.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ МӘНІ, МАҚСАТЫ ЖӘНЕ ЭВОЛЮЦИЯСЫ
1.1. Қаржылық менеджменттің мәні,
оның эволюциясы және қазіргі парадигма.................................
1.2.Қаржылық менеджменттің мақсаты мен
тапсырмалары.............................................................................
2. ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ, ОБЪЕКТІЛЕРІ МЕН СУБЪЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ
2.1. Қаржылық менеджменттің объектілері
мен субъектілері...........................................................................
2.2. Қаржылық менеджменттің функциялары..........................
2.3. Қаржылық менеджменттің механизмі................................
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Қаржылық менеджмент туралы айтпас бұрын, қаржы терминіне
Екі субъектінің арасындағы ақша қатынасы;
Осы қатынас кезінде субъектілер әр түрлі қылықтарға ие
Осы қатынас кезінде ақша қаражатының жалпымемлекеттік қоры –
Қаражаттың бюджетке үнемі түсуін салыққа, түсімдерге және басқа
Осылар қаржының негізгі белгілері болып табылады, бұл арқылы
Қаржы – экономикалық, әлеуметтік және саяси міндеттерді жүзеге
Қаржылық менеджмент дегеніміз – бұл кәсіпорындағы қаржы
1. Ақшалай ағымының тұжырымдамасы;
2. Ақшалай ресурстардың уақытша құндылық тұжырымдамасы;
3. Қауіп – қатер мен табыстылық араларындағы өзара
4. Капитал бағасының тұжырымдамасы;
5. Капитал нарығының тиімділік тұжырымдамасы;
6. Агенттік қатынас тұжырымдамасы;
7. Үйлесімсізді ақпарат тұжырымдамасы;
8. Ақшалай шығындар тұжырымдамасы.
Бұл тұжырымдамаларды толығырақ курстық жұмыстың бірінші бөлімінде қарастырамыз.
1 ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ МӘНІ, МАҚСАТЫ ЖӘНЕ
ЭВОЛЮЦИЯСЫ
1.1 Қаржылық менеджменттің мәні,оның эволюциясы және қазіргі
парадигма
Кез – келген кәсіпорын қызметінің алуан қырлы тұстарын
Қаржылық менеджмент - бұл кәсіпорындағы қаржы ресурстарын
Өзінің өмір сүруінің жүз жылдан астам кезеңінде қаржылық
Өзінің құрылуының алғашқы кезеңінде (1890 – 1930 ж.ж.)
жаңа фирмалар мен кәсіпорындарды құру кезінде капиталды тарту
акциялар мен облигацияларды эмиссиялау сияқты сыртқы көздері есебінен
басқа компанияларды біріктіру формалары мен қаржылық аспектілерді қарастыру;
облигациялардың және басқа да міндетті төлемдердің, кейіннен акциялардың
қаржылық нарық жағдайының динамикасын және негізгі индикаторларының жүйесін
Қаржылық менеджмент дамуының екінші кезеңі (1931 – 1950
* кәсіпорындарды қаржылық дағдарыстан құтқарудың негізгі бағыттарын
* қаржылық инвестициялаудың негізгі құралдарын, оның
* ұйымдастырылған қаржы нарығындағы шаруашылық субъектілер тәртібінің нормалары
* инвестициялаудың негізгі қаржылық құралдарының нақты нарақтық
Қаржылық менеджмент дамуының үшінші кезеңінде (1951 – 1980
* кәсіпорын қаржылық қызметініңбасты мақсатын теориялық
* қаржылық инвестиция портфелінің нәтижелі қалыптасу шарттарын
* қаржылық нарықтың барлық қатысушыларының
* түрлі қаржы көздерінен тартылған капитал құнын
* қаржылық жоспарлау мен бюджеттеу әдістерінің
* кәсіпорынның бірігу, бөліну немесе қайта құрылудың басқа
Жоғарыда аталған проблемалар, олардың жаңашылдығы және өңделу тереңдігі
Қаржылық менеджменттің дамуының төртінші, яғни қазіргі кезеңі (1981
* қаржылық менеджментті басқаруға негізгі сәйкестендірілген көзқарасы
Парадигма – зерттеу есептерінің үлгілері ретінде қабылданған теория.
