Өндірісті ұйымдастыру


Тақырыбы: Өндірістің сыртқы және ішкі ортадағы қызметі тақырыбын
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 ӨНДІРІС ТЕОРИЯСЫН ТАЛДАУ 5
1.1 Өндірісті ұйымдастыру 5
1.2 Өндірістің ішкі және сыртқы ортасының мәні 8
1.3 «Өндірістік орта» түсінігі 11
2 ӨНДІРІСТІҢ ІШКІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ОРТАДАҒЫ ҚЫЗМЕТІ 13
2.1 Өндірістің ішкі ортасы 13
2.2 Өндірістің сыртқы ортасы 19
2.3 Өндірістің ішкі және сыртқы ортасын талдау әдістері
2.4 «Мақсат» ЖШС ішкі және сыртқы ортасын талдау
3 ІШКІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ОРТАНЫ ЖЕТІЛДІРУ МҮМКІНДІКТЕРІ 31
ҚОРЫТЫНДЫ 36
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 38
ҚОСЫМША 1. Өндірістің ішкі және сыртқы ортасын оқыту
КІРІСПЕ
Өндіріс - өзінің өміріне қажетті маиериалдық жағдайларды жасау
Кез келген өнімді өндіру үшін төрт элемент керек:
Өндіріс түрлері - өндірістің сыныптық санаты, ол технологиялық
Экономика тілінде өндіріс факторлары деп аталатын бұл төрт
Өндірістің тиімділігі – қажетті түпкілікті нәтижеге қол жеткізу
Өндірісті қайта құру - өндірісті негізінен жаңа принцип
Курстық жұмыстың тақырыбының өзектілігі шаруашылықты жүргізудің қазіргі жағдайындағы
Курстық жұмыстың мақсаты өндірістік оқытудың теориялық негіздерін бере
Аталған мақсатқа байланысты курстық жұмыстың міндеті өндірістің ішкі
Курстық жұмыстың зерттеу пәні өндірістің ішкі және сыртқы
Курстық жұмыстың әдістемелік негізі ретінде отандық және шет
1 ӨНДІРІС ТЕОРИЯСЫН ТАЛДАУ
1.1 Өндірісті ұйымдастыру
Өндіріс - қоғамдық өмір сүруі мен дамуы үшін
Өнімді дайындау әдеттегідей мақсатты бағытталған процесс және нарықтағы
Өндірістік кұрылымның әрекет етуі өзара ұйымдастыруды жетілдіру дәрежесімен
Өндірістік кәсіпорынның барлық іс-әрекет түрлерін ұйымдастыру жүйесін негізгі
негізгі өндіріс процесін ұйымдастыру;
өндірісті технологиялық дайындау;
сапаны техникалық бақылау.
Негізгі процеске қызмет көрсетуде келесі қосалқы жүйелер ерекшеленеді:
материалдық шаруашылықты жабдықтау;
инструменталды;
жөндеу және энергетикалық шаруашылық;
дайын өнімді сақтау.
Өндіріс процесінде 3 жақты жағдай қарастырылады:
еңбек заттары;
еңбек құралдары;
еңбек жағдайы [3, 25б].
Өндірістік бөлімнің жиынтығы, олардың саны мен өзара қарым-қатынастарын
Бұл құрылым еңбек өнімінің деңгейін, өндіріс шығынын, табиғи
Цех - әкімшілік жағынан оқшауланған жай өндіріс процесінде
Негізгі цех — сатуға әзірленетін дайын өнім жасалады.
Көмекші цех (құрал-жабдық жөндейтін, көлік және энергетикалық цех
Қосалқы цех - қайта өндеу цехтары жатады. Олар
Өндірістік кәсіпорын өнімдерінің құрылымының 3 типі бар.
Заттай - қолданған кезде кәсіпорынның негізгі цехтары мен
Технологиялық - қолданған жұмыс техникалық процестің ретіне байланысты
3. Аралас – оған заттай және технологиялық құрылымның
Өндірісті ұйымдастырудың түрі - өнеркәсіптік кәсіпорынды ұйымдастыру ерекшеліктерімен,
мамамдандыру деңгейі
өндіріс көлемі
шығарылатын өнім наменклатурасының күрделілігі мен төзімділігіне байланысты. Өндірістің
Жеке-дара өндіріс ол алуан түрлі және тұрақты емес
1.Әртүрлі наменклатуралы өнімдердің шығарылуы;
2. Жұмыс орындарын технологиялық мамандандыру бойынша ұйымдастыру;
Әмбебап құрал-жабдықтар, технологияны қолдану;
Қолмен жинау жұмыстарының көлемінің үлкендігі;
Жоғары білікті әмбебап жұмыстар санының көп болуы;
Өндіріс циклының ұзақтығы;
Аяқталмаған өндіріс көлемінің көп болуы.
Сериялық өндіріс түрі кең номенклатуралы біртектес өнімді бір
біртектес өнімдердің үлкен номенклатурасының тұрақты шоғырланып тұруы;
жұмыс орнының бірнеше операцияларды орындауға мамандануы;
бөлшектер мен өнімдерді партиямен шығару;
маманданған кұралдар мен технологиялық жабдықтарды көп колданылуы;
қолмен жинау еңбегінің аз болуы;
орташа білікті жұмысшылар санының көп болуы;
7. өндірістік циклдың қысқаруы.
8. өнім сапасын бақылау процесінің автоматтандырылуы [5, 132б].
