МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1 Кәсіби бағдарлауының психологиялық негізі
1.1 Кәсіби бағдарлаудың сипаты
1.2 Оқушылардың қазіргі кезеңдегі кәсіби бағдарлауы
1.3. Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағытының
2 Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағытының
2.1 Эксперименты ұйымдастыру
2.2 Зерттеу барысында шыққан жалпы нәтижелер
2.3. Кәсіби бағдарлауға жалпы ұсыныстар
Қортынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
9
11
11
24
28
42
42
43
54
56
58
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Бұл дипломдық жұмыста келесі құжаттарға сілтеме берілген:
МБСТ 2.105-95 ЕСКД. Текстікқұжаттарға жалпы талап;
МБСТ 7.1-84Құжаттың библиографиялық сипатталуы;
Ұсыныстар. Ұ50-77-88 «Диаграмманың орындалу ережесі» және МБСТ 2.319-81;
МБСТ 7.32-91 «Аннотация»;
МБСТ 2.106-96 «Тексттік құжаттар»;
ҚРМЖМБС 3.08.003.-2009.
ҚЫСҚАРТУЛАР
ЭС – экспериметтік сынып;
БС – бақылау сынып;
АНЫҚТАМАЛАР
Кәсіби бағдарлау – мамандықты таңдау немесе ауыстыру кезіндегі
Профессиограмма – нақты бір мамандықтың жүйелілік,
Кіріспе
Жоғары сынып оқушыларының кезі – болашақ туралы балалық
Мамандықты дұрыс таңдаудағы маңызды рөлді адамның мінез-құлығы ойнайды.
Қазақстанда әрбір адам дербес және саналы өмірлік
Елбасы өзінің өсіп келе жатқан ұрпаққа деген жолдауында
Өзіне деген қатынас жоғарланған, төмендетілген немесе теңбе-тең өзін-өзі
Ерік қасиеттерінің кәсіби іс-әрекетте маңызы зор. Дәл осылар
Кәсіби өзін-өзі бағыттаудың қорытынды кезеңі психофизиологиялық, интелектуалдық, білім
Зерттеу мақсаты: Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағытының
Міндеттер:
-Кәсіби бағдарлауының психологиялық негізін ашу.
-Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағытының ерекшеліктерін
-Кәсіби бағдарлауға жалпы ұсыныстар жасау
Зерттеу объектісі: жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағыттауының психологиялық
Зерттеу пәні: жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағыттауының
Болжам: Егер біз жоғары сынып оқушыларының кәсіби өзін
1 Кәсіби бағдарлауының психологиялық негізі
Кәсіби бағдарлаудың сипаты
Кәсіби бағдарлаудың психо-педагогикалық деңгейде оқушы, әрдайым, оқушы тұлғасын
Кәсіби бағдарлау мен кәсіби өзін - өзі бағыттау
Жоғары сынып оқушыларының кезі бала мен ересектің арасындағы
Еңбек туралы жалпы және жүйелік білім, оның процессіне
еңбек мазмұны және сипаттамасымен ескертілген функцияналдық факторлар;
мамандарды даярлау сапасымен, оның квалификациясымен және деңгейімен анықталатын
кадрларды рационалды іріктеу негізіндегі, демографиялық факторлар;
ұжымдағы әлеуметтік – психологиялық климаттың жақсаруымен байланысты, әлеуметтік
еңбекті қорғаудың және жағдайдың жақсаруымен байланысты, басқарушылық және
Кәсіби бағдарлау білімнің дербес аймағы болып табылады және
Кәсіби бағдарлаудың табысты өткізілуі үшін, оның информациялық қамтамассыз
Кәсіби бағдарлауда даму процессінде және тұлғаның жалпы дамуында
Жеке дара - әрекеттік келіс принципі, мамандықты таңдауды
Оқушылардың кәсіби қызығушылықтары оқу іс-әрекетінде қалыптасады және «күшті
Кәсіб - әдейі дайындықты талап ететін және өмір
Мамандық – қандай да болмасын мамандықтың шеңберіндегі қызмет
Осы мамандықтағы адамдар іс - әрекетінің негізгі мазмұнын
Жоғары сынып оқушылары жеткіншек секілді өзінің қандай екенін,
мамандық туралы жалпы мәліметтер;
еңбек процессінің сипаттамасы;
еңбектің санитарлық – гигиеналық шарттары;
психофизиологиялық талаптар;
кәсіби дайындықты алу жолдары;
кәсіби іс-әрекеттің экономикалық және құқықтық жақтары.
