ЖОСПАР
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
І ТАРАУ. МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІГІНДЕГІ ПАРЛАМЕНТТІК РЕСПУБЛИКА.........................................................................................................5
1.1Мемлекеттік билігіндегі Қазақстан..................................................................5
1.2Мемлекеттік билік органдары жүйесіндегі Парламент институты.............20
ІІ ТАРАУ. ПРЕЗИДЕНТТІК РЕСПУБЛИКАДАҒЫ ПАРЛАМЕНТ БАСҚАРУ АЙЫРМАШЫЛЫҒЫ............................................................................................24
2.1 Президенттік республика жағдайындағы Парламент..................................24
2.2 Өтпелі кезеңде Парламенттің екі палаталылығының қажеттігі..................29
Кәсіби Парламент, оның құрылымы мен функциясы..................................34
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................50
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................52
КІРІСПЕ
Тақырыбтың өзектілігі. 1991 – жылы өз тәуелсіздігін алған Қазақстанның
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазақстан Республикасының заң шығармашылығын, оның процедуралық
Қазақстан Республикасының заң шығармашылығы деңгейін одан әрі жетілдіру мен
Заң шығаруды жүзеге асыратын Парламенттің қызметі, заң шығармашылығының объективтік
Жұмыстың мақсаты. Зерттеу объектісіне қатысты өзекті мәселелер мен оның
заң ғылымы теориясында заң шығармашылығын түсінуге, оның шегін анықтауға
Республикамызда Парламенттен өзге де заңдар шығарудың бірнеше жолының бекітілуіне
Заң шығарудың алғышарты болатын, әрі оған өз ықпалын тигізетін
Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығармашылығы практикасын және заң шығару
Заң шығару бастамашылығы құқығын Республика Үкіметінің жүзеге асыруына терең,
Қазақстан Республикасы Парламентінің заң шығару қызметін талдау негізінде оның
Заң шығармашылығының Парламенттен өзге жолдарының бірі – Президенттің заң
Зерттеудің әдістемелік негізін қоғамдық, әлеуметтік, құқықтық құбылыстарды зерттеудің теориялық
І ТАРАУ. МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІГІНДЕГІ ПАРЛАМЕНТТІК РЕСПУБЛИКА
Мемлекеттік билігіндегі Қазақстан
Қазақстанның демократиялық жолмен құқықтық және әлеуметтік мемлекет орнатуы –
Заң шығармашылығы заң шығару билігінің еншісінде болғанмен, Конституцияда белгіленген
Мемлекеттің органы және оның мемлекет механизміндегі орны. Мемлекеттің органы
Алайда, бірқатар мағынасы бар жоғарыда аталған нұсқаулармен шектеліп қалу
Унитаризм қағидасы сәйкесінше унитарлық мемлекеттерге тән, мемлекеттік билік органдарының
Осылайша, ҚР «ҚР Үкіметі туралы» Конституциялық заңының 1 бабына
Заңдылық қағидасы заңдарды жалпы сақтау мен орындаудан тұрады. ҚР
М.Ш.Байтин ескергендей, мемлекеттік механизмнің ұйымдастырылуы мен қызметіне қатысты бұл
- заң жоғарылығы және Конституциялық бекітілген адам мен азаматтардың
- мемлекеттік билік қызметін тек заңдар және заңнамалық нормативтік
- мемлекеттік органның және мемлекеттік қызметкерлердің заңдылықтың, азаматтардың құқықтары
- кім жасағанына қарамастан кез келген заң бұзушылықтардың алдын
Т.Н.Радько бөліп көрсеткендей заңдылық қағидасы мемлекеттік механизм қызметіне қатысты
Заңдылықты негізін мемлекет конституциясы, оның дамуында қабылданған заңдар құрайды.