Жаппай өндіріс — бұл өндірісті мамандандырудың ең жоғарғы
тек қана аз номенклатуралы өнімдерді үлкен көлемде шығару;
жұмыс орнының тек қана бір операцияны орындауға мамандандырылуы;
жұмыс орны атқарылатын операция ретіне қарай орналасады;
арнайы және мамандандырылған техникалық кұрал-жабдықтардың үлкен көлемі;
механикаландырылған, автоматтандырылған техникалық процестерді көп қолдану;
6. операцияларды дайындау және аяқтау уақытының аздығы
төменгі білікті жұмысшылар еңбегін қолдану;
өңдіріс процесінің қысқаруы;
10. өндірісті басқаруды және жоспарлауды шоғырландырумен автоматтандыруды енгізу.
Өндірістік құрылымға әсер ететін факторлар:
Кәсіпорының халық шаруашылығының қай саласына жататындығына байланысты;
Шығарылатын өнім номенклатурасы мен конструкциялық ерекшелігі;
Қолданылатын материалдар мен шикізаттар және оларды өңдеу түрлері;
Өнімнің конструкциялық қарапайымдылығы мен технологиялық төзімділігі;
Өнім сапасына қойылатын талаптар;
Өндірісте қолданылатын техникалық құралдар мен жабдықтардың құрамы;
Жаңа өнім шығаруға бейімделу қабілеті;
Өндіріс процесінің негізгі, көмекші және қосалқы цехтарындағы ерекшеліктері.
Өндіріс құрылымын әрі қарай дамыту жолдарына мыналар жатады:
Кәсіпорын мен цехтарды ірілендіру;
Негізгі көмекші және қосалқы цехтар арасындағы тиімді байланысты
Кәсіпорынды жоспарлау тиімділігін арттыру жолында тұрақты жұмыс жүргізу;
Өндірісті ірілендіру арқылы қуатты ғылыми-техникалық өндірістік ұйымдарды құру;
Техника мен жоғары сапалы технологияны тұрақты түрде дамыту
Өңдірістің тиімділігін арттыру, яғни кәсіпорындар мен цехтарды ірілендіру
Сонымен өндіріс құрылымын жетілдіру өндірістік процесті тиімді жүзеге
1.2 Өндірістің ішкі және сыртқы ортасының мәні
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметінің негізгі түрлері тауарларды экспорттау
Сыртқы экономикалық мәміле контрактімен рәсімделеді, онда олардың құқы,
«Инкотермстің» барлық термині төрт базалық ктегорияға топтастрылған:
Топ Жабдықтаудың
шартты белгілері Франкировка жағдайы
(тасымалдау шарттары)
Е EXW Завод франкосы
F FCA
FAS
F-B Еркін тасымалдаушы
Еркін кеме бортының жағасына дейін әкелу
Еркін бортқа әкелу
C CFR
CIF
CPT
CIP Құны және фрахтысы
Құны,сақтандыру және фрахтысы
Тасымалдауға дейін төленген...
Тасымалдау мен сақтандыру төлемі жүкті тасымалдауға дейін төленген
D DAF
DES
DE-
DDU
DDP Шекараға деәін жеткізілген
Кемеден жеткізілген
Кеме тоқтайтын жерге дейін, яғни айлаққа
Дейін өткізілген (баж салығы қосылған)
Баж салығын төлемей жеткізілген
Баж салығын төлеп жеткізген
«Е» тобының шарты бойынша сатып алушы сатушының қоймасынан
«С» тобының шарты бойынша сатушы тасымалдаушылармен шартқа отырады,
СІҒ тауарды жеткізіп беру кезіндегі жағдайында сатушы жүктің
Сөйтіп, CIF шарты кезінде сатып алушының жабдықтаушыға төлейтін
DAF жағдайында экспорт үшін рұқсат етілген белгіленген орнына
FAS – жабдықтау шартына сәйкес сатушы кеме бортына
ҒОВ - сату жағдайына сәйкес жабдықтаушының бағасына тауардың
«Инкотермс» ұсыныстық сипатта болады және оның белгілі бір
Қазақстан Республикасы аймағына әкелінетін және оның шекарасынан шығарылатын
кедендік баж салығы;
кедендік рәсімдеу үшін кедендік алымдар;
таурады сақтауға алынатын кедендік алымдар;
шығарып салғаны үшін кедендік алымдар;
Қазақстан Республикасының кедендік органына лицензия брегені үшін алынатын
кеден ісін рәсімдеу бойынша машықтанған мамандық аттестатын бергені
алдын ала қабыладанатын шешімдер үшін төлем.
Бұл төлемдердің көбісінің мөлшерін кедендік тауар құнына тәуелді
Кедендік төлемді есептеудің негізін тауардың кедендік құны құрайды,
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге шығарылатын тауарлардың
Қазақстан республикасының кедендік аумағына сырттан әкелетін тауардың кедендік
Едендік төлем мөлшерлері мынадай түрлерге бөлінеді:
Адволарлық – салық мөлшері салынатын тауарлардың кедендік құнына
Ерекше - салық мөлшері салынатын тауарлар бірлігінің белгіленген
Аралас – салық мөлшері жоғарыда аталған кедендік салық
Сыртқы экономикалық қызметте қолданатын негізгі құжаттар болып :
Техникалық құжаттаулар – техникалық төлқұжаты (паспорты), сызбасы, жинау
Тауарлы-ілеспе құжаттаулар ы- тауар сапасының сертификаты, буып-түю парағы;
Транспорттық, экспедиорлық және сақтандыру құжаттаулары – теміржол наклоднойы
Қойма құжаттары – экспорттау тауарына портта берілген қабылдау
Есеп айырысу құжаттаулары – шот-фактурасы, аударм векселі (тратты);
Банкі құжаттаулары – валютаны аудару өтініші, инкассо тапсырмалары,
Кедендік құжаттаулар – кедендік жүк декларациясы (КЖД), тауардың
Талап (шағым) құжаттаулары – шағымдық хат, сотқа немесе
Бұзылған немесе кем шыққан жөнінде жасалған құжаттар –
Сыртқы экономикалық қызмет бойынша есеп айырысу шетелдік валюта
1.3 «Өндірістік орта» түсінігі
Алдыңғы тақырыптарда біз тұтынушы мінез-құлқын нарықтық қатынастар субъектісі
Сонымен, «Өндірістік орта» теориясында зерделенетін субъекті – өндіруші.