* кәсіпорынның тұрақты өсімін қаржылық қамтамасыз
* қаржылық кәсіпорындарды басқару саласында жаңа қаржылық құралдар
* қаржылық нарық пен кәсіпоырндар саласында ақпараттық технологияларды
* өндірістік бағалық қағаздардың инвестициялық тартымдылығын бағалау
Осылайша, қаржылық менеджмент өзінің даму кезеңінде зерттелетін проблемалар
Қаржылық менеджменттің қазіргі парадигмасы көптеген ғылыми пәндердің теориялық
Қаржылық менедженттің қазіргі парадигмасының негізін құрайтын маңызды теориялық
1.кәсіпорын қаржылық қызметінің негізгі параметрлерін және мақсатын анықтайтын
2.таңдау кезінде инвестициялаудың қаржылық құралдарының нақты нарықтық бағасын
3.қаржылық нарықтың қатысушыларын ақпараттық қамтамасыз етумен байланысты және
І. Кәсіпорын қаржылық қызметінің негізгі параметрлерін және мақсатын
1. Меншіктенушілердің экономикалық мүддесінің басымдылығының тұжырымдамасы. Мұны алғаш
2. Қазіргі портфелді теория. 1952 жылы «Портфель таңдауы»
3. Капитал құрылысының тұжырымдамасы. Мұны Франко Модильяни және
Қаржылық менеджменттің теориялық тұжырымдамалары мен моделдерінің қысқаша мазмұны
Сурет 1 - Қаржылық менедженттің қазіргі парадигмасының негізін
4. Дивидендтті саясат теориясы. Мұның негізін 1956 жылы
5. Кәсіпорынның тұрақты өсімін қаржылық қамтамасыз ету моделі.
ІІІ. Таңдау кезінде инвестициялаудың қаржылық құралдарының нақты нарықтық
1. Нарықтың тиімділігінің болжамы. Бұл болжам 1970 жылы
2. Агенттік қатынас тұжырымдамасы. Мұның авторлары американдық зерттеушілер
3. Ассиметриялық (үйлесімсізді) ақпарат тұжырымдамасы. Авторлары – Стюарт
4. Баға белгілеудің арбитраждық тұжырымдамасы. Бұл 1976 жылы
Кәсіпорын қаржылық қызметінің тиімді басқарылуы бірқатар қағидаларды жүзеге
Кәсіпорынды басқарудағы жалпы жүйемен біртұтас байланысқандығы. Кәсіпорынның қандай
Басқарушылық шешемдері қалыптасуының кешендік сипаты. Кәсіпорынның қаржы ресурстарының
Басқарудың жоғары серпінділігі. Кәсіпорынның қаржы ресурстарының құрылуы мен
Өзге басқарушылық шешімдерді даялаудағы көзқарасының таңдау барысындағы қалыптасуы.
Кәсіпорын дамуының стратегиялық мақсаттарына орай бағытталғандығы. Қаржылық қызмет
Қаржылық менеджметтің басты мақсаты – ағымдағы және келешек
Микроэкономикалық теорияның дамуымен кәсіпорын қызметінің басты мақстын анықтаудағы
Табысты барынша көбейту моделі;
Трансакциялық шығынды барынша азайту моделі;
Сату көлемін барынша ұлғайту моделі;
Кәсіпорын өсімінің қарқынын барынша арттыру моделі;
Бәсекелестік тиімділігін қамтамасыз ету моделі;
Қосылған құнды барынша арттыру моделі;
Кәсіпорынның нарықтық бағасын барынша көбейту моделі.
Айтылған моделдердің ең соңғысы, жаңа моделдердің бірі болып
Сурет 1.2. Қаржылық менеджменттің негізгі қағидалары.
1.2.Қаржылық менеджменттің мақсаты мен
тапсырмалары
Бұл модель қысқаша «бағаға бағытталған» модель деп аталады
Бұл моделдің мәні мен еркшеліктерін қарастыру барысында, оны
Қаржылық менеджменттің басты мақсатына - ағымдағы және
1.1-кесте Қаржылық менеджменттің басты мақсатын жүзеге асыру үшін
Қаржылық менеджменттің басты мақсаты Қаржылық менеджменттің басты мақсатын
КӘСІПОРЫННЫҢ НАРЫҚТЫҚ ҚҰНЫН БАРЫНША АРТТЫРУДЫ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ
1. Алдағы кезеңдегі кәсіпорын дамуының тапсырмаларына сәйкес қаржылық
2. Кәсіпорын қызметінің негізгі бағыттарына сәйкес қаржы ресурстарының
3. Ақша айналымын оңтайландыру.
4. Қаржылық тәуекелдің қарастырылып отырған деңгейінде кәсіпорын табысын
5. Қаржылық тәуекелдің қарастырылып отырған деңгейінде кәсіпорын
6. Кәсіпорын даму кезеңінде оның тұрақты қаржылық тепе
7. Шаруашылық қызметті жүзеге асыру барысында сыртқы және
арада қайта инвестициялауды қамтамасыз ету.
