Қазақстан Республикасы білім және ғылым министірлігі
«Ақмола қаржы-экономикалық» колледжі
Экономикалық құқық пәндерінің
Пәндік әдістемелік комиссиясы
Қорғауға жіберілсін «________»
Жетекшісі: Габдуллина Ә.М.
КУРСТЫҚ
ЖҰМЫС
Қаржылық құқық пәні бойынша
Тақырыбы: “ Кассадағы ақша қаражаты, кассадағы тексеріс»
Орындаған: Қаржы және қаржылық құқық мамандығының
3 курс оқушысы Аппасов Адильбек
Жетекшісі: Габдулина Әсел Муратовна
Астана 2008
М А З М Ұ Н Ы
Кіріспе.....................................................................................................3
І.Кәсіпорындар мен ұйымдардың кассалық операцияларының есебі..........................................................................................................4
1.1. Кассалық операцияның есебі..........................................................4
1.2. Кассадағы ақшалар шоты бойынша жүргізілетін операциялар13
1.3. Кассадағы тексеру (ревизия)........................................................18
ІІ.Ақшалай қаражат қозғалысын ішкі бақылау, ақшалай қаражатты түгендеу...........................................................................20
2.1. Ақшалай қаражат қозғалысын ішкі бақылау,ақшалай қаражатты
түгендеу..........................................................................................20
2.2. Есеп айырысу шоты бойынша операциялар есебі......................24
2.3. Ақшалардың қозғалысын ішкі бақылау......................................28
ҚОРТЫНДЫ........................................................................................30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................................31
Кіріспе:
Қай саладағы кәсіпорындар мен ұйымдар болмасын өз қызметі
ақшалар арқылы есеп айырысу операцияларын толық және уақтылы
кәсіпорындар мен ұйымдардағы ақшалардың түгелділігін және олардың тиімді
есеп айырысу, төлеу тәртібін бақылау, кәсіпорын ақшаларының кіріске
Қазіргі кезде ақшалар қозғалысын басқару қаржы нарығының күрделілігіне
Жалпы осы курыстық жұмысымда кассадағы ақша қаражатына, және
І.КӘСІПОРЫНДАР МЕН ҰЙЫМДАРДЫҢ КАССАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ-НЫҢ ЕСЕБІ.
1.1.Касса операцияларының есебі.
Әрбір кәсіпорындар мен ұйымдардың, шаруашылық субъектілерінің қолда бар
Кәсіпорын, мекеме немесе ұйым өздерінің есеп айырысу шотынан
Жалпы кәсіпорынның кассасындағы шетел валютасы түріндегі ақша қаражаттарының
Мысалы: кәсіпорындардың сатып алушысы болып табылатын заңды тұлға
Д-т: Касса
К-т: Тауарларды сатудан алынған табыс
Мұндағы 595000 тг = 119 х 5000.
Жалпы кәсіпорынның кассасындағы шетел валютасы түріндегі ақшалардың есебі
1010 «Кассадағы ақша қаражаты» деп аталатын шот
Кассалық кіріс ету ордерінің үлгісі:
ККК фирмасы
Ұйымның аты-жөні.
№55 кассалық кіріс ету ордері
25 03 2002ж.
Күні, айы, жылы
ККК фирмасы
Ұйымның аты-жөні
№55 кассалық кіріс ету ордеріне квитанция
25 03 2008ж.
Күні, айы, жылы
Кімнен қабылданды:
Алматы сауда қаржы банкісінен
Қандай мақсатқа: іс сапар шығындары үшін сомасы жазумен:бір
Бас бұхгалтердің қолы:
Касса қызметкерінің қолы:
25.03.2008жыл.
Мөртаңба орны
Коррес
понден-
циялау-
шы шот Талда-
малық
есеп
коды Төле-
нетін
сома Мақ-
саттық
коды
1010
77 1000000 7
Кімнен қабылданды:
Алматы сауда қаржы банкісінен
Қандай мақсатқа:іс сапар шығындары үшін сомасы жазумен:бір миллион
Қосымша:
Бас бұхгалтердің қолы:
Касса қызметкерінің қолы:
Кассалық шығыс ету ордерінің үлгісі
ККК фирмасы
Ұйымның аты-жөні
№60 кассалық шығыс ету ордері
25 03 2008ж.