Фирма (итал. Firma – қойылған қол) – санасыз
Өндіріс – қорларды экономикалық игіліктерге айналдыру үдерісі. Ол
Жер – табиғи ресурстары
Еңбек – өнідіріс үдерісіне кіретін адамдардың ақыл-ой және
Капитал – құнды құруда тікелей қатысатын өндіріс құралдары
Кәсіпкерлік қабілеттілік (қызмет) пайда табу мақсатымен өндірістің басқа
Q = f(L,K),мұнда
L – еңбек
К – капитал
Өндірістің әр нақты үдерісі (процесі) технологиясымен –факторлардың белгіленген
Онда Q – шығару көлемі
Х1, Х2, Х3,…Хn – өндіріс факторлары
Барлық өндірістік функциялар жалпы қасиеттерге ие:
1. Әр қайсысы нақты өндірістік процесті (үдерісті) баяндайды,
2. Функцияның ішіндегі өндіріс факторлары өзара ауыстыралады –
3. Өндірістік функция факторлардың тек қана технологиялық нәтижелі
4. Өндірістік функция шығарудың тек қана ең жоғары
Экономикалық нәтижелілік – кеңдеу ұғым. Тартылған өндіріс факторларының
2 ӨНДІРІСТІҢ ІШКІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ОРТАДАҒЫ ҚЫЗМЕТІ
2.1 Өндірістің ішкі ортасы
Экономиканың қайсысы болмасын өндірістен, экономикалық өнім жасаудан құралады.
Өндірістік кәсіпорын ішкі орта
Қаншалықты кәсіпорын тиімді жұмыс істейді, оның қаржылық жағдайы
- ұйымдық бірлік: кәсіпорын - бұл белгілі түрде
- белгілі түрдегі өндірістің құрал кешені: кәсіпорын пайданы
- мүліктің жекеленуі: кәсіпорынның өзінің мүлкі болып, белгілі
- мүліктік жауапкершілік: кәсіпорын түрлі жағдайға сай өзінің
- кәсіпорындара басшылықты болжалайды, басқарудың тікелей әкімшілдік формасына
- шаруашылық айналымына жеке атынан шығады;
- оперативті-шаруашылық және экономикалық дербестік: кәсіпорын жеке өзі
Өндіріс жоспарлы немесе әкімшіл-әміршілдік экономика жағдайында мына тәсілмен
Бұл тәсілде ең негіздісі - ресурстар, атап айтқанда,
Қазақстан кәсіпорындарының нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты бұл жөніндегі
Бұл тәсілде негіздісі - сатып алушылардың сұраны-сьт, яғни
Жасыратыны жоң, көптеген отандық кәсіпорындар түрлі себептермен аталған
- КСРО-ның ыдырауы өндірістік және кооперативтік байланыстардың бүзылуына
- нарықтың қатынастарга өту инфляцияға және шектен тыс
- көптеген отандық кәсіпорындардың өнімдері бәсе-кеге жарамсыз болды;
- көптеген кәсіпорындар әлі де болса нарықтық қа-тынастарга
- Қазақстанның нарығындағы импорттық тауарлар-дың молықтырылуы аз болды;
- өтпелі кезеңде мемлекет Қазакстандағы өркениетті нарықтың жұмыс
Міне, осы және басқа да себептер ақырьшда көптеген
Өтпелі кезең біздің республика үшін тек жағымсыз салдармен
- кәсіпорындар бірте-бірте нарыққа бейімделіп, шы-нында сатып алушылардың
- көптеген кәсіиорындар инфляцияның құлдырауы жағдайында өндіріс шығындарын
- нарықтар тауарлармен толыңтырылып, кейбір эконо-микалың салаларда кінәратсыз
Кәсіпорынға басшылық ету әдістері нарықтыд эконо-миканың даму дэрежесіне
Жоғарыда айтылғандай, кез келген кәсіпорынның нарықтық жағдайдагы ең
Қазіргі заман жағдайында көптеген отандық кәсіпорындардың алдында кәмілдік
Кәсіпорын, егер де өзінің жұмысында белгілі бір принциптерге
- жоғары сапалы өнімдер өндіру, оларды жүйелі түрде
- өзара алмасушыларын ескере отырып, өндірістік ресурстарды ұқыпты
- кәсіпорынның бет алысының стратегиясы мен тактикасын әзірлеу
- ғылыми-техникалық жетістіктер мен озық тәжірибені, еңбекті ұйымдастыру
- өздерінің қызметкерлеріне жағдай жасау, олардың сыныптамаларының өсуін
- кәсіпорынның шығарған өнімінің бәсекеге жарамдылығын қамтамасыз ету,
- баға саясатын икемді жүргізу және басқа да
Осы кезеңдегі киындық жағдай Қазақстан экономикасы үшін жақын
Кәсіпорынды дамытудағы стратегиялық басқару
Қорыта айтқанда, ең маңыздысы, кәсіпорындардың барлық функциялары межеленген
Қазақстанда «Меншік туралы» Заңға сәйкес кәсіпорындар мемлекеттік, жеке
Мемлекеттік кәсіпорындар - мұнда негізгі құралдар мемлекеттің меншігінде
Мемлекеттік холдинг-колтаниясы - Холдинг деп үлкен корпорациялардың ортақ
Біздің республикада жеке меншік секторы мына төмендегі бөлімшелерден
- жеке кәсіпкерлік;
- толық серіктестік;
- коммандиттік (сенімгерлік) серіктестік;
- жауапкершілігі шектеулі қоғам;
- қосымша жауапкершілік жүктелген қоғам;
- ашық акционерлік қоғам;
- жабық акционерлік қоғам;
- өндірістік кооперативтер [11, 31б].