Оқушының өзімен жазылған профессиограмма, кәсіби өсудің болашағын ашу
Жүйелілік келістің болжауы: а) процесстің, пәннің құрылымын анықтау
Кәсіби бағдарлау бір-бірімен байланысты компоненттерден құралатын, тұтас жүйе
Кәсіби ағарту, қатысушыларды әр түрлі мамандықтардың әлеуметтік-экономикалық және
Кәсіби ағартушылық, өз кезегінде, екі элементтен тұратын кәсіби
Кәсіби кеңес беруге, қандай да болмасын мамандықтың спецификалық
мәліметші кеңес беру, мұнда оқушыларға жұмысқа орналасу жолдары,
жұмысқа және оқуға қабылдануға арналған талаптар туралы, әр
диагностикалық кеңес беру, оқушының тұлғасын зерттеуге
бағытталған, таңдаған мамандығына жақын немесе сәйкес келетіндігін
қалыптастыратын ксіби кеңес беру, оқушымен таңдалған мамандық,
бұл таңдаудың түзетілуі; ол ұзақ уақытқа көзделген, оқушы
медициналық кәсіби кеңес беру, оқушының денсаулық қалпын
анықтауға бағытталған, оның таңдалынатын мамандық қатынасындағы психофизиологиялық
Кәсіби бейімделу – бұл жас адамның өндіріске, жаңа
Қызығушылықтар, икемділіктер, қажеттіліктер, сенімдер, тұлғаның мұраттары көрінетін мамандықтарға
Кәсіби бағдар беру жалпы білім беру және кәсіби
Кәсіби бағдарлау, берілген мақсаттағы (яғни, кадрлардың жеке дара
Кәсіби бағдарлау жүйесінің анализі әлеуметтік-педагогикалық тұрғыдан, қоғамдық өмірде
Кәсіби бағдарлау – бұл бір-бірімен тығыз байланысты, қоғамдық
Жасөспірім дамуындағы кәсіби бағдарлаудың жетекшісі қоғамға пайдалы іс-әрекет,
Оқушы жастарда кәсіби өзін-өзі бағыттауды басқаруда, тек қана
Бұндай көрсеткіштерге келесілерді кіргізуге болады:
Оқушының информациялануы. Оның кәсіби білім берудің түрлерін және
Мамандық таңдаудағы маңызды қоғамдық мотивтерді қалыптстыру (кадрлардағы нақты
Кәсіби қызығушылықтарының қалыптасуы. Оқушының анықталған іс-әрекет аймағында
Нақты кәсіби іс-әрекет түрінде көрінетін әдейі қабілеттіліктер саны(
Таңдалған еңбек іс-әрекетте практикалық тәжірибенің болуы (үйірмелерге, факультативтерге,
Кәсіби ниеттерді қалыптастыру ( тұрақты ниеттер мамандық мазмұны,
Кәсіби талаптанудың реальды деңгейі (оқушыцлардың қызығушылықтары, қабілеттері, кәсіби
Денсаулық қалпы; мектеп дәрігерінің қортындысымен оқушы іс-әрекет (мамандық)
Әрбір оқушыда кәсіби өзін-өзі бағыттау процессі, өзінің жеке
Сонымен, кәсіби өзін-өзі бағыттау тұлғаның ішкі сапасы деген
Кәсиби бағдарлаудың бірінші лабораториялары 1903 жылы Страсбургте (Франция)
Кәсіби бағдарлаудың пайда болуының басты психологиялық себебі, бұл
Бірінші жоспарға мамандықтар әлеміндегі дәстүрлі өзін-өзі бағыттау соншалықты
Қазіргі кездегі жағдай туралы психолог Б.С.Братус былай жазған:
Ең ғажабы барлық халықтың негізгі көпшілігі осындай
Әйгілі философ Х.Ортега-и-Гассет бұрыннан белгілеген, «қазіргі кездегі әлеуметтік
Көпшілік қоғамды сипаттай отырып, Р.Бредбери жазған: «Адамдар ештеңе
Оқушыға өз проблемаларын қоғамның және барлық мәдениет дамуының
Сирек емес, «көпшілік санасының» негізінде, «табысты өмір сүрушілерге»
Сонымен қызғанышты әділеттілік сезімінен айыра білу керек: қызғаныш
Кәсіби және жеке тұлғалық өзін-өзі бағыттауға үлкен әсер
Өмірлік табысты бағалануына арналған «біріңғай шкаланы», біріңғай «сызғышты»
Бақыттың басқа нұсқауларын болдыртпау. Мысалы, егер қандай да
Шектен шыққан арсыздық.. Жиі стандартты, яғни жеке тұлғалық
Көбінесе қоғамның өмірін анықтайтын мәдениет қайраткерлері мен саясаткерлер
«Стандарттық өмірлік бағдарлардың» қалыптасу миханизімдерінің баяндалуы, көбінесе
Қалай белгілі, фашизм ресми түрде 1945 жылы жеңілді,
Я, мүмкін, бірақта осындай өзін-өзі бағыттаудың маңызды түрлі
Әрине, қарапайым адамға тоталитарлық жүйеге (халықаралық ақпарат құралдары,
Бірақ та бұндай қылықтарды, тылдар қамтамассыз етілгенде жасаған
Дәл сонда ғана, өзін-өзі бағыттаушы адам өзінің қарапайым
Өзін-өзі бағыттаудың түп құжатты субъектілігі – бұл бір
Жоғары сынып оқушыларың қазіргі кезеңдегі кәсіби бағдарлауы
Жоғары сынып оқушыларының жалпы дүниетанымдық ізденістер өмірлік жоспарларда
Өмірлік жоспар – кең ұғым. Ол өзін жекелей
Қазіргі кезде жалпы білім беру мектептерінде негізгі талаптар
Жалпы білім беру мектептеріне ұсынылатын қазіргі кездегі талаптардың