Күні, айы, жылы
Корреспонденциялаушы шот Талдамалық есеп коды Төленетін сома Мақсаттық
1250 77 10000 7
Берілсін: Аманкелдиев Қанатқа
Қандай мақсатқа: іссапары үшін аванс ретінде
Сомасы (жазумен) он мың теңге 00 тиын.
Ұйым басшысының қолы:
Бас бұхгалтердің қолы:
Алдым: Он мың теңге 00 тиын. 25.03.2008ж.
Құжат: 1999 жылы 5 тамызда ҚР ІІМ берген
Касса қызметкерінің қолы:
Касса кітабының үлгісі.
2004 ж 19 наурыздағы №128 бұйрығымен бекітілді
_______________________
ұйым
промпоровлрво
КАССАЛЫҚ КІТАП
_____________2008ж.
Бұл кітапта _______ бет нөмірленген, жіппен қайымдалып, мөрленген.
М.О.
қызметі
________________ _________________
қолы
Бас бұхгалтер ______________________
қызметі
________________ _________________
қолы
«____»________2008 ж.
Касса «___»_________2008ж 5-бет
Құжат нөмірі Кімнен алынды немесе кімге берілді Коррес-
1 2 3 4 5
Күн басындағы қалдық .....................38500
1 Дүкеннен түсім 702 51200
ҚҚС 15%
7680
1 Түб. №1 құлақтандыруға, жарнаға, қолма-қол ақша
5580
2 В.К.Кадыровтан 333 20450
3 №375421 чегімен 441 98200
3 О.С.Оспановқа 333
28800
2 №1 төлем тізімдемесі 681
40000
4 И.В.Идрисовқа 333
6200
4а5 И.В.Идрисовқа 687
100
6 К.Е.Киреевке 333
57250
4 К.Е.Киреевке 333 50
7 О.В.Оспановқа 681
14000
8 В.К.Кадыровқа 333
400
9 В.К.Кадыровқа 333
30
10 К.В.Киреевке 821
2200
Көшіру................
177580 207780
Құжат нөмірі Кімнен алынды немесе кімге берілді Коррес-
1 2 3 4 5
Жиыны.....................................
177580 207780
Х
Күн соңындағы қалдық.........
8300
Оның ішінде тұтынуға бағытталған қаржы
Кассир____________________
Кассалық кітаптағы жазбаны тексердім, құжаттар төрт кіріс, және
Бухгалтер____________________
1.2. Кассадағы ақшалар шоты бойынша жүргізілетін операциялар
№ Операциялар мазмұны Дебет Кредит
1 Түсуге тиіс дебиторлық борыш сомасы кәсіпорынның
2 Алынған вексель бойынша түсуге тиіс деби-торлық борыш
3 Еншілес, тәуелді серіктестіктердің берешек ақшалары кәсіпорынның кассасына
1126
4 Есептелген пайыз бойынша алынуға тиіс дебиторлық борыш
1010,1020 1128
5 Есеп беруге тиісті адамдардың бұрын аванс ретінде
1010,1020 1129
6 Жұмысшылар мен қызметкерлерге артық төленген еңбекақы сомасы
1010,1020 1129
7 Заңды тұлғалар мен жеке адамдардың берешек қарызы
1010,1020 1129
8 Алынуға тиісті жол төлемі кәсіпорынның кассасына кіріске
1010,1020 1129
9 Қызмет көрсетушілер мен қоюшы мердігерлерге аванс ретінде
1010,1020 1129
10 Келіп түсуге тиісті жолдағы ақшалар сомасы кәсіпорынның
1010,1020 1116
11 Банктегі арнаулы шоттардан кәсіпорынның кассасына кіріске алынған
1010,1020
12 Банктегі валюталық шоттардан кәсіпорынның кассасына кіріске алынған
1010,1020 1114
13 Есеп айырысу шотынан кәсіпорынның касса-сына кіріске алынған
1010,1020 1113
14 Жарғылық қорды толтыру үшін үлес қосушылардан қолма-қол
1010,1020 3021
15 Кәсіпорынның сатып алған өз меншігіндегі акциясын қайта
1010,1020 3031