Жеке кәсіпкерлік - бұл жеке кәсіпкерліктің ең жай
Толық серіктестік - екі немесе одан да көп
Коммандиттік (сенімгерлік) серіктестік - шаруашылық қоғамдарының бір түрі.
Жауапкершілігі шектеулі қоғам - кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру
Қосымша жауапкершілік жүктелген қоғам - қатысушылардың жарғылық қорға
Ашық акционерлік қоғам - бұл заңдық құқы, жарғысы
Жабық акционерлік қогам - ашық акционерлік қоғамнан акцияларды
Өндірістік кооператив - бұл қоғамның қызметі принципінде табыс
Нарықтық қатынастар жағдайында қоршаған ортадағы өзгерістер жылдамдығы, сондай-ақ
Кәсіпорынның мақсаты оның қызметінің соңында қандай нәтижені көздейтінін
Кәсіпорынның стратегиясы оның нақты жағдайына қызмет ету ерекшеліктеріне
1. Қандай өндірісті тоқтату керек?
2. Қандай өндірісті жалғастыра беру керек?
3. Алдағы уақытта қандай өндіріске көшу қажет? Кәсіпорынның
- өндіріс шығындарын барынша азайту. Өндіріс шығындары неғұрлым
- өнім өндіруде мамандандыруды жоғарылату. Бұл бағыттың негізгі
- кәсіпорын өз қызметін нарықтың белгілі бір бөлігіне
Қазіргі нарықтық жағдайда іс жүзінде басты бағытты көздейтін
Бірінші топтағы стратегиялар:
- өндіретін өнімнің сапасын жақсарту;
- жаңа өнім өндіруді бастау;
- нарықта өзінің артықшылығын көрсету.
Екінші топқа - стратегияның интеграциялық дамуы, яғни жаңа
Үшінші топ - бұл мақсаттылықпен қысқарту стратегиясы. Егер
а) жою стратегиясы - егер де кәсіпорын ары
ә) ұзақ мерзімді көзқарас ұзақ мерзімде пайда алуды
б) қысқарту стратегиясы - кәсіпорын өзінің бір бөлімшесін
Кәсіпорынның нарықтық стратегиясы
Кәсіпорынның әлеуеті Тауар Аймақтар Нарықтық орта Сатып алушылардың
1.Базалық (қолма-қол)
2. Сәндендірілген
3. Жаңа 1. Қолма-қол
2. Сәндендірілген
3. Жаңа 1. А, 2. Б
3. В, 4. С
5. Д 1. Жаңалар
2. Ұқсастар
3. Белгілер 1. Анықталғандар
2. Әлеуеттілер
Кәсіпорын алға қойган стратегиясын жүзеге асыру үшін өзінің
2.2 Өндірістің сыртқы ортасы
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі - бұл экспорт және
Кәсіпорынның халықаралық нарыққа шығуы кәсіпорынның өзі үшін қалай
Солай болғандықтан, сыртқы экономикалық қызмет ел экономикасында үлкен
Сыртқы экономикалық қызметте экспорттық, импорттық, реэкспорттық және ыңғайласпа
Экспорт - бұл елдің кеден аумағының шекарасынан кері
Импорт - шетел сатушыларынан сатып алынатын, сөйтіп, елдің
Реэкспорт - шетел сатушыларынан сатып алынатын тауарлар, елдің
Ыңғайласпа сауда (ыңғайласпа мәмілеме) - экспортты, импортты операцияларды
Экспорттық қызметті іске асыра отырып, кәсіпорын экспорттың мақсаты,
Кәсіпорынның экспорттық саясаты сыртқы нарықта кәсіпорын қызметінің стратегиясы
Кәсіпорынның экспорттық саясатының маңызды құрамды бөлігі тауарлардың экспорттық
Кәсіпорын - экспортшы сыртқы нарықта халықаралық бәсекемен айналыса
Бәсекелестік күрестің мына түрлерін бөлуге болады:
- функциялық бәсеке - кез келген қажеттілікті түрлі
- көріністі бәсеке - нақтылы қажеттілікті қамтамасыз етуге
- заттық бәсеке - ұқсас тауарлар тек өзінің
- бағалық бәсеке - біркелкі тауарларды түрліше бағалармен
- бағадан тыс бәсеке - әдепкіде бәсекелестерге қарағанда,
Импорттық тауарлар және қызмет көрсету кәсіпорынның сыртқы сауда
Ыңғайласпа сауда өзінің экспорттық және импорттың мәмілемелерінің ерекшеліктерін
Ыңғайласпа сауда сонымен қатар жүзеге асырылуы да мүмкін:
- бірлескен кәсіпкерлік негізінде;
- ыңғайласпа жеткізілімнің негізінде жатқан өндірістік кооперацияларда;
- сатушының қатысуымен тауарларды сатып алушыларға сату.