Бірақта кейбір жағымды нәтижелерге қарамастан, кәсіби бағдарлау қазіргі
Оқушылармен жүргізілген кәсіби бағдарлау жұмысының төмен нәтижелілігіне,
Бірақ та әлеуметтік – экономикалық қайшылықтарда аса маңызды:
Кәсіби бағдарлаудың теориялық және практикалық облысындағы жиналған тәжірибелер
Кәсіби бағдарлау тұтас жүйе болғанмен, мақсаттардың, тапсырмалардың ортақтылығымен
Қисынды – мағыналық жүйе астысы – бұл қатысушылардың
Жеке тұлға жүйе астысы – бұл оқушы тұлғасының
Кәсіби өзін - өзі бағыттау процессі, қатысушылардың шығармашылық,
Басқару жүйе астысы, кәсіби бағдар беру жүйесінің процессі,
Кәсіби бағдарлаудың барлық жүйе астылары бір–бірімен байланысты және
Кәсіби бағдар беру үздксіз процесс болып табылады және
Кәсіби бағдарлау жүйесі оқушыларды еңбекке дайындау, үздіксіз оқыту
1.3. Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағытының
Мектеп пен оқу жоғары сынып оқушыларының өмірінде
кәсіби оқуда көзқараста өте жауапты қараудан бей-жай қарауға
жалпы дамуда жоғары дәрежеден бастап ой-өрістің барынша шектеулілігі
мектеп кәсіби бағдарламасының шеңберінде білімнің көлемі мен тиянақтылығында
кәсіби оқу материалын игеру әдістерінде; өздігінен жұмыс
кәсіби оқу жұмысындағы қиыншылықтарды және білуде әжептеуір қажырлылықтан
кәсіби мүдделеріндегі айқын көрінген танымдық мүдделермен және мазмұнды
Оқу қызметіндегі олқылықтардың сырттай көріну дәрежесі әр түрлі
Жоғары сыныптағылардың білімді, қатал болғанымен әділ, мейірімді де
Мұндай жоғары сыныптағылардың жеке бастың бағалы
Мамандық таңдауға, мамандықтар әлемінде үнемі баспана таңдағандай қатынасса,
Ар-намыстың санасы, бұнда кейбір мамандықтар ұятты болып саналады,
Мамандықты жолдастарының тікелей немесе жанама әсерлерімен таңдау. Бір
Адамға деген қатынасының қисаюы– қандай да болмасын мамандық
Мамандыққа сырттай еліктеу. Мысалы, геолог мамандығында оқушы саяхаттау
Материалдық өндіріс ортасындағы еңбек сипаттамасы туралы ескірген көзқарас.
Реттей алмаушылық, өзінің жеке тұлғалық сапаларыңды (бейімделіктер,
Қазіргі кездегі ХАҚ өзін-өзі бағыттаушы жастардың санасына әсер
Р. Миллс былай деп жазған, қарым-қатынастық халықаралық құралдары
Б.С.Братусь қазіргі кездегі Ресей баспа сөзін былай бағалайды:
Егерде бейнелеп айтатын болсақ, өкінішке орай, «жамандық пен
Күлкі адам еркін жабырқауының керемет құралы болып табылады,
Сонымен осы маңызды күлкінің қарама-қарсылығы (әсіресе өзінде сенімді
Осыдан келе, оқушылардың және практик-психологтың өзінің, адамгершілік сезімдерінің
Мамандық таңдау кезіндегі өзінің маңызды физикалық ерекшеліктерін және
Қоғамның даму болашағы туралы ойлануға қабілетсіздік және қаламаушылық.
Бірінші жоспарға мамандықтар әлеміндегі дәстүрлі өзін-өзі бағыттау соншалықты
Қазіргі кездегі Россиядағы жағдай туралы психолог Б.С.Братус былай
Ең ғажабы барлық халықтың негізгі көпшілігі осындай
Әйгілі философ Х.Ортега-и-Гассет бұрыннан белгілеген, «қазіргі кездегі әлеуметтік
Көпшілік қоғамды сипаттай отырып, Р.Бредбери жазған: «Адамдар ештеңе
Оқушыға өз проблемаларын қоғамның және барлық мәдениет дамуының
Сирек емес, «көпшілік санасының» негізінде, «табысты өмір сүрушілерге»
Сонымен қызғанышты әділеттілік сезімінен айыра білу керек: қызғаныш
Кәсіби және жеке тұлғалық өзін-өзі бағыттауға үлкен әсер
Өмірлік табысты бағалануына арналған «біріңғай шкаланы», біріңғай
«сызғышты» ұсынатын, мұраттар мен құндылықтардың стандарттылығы. Қазіргі кездегі
Бақыттың басқа нұсқауларын болдыртпау. Мысалы, егер қандай да
адам, бұрын мектепте «көпшілік қоғамның» құндылықтарын қабылдаса, ол
Шектен шыққан арсыздық.. Жиі стандартты, яғни жеке тұлғалық
бірегейлікті сызып тастайтын бағдарламалар, «жеке тұлғалық өсу», «өзінің
Көбінесе қоғамның өмірін анықтайтын мәдениет қайраткерлері мен
саясаткерлер жағынан «азғыруды аңсау». В.Райх өзінің «Психология масс
«Стандарттық өмірлік бағдарлардың» қалыптасу миханизімдерінің баяндалуы, көбінесе
Қалай белгілі, фашизм ресми түрде 1945 жылы жеңілді,
Я, мүмкін, бірақта осындай өзін-өзі бағыттаудың маңызды түрлі
Әрине, қарапайым адамға тоталитарлық жүйеге (халықаралық ақпарат құралдары,
