ЖОСПАР
Кіріспе 2
Негізгі бөлім 3
1. Қазақ КСР-нің мемлекеттік егемендігі туралы Декларация 3
2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституциялық заңы
3. Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы 9
4. Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылысы мен құқығының онан
Қорытынды 28
Пайдаланылған әдебиеттер мен деректерге сілтеме: 29
Кіріспе
Конститутция – құқықтың негізгі көзі, оның ережелері заң
Құқықты демократиялық мемлекет құру конститутцияның бейбітшілік пен тұрақтылықтың
Қ.Р. Конститутциялық құрылыс қоғамда қалыптасатын қоғамдық қатынастардың толық
Қазақстан Республикасының қазіргі Ата Заңы 1995 жылғы 30
Негізгі бөлім
1. Қазақ КСР-нің мемлекеттік егемендігі туралы Декларация
Қайта құрудың соңына қарай Кеңес Одағының орталық органдарының
Декларация 17 баптан тұрды Қазақ КСР-і егемен мемлекет,
ҚазКСР-нің территориясының өзгермейтіндігі бекітілді.
Республиканың барлық ұлт азаматтары Қазақстан халқын құрайды, әрі
Азаматтардың теңдігі атап өтілді.
Қоғамдық, саяси, діни ұйымдарға мемлекет пен қоғам өміріне
Мемлекеттік өкімет билігі заң шығару, атқару және сот
Заң шығару Жоғарғы Кеңеске берілді. Президент республиканың басшысы
ҚазКСР Бас прокурорының кандидатурасын Республика Президенті КСРО Бас
Алғаш рет ҚазКСР территориясында, оның өз еркімен одаққа
Меншіктің алуан түрлілігі және олардың теңдігі қамтамасыз етілді.
Республикада ядролық қаруды сынауға, ол үшін полигондар салуға
ҚазКСР-нің өз ішкі әскерлерін, мемлекет қауіпсіздігі және ішкі
ҚазКСР-і халықаралық қатынастардың дербес субъектісі ретінде Біріккен Ұлттар
Қазақстанның егемендік құқықтарын ҚазКСР-і мен Одақ жүзеге асырды.
Декларация Одақтық шарт жасау, ҚазКСР-нің жаңа Конституциясын, егемендік
Егемендік Декларациясын қабылдау шын мәнінде үлкен тарихи оқиға
2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституциялық заңы
1991 жылы 10 желтоқсанда Қазақ КСР-інің атауы Қазақстан
Қазақ халқының ғасырлар бойы тынымсыз тәуелсіздік жолындагы жүргізген
Қазақстан Республикасы мемлекеттік өкімет органдарына арналған 3-тарауда биліктің
Сот билігін Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты мен Жоғарғы
Осы заң бойынша мемлекеттік өкімет органдарының құрылымына елеулі
Қазақстан Республикасы мемлекеттік тәуелсіздігінің экономикалық негіздеріне арналған 4-тарауда
Заңда тәуелсіздікті қорғау үшін Қазақстан Республикасының өз қарулы
Осылай Қазақстан Республикасының тұңғыш рет мемлекеттік тәуелсіздігі туралы
Ұзамай 1992 жылы 3 наурызда Қазақстан Біріккен Ұлттар
Қазақстан демократиялық, құқықтық мемлекет пен нарықтық қатынастар құруға
1991 жылы 1 желтоқсанда Н.Ә.Назарбаев бүкілхалықтық
Тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік құрылымын жетілдіру мен мүлде жаңа
Жергілікті жердегі билік кеңестердің қолында қала берді. Мәскеудегі
1992 жылғы ақпанда жергілікті жерде жаңа әкімшілік
Мемлекеттің экономикадағы реттеушілік ролі өзгеріп, салық жинау жөніндегі
КСРО-ның құлауы, горизонтальды экономикалық байланыстардың үзілуі, жекешеленген кәсіпорындардың,
3. Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы
1993 жылы 28 қаңтарда Қазақстан Республикасының бірінші конституциясы
Конституция преамбуладан, "Конституциялық құрылыс негіздері" деген арнайы белімнен,
Конституциялық құрылыс негіздері деп аталатын арнайы бөлім Конституцияның
Бөлімдегі ережелердің мазмұнына тоқталып өтелік.
Бірінші ереже. Қазақстан Республикасын сипаттауға арнаған. Қазақстан демократиялық,
Екінші ереже, біріншіні толықтырады. Ол республиканың жеріне арналған.