Сонымен, ыңгайласпа сауда сыртқы экономикалық қызметінде өнеркәсіптік ынтымақтастықты
- Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі елдің экономикасын тұрақтандырудың
- Кәсіпкерліктің сыртқы экономикалық қызметінің негізгі нысаны -
- Кәсіпорын өзінің сыртқы экономикалық қызметін дербес іске
- Сыртқы сауда мәмілесін іске асыруда сыртқы сауда
- Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық саясатының негізгі тұжырымдамасының
2.3 Өндірістің ішкі және сыртқы ортасын талдау әдістері
Кәсіпорындарды құру және олардың құрылымдық бөлімшелерінің негізіне өндірістік
Айтылғандарды есепке алсақ, өндірістік бөлімшелер өнімді өндірудегі жалпы
Кәсіпорын құрылымы өндірістік және ұйымдық болып бөлінеді. Өндірістік
Өндірістің құрылымына ықпал ететін негізгі факторлар мыналар болып
- шығарылатын өнімнің және оның номенклатурасының сипаттамасы;
- өндірістің ауқымы;
- кооперациялау деңгейі.
Шығарылатын өнімнің сипаты және оны дайындаудың тәсілі шешуші
Ұйымдық-техникалық факторлардың жетекші тұрғыда кәсіпорындардың кейбір бөлімшелерінің және
Кәсіпорындардың ұйымдық құрылымы - бұл құрамы және оның
Еңбек бөлінісінің деңгейлестік шекарасы басқарушының өз ісінің саласында
Өндірістің ауқымы, технологиялық процестердің ерекшелігі, мамандандыру деңгейі, бөлімшелердің
Өндіріс немесе цех кәсіпорынның ұйымдық мүліктік оқшауланған құрылымдық
Кәсіпорындардың цехтар, учаскелер және басқа да буындары арасындағы
Өндіріс процесінің бірқалыпты жұмыс істеуі үшін ең тиімді
Өндірістік процесті былай ұйымдастыру қажет, егер де, бірлестіктер,
Өндірістік процестерді ұтымды ұйымдастыру мыналарды қамтуы қажет:
- өнімдерді дайындау немесе шығарудағы үздіксіздігі;
- кейбір бөлісулердің өндіріс учаскелері қуаттылығының үйлесімділігі және
- өндірістің барлық бөлісу қызметінің ең жоғарғы ңоеарластығы;
- өңделетін материалдар мен бұйымдар қозғалысының түзу дәлдігі,
- өндірістің ырғақтылығы, яғни тең аралық уақытта тең
Өндірісті ұйымдастырудың негізгі үлгілері: жеке дара, сериялық және
Жеке дара өндіріс - шығарылатын өнімнің кең номенклатурасын,
Сериялы өндіріс - жеткілікті көп мөлшерде шығарылатын өнімдердің
Жаппай өндіріс - ұзақ уақыт ішінде үздіксіз шығарылатын
Жаппай өндірістің экономикалық артықшылығы мына төмендегілерден байқалады:
- мамандандырылған жоғары өнімді жабдықтарды және өндірістік процестерді
- жабдықтарды қайта құру және оларды жетілдіруге байланысты
- өндіріс процестерінің ұзақтылығын қысқарту, еңбек өнімділігін және
- өндірістік қуаттарды едәуір тиімді пайдалану және өнімнің
Кәсіпорынның өнім шығарудағы әлуетті мүмкіндіктері олардың өндірістік қуаттарын
Барлық жағдайлары бірдей кәсіпорындарда өндірістік қуатты пайдаланудың экономикалық
- нақты жағдайларда ең жоғары экономкалық тиімділікті қамтамасыз
- қажетті құрал-жабдықтардың қолайлы құрамын табу. Қазіргі кезде
Төменде кәсіпорынның өндірістік қуатын пайдалануға ықпал ететін факторлар
Өндірістік қуаттың мөлшеріне ықпал ететін факторлар Өндірістік қуатты
- Машиналар саны (жұмыс орны) және олардың техникалық
- Өндіріс алаңдарының мөлшері
- Машиналар топтары арасындаға шкізу мүмкіндігінің үйлесімдік деңгейі
- Үйлесімді техиология
- Механикаландыру және автоматтандыру
- Материалдардың сапалылығы, бұйымдарды жетілдірудің инструкциясы, стандарттау және
- Жұмысшылардың техникаларды игеру дәрежесі - Өнімді қажетсіну
- Кәсіпорынды материалдық-техникалық жабдықтау
- Кәсіпорынның жұмысшылармен қамтамасыз етілуі
- Жаңа қуаттарды кешенді түрде іске асыру
- Энергетикалық ресурстармен қамтамасыз етілуі
- Жабдық жиынтығының құрылымы
- Жабдықтардың жөндеуде тұрғандағы нормативтен тыс бос тұруы
- Жабдықтардың ауысымдық жұмысының артуы
- Өндірістік қызмет етуді ұйымдастыру. Өндірісті және жабдықтарды
- Қуаттарды пайдаланудағы кооперациялауды ұйымдастыру
Кәсіпорынның өндірістік қуаттарын пайдалануды ұйымдастыру және қалыптастыру процестері
- Кәсіпорынның өндірістік құрылымы оның бөлімшелері, кооперациялары арасындағы