Заңдылықтың қатаң және бұлтартпас сақталуы мемлекеттік, сонымен бірге мемлекеттік
Бірақ бірінші орында бұл мемлекет аппаратына қатысты, өйткені Конституцияның
Заңды билік органымен бұзудың қауіптілігі жөнінде Р. Иеринг былай
Қарастырылған мемлекеттік механизмнің ұйымдастырылуы мен қызметінің жалпы конституциялық қағидалары
Оларға М.И.Байтин мыналарды жатқызады:
мемлекеттік қызметкерлердің лауазымдық міндеттерін атқаруда
және құқықтарын қамтамасыз етуде констиуцияның өзге нормативті құқықты актілерден,
адам және азамат құқығы мен бостандығының артықшылығы,
олардың жүзеге асуы; оларды мемлекеттік қызметкерлердің тануға, сақтауға және
кәсіби даярлыққа және қабілетіне байланысты азаматтардың
мемлекеттік қызметке орналасуға теңдігі;
заңнама негізінде жоғары тұрған мемлекеттік органдар және
басшыларының өкілеттігі шегінде қабылдаған шешімдердің мемлекеттік қызметкерлерге міндеттілігі;
мемлекеттік қызметкерлердің кәсібилігі мен жете білушілігі;
мемлекеттік қызметті жүзеге асырудағы жариялылық;
қызметкерлердің қабылданатын шешімдеріне, өз лауазымдық
міндеттерін орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін жауаптылық;
мемлекеттік қызметтің париядан алшақтығы;
діни бірлестіктердің мемлекеттен шеттетілуі;
бірегей бастамашылық пен алқалық үйлесімдігі;
мемлекеттік қызметтік шығынсыздығы және т.б.
М.Н.Марченко сонымен бірге бөліп көрсетуі мемлекеттік органның
ұйымдастырылуы мен қызметіне кеңірек қатысуы да, халықтық көпшілік мүддесінің
мемлекеттік басқаруда орталықтандыру және орталықсыздандырудың жеңілдетуді білдіретін сайланбалық
ирархиялық қағидасы, ол мемлекеттік органдар мемлекеттік аппаратта түрлі
Қарастырылған мемлекеттік органдар жүйесі ретінде мемлекеттік механизмнің ұйымдастырылуы мен
Мемлекеттік органдардың басқа сипаттағы белгілеріне мыналар жатады:
Олардың әрқайсысын конституцияның, заңдар немесе басқа нормативтік құқықтық
Мемлекеттің олардың әрқайсысының алдында қойған міндетінің ұйымдық құрылым мен
Қызметтің олардың өздеріне ғана тән айрықша нысандары мен әдістерін
Мемлекеттің көп қырлы қызметі мемлекет органдары арқылы жүргізілетіні бәрімізге
Оған мынадай белгілер тән: біріншіден, орган мемлекет орнатқан тәртіпте
Мемлекеттік органдардың түрлері:
Мемлекеттік қызметті жүзеге асыру нысанына қарай мемлекет органдары өкілдік,
Биліктің тармақтарға бөліну қағидасы бойынша – заң шығарушы, атқарушы
Қызметінің құқытық нысандары бойынша – құқықшығарушы, құқыққолданушы және құқыққорғаушы
Бағыныстылық деңгейіне байланысты – республикалық және жергілікті органдар.
Өкілеттіктерінің мерзіміне байланысты – тұрақты (қызмет ету мерзімі шектеусіз
Құзыретін жүзеге асыру тәртібі бойынша – алқалы (Парламент) және
Қызметінің сипатына қарай – жалпы (мысалы, Үкімет) және арнайы
Парламент.
Мемлекеттің құрамдас бөлігін мемлекеттік органдар құрайды. Мемлекеттік органдар дегеніміз
Мемлекеттік органдардың өзіне тән ерекшеліктері болады.
1. Мемлекеттік орган өмір қажеттілігіне байланысты, құқықтық негізде арнайы
2. мемлекеттің басқа органдармен тығыз байланыста қызметін іс жүзіне
3. Билік жүргізу барысында күш қолдануға құзыры бар.
4. Мемлекеттік орган-мемлекеттің функцияларын, саясатын іске асыратын мекеме.
5. Мемлекеттік орган арнайы дайындықтан өткен, қолдарында билік жүргізу
6. Құрылған органдар заңдылық негізінде қызмет атқарады.
7. Мемлекеттік орган материалдық база және қаржымен қамтамасыз етіледі.