Өзін-өзі бағыттаудың түп құжатты субъектілігі – бұл бір
Бірақ та бұндай қылықтарды, тылдар қамтамассыз етілгенде жасаған
Дәл сонда ғана, өзін-өзі бағыттаушы адам өзінің қарапайым
Табысты мансап құру жолдарының пародоксальды жағдайлары бар. Бір
Шынында көптеген адамдар, «өмірлік табысты» құрудың көптеген жолдарын
«Табысты мансап» түсінігінің өзі, әрдайым өзінің бәсекешілерімен және
Көптеген адамдар кәсіби мансап құру үшін, қандай ішкі
Мектепте оқып жүрген кезде жас адам, оны қаншалықты
Тілеген жоғары оқу орнына түсуге дайындық кезеңі, абитуриент
Жоғары оқу орнында оқу кезеңінде студент жиі оның
Жаңа жұмыс орынға бейімделу кезеңінде жас маман оның
Жұмыстың өзі кезінде адамда шарасыз сынықтар, қудалаулар, жалқаулық,
Пенсияға шығу кезеңінде адам қайтадан қатаң ішкі келісім
Кәсібитабыстылық дегеніміз не және ол қандай критерийлер, негіздер
Сәттілік нақты нәтижелер бойынша бағаланады (еңбек ақысы, сатылып
Келесі бір түр, бұл табысты тек қана сыртқы
Жиі өмірлік табысты бағалау кезінде өз жетістіктерің үшін
Мүмкін, өмірдің басты өнері және табыстың құрылуы супермаркетте
Тіпті ішкі келісімге баруға мәжбүр болған жағдайларда да,
2 Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағытының
2.1 Эксперименты ұйымдастыру
Эксперементалдық жұмыс Павлодар қаласының №19 мектебінде аптасына бір
Біз зерттеу жұмысымыздың басында, ең алдымен бізге жоғары
И.И. Макаровтың «Кәсіби бейімделіктерді зерттеу» әдістемесі;
«Оқушылардың қабілетерін зерттеу» (КҰҚ) әдстемесі;
«Жоғары сынып оқушыларының оқу мотивациясын зерттеу» әдістемесі;
Бірінші әдіс – бұл И.И. Макаровтың «Кәсіби бейімділіктерді
Әрқайсыларына 50 сұраққа жауап беру ұсынылады. Бұл әдістеменің
Екінші әдіс – бұл оқушылардың қабілеттерін зерттеу әдістемесі
Ал эксперементалдық топта (10 «Б» сыныбы) оқушылардың комуникативтік
Үшінші әдіс – бұл «Жоғары сынып оқушыларының оқу
Эксперементалдық топта, оқушылардың оқудағы тұлғалық мәні төмендетілген деңгейде,
Сонымен біз бірінші әдіс бойынша оқушылардың мамандық
2.2 Зерттеу барысында шыққан жалпы нәтижелер
«Менің кәсіби ниеттерім» бағдарламасы.
Мақсаты:
10-сынып оқушыларына тиімді психо-педагогикалық қолдау көрсету көрсету;
жас балалар мен қыздардың алдында, олардың жеке тұлғалық
жастарға өздерінің өмірлік жоспарларын анықтауға көмек көрсету және
Міндеттері:
жоғары сынып оқушыларына арналған өзекті «ақпараттық шеңбер» қалыптастыру;
жасөспірімдерді өзін-өзі тану құралдарымен, нысананы көздеу және жоспарлау
жеке тұлғалық өсуін, өзін-өзі дамыту мотивтерін қалыптастыру.
Бағдарлама 11-16 сағат көлемінде, 9 сабаққа есептелген.
Өткізілу кезеңдері:
1) Танысу, бағдарлану (1-ші сабақ).
2) Жобалы, түзетуші (2-ден 4-ші сабаққа дейін).
3) Негізгі, дамытушы (5-дан 8-ші сабаққа дейін).
П/п Тақырып Сағат көлемі
1 Бағдарлау 1-2
2 Таңдау және өңдеу 1
3 Мамандық таңдау және қызығушылықтар 1-2
4 Жеке тұлғаның кәсіби типі 1
5 Іскерлік ойын «Кадрлық сұрақ» 1-2
6 Мамандықта қалай табысқа жетуге болады 1
7 Достардың қолдауы 2
1 Сабақ. Бағдарлық.
Мақсаты:
оқушылардың кәсіби ниеттері туралы қажетті ақпаратты жүргізушімен алынуы;
кәсіби бағдарлау сабақтарының шегінде оқушыларда өзін-өзі дамыту нұсқауларын
Ұйымдастырушылық кезең:
Қошеметтеп қарсы алу;
оқушылардың түгел бар болуын тексеру;
Негізгі бөлім
«Ерекше танысу» жаттығуы.
Жұмыс барысы: Қатысушылар шеңберге тұрады. Шеңбердегілер кезекпен өз
Қатысушылар жаттығуды орындайды.
«Таңысу» жаттығуы.
Ал қазір сіздер келесі сұрақтарға жауап беріңіздер.
Сіздің зодиак белгіңіз?
Сіз жақсы көретін жыл уақыты?
Сіздің жақсы көретін жануарыңыз?
Өзіңіздің қандай қасиетіңіз сізге ұнайды?
Сіздің қызығушылығыңыз қандай?
Мектеп бітіргенен кейін, қайда оқуға баратыңызды анықталдыңыз ба?
Осы сабақтардан нені талап етесіз?
Шарттар: Әрқайсысы дербес жұмыс істейді, ешкіммен кеңеспейді, ешкімге
Орындалу мерзімі – 10 минут.
Қорытынды: Рефлексия.
3 Сабақ. Таңдау және өңдеу.
Мақсаты:
рефлексия дағдыларын дамыту;
кәсіби өзін-өзі бағыттауға қажетті нұсқаларды қалыптастыру.
Ұйымдастырушылық кезең
Негізгі бөлім
«Таңдау» жаттығуы
Жұмыс барысы: Көздеріңе елестетіңіздер, сіздер достарыңсыз, ата-ана -
Мына сұрақтарға жазбаша жауап беріңдер.