- Кәсіпорынның өндірістік құрылымы оның жұмыс істеуін және
- Кәсіпорьшның өндірістік құрылымының басты эле-менті жұмыс орны,
- Кәсілорынның құрылымын ңалыптастыру сыртқы (салалың, аймаңтың, жалпы
- Кәсіпорыннъщ ұйымдық ңұрылымы — бұл құрамы жэне
- Өндірістік процесс шикізаттар мен материалдардың дайьш өнімге
- Өндірістік процесті оңтайлы ұйымдастыру прин-, циптері —
- Шығарылатын өнімнің сұрыпталымына, өндірістің көлеміне, жабдыңтардың түрпатына,
Сонымен, өндірістік қуат экономикалық санаты ретінде ең көп
2.4 «Мақсат» ЖШС ішкі және сыртқы ортасын талдау
Нарықтық қатынастарда әрекет ететін кәсіпорындардың табыстылығы көп жағдайда
Қазақстандық кәсіпорындарда маркетингтік жоспарларды әзірлеу әлі күнге дейін
Маркетингтік қызметті ғылыми негізде жоспарлау аса қажет, себебі
«Мақсат» ЖШС маркетингтік қызметтің функционалды сипаттары
маркетингтік қызметтің қолданылу аясы маркетингтік қызмет
жүзеге асырылытын жүзеге асырылмайтын
зерттеулер жүргізу өткізу көлемі бойынша сұранысты зерттеу;
тұтынушыларды зерттеу; маркетингтік ортаны зерттеу;
ғылыми негізделген, комплексті маркетингтік зерттеулер жүргізу (нарыққа, бәсекелестерге,
тауар саясаты өнімнің сапасын басқару;
жаңа өнімдерді енгізу;
тауарлық ассортимент негізінде тауар саясатын әзірлеу өнімнің өмірлік
өнімнің бәсекеге қабілеттілігін басқару;
тауар саясатын және тауарлық стратегияны басқару
баға саясаты баға саясатының бәсеке-лестермен салыстырмалы түрде жүргізілуі
әртүрлі баға қалыптастыру әдістерін қолдану
өткізуді ұйымдастыру өткізуді ынталандыру;
тауарды жылжыту тиімді өткізу жүйелерін анықтау;
өткізуді ынталандыру әдістерінің жиынтығы қамтылған өткізу саясатын қолдану
коммуникация жарнама;
өткізуді ынталандыру жарнаманы жоспарлау;
жарнаманың тиімділігін анықтау
маркетингті жоспарлау және басқару өткізу бойынша есеп жүргізу;
оперативті жоспарлау стратегиялық және тактикалық маркетинг жоспары;
маркетингті бақылау
Ескертпе: зерттеу нәтижелері негізінде автормен әзірленген
Кәсіпорынның маркетингтік қызметі сыртқы және ішкі орта жағдайларына
«Мақсат» ЖШС макро және микро деңгейдегі мәселелер және
Макро деңгей
Микро деңгей
Мәселелер Шешу жолдары Мәселелер Шешу жолдары
Отандық тауар өнді-рушілерді қорғаудың жетіспеушілігі Мемлекетік протек-ционистік саясатты
Құқықтық базаның жетілдірілмеуі Заңнамаларды жетілдіру Өнімді өткізу мәселелері
Маркетингтік ақпаратпен қамтамасыз ету деңгейінің төмендігі Ғылым мен
Қазақстандық марке-тингтік ассоциация-лармен тығыз байланыс орнату. Мамандар біліктілігі
Маркетинг инфрақұ-рылымының қалыптаспауы Маркетинг пен мар-кетингтік зерттеу-лердің маңыздылы-ғын
Жарнама және маркетинг бойынша білікті мамандардың жетіспеушілігі Мамандарды
Маркетингтік ақпарат көздерінің қалыптаспауы Маркетингтік ақпарат жүйесін (мемлекеттік)
Кестеден отандық өнім өндірушілерді қорғау мемлекеттің басты мәселелерінің
Макроэкономикалық сипаттағы маркетинг мәселелеріне, сондай-ақ маркетингтік инфрақұрылымның дамуының
Бүгінгі ақпараттық жетіспеушілік, қатаң нарықтық бәсеке жағдайларында технологиялардың
Осы орайда отандық өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруда маңызды
Көптеген кәсіпорындардың экономикалық мәселелерді шешуде маркетингтік қызметтің маңыздылығын
маркетингтік зерттеулер процесін ұйымдастыру;
өндірілетін өнім түріне қатысты ақпараттарды жинау, жүйелеу және
нарықтағы бәсекелестер туралы ақпарат жинау, олардың әлсіз және
жабдықтау жүйесіне талдау жасау;
өнімді өткізу арналарын талдау;
кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдау;
кәсіпорындардың даму стратегиясын жасалынған нарықтың даму болжамдарына, потенциалды
Отандық кәсіпорындардағы маркетингтің басты міндеті – нарықта бәсекелестік
Маркетингтік қызметтің сапасы өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің құрамдас бөлігі
Маркетинг – бұл нарықты зерттеуге, баға құрылымын, жарнаманы,
Маркетингке бейімделген нарықтың дамуын маркетингтік зерттеулерсіз елестету қиын.