1.3. Сурет. Кәсіпорынның нарықтық құнын барынша арттырудың
2. Қаржылық менеджменттің функциялары, объектілері мен субъектілері және
2.1. Қаржылық менеджменттің объектілері және субъектілері
Басқа да басқару жүйесі сияқты қаржылық менеджменттің де
Қаржылық менеджмент басқару жүйесі сияқты белгілі бір басқару
1.5. Сурет. Қаржылық менеджменттің негізгі
1. Кәсіпорын меншіктенушісі – аз мөлшердегі қаржылық
2. Кең ауқымды профильді қаржылық менеджер – кәсіпорын
3. Функцияоналды қаржылық менеджер – кәсіпорынның қаржылық қызметінің
а) кәсіпорын инвестициясын басқару менеджері («инвестициялық менеджер»);
б) кәсіпорын ақша ағымын басқару менеджері («кэш -
в) кәсіпорын қаржылық тәуекелдерін басқару менеджері («риск -
г) кәсіпорынды дағдарысқа қарсы қаржылық басқару бойынша менеджер
1.4. сурет. Қаржылық басқару объектілері ретіндегі кәсіпорын сыныптамасы
2.2. Қаржылық менеджменттің функциялары
Қаржылық менеджмент, өзінің басты мақсаты мен негізгі тапсырмаларын,
Басқару жүйесі ретіндегі қаржылық менеджмент функциялары;
Кәсіпорынның арнайы бөлімін басқаруға негізделген қаржы менеджментінің функциялары.
Басқару жүйесі ретіндегі қаржылық менеджмент функцияларының құрамына мыналар
Кәсіпорынның қаржылық жоспарын өңдеу. Мұнда кәсіпорынның нәтижелі дамуы
Кәсіпорынның қаржылық қызметінің барлық аспектілері бойынша басқару шешімдерін
Басқару шешімдерінің баламалы нұсқауларының негізін қамтамасыз ететін нәтижелі
Кәсіпорын қаржылық қызметінің негізгі бағыттары бойынша жоспарлауды жүзеге
Қаржылық қызмет саласындағы қабылданған басқару шешімдерін орындауды ынталандыру
Кәсіпорын қаржылық қызметінің түрлі аспектілерінің талдауын жүзеге асыру.
Қаржылық қызмет саласындағы қабылданған басқару шешімдерін жүзеге асырудағы
Кәсіпорынның арнайы бөлімін басқаруға негізделген қаржы менеджментінің функцияларына
Активтерді басқару. Бұл басқарудың функцияларына - активтердің
Капиталды басқару. Мұнда, кәсіпорынның қалыптасқан активтерін қаржыландыру үшін
Инвестицияларды басқару. Бұған: кәсіпорын инвестициялық қызметінің маңызды бағыттарын
Ақша ағығын басқару. Мұнда, кәсіпорынның ақшалай қаражаттарының кіріс
Қаржылық тәуекелдерді басқару. Мұнда, берілген кәсіпорынның шаруашылық қызметіне
Дағдарысқа қарсы қаржылық басқару. Мұнда, қаржылық дағдарыстың алдын
2.3. Қаржылық менеджменттің механизмі
Кәсіпорындағы қаржылық қызметті басқару процесі белгілі механизмге негізделеді.
Қаржы менеджменті механизмінің құрылымына мына элементтер кіреді (1.7.
1.7. сурет. Қаржы менеджменті механизмінің негізгі элементтері
1. Кәсіпорынның қаржы қызметін реттеу жүйесіне мыналар жатады:
Кәсіпорынның қаржы қызметін мемлекеттік нормативтік – құқытық реттеу.
Кәсіпорынның қаржылық қызметін реттейтін нарық механизмі. Бұл механизм
Кәсіпорынның қаржылық қызметіндегі жеке тұрғыдағы ішкі реттеу механизмі.
2. Кәсіпорынның қаржылық қызметін сырттай қолдану жүйесі мынаны
Кәспорынды қаржыландырудың мемлекеттік және басқа да сыртқы түрлері.
Кәсіпорындарды несиелендіру. Бұл механизм кәсіпорынға әр түрлі несиелік
Лизинг (аренда). Бұл механизм кәсіпорынның атаулы уақыт кезеңіне
Сақтандыру. Сақтандыру механизмі кәсіпорын активтерін қаржылық қорғауға, кейбір
Кәсіпорынның қаржы қызметін сырттай қолдаудың басқа да түрлері.