Парламент – халық еркіндігін білдіретін аса маңызды қоғамдық қатынастарды
Жариялылық қағидасын жүзеге асырудың нәтижесінде мемлекет
механизмі демократиялық сипат алып, жұртшылыққа ашық та түсінікті бола
Мемлекеттік билік органдары жүйесіндегі Парламент институты
Мемлекеттік билік органдары жүйесіндегі парламент институтын зерттеу 17 ғасырдан
Парламент институтының саяси тамыры (төркіні) мемлекеттіліктен, мемлекеттік биліктен бастау
Мемлекет экономикалық жағдайының дамуына байланысты белгілі бір сатысындағы қоғам
Ежелгі гректің ұлы ойшылы Аристотель қандай мемлекет болмасын оның
Мемлекеттік өкіметтің өз алдына тәуелсіз, алайда, бірімен – бірі
Дж. Локк билікті заң шығарушы, атқарушы (ол әрі соттық)
Дж. Локк пен Ш. Монтескье еңбектерінің маңызы өз кездерінің
Мемлекеттік билікті бөлу жөніндегі ғылыми ойды логикалық шегіне жеткізген
Ш.Монтескье өзінің жоғарыдағы айтулы еңбегінде әрбір мемлекетте
Локк Дж. мен Ш. Монтескье негізін салған мемлекеттік
Биліктің бөлінуі туралы терең пікірлер немістің ұлы философтары И.
мемлекеттік билік еңбек пен меншіктің бөлінісі жағдайындағы қоғам дамуының
әрбір демократиялық елде мемлекеттік биліктің үшке бөлінетіні, оның
мемлекеттік билік біртұтас , алайда, заң шығарушы, атқарушы және
әрбір демократиялық елде заң шығарушы, атқарушы және сот
конститутциялық мемлекеттезаң шығарушы билік жалғыз жоғары билік болып табылады,
заң шығарушы биліктің үстемдігі басқа биліктердің салыстырмалы дербестікте болғанына
заң шығарушы орган өзінің заң жасау құқығын басқаның қолына
заң шығарушы билік жоғары болғаны мен шексіз емес;
атқарушы билік заң шығарушы органға тәуелді және оған есеп
атқарушы билік шектелген жағдайда қызмет етуі қажет, заң шығарушы
атқарушы биліктің заң шығарушы жиналыстың әрекетін тоқтата алатын құқығы
халық – биліктің бірден бір бастауы бола отырып, мемлекеттік
барлық билік халыққа тиісілі, оны жүзеге асырудың жолы халықтық
Парламент саяси институт есебінде атқарушы және сот биліктері әрекеттерінің
әрбір саяси жүйенің тиімді қызметін қамтамасыз ету үшін
атқарушы және заң шығарушы биліктер шектен шығып кетпеуі үшін
Сонымен кейін Парламент атын иеленген заң шығарушы орган әуелгі
Парламент туралы ұлы ойшылдар идеясы 1787 жылы қабылданған АҚШ
ГФР – дің 1949 жылы қабылданған Негізгі заңында мемлекеттік
Енді Ата Заңымызды дайындағанда тәжірибесін молырақ пайдаланған Францияның мемлекеттік
Көріп отырғанымыздай, мемлекеттік биліктің бір тармағы есебінде заң шығарушы
Енді осы тақырыпқа сай қазақ қоғамындағы мемлекеттік билік органдары
Қазақстан аумағындағы алғашқы тайпалар одақтары мен ертедегі мемлекеттердің саяси
Біз бұл айтылғандардың соңғысымен келісе отырып, алғашқы пікірді қоштай
15-17 ғасырларда қазақ хандығы орталықтандырылған мемлекет болып қалыптаса алмады,
18 ғасырда, 20 ғасырдың басында Қазақстанда «кіші» және «үлкен
Феодалдық съездер ханға сайланған кісілердің жергілікті ірі байлардың бақылауында
тағайындаған болатын. Жыл сайын күзде Сайрам қаласының маныңдағы
Мәртөбе қыратында Тәуке хан жанындвғы ақсүйектер, белгілі адамдар
жиылысы өтіп тұрған.(41.27)
Әз Тәукенің хандық құрған дәуірі қазақ мемлекеттігінің гүлденген кезі
«Жеті жарғының» ұжымдық еңбек екеніне, оның жез тандай шешен
Әз Тәуке «Жеті жарғыда» көрсетілген мемлекеттік функциялардың бірсыпырасын пайдаланды,
Әз Тәуке хандығы тұсында тұнғыш қазақ парламенті – билер
Әрине, қазақ қоғамындағы хандық билікті мемлекеттік басқарудың бірден –
Алайда, қазақ қоғамы көп ұзамай өз тәуелсіздігінен айрылып, өз
Сонымен қатар 20 ғасырдың басында патшалық өкіметтің орталық саясаты