Үшінші ереже, адамға тоқталады. Адам, оның өмірі, бостандығы
Төртінші ереже халыққа арналған. Халық мемлекеттік биліктің бірден-бірі
Бесінші ережеде қоғамдық бірлестіктер туралы сөз болады. Олар
Алтыншы ереже мемлекеттік билікті бөлу мен біріктіруге арналады.
Заң шығарушы Жоғары Кеңестің өкілеттіктері ерекше. Бірақ ол
Жетінші ережеде Қазақстан Республикасы Конституциясының өзіне жалпы сипаттама
Сегізінші ереже аса күрделі мәселе — тілге арналған.
Сегізінші ережені Негізгі Заңның "Өтпелі кезең ережелері" атты
Тоғызыншы ереже Қазақстан Республикасының мемлекеттік нышандары — Елтаңба,
"Конституциялық құрылыс негіздері" бөлімінің қағидалары мен принциптері Ата
Конституцияның бірінші бөлімі (27-бап) азаматтардың құқығы, бостандығы мен
Республиканың әрбір адамының азаматтық алуға және оны өзгертуге
Қуғын-сүргін жылдарында республикадан лажсыз кеткен Қазақтардың тарихи құқығын
Азаматтардың құқықтары мен міндеттері мынадай үлкен үш топқа
- азаматтық құқықтар мен бостандықтар;
- саяси құқықтар мен бостандықтар;
- экономикалық және әлеуметтік құқықтар.
Бірінші топқа: өмір сүру құқығы; сөз, сенім бостандығы
Саяси бостандықтар мен құқықтар тобына: мемлекеттік істерге араласу
Экономикалық және әлеуметтік құқықтарға жаңа сипат берілді. Бұл
Сонымен Конституция құқықтары мен бостандықтардың үлкен тобын жариялап,
Негізгі Заңда жарияланған құқықтар мен бостандықтар адам құқықтары
Азаматты кемсітушіліктің кез келген түріне тиым салынады.
Конституция азаматтың құқығы мен бостандығының оның міндеттерінен бөліп
"Қоғам, оның құрылыс негіздері" деп аталатын екінші бөлім
Ата Заңда меншік түрлерінің сан-алуандығы бекітілген. Мемлекет меншіктің
18-бапта "Республика азаматының меншік иесі болуға құқысы бар"
46-бапта "Жер оның қойнауы, су, өсімдіктер мен жануарлар
Негізгі Заң тек жеке меншікке ерекше мәртебе берген.
Ата Заң жеке кәсіпкерлікті де қамқорға алған. Оның
Сондай-ақ конституцияда заңды бәсекелестікті шектеуге немесе жоюға, негізсіз
Осы "Меншік және кәсіпкерлік туралы" тараудың мәні зор.
Нарықтық қатынастар терең белең алған кезеңде Ата Заңның
Қоғамдық бірлестіктердің құқықтары мен заңды мүдделерін сақтауға мемлекет
Мемлекет пен қоғамдық бірлестіктердің қызметі бір-бірінен бөлінген. Мемлекет
Саяси мақсат көздейтін бірлестіктердің негізгілері саяси партиялар. Ата
Қоғамдық бірлестіктердің ауқымды тобы діни бірлестіктер. Олар мемлекеттен
Кез келген қоғамдық бірлестік белгілі мемлекеттік органдарда тіркелген
Ата Заңдағы ең ірі және өзекті бөлім "Мемлекет,
Мемлекеттік билік біртұтас. Заң шығарушы, атқарушы және сот
Билікті дербес тармақтарға бөлу терең демократияға негізделген. Жоғарғы
Бұрынғы конституцияларда Жоғарғы Кеңес мемлекеттік биліктің жалғыз жоғарғы
Жаңа Конституцияда Жоғарғы Кеңестің сипаты өзгерді. Ол бірден-бір
Ата Заңда Жоғарғы Кеңеске көптеген өкілдіктер берілген. Оның
Тұрақты парламент бес жылға сайланады. Жоғарғы Кеңес төменгі
Жоғарғы Кеңестің 21 пункттен тұратын өкілеттігі 64-бапта жазылған.