3. Қаржылық тұтқалар жүйесі қаржылық қызметтердің салалары бойынша
Баға;
Процент;
Пайда;
Амортизациялық аударым;
Таза ақша ағымы;
Дивидендтер;
Синергизм (компаниялардың қосылу нәтижесінен туындалған аса үлкен тиімділік);
Өсімақы, айыппұл, тұрақсыздық төлемі;
Басқа да экономикалық тұтқалар.
4. Қаржы әдістерінің жүйесі негізгі тәсілдер мен амалдар
Техникалық – экономикалық есептеулер әдістері;
Баланстық әдіс;
Экономикалық – статистикалық әдіс;
Экономикалық – математикалық әдіс;
Эксперттік әдістері;
Құнды дисконттау әдістері;
Құнды өсіру әдістері;
Әртараптандыру әдістері;
Активтерді амортизациялау әдістері;
Хеджирлеу әдістері;
Басқа да қаржы әдістері.
5. Қаржы құралдарының жүйесі кәсіпорынның кейбір басқарылатын шешімдерін
Төлем құралдары (төлем тапсырмалары, чектер, аккредитивтер және т.б.);
Несиелік құралдар (несиелік келісім – шарттар, несиелік сертификаттар
Инвестициялау құралдары (акциялар, инвестициялық сертификаттар және т.б.);
Сақтандыру құралдары (сақтандыру келісім – шарттары, сақтадыру полисі
Депозиттік құралдар (депозиттік келісім – шарттар, депозиттік сертификаттар
Басқа да қаржы құралдары.
1.9- сурет Қаржылық менеджмент механизмінің негізгі элементтерінің мазмұны.
Қорытынды
Қорытындылай келе, қаржылық менеджмент дегеніміз – бұл кәсіпорындағы
Қаржылық менеджмент 1890 жылдан қазіргі кезеңге дейін дамып
Қаржылық менеджменттің басты мақсатын жүзеге асыру үшін бағытталған
1. Алдағы кезеңдегі кәсіпорын дамуының тапсырмаларына сәйкес қаржылық
2. Кәсіпорын қызметінің негізгі бағыттарына сәйкес қаржы ресурстарының
3. Ақша айналымын оңтайландыру.
4. Қаржылық тәуекелдің қарастырылып отырған деңгейінде кәсіпорын табысын
5. Қаржылық тәуекелдің қарастырылып отырған деңгейінде кәсіпорын
6. Кәсіпорын даму кезеңінде оның тұрақты қаржылық тепе
7. Шаруашылық қызметті жүзеге асыру барысында сыртқы және
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Финансовый менеджмент: теория и практика: Учебник./ Под ред.
Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. – М.: 1995.
Ілиясов.Қ.Қ, құлпыбаев.С.
“Қаржы”: Оқулық – Алматы: 2005. 11 – 12
Қаржылық менеджменттің негізгі теориялық тұжырымдамалары мен моделдері
Кәсіпорын қаржылық қызметінің негізгі параметрлерін және мақсатын анықтайды
Таңдау кезінде инвестициялаудың қаржылық құралдарының нақты нарықтық бағасын
Қаржылық нарықтың қатысушыларын ақпараттық қамтамасыз етумен байланысты және
Меншіктенушілердің экономикалық мүддесінің басымдылығының тұжырымдамасы
Қазіргі портфелдік теория
Кәсіпорынды басқарудағы жалпы жүйемен біртұтас байланысқандығы
Капитал құрылысының тұжырымдамасы
Дивидендтті саясат теориясы
Кәсіпорынның тұрақты өсімін қаржылық қамтамасыз ету моделі
Ақша құнының уақыт кезеңіндегі тұжырымдамасы
Табыстылық пен тәуекелділік деңгейінің өзара байланысының тұжырымдамасы
Табыстылық негізінде акциялар мен облигацияларды бағалау моделдері
Жүйелік тәуекелді есепке алғандағы қаржылық активтерді бағалау моделі
Опциондарды балау моделдері
Нарық тиімділігінің болжауы
Агенттік қатынастың тұжырымдамасы
Ассиметриялық ақпараттың тұжырымдамасы
Баға белгілеудің арбитраждық теориясы
ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҚАҒИДАЛАРЫ
Кәсіпорын дамуының стратегиялық мақсаттарына орай бағытталғандығы
Басқарушылық шешімдері қалыптасуының кешендік сипаты