Сіз қандай қаладасыз немесе тіпті қандай елдесіз?
Сіздерде жылдың қай мерзімі?
Сіз не істейсіз? Сіздің әрекеттеріңіз қандай?
Сіз не істей аласыз? (жұмыс түрлерінің тізімін
Сосын не болады?
Жұмыс уақыты 30 минут.
Қорытыныды. Рефлексия.
4 Сабақ. Мамандық таңдау және қызығушылықтар.
Мақсаты:
қатысушылардың өз қызығушылықтарын зерттеуі;
рефлексия дағдыларын дамыту;
ойлаудың жүйелігін, жұмыстың икемділігінің нұсқауларын қалыптастыру.
Ұйымдастырушылық кезең
Негізгі бөлім
«Қызығушылықтар картасы» тесті
Тест тапсырмасымен жұмыс жасау үшін, жауаптар парағын сызу
өте ұнайды (+ +);
ұнайды (+);
ұнамайды (-);
мүлде ұнамайды (- -).
Жауаптар парағы
I II III IV V VI VII VIII
1 2 3 4 5 6 7 8
16 17 18 19 20 21 22 23
31 32 33 34 35 36 37 38
46 47 48 49 50 51 52 53
61 62 63 64 65 66 67 68
76 77 78 79 80 81 82 83
Сіз жақсы көресіз бе? Сізге ұнайды ма? Сіз
«Қызықты физика» кітаптарын оқу.
«Қызықты математика» кітаптарын оқу.
Автомобиль шығару облысындағы жетістіктер мен танысу.
Техникалық журналдарды оқу және компьютерлік техниканың жаңа түрлеру
Химиялық жаңалықтар туралы, көрнекті химиктердің іс-әрекеттері мен өмірлері
Өсімдіктер мен жануарлар өмірі туралы білу.
Адамдар қалай аурумен күресуді үйренгені туралы, медицина облысындағы
Географиялық карталар мен бейнелер бойынша әр түрлі елдермен
Тарихи кездер және тұлғалар туралы кітаптар оқу.
Дүниежүзілік әдебиет классиктерінің шығармаларын оқу.
Көркемөнердің даму тарихымен қызыу, классиканы, джазды музыканы тыңдау.
Мұғалімнің психологтың жұмыстарымен қызығу.
Аспаздық өнермен, үйдің ішкі көрінісінің дизайнымен, киімдердің, машиналардың
Жауынгерлер мен соқтығыстар туралы кітаптар оқу, құтқарушылар және
Адам құқықтарын сақтау облысындағы проблемелар туралы білу.
Физикалық ашылулар туралы ғылыми-әйгілі әдебиеттермен қызығу.
Көрнекті математиктердің іс-әрекеті мен өмірі туралы ғылыми-әйгілі әдебиеттерді
Механизімдер мен машиналардың құрылысын анықтау.
Компьютерлік техника мен ұйымдастырушылық техниканың көрмелеріне қатысу.
Химиядан тәжірибелер өткізу, химиялық реакцияның жолын тексеру.
Ботаника, зоология, биологияны зерттеу.
Адам организімінің қызметтерімен, құрылу ерекшіліктерімен танысу.
Пайдалы кендердің жаңа табылған орындарының зертеуі туралы білу,
Елдегі және шет елдердегі өтіп жатқан саяси оқиғаларды
әдеби-критикалық статьялармен танысу.
Көркем киноларды, театрдағы көріністерді, бейнелеу көрмелері туралы
Адамның ішкі әлемімен қызығу, қылықтардың себептерін білу, қиындықтарды
Үйдің, сыныптың ахуалы туралы ойлау, үйдің ішкі көрінісінің
Әскери техникамен, ҚСМ әдейі техникасымен, барлаутехникамен және т.б.танысу.
Юристтік әдебиеттермен қызығу.
Физикадан тәжірибелер өткізу.
Математикалық есептерді шешу.
Үйірмелерде немесе секцияларда автомобильдік іспен айналысу.
Комьютерде жұмыс істеу.
Реактивтерді өлшеу, қосындыларды дайындау.
Өсімдіктерді құнарландыру, олардың өсуін қадағалау, бақылау жүргізу, бақшада
Әр түрлі аурулардың пайда болу себептерін зерттеу.
Облыстағы, елдегі, әлемдегі экологиямен қызығу.
Халықтармен, мемлекеттердің пайда болу тарихын зерттеу.
Мекеп газеттерінде мақалалар жазу, редакция алқасы жұмысына, мәдени
Сахнада мәнерлеп оқу, өлең айту.
Балалармен жұмыс істеу, конфликтерді талдау, шешім табу.
Тігу, тоқу, тамақ дайындау, шеберлік істеу, тұрмыстық аспап
Әскери-спорттық жарыстарға қатысу.
Әр түрлі мемлекеттердің конституциялық құрылымымен танысу.
Физикалық үйірмемен айналысу.
Математикалық үйірмемен айналысу.
Авто және мототехниканы оңдау.
Компьютерлік бағдарламаларды жақсы білу.
Химиялық үйірмемен айналысу.
Биологиялық үйірмемен айналысу.
Дәрігердің, дәрігерлік апайдың жұмысымен танысу.
Геологиялық және географиялық карталарды құру.
Тарихи музейлерге бару, мәдени ескерткіштермен танысу.
Өз ойларыңды, бақылауларыңды жазбаша баяндау, күнделік жүргізу.
Драма үйірмесімен айналысу.
Жолдастарына оқу тапсрмалардың орныдау тәртібін түсіндіру.