16 Банк және банктен тыс мекемелерден несие түрінде
1010,1020 2211
17 Алдағы кезеңнің (уақыттың) кірістеріне жататын сома кәсіпорынның
1010,1020 2118
18 Дайын өнімдерді сатудан алынатын ақшалар кәсіпорынның кассасына
1010,1020 4111
19 Сатып алынған тауарларды сатудан алынатын ақшалар кәсіпорынның
1010,1020 4111
20 Материалдық емес активтерді сатудан алынатын сома кәсіпорынның
1010,1020 4121
21 Негізгі құралдарды сатудан алынатын сома кәсіпорынның кассасына
1010,1020 4121
22 Бағалы қағаздарды сатудан алған сома кәсіпорынның кассасына
1010,1020 4121
23 Бағалы қағаздардан алынатын девидент, пайыз түріндегі табыстар
1010,1020 4121
24 Жағымды бағамдық айырмаға байланысты алынатын табыс сомасы
1010,1020 4122
25 Атқарушы органдардың субсидия ретінде берген ақшалары кәсіпорынның
1010,1020 4125
26 Демеушілерден көмек ретінде келген ақшалар сомасы кәсіпорынның
1010,1020 4125
27 Сақтандыру келісімшартына сәйкес төтенше жағдайлардың орнын
1010,1020
28 Сатылып алынған материалдық емес активтердің бағасы (құны)
-сатып алынған құны боынша;
-қосылған құн салығы сомасына;
1261,1264
1141
1010,1020
29 Сатылып алынған негізгі құралдардың бағасы (құны) кәсіпорынның
-сатып алынған құны боынша;
-қосылған құн салығы сомасына; 1244,
1245,1241,
1242,1243
1141 1010,1020
30 Сатылып алынған материалдық қорлардың бағасы (құны) кәсіпорынның
-сатып алынған құны боынша;
-қосылған құн салығы сомасына;
1163
1141 1010,1020
31 Сатылып алынған тауарлардың бағасы (құны) кәсіпорынның кассасынан
-сатып алынған құны боынша;
-қосылған құн салығы сомасына
1161
1141 1010,1020
32 Есеп беруге тиісті адамдарға берілетін ақшалар (іссапарына,
33 Жұмысшылар мен қызмткерлерге несие ретінде берілетін ақшалар
34 Қызмет көрсетушілер мен қоюшы мердігерлерге аванс ретінде
35 Сатылып алынған бағалы қағаздардың бағасы кәсіпорынның кассасынан
36 Кассаға тауарларды, дайын өнімдерді және тағы да
37 Кассаға тауарларды, дайын өнімдерді және тағы да
38 Банк немесе банктен тыс мекемелерден алынған несиелер
39 Акционерлер мен үлес қосушыларға есептелген дивиденттер сомасы
40 Бюджетке есептелінген салық сомалары үшін қарыз кәсіпорынның
41 Қоюшы мердігерлерге берешек сома кәсіпорынның кассасынан төленді.
1010,1020
42 Жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген еңбекақы, сыйақы сомалары
43 Кәсіпорынның лауазымды тұлғалар алдындағы борышы кассадан төленді.
44 Жұмысшы-қызметкерлердің депоненттелген еңбекақы сомасы кәсіпорынның кассасынан төленді.
45 Жұмысшы-қызметкерлердің берген аванстық есебі бойынша оларға қарыз
46 Өнімдерді сату барысында пайда болған шығындар кәсіпорынның
1010
47 Кәсіпорынның әкімшілік шығындары касадан төленді 4214 1010
48 Кәсіпорынның қонақ күту (представитель-ские расходы) шығындары кассадан
49 Бағалы қағаздарды сатуға байланысты жұмсалатын шығындар үшін
50 Жағымсыз бағамдық айырмаға байланысты шеккен шығын сомасы
1.3.Кассадағы тексеру.
