңге.
Стқ=244920 +48984+41146,56 =335050,6 теңге.
Жылдық эксплуатациялық шығынды экономдау
dЕэкспл=Еэкспл_ескі- Еэкспл_жаңа
Мұндағы, Еэкспл_ескі – бағдарлама қолданбай жұмыс істегендегі жылдық
Еэкспл_жаңа – бағдарламаны қолданып жұмыс істегендегі жылдық эксплуатациялық шығындар.
Бағдарламаны қолданбай жұмыс істегендегі жылдық эксплуатациялық шығындар
Бағдарлама жасалмаған кезде оның орнында үш қызметкер жұмыс істеген
Еэкспл_ескі=В*Жқызм
Мұндағы, В – қызметкерлер саны;
Жқызм – қызметкердің жылдық жалақысы; [38].
Егер бір қызметкердің айлық еңбек ақысы 35000 теңге деп
Еэкспл_ескі=4*42000=1680000 теңге.
Бағдарлама қолданып жұмыс істегендегі жылдық эксплуатациялық шығындар.
Мұндай жағдайда үш қызметкер орнына бір оператор және бір
Еэкспл_жаңа=12*Жопер+Тм*Sм
Мұндағы, Жопер – оператордың айлық жалақысы;
Тм – Машинаның жұмыс істеу уақыты;
Sм – Машинаның бір сағат жұмысының шығыны;
Еэкспл_жаңа=12*35000+300*8*100=660000 теңге.
dЕэкспл=1680000 - 660000=1020000 теңге.
Бағдарламалық қамтамасыздандырудың капиталды шығынының өтелу мерзімі
Т=С/ dЕэкспл=244920 /1020000=0,24 жыл
Бағдарламалық қамтамасыздандырудың капиталды шығынының өтелу мерзімі Т=0,24 жыл, яғни
4.7 Ұйымдастырушылық жоспар
Компания жаңадан құрылғандықтан және құрамы мен көлемі шағын болғандықтан
Кафедра меңгерушісі болып алгебра және логика саласындағы белгілі ғалым,
Ол кезде кафедра базасында екі компьютерлік сынып болды. Қазіргі
«Copy Land», компаниясында жұмыс істейтін қызметкерлер туралы мәлімет:
7 кесте – Қызметкерлер туралы мәлімет
Қызметі Саны Еңбек ақысы
Директор 1 40000
Бухгалтер 1 35000
Программист 1 35000
Санитарка 1 15000
Директор кадрлармен жұмыс істейді, кәсіпорындар және мекемелермен келісім шарттарға
Бухгалтер фирманың бүкіл қаржылық операцияларын орындайды: салыққа қаржы бөлу
Бас программист бағдарламалар, бағдарлама-техникалық құралдарды жобалайды және олардың сапалы
Санитарка мекеме тазалығына жауапты және ұқыпты жұмыс істейді.
Фирма басшылары:
Директор – Торубаев Ғалымжан, диплом информатик.
Бухгалтер – Мұстапаев С.И., диплом бухгалтер және аудит.
Біздің фирманың жұмысшылары 20-25 жас арасындағы жас мамандар болады.
Қызметкерлерден біз мынаны талап етеміз:
білімділік
жан-жақтылық
тазалық;
тәртіп;
шыншылдық;
ұйымдастыру қабілеттілігі
адалдық.
Коллективті басқарудағы мүмкін болатын әлсіз топтар – жаңа қызметкерлер.
Қазірше қызметкерлер саны өзгермейді. Егер қажет болса, келешекте жаңа
Компанияның басқарушылық қызметін Торубаев Ғалымжан Жанабаевич атқарады. Оның міндеттері:
қарамағында қызметкерлердің жұмыс тәртібін қадағалау;
қажетті құжаттар мен келісім-шарттарды жүргізу;
тапсырыстарды қабылдау;
компанияның қаржылық және материалдық ресурстарын басқару.
Торубаев Ғ.Ж. мамандығы: информатик (программист);
Білімі: М. Әуезов атындағы ОҚМУ.
Тәжірибесі: 2005-2006 жж. «Жумагалиева Г.» жеке кәсіпкерлігінде программист қызметін
4.8 Қаржылық жоспар.
Жобаны жүзеге асыру үшін бізге 1 млн. теңге қаражат
Бір айда кететін шығындар статьялары:
8 кесте – Шығындар жоспары
Көрсеткіштер Суммасы, теңге
1 2
1. Тұрақты шығындар
2. Банк кредитін сөндіру
3. Қызметкерлер жалақысы 170000
4. Әлеуметтік сақтандыруға бөлінулер 34000
5. Электроэнергияға шығындар 3500
6. Телефон шығыны 500
7. Құрылғыларға амортизациялық бөлінулер 4941,6
2. Айнымалы шығындар (алғашқы айға)
1. Құрылғылар бағасы 296500
НДС
Пайдаға салық 4
4. Конц. тауарлар 5000
5. Есептелмеген басқа да шығындар 15000
Компанияның қысқа мерзімді мақсаты – компания өндірісін жоғарылату, қызметкерлер
Болашақтағы мақсаты – бүкіл Қазақстан нарығына шығу, басқа қалалардан
4.9 Жұмыстардың орындалу тізбесі
Қазіргі уақытта бізге тапсырыс беріп отырған М. Әуезов атындағы
2-4 шілде 2007ж: бағдарламалық өнімге қажетті шарттар мен талаптарды
6-10 шілде 2007ж: бағдарламаны жобалау;
12-16 шілде 2007ж: бағдарламаны кодтау;
19-23 шілде 2007ж: бағдарламаны енгізу;
24 шілде 2007ж: қолданатын операторларға бағдарламаны қолдану туралы консультация
4.10 Жобаның тәуекелдігін (сезімталдығын) талдау
Қазіргі таңда, ОҚО-сы бойынша жеке фирмалар тапсырысы бойынша бағдарлама
Кез келген жерде қауіп бар және оған дайын болу
тапсырысты келісілген уақытта орындай алмау;
тапсырыстың болмай қалу қаупі.