Адамдарға әр түрлі қызметтерді көрсету (докладтарды шығару және
Әскери қызметтер, ФСБ және құтқарушылар жұмысы, МВД туралы
Қылмыстық кодекстің, әкімшілік құқық бұзушылық кодексі, азаматтық кодекстің
Физикалық олимпиадаларға қатысу.
Математикалық сайыстарға қатысу.
Авто- және мотоспрот жарыстарға қатысу.
Химиялық олимпиадаларға қатысу.
Информатика бойынша олимпиадаларға қатысу.
Биологиялық олимпиадаларға қатысу.
Ауруларды күту, адам организіміне ауруға байланысты медициналық препараттардың
Жергілікті өлкені топографикалықсуретке түсіру.
Тарихи оқиғалар туралы мәліметтерді алға шығару.
Әдеби және лингвистикалық үйірмемен айналысу.
Музыкалық аспаптарда ойнау, сурет салу, безендіру және т.б.
Сынып старстасының, секторларға жауап беретін жетекшілердің (ұйымдастырушылардың) жұмысын
Отбасылық бюджет үнемдеуінің қамын ойлау, ата-аналарына кеңес беру.
Әскери училищаларды, ІІМ, ҚСМ оқу орындарына бару.
Құықтық тақырыпқа, құқықтық баяндама дайындау.
Жаңа физикалық ашылулар туралы баяндамамен алға шығу.
Математикалық сайыстарды ұйымдастыру.
Автомашиналардағы агрегаттар мен түйіндер әрекетінің принциптері мен құрылымын
Компьютерлік техниканың және ұйымдастырушылық техника әрекетінің принциптері мен
Химиялық үйірмелерге, химия облысындағы проблемаларға арналған кештерге қатысу.
Биологиядан тәжірибелер жүргізу.
Адамдардың аурулық қалпын анықтау, бірінші медициналық көмек көрсету.
Экологиялық және географиялық саяхаттарға қатысу, экологиялық жағдайлардың бақылауын
Өз өлкеңнің тарихын зерттеу.
КВН және т.б. сценарилерді жазуға және құрастыруға қатысу.
Көркем өзіндік іс-әрекеттерге қатысу.
Құрдастарыңа және кішкентайларға ойындар ұйымдастыру.
Жорыққа барған кездерде тамақ әзірлеу, фотоға түсіру, қызмет
Әскери істі зерттеу.
Жаңа нормативті құқықты актілермен, заңдылықтың ерекшеліктерімен қызығу.
«Ұшады, ұшпайды» ойыны
Ойын шарттары: Қазір ұшатын және ұшпайтын мағынасындағы объектілер
Самолет Параход Планер Комод
Стол Оса Коса
Топор Орел Гранат Агат
Стрекоза Глаза Муха Вертолет
Ручка Заяц Скворец Стул
Ал енді орындарыңа отырыңдар. Қолдарыңды партаның үстіне түзу
«Қызығушылықтар картасына» ораламыз. Өз қызығушылықтар аумағын анықтау үшін,
I – физика
II – математика
III – автомобильдік іс X
IV – компьютер және ұйымдастыру XI - өнер
техника XII
V – химия
VI – биология және ауыл шаруашылығы XIV -
VII – медицина
Қорытынды. Рефлексия.
5 Сабақ. Жеке тұлғаның кәсіби типі
Мақсаты:
өзінің жеке тұлғалық кәсіби типін анықтау;
рефлексияның дамуы;
стандартты аспаптармен жұмыс істеу дағдыларын мүлде жетілдіру;
жоспарлаудың және нысананы көздеудің дағдыларын қалыптастыру.
Ұйымдастырушылық кезең
Негізгі бөлім
«Жеке тұлғаның кәсіби типі» тесті
Жұмыс барысы. Тест 42 мамандықтар жұбынан құралған.
А варианты В варианты
инженер – технолог
электрорадиотехник
сандық бағдарламамен басқарылатын станоктардың операторы
фотограф
ҚСМ құтқарушысы
политолог
химия ғалымы
философ
лингвист
халықты орналастыру қызметінің инспекторы
әлеуметтік педагог
тренер
нотариус
перфораторшы
саяси партияның басшысы
пішуші
жүргізуші
сызушы
компьютерлік техниканы жөндеудің маманы
микробиолог
видеооператор
экономист
зоолог
бағдарламашы
кәмелетке толмағандар ісінің инспекторы
мұғалім
тәрбиеші
реставратр
корректор
фермер
шаш таразшы
экспедитор
мал дәрігері
автомеханик
археолог
библиограф
эколог
логопед
адвокат
кассир
ақын, жазушы
криминалист инженер конструктр
дәрігер-терапевт
кодирофщик (ақпаратты өңдеу)
4. коммерсант
5. дизайнер
6. психиатр
7. бухалтер
8.жеке меншік кәсіпкері
модельер
сиатист
биржа делдалы
өнер зерттеуші
менеджер
суретші
жазушы
метеоролог
баспа сөз - қызметінің жұмыскері
риэлтор
секретарь-референт
психолог
режиссер
дәріші
бас инженер
архитектор
коммивояжер
биржа делдалы
декоратор
ұйымдастыру техникасының, предприятия бөлімінің бастығы
әдебиетші және киносынаушы
визажист
әлеуметші
редактор
директор
стилист
эксперт
корреспондент
актер
тексеруші
директор (АО бастығы)
продюсер
сатушы
композитор
Нәтижелерді өңдеу
Баллдарды есептеу үшін, өз жауаптар парақтарыңда сәйкестіктерді кестенің
I
Реалис-
тік II
Интелек-
туалдық
III
Әлеумет-
тік IV
Конвенция-
налдық V
Предприм-
чивый VI
Артистік
1а
2а
3а
4а
5а
16а
17а
19а
21а
28а
31а
32а
33а
34а 1б
6а
7а
8а
9а
16б
20а
22а
23а
24а
31б
35а
36а
37а 2б
6б
10а
11а
12а
17б
20б
25а
26а
27а
36б
38а
39а
41б 3б
7б
10б
13а
14а
18а
19б
22б
29а
32б
35б
38б
40а
42а 4б
8б
11б
13б
15а
18б
23б
25б
26б
28б
30а
33б
39б
40б 5б
9б
12б
14б
15б
21б
24б
27б
29б
30б
34б
37б
41а
42б
«Телеграф» ойыны
Жұмыс барысы. Шеңберге отырыңдар. Өз қолдарыңды сол жақтан
Қорытынды. Рефлексия.