Құндылықтарын сақталуын қамтамасыз ету және кассалық қызметті дұрыс
Банк кассасында сақталатын барлық банкноттар, шақа (монета) және
-тоқсанына бір реттен сирек емес, оның ішінде 1
-лауазымды және материалдық жауапты тұлғалар ауысқан кезде;
-банк басшылығының қарауы бойынша (құндылықтар және тағы басқаларға
Барлық құндылықтарды сондай дәйектілікпен тосыннан бір күнде тексеруден
Банк басшысы тексеру жүргізу үшін жазбаша өкім шығарады,
Тексеру міндетті түрде материалдық жауапты тұлғаның қатысуымен жүргізіледі,
Жасалған акт комиссияның барлық мүшелері және материалды жауапты
Банкте тексеруді жүргізу мен құндылықтарды тексеру банк клиенттеріне
Ақша және басқа да құндылықтардың кем немесе артық
Кассалық операцияларды тексеру кезінде қолма-қол ақшалардың жетіспеушілігі немесе
-Артық шыққан сомаға:
Дт 1001 «Кассадағы қолма-қол ақша»
Кт 4920 «Өзге кірітер»
-Кем шыққан сомаға:
Дт 1001 «Кассадағы қолма қол ақша»
Т 1860 «Банк қызметі бойынша өзге кредиторлар».
ІІ.Ақшалай қаражат қозғалысын ішкі бақылау, ақшалай қаражатты түгендеу
Ақшалай қаражат қозғалысын ішкі бақылау жүйесі –активтерді қорғау
Ақшалай қаражатты оңай жасыруға, тасуға болады, оларда тиістілік
ақшалай қаражатты жеке сақтау мен жеке есептеу;
қолма-қол есеп айырысу жасалған операциялардың барлығын есептеу;
кассадағы қалдықты мезгіл-мезгіл тексеріп есептеу;
ақшалай қаражатты физикалық бақылау;
Түсімді бақылау.
Ақшалай шығындарды бақылау.
Есеп шоттардағы ақшалай қаражатты бақылау.
Кассалық қалдықты салыстыру.
Есеп шоттардағы ақшалай қаражатты бақылау.
Кассалық қалдықты салыстыру.
Есептік (валюталық) шоттарды салыстыру.
Кассадағы ақшалай қаражатты кассада деп, саналатын ақшалай қаражаттың
Кассаны түгендеу кассалық операцияларды жүргізудің шаруашылық жүргізуші субъектінің
«ААА» ЖШС
ұйым
АКТ ТҮГЕНДЕУ АКТІСІ
Тұрған___________________________________________________
Қолхат
Түгендеу барысында ақша кірісі мен шығысына, ақшалай құжаттарға
Материалды жауапты адам кассир
қызметі
Бұйрық (өкім) негізінде «15» 07 2008 ж. №
Түгендеу кезінде мыналар анықталды:
№ Атауы Нақты қолда бары Есеп мәліметтері бойынша
цифрмен жазумен цифрмен жазумен цифрмен жазумен
Қолма-қол ақшасыз, теңгемен 36006 Отыз алты мың алты
Қолма-қол ақшасыз, валютамен
Ақшалай құжаттар
басқалары
Комиссия төрағасы бас бұхгалтер______________________Суслятина Г.К.
қызметі
Комиссия мүшелері: шару.меңг. ______________________Иванова В.И.
қызметі
жұмысшы _______________________Кадыров К.В.
қызметі
Актіде көрсетілген ақша, ақшалай қаражат сенің жауапты сақтауымда
Материалды жауапты адам:__________________________________________
«15» 07 2008 ж.
Артық немесе кем шығу себептерін түсіндру____________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Материалды жауапты адам______________________________________
Ұйым басшысының шешімі_____________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________
Қолы
«15» 07 2008ж.