Қорыта айтқанда, маркетингтік қызметті өндірістің әлеуметтік экономикалық тиімділігін
3 ІШКІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ОРТАНЫ ЖЕТІЛДІРУ МҮМКІНДІКТЕРІ
Кәсіпорын құрылымын толық сипаттау үшін түрлі көрсеткіштер қолданылады.
- оның құрамына кіретін бөлімшелердің жалпы тізімі;
- бөлімшелер қызметкерлерінің саны;
- жабдықтардың қуаты;
- өндірістік қорлардың құны;
- өнім шығару көлемі;
- мамандандыру және механикаландыру;
- күрделі қаржының құрылымы.
Кәсіпорынның құрылым көрсеткіштерін дұрыс таңдау өндірістің «осал жерлерін»
Келтірілген бірқатар көрсеткіштерді пайдалану цехқа қатысты кәсіпорынның үдемелі
Өндіріспен қатар ғылыми-өндірістік бірлестіктер құрылады. Оларды құрудың басты
Ғылыми-өндірістік бірлестіктер бірыңғай ғылыми-өндірістік және шаруашылық кешені болып
Ғылыми-өндірістік бірлестіктердің құрылуы ғылым мен өндірістің қосылу нысаны
Нарық жағдайында экономикалық дамуды әрі қарай жалғастыру -
Экономикалық тиімділік - бұл өндіріске жұмсаған шығындар мен
Экономикалық тиімділіктің жалпылама критерийлеріне қоғамдық еңбектің өнімділігі жатады.
Өнімнің еңбек сыйымдылығы- материалдық өндіріс саласында жұмсалған еңбек
Материал сыйымдылығы - шикізат, материал, отын, энергия және
Капитал сыйымдылығы – нарық шаруашылығы капитал салымының көлемін
Өнімнің қор сыйымдылығы - негізгі қордың орташа жылдық
Тиімділік жалпы және салыстырмалы болып бөлінеді.
Жалпы тиімділік - шығынды жұмсау арқылы пайда әкелетін
Салыстырмалы тиімділік – белгілі бір өндірістік және шаруашылық
Жалпы тиімділік көрсеткіштері мына категориялар бойынша топтастырылады:
1. Өндірістік іс әрекеттің тиімділігін көрсететін көрсеткіш. Оған
2. Өтімділік көрсеткіші. Оған кәсіпорынның қысқа мерзімді міндеттерді
3. Қаржылық тұрақтылық көрсеткіші. Кәсіпорынның активтерін қаржыландыруда қолданатын
Шаруашылық іс-әрекеттің тиімділігін көптеген абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштер
Сату рентабельділігі = есеп беру негізінде пайда /өнім
Актив рентабельділігі = есеп беру кезіндегі таза пайда
Негізгі капиталдың рентабельдігі = есеп беру кезендегі таза
Меншік капиталының рентабелдігі = есеп беру уақытының соңындағы
Тиімділіктің салыстырмалы көрсеткіштері:
Активтердің айналымдылығы = сату көлемі / активтердің орташа
Негізгі капиталдың айналымдылығы = сату көлемі / айналым
Материалдық өндірістік қордың айналым коэффициенті = сату көлемі
Айналым қаражаттарының айналым коэффициенті = сату көлемі /
Өтімділік көрсеткіштері:
Меншіктік айналым қаражаттарының көлемі немесе таза айналым капиталы
Қолданылып жүрген немесе таза айналым капиталының оңтайлануы (ақша
Жабу коэффициенті (ағымдағы активтер / ағымдағы міндеттемелер). Активтердің
Тез өтімділік коэффициенті жабу коэффициенті сияқты есептеледі, бірақ
Абсолютті өтімділік коэффициенті (ақша қаражаттары / ағымдағы міндеттемелер).
Өндіріс тиімділігін әлеуметтік талдау жасаудың мақсаты қолданушылар үшін
Әлеуметтік тиімділікті талдау объектілері:
Жоба бойынша тұрғындардың мәдени-әлеуметтік және демографиялық сипаттамасын беру;
Жобаны іске асыру ауданында халықты ұйымдастыру, жұмыс күшінің
Жобаның жергілікті мәдениетке сай қолданылуы;
Жобаның нәтижелерін қолданатын тұрғындар тобы мен ұйымдарды қажетті
Сақтаулы қорды жабуда мешіктік айналым қаражаттарының үлесі (меншіктік
Тиімділік түсінігі экономикалық іс-әрекетке қатысты өндіріс нәтижесінің оны
Қоғамдық өндірістің экономикалық тиімділігінің жалпылама критерии ретінде қоғамдық
ЖІӨ - жалпы ішкі өнім,
Жмс - материалды өндіріс саласындағы жұмыскерлер саны
Экономикалық тиімділіктің басты көрсеткіштері
Еңбек сыйымдылығы Се = Т / Ө,
Т - жұмсалған еңбек саны,
Ө - өндірілген өнімнің жалпы көлемі
Материал сыйымдылығы См = М / Ө,
М - материал шығыны
Қор сыйымдылығы Сқ = Ф / Ө,
Ф - негізгі өндірістік қордың орташа жылдық құны
Жалпы экономикалық тиімділік
Халық шаруашылығының деңгейінде Тх.ш = ∆ЖІӨ / К.
К - капитал салымы Халық шаруашылық кешендерінде,
Жаңадан салынған объект бойынша тиімділік көрсеткіші:
Тк = П / К= (Бк - Өқ)
П - жылдық пайда көлемі.