1.2 Кеңестік Қазақстандағы Парламент
Еліміздегі мемлекеттік биліктің өкілді органының зерттесек, оған көп уақыт
Біріншіден, тәуелсіз мемлекет қана өз билігіне өзі конституциялық жолмен
Екіншіден, Қазақстандағы Парламент тарихын зерттегенде оны ғасырлар бойы көрші
Үшіншіден, билікті түгелдей қолға алған коммунистік партия қоғамдағы билікті
Төртіншеден, кеңестік кезеңде «парламент», «парламентаризм» марксизмге жат буржуазиялық
Қазақстан Парламенті тарихын әнгіме еткенде оны негізінен екі кезеңге
Бірінші кезеңі Қазақстан Парламентінің кеңестік мемлекеттіліктен басталып, 1937 жылғы
Екінші кезеңі 1990-1991 жылдарғы мемлекетіміздің егемендігі мен тәуелсіздігі туралы
Қазақстан Парламентінің дүниеге келуі 1936 жылы КСРО Конституциясының қабылданып,
1938 жылы 24 маусымда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің тұңғыш
Конституцияға сәйкес Қазақ КСР – ының Жоғарғы Кеңесі Республиканың
Қазақ КСР – інің 1978 жылы қабылданған Конституциясына
қажет болған жағдайда Қазақ КСР – інің қолданып жүрген
облыстар құрады және оларды таратады;
Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің ұсынысы бойынша Қазақ КСР министрлерін,
Қазақ КСР Министрлер Кеңесі Төрағасының ұсынуы бойынша Қазақ КСР
Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі өзіне есеп беретін барлық мемлекеттік
Жоғарғы Кеңес мемлекеттік, шаруашылық және әлеуметтік – мәдени
ІІ ТАРАУ. ПРЕЗИДЕНТТІК РЕСПУБЛИКАДАҒЫ ПАРЛАМЕНТ БАСҚАРУ АЙЫРМАШЫЛЫҒЫ
2.1 Президенттік республика жағдайындағы Парламент
Кеңестік кеңістіктегі ұлттық республикалардың бірі – Қазақстан Еуропа мен
Егеменді ел өзінің негізгі мақсаты етіп өз мемлекеттігін, тәуелсіз
Қазақстанда да мемлекетті басқарудың еуропалык үлгісі - президенттік
Қазақстан Республикасы Конституциясының 2-бабында «Казакстан Республикасы – президенттік басқару
Президенттік республика жағдайындағы парламенттің орны мен рөлін айқындау
Республиканы президенттік басқару кезінде мемлекеттік органдар жүйесінде президенттің рөлі
Президенттік республиканың классикалық айрықша белгісі заң шығарушы және атқарушы
Сонымен бүгінгі күні президенттік немесе парламенттік жүйенің тиімділік дәрежесі
Енді президенттік басқару жағдайында мемлекеттің заң шығарушы органының мәртебесі
Күшті президенттік республика жағдайындағы Парламенттің мәртебесі Ата заңымызда айкындалған.
Республиканы баскарудың жаңа нысаны кезінде, яғни, күшті президенттік баскару
Қазақстан Республикасының конституциясында Президенттің қызметінен кетуіне байланысты Парламенттің қатысы
Сондай-ақ, Конституцияның арнайы бабында Республика Президенті қызметінен бұрын босаған
Дүниежүзілік тәжірибе көрсетіп отырғандай, қайбір парламент болсын, оның ең
Президенттік Республика жағдайындағы Парламент туралы әңгімені аяқтай отырып, мынандай
Қорыта айтқанда, күшті президенттік республика жағдайында күшті Парламенттің де
2.2 Өтпелі кезеңде Парламенттің екі палаталылығының қажеттігі
Бүгінгі күні дүниежүзінің 150-ден астам мемлекетінде парламент қызмет етеді.
Әлемдік дәстүр бойынша қос палаталы парламент ең бірінші сол
Парламенттің қос палаталығы саяси себептерге байланысты федерация субьектілері жоқ
Осы жерде ескеретін бір мәселе бар. Парламенттік практикада кейде
Парламенттің екі палатасын «жоғары» және «төменгі» деп айырумен шектелмей,
Кос палаталы парламент көптеген елдерде бар. Мысалы, АҚШ-та Конгресс
Қос палаталы парламент біртұтас мемлекеттерде де бар. Мұндай парламент
Әлемдік тәжірибеде парламенттердің бірнеше палаталы болған фактілері де кездеседі.