6 Сабақ. Іскерлік ойын «Кадрлық сұрақ»
Мақсаты:
нарықтық еңбекте жаңа мамандықтар мен танысу;
жоспарлау мен нысананы көздеу дағдыларын қалыптастыру;
ақпараттық кеңістікті қалыптастыру.
Ұйымдастырушылық кезең
Негізгі бөлім
Бүгінгі сабақта «Кадрлық сұрақ» атты іскерлік ойын ұсынылады.
Жұмыс уақыты – 25 минут.
Нұсқау
1. Ұсынылған мамандықтар тізімінен фармацевтикалық бизнеске жататындарды және
Ойға салу: таңдау міндеті жеңілденеді, егер де ең
2. Өз серіктестіктеріңе «Бренд» (сауда маркасын және сенімн)
3. Сендермен таңдалған мамандықтардың бос орындары, нақты адамдармен
Көмек: таңдау жасау үшін, мамандықтың адам тұлғасына қоятын
4. «Ақпараттық аймақ» туралы ұмытпаңыздар – сендердің жұмыстарыңа
5. Жобаларды қорғау.
Қорытынды. Рефлексия.
7 Сабақ. Мамандықта қалай табысқа жетуге болады
Мақсаты:
ақпараттық кеңістікті қалыптастыру;
рефлексия дағдыларын дамыту;
өзін-өзі жігерлендіру мотивтерін дамыту.
Ұйымдастырушылық кезең
Негізгі бөлім
«шыимай» жаттығуы
Табыс сөзіне байланысты ассоцияция сөздерін айтуға тырысыңдар. Тақтада
«Іскерлік қасиеттер» жаттығуы
Жұмыс барысы. Қатысушылар алты топ құрады (әйгілі адамдар
Сендерге өздігінен, әйгілі іскер адамдардың қысқаша өмірбаяны берілген
Қатысушылар сөз сөйлейді.
Қорытынды: Табысқа жету үшін қандай қасиеттер қажет?
Қатысушылардың жауаптары тақтаға жазылады, содан кейін жеке тұлғалық
«Желпуіш» жаттығуы
Жұмыс барысы. Сендерге таза парақ қағазының оң жақтағы
Қортынды. Рефлексия.
8 Сабақ. Достардың қолдауы.
Мақсаты:
позитивті жеке тұлғалық қасиеттерді өзіндік тәрбиелеудің стимуляциясы;
конструкциялық өзара әрекеттің дағдыларын дамыту;
позитивті ойлауды дамыту.
Ұйымдастырушылық кезең
Негізгі бөлім
«Сол жақтағы көршінің ең жақсы қасиеті» жаттығуы
Жұмыс барысы. Шеңберге тұрыңдар. Кезекпен сенің сол жағыңда
«Қолдау» жаттығуы
Жұмыс барысы. Қағаз парақтарында әрқайсылары қатысушылардың аты-жөндерін жазады
Жұмыс уақыты – 20-25 минут.
Қорытынды. Рефлексия.
Кәсіби бағдарлауға жалпы ұсыныстар
Жоғары сыныптағылардың көбі «Менің кәсіби ниеттерім» атты бағдарламаның
1.Ақпараттық кеңістікті кеңейту, яғни қандай да болмасын керекті
2.Элементарлы кәсіби дағдаларды қалыптастыру бойынша жалпы ұсыныстар беру,
3. Қажет болса, өз еріктері бойынша тренигтік топ
Егерде қатысушыларда курс аяқталғаннан кейін, нақты кәсіби бағыттылығы
Ең біріншіден, кәсіби таңдауға қызығушылығының болмау себебін анықтау
а) білім, білік, дағды деңгейлерінің жеткіліксіздігі;
б) жеке тұлғалық проблемелар;
в) ортаның негативті әсер етуі: отбасы, таныстар серіктестігі.
Екіншіден, жасөспіріммен түзету жұмысын өткізу керек.
Біз түзету жұмысынан кейін эксперементалдық және бақылау топтарына
Бақылау диагностиканың әдістемелері:
И.И. Макаровтың «Кәсіби бейімделіктерді зерттеу» әдістемесі;
«Оқушылардың қабілетерін зерттеу» (КҰҚ) әдстемесі;
«Жоғары сынып оқушыларының оқу мотивациясын зерттеу» әдістемесі;
Бақылау диагностикасының қортындысында бақылау тобының нәтижелері өзгеріссіз қалды.