Өзге басқарушылық шешімдерді даялаудағы көзқарасының таңдау барысындағы қалыптасуы
Басқарудың жоғары серпінділігі
КӘСІПОРЫННЫҢ НАРЫҚТЫҚ ҚҰНЫ
Кәсіпорын қызметімен байланысты меншіктенушілерді , экономикалық мүдделер жүйесінің
Кәсіпорын қызметімен байланысты негізгі субъектілердің экономикалық мүдделерін үйлестіреді
Кәсіпорынның түрлі қызметінің нәтижелі жүргізілуі үшін негізгі мақсаттар
Кәсіпорын менеджерлерінің қызметін бақылау үшін арналған инвесторлардың
Кәсіпорын капиталын тиімді пайдаланудағы негізгі өлшемі болып табылады
Кәсіпорынның негізгі қаржылық шешімдерінің және қаржылық қатынастарының барлығын
Кәсіпорынның басқа құнды көрсеткіштерімен салыстырғандағы нәтижесі туралы толық
Бағалау мүмкіндігін қамтамасыз етеді
Кәсіпорын дамуының ағымдағы және келешектегі мақсаттарын үйлестіреді
Басқа да мақсатты бағыттармен салыстырғанда, кең және тереңірек
1
2
4
3
8
7
6
5
10
9
ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ НЕГІЗГІ
СУБЪЕКТІЛЕРІ
КӘСІПОРЫН МЕНШІКТЕНУШІСІ
КЕҢ АУҚЫМДЫ ПРОФИЛЬДІ ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖЕР
ФУНКЦИОНАЛДЫ ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖЕР
1
2
3
ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТТІҢ НЕГІЗГІ ФУНКЦИЯЛАРЫНЫҢ ТОПТАСТЫРЫЛУЫ
Басқару жүйесі ретіндегі қаржылық менеджмент функциялары
Кәсіпорынның арнайы бөлімін басқаруға негізделген қаржы менеджментінің функциялары
1. Кәсіпорынның қаржылық жоспарын өңдеу
2. Кәсіпорынның қаржылық қызметінің барлық аспектілері бойынша басқару
3. Басқару шешімдерінің баламалы нұсқауларының негізін қамтамасыз ететін
4. Кәсіпорын қаржылық қызметінің негізгі бағыттары бойынша жоспарлауды
5. Қаржылық қызмет саласындағы қабылданған басқару шешімдерін орындауды
6. Кәсіпорын қаржылық қызметінің түрлі аспектілерінің талдауын жүзеге
7. Қаржылық қызмет саласындағы қабылданған басқару шешімдерін жүзеге
1. Активтерді басқару
2. Капиталды басқару
3. Инвестицияларды басқару
4. Ақша ағығын басқару
5. Қаржылық тәуекелдерді басқару
6. Дағдарысқа қарсы қаржылық басқару
4
5
2
Кәсіпорынның қаржылық қызметін реттеу жүйесі
3
Қаржылық құралдарының жүйесі
1
Қаржы әдістерінің жүйесі
Қаржылық тұтқаларының жүйесі
Кәсіпорынның қаржылық қызметін сырттай қолдау жүйесі
ҚАРЖЫ МЕНЕДЖМЕНТІ
ҚАРЖЫЛЫҚ МЕНЕДЖМЕНТ МЕХАНИЗМІ
Кәсіпорынның қаржы қызметін реттеу жүйесі
Кәсіпорынның қаржылық қызметін сырттай қолдану жүйесі
Қаржылық тұтқалар жүйесі
Қаржы әдістерінің жүйесі
Қаржы құралдары жүйесі
Кәсіпорынның қаржы қызметін мемлекеттік нормативтік – құқытық реттеу
Кәсіпорынның қаржылық қызметін реттейтін нарық механизмі
Кәсіпорынның қаржылық қызметіндегі жеке тұрғыдағы ішкі реттеу механизмі
Кәспорынды қаржыландырудың мемлекеттік және басқа да сыртқы түрлері
Кәсіпорынның қаржы қызметін сырттай қолдаудың басқа да түрлері
Несиелендіру
Лизинг (аренда)
Сақтандыру
Баға
Процент
Пайда
Амортизациялық аударым
Таза ақша ағымы
Дивидендтер
Синергизм
Өсімақы, айыппұл, тұрақсыздық төлемі
Басқа да экономикалық тұтқалар
Техникалық – экономикалық есептеулер әдістері
Баланстық әдіс
Экономикалық-статистика әдісі
Эксперттік әдістері
Құнды дисконттау әдістері
Құнды өсіру әдістері
Әртараптандыр әдістері
Активтерді амортизациялау
Хеджирлеу әдістері
Басқа да қаржы әдістері
Төлем құралдары
Несиелік құралдар
Инвестицияқұралдары
Сақтандыру құралдары
Депозиттік құралдар
Басқа да қаржы құралдары
1
3
4
5
2