Сонан соң тағы бір айта кететін мәселе, парламентаризмді зерттеушілер
Бүгінгі парламенттік тәжірибе көрсетіп отырғандай, көптеген елдерде төменгі палатаға
Қазақстанның кәсіби Парламентінің саяси сахнаға шығуына, оның қалыптасуына тұңғыш
Алайда, екі палаталы Парламент тұралы идея айтылып, оны құрудың
Қазақстан Республикасының кәсіби Парламенттің табиғаты мен міндеттерін, оған қойылатын
Президенттің Парламенттегі пікір алуандығы туралы ойлары да аса мәнді.
Парламенттің халықтың ресми өкілі ретіндегі негізгі міндеті – заң
2.3 Кәсіби Парламент, оның құрылымы мен функциясы
Енді жаңа Конституцияға, сондай-ақ, «Казақстан Республикасы Парламенті және оның
Кәсіби сипатқа ие болған қос палаталы Парламенттің функциялары, оның
Қазақстан Республикасының Парламенті - заң шығару қызметін жүзеге асыратын
Кәсіби Парламенттің кәсіби депутатының құқықтық жағдайлары да жоғарыда аталған
Бүгінгі конституциялық-құқықтық доктрина Парламент депутатын белгілі бір сайлау округінде
Аманаттық мандат пен кері шақырып алу құқығының болмауы, депутаттың
Осымен «Кәсіби Парламент», «кәсіби депутат» деген ұғымдарын қысқаша әңгіме
Парламенттің қос палаталығы бүкіл республикалық мүдделерді жақтайтын Мәжілістің және
Палаталардың басшыларын сайлау рәсімдерінде де айырмашылық бар. Сенат Төрағасын
Парламенттің Палаталарының құрылымын әңгіме еткенде ең бірінші олардың тұрақты
Қазір Мәжілісте: қаржы және бюджет, заң және сот-құқықтық реформа,
Тұрақты комитеттер бұрынғы Жоғарғы Кеңесте де болған-ды. Алайда, олардың
Парламенттің жұмыс органдары қатарына тұрақты комитеттерден басқа палаталардың бірлескен
Палата комитеттері мен комиссиялары құрылымын депутаттық бірлестіктер байыта түседі.
Фракция - саяси партияның немесе заңмен белгіленген тәртіппен тіркелген
Депутаттық фракциялар мен топтарды тіркеу Парламент палаталарының бюроларында жүзеге
Қазақстан парламентаризмнің тарихында Парламенттегі партиялық фракциялар мен депутаттық топтар
Өркениетті елдердегі демократиялық деңгей қоғамның саяси жіктелу дәрежесіне, халықтың
Партиялық фракция – Қауымдар палатасының негізгі бөліктері болып саналады.
Палатадағы дауыс берудің 90 пайыздай ондағы партиялық бөліну принципімен
Парламенттің басты екі функциясы – заң шығарушылық және өкілдік
Президент Н.Назарбаев «Ішкі және сыртқы саясаттың 2003 жылғы негізгі
Жалпы заң шығарушылық қызметі – аса күрделі процесс. Ол
Жоғарғы Кеңес жағдайында заң шығару бастамасы құқығының субьектілері көп
Соңғы кездері заң шығару бастамасы құқығына ие болатын субъектілер
Заң шығару процесіндегі екінші кезең – заң жобасының Парламентке
Заң жобасының тұрақты комитеттерде талқылануы - заң шығару процесіндегі
Заң жобасының бас комитетте қаралу мерзімдері әр түрлі болуы
Төртінші кезең – заң жобасының Мәжілістегі қаралуы. Палата отырысында
Заң шығарушылық процесте Сенаттың рөлі ерекше. Мәжілістен түскен заң
Сенатта талқылаудың қорытындысы әр түрлі болуы мүмкін. Заң жобасының
Заң шығару процесіндегі ең соңғы кезең – Парламентте қабылданған
Парламентте қабылданып, Президенттің құзырымен өмірге жолдама алған заңның ендігі
Соңғы жылдары Парламент қызметінде тереңдей бастаған елеулі мәселе -
Парламенттің негізгі функциясы – заң шығарушылык жұмысы туралы әңгімені
Сондай-ак, Парламент қабылдаған заңдардың орындалуы аса күрделі процесс. Заң
Кезінде көптеген пікірталастарын туғызған «Жарнама туралы» Заңға Президентіміз 2003
Заң шығарушылық жұмыс – біртутас процесс. Бұл процесте Заң
Заң шығарушылық жұмыстың сапасын арттыруда тұрақты комитеттердің рөлін көтермей,