Біз түзету жұмысын өткізген соң оқушылардың мамандық
Жоғары сыныптағыларға өздеріне ұнаған мамандық пен оны алуға
Қорытынды
Қазіргі кезде жалпы білім беру мектептерінде негізгі талаптар
Жалпы білім беру мектептеріне ұсынылатын қазіргі кездегі талаптардың
Кәсіби бағдарлау тұтас жүйе болғанмен, мақсаттардың, тапсырмалардың ортақтылығымен
Зерттеу міндеттері толығынан орындалды:
-Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағытауының психологиялық ерекшеліктерін ашылып
-Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағыттауына зерттеу жұмыстары өткізілді.
-Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағытауына арналған түзету жұмыстарының
Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағыттауының психологиялық ерекшеліктері кәсіби
Жоғары сынып оқушыларының кәсіби бағыттауының мазмұны глобалдық енбек
Жоғары сынып оқушыларының кәсіби өзін өзі бағыттауының психологиялық
Жоғары сынып оқушыларыны болашақ бұл өмірдің ең алдымен
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Абраменко В.И. Психологическая характеристика школьников подросткового возраста. -
Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания. - СПб.:
Анастази А., Урбинас Психологическое тестирование. - СПб.: Питер,
Арефьев И.П. Технология. Профорентация. Экономика - СПб.: Питер,
Берг В., Карьера – суперигра. - М.: Феникс,
Братусь Б.С. Психология в моей жизни . -
Витиньш В.Ф. Реформа школы и профессиональная ориентация школьников.
Выготский Л.С. Психология искусства. - М.: Владос ,
Калинченко В.П. Профориентация школьников. - М.: Педагогика, 2006.
Захаров Н.Н. Профессиональная ориентация школьников. Учеб. Пособие по
Басев Л.В. Профессиональное самоопределение - М.: Знание, 2009.
Климов Е.А. Введение в психологию труда. - М.:
Левитов Н.Д. Психология труда. - М.: Феникс, 2008.
Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. - М.: Владос,
Михайлов И.В. О профессиональной работе во Франции.
Мнацакян Л.И. Личность и оценочные способности старшекласников. -
Пряжников Н.С. Личность в эпоху продажности. Учебно-методическое пособие.
Пряжников Н.С. Профессиональное и личностное самоопределение. -
Пряжников Н.С. Профорентационная активизирущая методика «За и против»
Райх В. Психология масс и фашизм. - М.:
Селье Г. От мечты к открытию. Как стать
Столяренко Л.Г. Общая психология. - М.: Академический проект,
Шмелев А.Г. Основы психодиагностики. - Ростов н/Д.: Феникс+,
Чистякова С.Н. Профессиональная ориентация школьников: организация и управление
Репкин В. В. Формирование учебной деятельности как психологическая
Юдин Э. Г. Деятельность как объяснительный принцип и
Гальперин П. Я., Талызина Н. Ф. Современное состояние
Давыдов В. В. Основные проблемы возрастной и педагогической
Леонтьев Д.А. Деятельность. Сознание. Личность. - М.: Знание,
Mapков В.А. Психологические критерии эффективности учебного процесса//Вопр. психологии.
Маркова А. К. Самообразование школьников//Вопр. психологии. 1980. №
Психология обучения и воспитания. - М.: Знание, 2008.
Сафин В.Ф. Профессиональные намерения учащихся и устойчивость их
Алексеев В.А. Самосознание и мотивация деятельности на
Зейгарник Б.В., Братусь Б.С. Очерки по психологии аномального
Захарова А.В. Психология обучения старшеклассников.- М.: Педагогика, 2009.
Крягжде С.П. Психология формирования профессиональных интересов.- Вильнюс: Келе,
Кузнецова И.К. Проблема психологического консультирования старшеклассников в школе
Толстых Н.Н Жизненные планы подростков и юношей //
Шумилин Е.А. Психологические особенности личности старшеклассника.- М.: Педагогика,
Кенкманн П.О. Роль системы образования в жизненном самоопределении
Сафин В.Ф. Устойчивость самооценки и механизм ее сохранения
Рубинштейн С.Л. Бытие и сознание.- М.: Мысль, 1957.
Петровский А.В. К проблеме самоопределения личности в группе.-
Петровский А.В. Психологическая теория коллектива.- М.: Педагогика, 2009.
Иванова Н.Я. Смысл жизни личности как ее практический
Абульханова-Славская К.А. Деятельность и психология личности.- М.:
Сафин В.Ф., Ников Г.П. Психологический аспект самоопределения //
Сафин В.Ф. Устойчивость самооценки и механизм ее сохранения
Мудрик А.В. Время поисков и решений.- М.: Просвещение,1990.
Социальная и профессиональная ориентация молодежи. – Таллин: Республика,
Филиппов А.А., Кондратьева Л.Л. Профессиональная ориентация и профессиональное
Филиппов Ф.Р. Профессиональная ориентация и жизненные планы молодежи
Гинзбург М.Р. Личностное самоопределение как психологическая проблема //
Гинзбург М.Р. Психологическое содержание личностного самоопределения // Вопросы
Чавчавадзе Н.З. Культура и ценности. – Тбилиси: Сван,
Шибаева М.М. Самоопределение личности в культуре как мировоззренческая
Фельдштейн Д.И. Психологические закономерности социального развития личности в
Обуховский К. Психология влечений человека. - М.: Наука,
Личко А.Е. Подростковая психиатрия.- Л.: Питер, 1985. –
Леонтьев Д.А. Тест смысложизненных ориентаций.- М.: Наука, 1999.
Осницкий А.К. Определние характеристик социальной адаптации // Журнал
Битянова Н.Р. Психология профессионального роста.- Алматы: Дәур, 2007.
2