Комиссия төрағасы ______________
қызметі
Комиссия мүшелері:
______________ _________
қызметі
______________ _________
қызметі
Акт ұйым кассасында тұрған ақшалай құжаттардың, ақшаның бар-жоғын
Түгендеуді өткізгенде мыналарды тексеру қажет: кассирмен толық материалдық
Мысалы. Кассаны түгендегенде 150 теңге артық шығу табылды,
1111 «Кассадағы ақша қаражаты» шот дебеті
4127 «Негізгі емес қызметтен басқа табыстар» шот кредиті
Егер кассаны түгендеу кезінде 5000 теңге кем шығу
анықталған кем шығу сомасына шығындық кассалық ордер жазылады
1129 «Басқа да дебиторлық берешек»
1111 «Кассадағы ақша қаражаты» шот кредиті
кем шығу кассир есебіне қойылды.
2.2.Есеп айырысу шоты бойынша операциялар есебі.
Уақытша бос ақшаларды сақтау және қолма-қол ақшасыз есеп
Есеп айырысу шоты мынадай құжаттардың негізінде ашылады:
шот ашуға арналған өтініш;
қойылатын қол мен мөртабан белгісінің үлгісі бар карточка;
субъектінің салықтық есепке қойылу фактісін растайтын салық органының
мемлекеттік тіркеу туралы куәліктің көшірмесі;
жарғы мен құрылтай шартының (егер құрылтайшылар саны 1-ден
Есеп айырысу шотын ашқан шаруашылық субъектісі оның иесі
Ақшаларды қабылдауды, беруді және аударуды банк мынадай құжаттардың
1. Қолма-қол ақшаларды кассадан есеп айырысу шотына енгізген
2.Әр түрлі мақсаттар үшін кассаға алынғанда –чек ресімделеді.
3. Басқа субъектілермен есеп айырысқанда төлем тапсырмасы жазылады.
4.Субъект босатылған өнімдердің, орындалған жұмыстар мен қызметтердің құнын
5. Шаруашылық істері жөніндегі алқаның (комиссияның) бұйрығы, сот
Субъектінің шотынан барлық төлемдер есеп айырысу құжаттарының банкке
Банктің көшірмесі есеп айырысу шоты бойынша талдамалы есептің
1. Өнімдер, жұмыстар мен қызметтер шотын сатып алушылар
2.Төлем мерзімі басталғанда вексель берушінің вексельді Д-т 1040
3. Еншілес заңды тұлғалар берешекті өтеді Д-т 1040
4. Жал, заим, қарыздар бойынша алынған % сомасына
5.Дебиторлық берешек өтелді Д-т 1040 К-т 1250,1280.
6.Аккредитивтердің, лимиттелген чек кітапшаларының пайдаланыл-маған сомалары есеп айырысу
7. Ақша қаражаттары кассадан есеп айырысу шотына өткізілді
8. Жарғылық капиталға салым ретінде құрылтайшылардан қолма-қол ақшасыз
9. Алынған несиелер мен заимдардың сомасы есеп айырысу
10. Аванс алынды Д-т 1040 К-т 3510.
11. Алдағы кезеңдер есебіе алынған ақы Д-т 1040
12. Акцияларға, облигацияларға салымдар жасалды Д-т 1150, 2310
13. Болашақ кезеңдер үшін жалдық ақыны төлеу Д-т
14.аванс берілді (алдын ала төлем) Д-т 1610 К-т
15 Аккредитивке қаражаттар есептелді, чек кітапшасы ашылды
16. Чек бойынша есеп айырысу шотынан қолма-қол ақшалар
17.Заимдар мен несиелерді қайтару (өтеу) Д-т 3010,4010 К-т
18. Акциялар бойынша дивиденттер төлеу Д-т 3050 К-
19. Бюджетке салықтар аударылды Д-т 3110, 3130, 3190
20. Бюджеттен тыс қорларға аударылғаны Д-т 3420 К-т
21. Еншілес, тәуелді, бірлесіп бақыланатын тұлғаларға, жеткізушілер мен
22. Несиелер, қарыздар жалдау шарттары бойынша % төленді
23. Айыппұлдарды, өсімақыларды, тұрақсыздық айыптарын төлеу Д-т 7210
1040-шотта көрсетілген операцияларды есепке алу үшін №2 журнал-ордер
№2 ведомоста біртектес жинақтамалы шоттар бойынша сомаларды жазудан
2.3.Ақшалардың қозғалысын ішкі бақылау.