Парламент қызметінің тәсілі есебінде өкілдік депутаттардың өз сайлаушыларымен тығыз
Ал енді депутаттар Парламентте не туралы айтады? Алғашқы сессиядағы
Алайда, депутаттық сұрау салуларды талдау «Қазақстан Республикасының Парламенті және
Парламенттің атқарушы билік органдары қызметін бақылау функциясын әңгіме еткенде,
Күшті Президенттік басқару нысанындағы біздің елімізде Парламенттің бақылау функциясы
Біріншіден, Конституцияның 59-бабының 6-тармағына сай Парламенттің әр Палатасы дербес,
Үшіншіден, Парламенттік бақылауды жүзеге асыру процесінде палаталардың бірлескен отырысында
Конституцияда Үкіметке сенімсіздік білдірген кезде Парламент өктемдігін тежеп отырудың
Соңғы кездері Сенат пен Мәжілістің тұрақты комитеттері Парламенттің бақылау
Экономикалық реформа және аймақтық даму жөніндегі комитет өткізген «Табиғи
Парламенттік тыңдаулар практикаға толық енді. Ендігі кезекте парламенттік тыңдау
Парламенттің бақылау функциясын жүзеге асыруда бірсыпыра жұмыстың нысандарын айта
Екінші сайланған Парламент құрамының да Үкімет мүшесінің есебін тыңдап,
1995 жылғы Конституцияға сәйкес Қазақстан Парламентінің мәртебесі біраз өзгерістерге
Бүгінгі жағдайда Парламентті тек заң шығарушылық функциямен шектеу –
Cондықтан Парламенттің маңызды функцияларының бірі - өзі қабылдаған заңдардың
1995 жылы саяси сахнаға келген Қазақстанның кәсіби Парламенті бүгінде
ҚОРЫТЫНДЫ
Парламент бір палаталы немесе екі палаталы болуы мүмкін. Парламенттің
Әдетте Парламент бір палаталы билік органы немесе қос палаталы
Англо-саксондық құқықта парламент - президентпен қоса төменгі және жоғарғы
70-жылдары Югаславия парламенті бес палатадан тұрды. Кейбір Африка мемлекеттерінде
Коптеген мемлекеттерде қазіргі таңда екі палаталы парламенттен тұрады, ал
Парламент палаталары әртүрлі атауларды иеленуі мүмкін. Парламент палаталарының құрылымдары,
Парламенттердің дәстүрлі жүйелеу құрылысы екі палаталы құрылым. Мұндай екі
1. Әлеуметтік бірыңғай парнтиялар фракциясынан тұратын парламент.
2. Әлеуметтік бірыңғай емес партиялар фракциясынан тұратын парламент.
Депутаттардың құқықтық жағдайы Конституциялық заңдармен
регламент, әдет-ғұрыптар арқылы реттейді. Парламент депутаты әдетте тұрақты негізде
Депутаттық индемнитет екі мағына білдіреді. Бірінші - депутат парламентте
Депутаттар парламенттің әрбір сессиясына қатысуға міндетті және парламенттің пленарлық
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Жоламан Қ. Д., Мұхтарова А. Қ., Тәукелев А.Н.
Мемлекет және құқық теориясы. –Алматы, ҚазМу баспа орталығы.
2. Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы»
3. Булгакова Д.А. «Мемлекет және құқық теориясы». Оқу құралы.
4. Ағдарбеков Т. «Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық. –
5. Қазақстан Республикасының «Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі
6. Қазақстан Республикасының Конституциясы. –Алматы, «Жеті жарғы».
2000ж. 48б.
7. «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңы.
8. Қазақстан Республикасының соттарының қысқаша тарихи кезеңдері. Зерттеу нәтижесі.
9. Амандықов С.К. «Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы». Оқу құралы.
10. Мемлекет және құқық негіздері. Оқулық. Алматы. 574б.
11. Қазақстан Республикасының «Соттар және судьялардың құқықтық жағдайы туралы»
Теория государства и права. Курс лекций /Под ред. Н.И.Матузова
Радько Т.Н. Теория государства и права: Учебник для вузов.
Иеринг Р. Фон. Борьба за право. М.: Феникс, 1991.
Теория государства и права. Курс лекций/Под ред. Н.И.Матузова и
Теория государства и права. Курс лекций/Под ред. М.Н.Марченко.-М.: Издательство
51