Бк - өнім бірлігінің көтерме бағасы,
Өқ - өнім бірлігінің өзіндік құны,
В – натуралды өлшемдегі өнім өндірудің жылдық көлемі.
Салыстырмалы тиімділіктің негізгі көрсеткіші – кеткен шығындар
Ші = Сі + ЕКі,
Ші – і-ші нұсқа бойынша өнім бірлігіне кеткен
Сі – і-ші нұсқа бойынша өнім бірлігінің өзіндік
Е - нормативті коэффициент;
Кі – і-ші нұсқа бойынша үлестік капитал салымдары.
Тиімділікті есептеудегі өндірістің әлеумеітік нәтижелсрінің негізгі түрлері:
аймақтағы жұмыс орындары санының өзгеруі;
жұмысшылардың мәдени-тұрмыстық жағдайларының өзгеруі;
жұмысшылардың жұмыс жағдайының өзгеруі;
өндірістік персоналдың құрылымының өзгеруі;
халықты тауардың жеке түрімен қамтамасыз етудің сенімділігінің өзгеруі;
жұмысшылар мен жалпы халықтың денсаулық деңгейінің өзгеруі;
халықтың бос уақытын үнемдеу.
Сонымен, әлеуметтік тиімділік бойынша, инвестиция нұсқаларын таңдауда және
ҚОРЫТЫНДЫ
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі елдің экономикасын тұрақтандырудың маңызды
Өндірістік инфрақұрылым – өндірістің жалпы жағдайын қалыптастырушы шаруашылық
- Кәсіпорын ңоғамдың ңажеттілікті қанагаттандыру және пайда табу
Ірі, дербес шаруашылық субъектісі
- Кәсіпорын дербес жүйе ретінде ңогамдық өндірістің бас
- Кәсіпорынның маңсаты өзінің өндіретін өніміне не-месе ңызмет
- Нарықтың жағдайдың ңозғаушы күші — бәсеке. Ол
- Ірі фирмалармен салыстырғанда кіші кәсіпорындар өздерінің елеулі
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Аубакиров Я. А. Байжұманов Б.Б. /
Экономикалық саясат. Оқу-тәжірибелік құрал /Жанағұлов А.Ш., Сүйіндіков Ж.С.,Байгуренова
Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу құралы // Жанагулов А.Ш.,
Экономикалық теория негіздері. Оқулық / Әубәкіров Я. Ә.,
Экономикалық теория. Оқулық / Әубәкіров Я. Ә., Байжумаев
Ковалев В.В. Финансовый анализ. Управление капиталом. Выбор инвестиций.
Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. өндірістің қаржылық
Таубаев А.А. Өндіріс экономикасы оқу құралы. – Қарағанды:
Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа. -
Базылов К.Б.,Алибаева С.А., Аманжолова К.Б., Бабич А.А. Өндіріс
Қуатова, Дильмина Яхияқызы . Өндіріс экономикасы :
Ниязбекова Р.Қ. Өндіріс экономикасы : Оқу құралы /
Ковалев В.В. «Практикум по анализу и финансовому менеджменту».
Кубышкин И. «Использование финансового анализа для управления компанией».Финансовый
Попова М. «Как вывести предприятие из финансового кризиса»
Румянцева Е.Е «Новая экономическая энциклопедия» М.:«Инфра-М» 2009 -
Савицкая Г.В. «Анализ хозяйственной деятельности предприятия». - М.:«Инфра-М»
Финансовый менеджмент: Учебник /Под ред.Павлова Л.Н.-М.:ЮНИТИ,2001г. - 269с
Финансовый анализ: Учебник /Под ред. Ефимовой О.В.- М.:
Хамитов Н.Н. Банк ісі. Алматы: Экономика, 2006 ж.
Искакова З.Д. Банк ісі: оқу құралы. Қарағанды, 2006
Бердалиев К. Менеджмент: оқу құралы. Алматы: Экономика, 2005
Қаржылық есеп: оқу құралы / Қ. К. Кеулімжаев,
Кенжеболатова М.Ш. Экономиканы мемлекеттік реттеу: Оқу құралы. Астана,
Саларбаев Ә.Ж. Экономика негіздері. Алматы, 2008ж.
ҚОСЫМША 1. Өндірістің ішкі және сыртқы ортасын оқыту
Жаттығу түрі Негізі Мақсаты Ерекшелік белгілері
Жұмыс тәсілдерін орындауы Оқушылардың теориялық білімдері, өндірістік оқу
Жұмыс операцияларын атқаруы Оқушылардың теориялық білімдері: жұмыс операцияларына
Еңбек процестерін орындау Оқушылардың теориялық білімі еңбек операцияларын
Технологиялық процестерді басқару Оқушылардың теориялық білімдері, оқу және
2
Адамдар қызмет қорытындысы
Өндіріс (қызметкерлер) қаржысы
Ақша Ақпарат
Өнім
Өндіріс
Кәсіпорын құрылымы
- негізгі өндіріс - қызмет көрсету, жанама және
● көмекші өндіріс бөлімшесі ● басқарушылық қызметі және
Ресурстар
Өндіру
Өткізілім
Өткізілім
Өндіру
Ресурстар
Стратегиялық басқару процесі
Мақсатты анықтау
Статегияны таңдау
Ортаны таңдау
Статегияны орындауды бақылау
Статегияның орындалуы
Кәсіпорындарда жүзеге асырылатын процестер
ғылыми зерттеулер, тасу, жобалау, құрастыру, кәдеге жарату,
Нарықтық стратегияның элементтері
Стратегиялық шешімді таңдау