Кәсіпорындар мен ұйымдардағы ақшалардың қозғалысын ішкі бақылаудың
а) активтердің түгелдігін бақылау үшін;
ә) кәсіпорынның қаржылық саясатпен сәйкестігін қамтамасыз ету үшін;
б) бұхгалтерлік есепте көрсетілген деректердің сенімділігін қамтамасыз ету
Ақшалар және басқа да өтімділігі жоғары активтерге ішкі
ақшалардың жеке есебін жүргізу мен бөлек сақталуын бақылау;
қолма-қол есеп айырысу негізінде жүргізілген операциялардың есебін бақылау;
кассада тек қана күнделікті қажетті мөлшерде ақша сақтау;
касса қалдығын белгіленген мерзімде уақтылы тексеру;
табыс әкелмейтін ақшалардың қайтарылуын қамтамасыз ету;
ақшалардың сақталуына жеке тұлғаның жауап беруі;
Ақшалардың келіп түсуін бақылау кез келген кәсіпорындар мен
-кешіктірмей уақытында есептеу;
- кешіктірмей уақытында жазу;
- алынған ақшаларды дер кезінде депоненттеу.
Ақшаларды басқару функциялары мен оны тиісті құжаттарға
Кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің ақшаларының жұмсалуын бақылау мақсатымен
-Ақшаларының түгелдігіне, сақталуына банк мекемесі толығымен жауап береді.
-Банк мекемесінің тарапынан ақшалардың жеке есебі жүргізіледі.
-Бұл жерде сақталатын ақшалардың ұрлану қаупі (мүмкіндігі) кәсіпорындар
ҚОРТЫНДЫ.
Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыногындағы өте күрделі қиындықтарға
Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жұмсау және есептеу тәртібі
Кассалық операцияларды жүргізудің жалпы принципі кассирдің құндылықтар мен
Құндылықтардың сақталуына жауапты тұлғалар ақша қоймасында келесілерді тексеруге
-сақталатын құндылықтар, кітаптар, құжаттардың қоймаға енгізілуін;
-айналым кассасы мен басқа да құндылықтардың нақтылығы бухгалтерлік
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Қазақстан Республикасының Конституциясы.
Абленов Д.О. Қаржылық бақылау және басқарушылық аудит: Алматы.
Альмереков, Н.А. Шетелдік валюталық қаржылық ағыстар қозғалысы және
Өтебаев Б.С. Мемлекеттік бюджет және бюджеттік жүйе. Алматы
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С., [Қаржы]. Алматы, 2005ж. Оқу
Найманбаев С.М. Салықтық құқық. [Жеті жарғы] Алматы, 2005ж.
Сартаев С.С., Найманбаев С.М., [Бюджеттік құқық] Алматы 2006ж.
Қаржылық есеп: оқу құралы / Қ.К. Кеулімжаев, З.Н.
9. Ілиясов, Қ.Қ., Құлпыбаев,С. Қаржы: жоғары оқу орындарына
арналған оқулық.-Алматы: LEM, 2005.-552б.
10. Экономикалық саясат : лекциялар / Д. Қ.Қабдиев,
Ә. Е. Ескендіров [ж. б.].- Алматы: Экономика, 2002.-
11 .Іскер адамның орысша -қазақша экономикалық түсіндірме
Русско-казахский толковый экономический словарь
человека /жауапты Э.Жакулина.- Алматы: Мұраттас, 2005.- 793б.
12. Финансы. Денежные обращение. Кредит. Учебник для
ред. Л.А.Дробозной. –М.: ЮНИТИ, 2000.-479б.
Финансы.Ученое пособие (Под ред. Проф. А.М. Ковалевой).
4+изд. М.: -2000.
2