Жоғарғы Кеңес Президенттің ұсынуымен республика Премьер-Министрін, оның орынбасарларын,
Жоғарғы Кеңес Бас прокурорды, Ұлттық банктің төрағасын, мемлекеттік
Жоғарғы Кеңес халықаралық шарттарды бекітеді және күшін жояды,
Жоғарғы Кеңесте заңдар ұсыну құқығы Жоғарғы Кеңес депутаттарына,
Жоғарғы Кеңестен өзгеше Президентке жоғарыдан төменге дейінгі атқарушы
17 пункттен тұратын Президенттің өкілеттіктері 78-бапта көрсетілген. Республика
Президент қауіпсіздік Кеңесін, тағы басқа кеңесші-ақылдастық алқалалар құрады,
Президент Қазақстан халқына, Жоғарғы Кеңеске үндеу жолдайды, Жоғарғы
Мемлекеттік наградалармен марапаттау, жоғарғы дипломатиялық атақтарды, әскери, арнайы
Президент те, Жоғарғы Кеңес те өте ауқымды мемлекеттік
Өкімет билігін тармақтарға бөлу бір жүйенің органдарында қызмет
Вице-президент Президентпен бірге сайланады және Президенттің уәкілдік беруімен
Егер Жоғарғы Кеңес депутаттарының жалпы санының кемінде үштен
Президенттің өкілеттіктері оған басқа мемлекеттік органдардың қандайынан болса
Сот билігі Конституциялық Сотқа, Жоғарғы Сотқа, Жоғарғы Төрелік
Конституциялық сот Қазақстан Республикасы Конституциясын қорғау жөніндегі сот
Жоғарғы Сот, Жоғарғы Төрелік сот өз құзіретіндегі мәселелер
Судьялардың өкілеттік мерзімі он жыл болып бекітілген, олар
Сот билігі басқа биліктерден бөлінгендіктен судья саяси мақсат
Бұрынғы қоғамда Конституциялық сот болмаған. Ол Конституцияны қорғайды
Конституцияны өзгерту мен толықтырулар қиындатылған. Өзгерту мен толықтыруларды
Конституциялық құрылыс негіздерін өзгерту бұдан да қиындатылған. Оған
1993 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы тәуелсіздік алғаннан кейінгі
4. Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылысы мен құқығының онан
1993 жылғы Конституция қайшылықты, өтпелі кезеңде қабылданды. Әлі
Н.Ә.Назарбаевтың 1992 жылы жарық көрген "Қазақстанның егеменді мемлекет
Қазақстан Республикасының "Азаматтық туралы" заңы қабылданып (1991 жылы
1993 жылы жергілікті кеңестер мен әкімдер, Үкімет
Жоғарғы Кеңес соңғы сессиясында Қазақстан Республикасы Президенті мен
1994 жылы 7 наурызда сайлау болып XIII сайланған
Конституциялық реформаның жаңа кезеңі басталды. Құн тәртібінде Қазақстан
1995 жылы 29 сәуірде бүкілхалықтық референдумда Қазақстан Республикасы
Жаңа Конституцияны әзірлеу және оны қабылдаған соңғы кезде
Мемлекеттік басқарудың орталық органдарының жұмысы бірнеше өзгерістерге ұшырады.
1994 жылы 16 сәуірде Қазақстан Республикасы Президентінің
1995 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасы Президентінің
Бұл құжаттар Қазақстанның орталық мемлекеттік басқару органдарының құрылымын,
1997-1998 жылдары бірқатар министрліктер біріктіріліп, қайта құрылды. Мүлде
1995 жылы 30 тамызда бүкілхалықтық референдум арқылы Қазақстан
Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясының толық ерекшеліктері Ғ.Сапарғалиевтің "Қазақстан
Заңдар қабылдау жолында Қазақстан Республикасы қос палаталы Парламенті
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев 1997 жылдың қазан
"Қазақстан-2030" стратегиялық бағдарламасы негізіндегі демократияландыру процесі жалғаса береді.
1999 жылы 10 қаңтарда Қазақстан Республикасы Президенті Н.Э.Назарбаев
1999 жылдың 10 қазанына Парламент мәжілісі және жергілікті
Осылай Қазақстан Республикасы XXI ғасырға, "Қазақстан-2030" стратегиялық бағдарламасын
Қорытынды
Қазақ халқы, Қазақстан халқы бүгінгі тәуелсіз Қазақстан Республикасы
Осы жолда қазіргі Қазақстанның территориясы қалыптасты, Қазақтар халық
Қазақстан Республикасының мемлекеті мен құқығының тарихи терең тамыры
Пайдаланылған әдебиеттер мен деректерге сілтеме:
1. Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Мемлекеттік егемендігі
2. Бұл да сонда. 107-108 б.б.
3. Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы. Қазақстан Республикасының
4. Бұл да сонда. 133-6.
5. Бұл да сонда. 133-6.
6. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы. 1993ж.
7. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы
8. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның болашағы оның идеялық
9. Қараңыз: Зиманов С. Конституция и Парламент Республики
10. Бұл да сонда. с. 124.
11. Шепель В.Н., Касымбеков М.Б. Первый Президент Республики
12. Егемен Қазақстан. 1999. 14 тамыз.
2