Бірінші тәуекелдің мүмкін себептері:
бағдарламалық өнімге қажетті талаптарды дұрыс анықтамау;
жобалау және алгоритмін құру кезіндегі қателер мен кемшіліктер;
бағдарламаның еңбек сиымдылығын дұрыс есептемеу.
Екінші тәуекелдің мүмкін себептері:
нарықты зерттеу кезіндегі қателіктер;
жарнаманың жеткіліксіздігі;
бәсекелестердің жұмыс күшін дұрыс есептемеу.
Аталған тәуекелдер өте минималды. Бұл тәуекелдерді өте нарықты және
Қорытынды
Қазіргі кезде мұндай әдістемелік құралдар электронды құралдар деген атаумен
Білім беру саласында программалу тәсілдерін оқытуда компьютерлік технологияны пайдалану
Оқу материалы білім алушыға компьютер көмегімен тез және жылдам
Одан әрі компьютер арқылы жүргізуге дайындалған сабақтың программасын жасау
Мұнан соң даяр болған оқыту программалық жабдықтамалары әдістемелік нұсқаулармен
Пайдаланылған әдебиеттер
Досжанов Б., Альменаева Р. Қазақ тілінде электрондық оқулықтар мен
Гусева А.И. Учимся информатике: задачи и методы их решения.
Д. Прайс. Программирование на я зыке Паскаль. – М.:
Перминов О.Н. Программирование на языке Паскаль. – М.: «Радио
Перминов О.Н. Язык программирования. – М.: «Радио и связь»,
Абрамов В.Г., Трифонов Н.П., Трифонова Г.Н. Введение в язык
Пильщиков В.Н. Сборник упражнений по языку Паскаль. – М.:
В.Гофман, А.Хомоненко, Delphi 5, Наиболее полное руководство. Изд-во "БХВ-
Культин Н.Б. Delphi в задачах и примерах. – СПб.:
Культин Н.Б. Основы программирования в Delphi 7.– СПб.: БХВ
Шафрин А.Ю. Информационные технологии. – М.: Дрофа. 1999.
Горячев А., Шафрин А.Ю. Практикум по информационным технологиям. –
Н.Г. Борисова. Программно-методическое обеспечение учебных компьютерных технологий по спецдисциплинам.
Д.Р.Голомолзина, А.Ж.Жафяров. Информационные технологии образования как инструмент повышения эффективности
Информатика: Учебник - 3-е переработанное издание /Под ред. проф.
Интернет технологии. Курс лекций. Сайт: http://lemoi-ww.dvgu.ru/lect/do.htm Информационные технологии
Е.К.Балафанов, Г.Б.Мамырбек. Некоторые вопросы конструирования адаптивных электронных изданий. ІІІ
Под реакцией А. Я. Савельева, Электронные вычислительные машины, М.,
И. Д. Валсокова. В. В. Тюляева, Практикум по основам
Б. М. Заварыкин, В. Г. Житомирский, М. П. Лапчик,
Г. Д. Фролов. Элементы информатики, М., Высшая школа, 1989
Б. Е. Алексеев, А. С. Ваулин, Языки программирования Паскаль,
В. Г. Абрамов, Н. П. Трифонова, Введение в язык
В. К. Власов, А. Н. Королев, Элементы информатики, М.,
В. Н. Пильщиков, Сборник упражнений по языке Паскаль, М.,
Г.К. Нұрмұханбетова, А.Әмірбекұлы, Л.Ә. Сүлейменова. Турбо Паскаль тілінен практикум.
Досжанов Б., Альменаева Р. Қазақ тілінде электрондық оқулықтар мен
Гусева А.И. Учимся информатике: задачи и методы их решения.
Д. Прайс. Программирование на я зыке Паскаль. – М.:
Перминов О.Н. Программирование на языке Паскаль. – М.: «Радио
Уркумбаев М.Ф., Терещенко С.А., Уркумбаева Т.Н. «Арифметика успеха».- Тараз,
Уркумбаев М.Ф., Терещенко С.А., Уркумбаева Т.Н. «Алгебра власти».-Тараз, 2005
Уркумбаев М.Ф., Уркумбаев Б.Ф., Аманбаев Б.Б., Уркумбаева М.М. «Бизнес-план
Алан Вест Бизнес - план: учеб. пр. пособие (перевод
Алексеева М.М, «Планирование деятельности фирмы» - М.: Финансы и
Бизнес-план. Под редакцией проф. Р.Г.Маниловского. Москва «Финансы и статистика»,
«Бизнес-планирование» / Под ред. В.М. Попова, С.И. Ляпунова -
Бригхем Ю., Гапенски Л. Финансовый менеджмент. Полный курс. В
69