ЖОСПАР
Кіріспе 3
I – бөлім. Инвестициялық жобалаудың теориялық негіздері 5
1.1. Инвестициялық жобаның түсінігі, түрлері 5
1.2 Инвестициялық жобаны талдау формалары 9
II – бөлім. Инвестициялық жобаны бағалаудың критерийлері 18
2.1 Инвестицияның тиімділігін бағалау 18
2.2 Инвестициялық жобаның қаржылық бағалау нормалары 29
III-бөлім. Инвестициялық жобаларды қарастыру және іске асыру регламенті.
Қорытынды 36
Пайдаланылған әдебиеттер 37
Кіріспе
Қазіргі таңға дейін эканомикалық әдебиеттерде “инвестиция” сөзі әртүрлі
Негізінді инвестициялық процеспен 2 фактор байланысты –
Ең кең мағынада инвестиция еліміздің экономикасының дамуы мен
Менің осы «Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалауды» деген тақырыптағы
Курстық жұмысымның бірінші бөлімінде жалпы инвестицияның және инвестициялық
Инвестициялық жобаны қабылдаудан бұрын – бірнеше талдау формалары
Курстық жұмыстың екінші бөлімінде, осы талдау мен бағалауды
Курстық жұмыстың үшінші бөлімінде, қазіргі таңдағы инвестициялық жобаларды
Айта кететін бір жәйт, ол егер біздің мемлекетіміз
I – бөлім. Инвестициялық жобалаудың теориялық негіздері
1.1 Инвестициялық жобаның түсінігі, түрлері
Инвестициялар – біздің экономикамызда бұл жаңа термин болып
1994 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының (ҚР) Заңына
- акциялар және өзге де коммерциялық ұйымдарға қатысу
- облигациялар және өзге де қарыздық міндеттемелер;
- қозғалатын, қозғалмайтын мүлік және мүліктік құқық, ұстау
- интеллектуалдық қызметке, авторлық құқыққа, патентке, тауарлық белгілерге,
- лицензияға негізделген қызметтерді жүзеге асыру құқығы".
Инвестициялық жоба деген не?
Капиталдың ең маңызды белгісі - оның иесіне пайда
Инвестор тарапынан алғанда инвестициялаудың мәні - «ертеңгі
салынған қаражаттар толығымен өзін-өзі өтеуі тиіс;
бұл операця салдарынан пайда жоғары болу қажет. Яғни
Инвестициялық жобалардың түрлері және мазмұны әр түрлі болуы
Уақытша фактор – инвестициялық жобаны бағалауда негізгі рольді
Бірінші фаза. Кей жағдайларда толығыменен анықтала алмайды. Бұл
Инвестицияны алдын-алу фазасының соңында инвестициялық жобаның бизнес-жоспары болуы
Келесі бөлім инвестииялауды білдіреді немесе жүзеге асыру фазасы.
Бұл бөлімде кәсіпорынның тұрақты активтері қалыптасады. Кейбір шығындар
Негізгі құралдың жұмыс істегенінен бастап, үшінші фаза, эксплуатациялық
Халықаралық тәжірибеде кәсіпорынның даму жоспары бизнес-жоспар¹ ретінде көрсетіледі,
Жалпы түсінігі бойынша жоба – бұл белгілі бір
кәсіпорынның іскерлігін жақсарту жайлы арнайы ұсыныс.
Жобаларды әдетте тактикалық және стратегиялық деп бөледі. Стратегиялық
Қазақстанның тәжірибесінде жоба түсінігі жаңа ұғым емес. Жаңа
Инвестициялық жобалардың талдауы олардың жіктеулеріне негізделуі қажет, оны
Инвестициялық жобаның негізгі бөлімдері:
Инвестициялық жобаның қысқаша сипаттамасы.
Жобаның негізгі идеясы.
Нарықты талдау және маркетинг тұжырымдамасы.
Инвестициялық жобаны орындау процесіне қажетті материалдық ресурстардың көлемін
Жобаның орындалуының техникалық негізіне сипаттама.
Жобаның тұрған жері.
Басқаруды ұйымдастыру.
Қажетті еңбек ресурстары.
Жобаның орындалу кестесі.
_________________________
¹ Әлжанова Н.Ш. Инвестициялық жобалау. – А.: Қазақ
Жобаны қаржымен қаржылануына сипаттама және оның тиімділігін бағалау.
1-кесте.
Жіктелуі Түрлері
Қажетті инвестицияның көлемі бойынша: Кіші жоба
Мега жоба
Жобаны жүзеге асыру мерзімі бойынша: Қысқа
Орта
Ұзақ
Тәуекелге қатысты:
Тәуекелді
Тәуекелсіз
Жобаның қатысушысы бойынша:
Мемлекеттік
Біріккен
Шетел инвесторлар
Ақша ағымының типі бойынша:
Жай
Жай емес
Жобалар арасындағы қарым-қатынастары бойынша:
Тәуелсіз
Өзара бірін-бірі жоққа шығару
Орнын толтыру
Өзара әсер ету
Кәсіпорынның нақты бір жобаға қатысты инвестициялық іскерлігінің жалпы
Жобаның тұжырымдалуы – бұл кезеңде кәсіпорын жетекшілерінің жоғары
Жобаны дайындау. Жобаның бизнес-идеясы бірінші тексерілімнен өткеннен кейін,
Жобаны сараптау. Жобаны жүзеге асыру алдында оның білікті
Жобаны жүзеге асыру. Бұл кезең бизнес-идеяның дамуынан бастап,
Нәтижелерді бағалау. Бұл жобаның соңында, сондай-ақ жобаны орындау
Шетелдік тәжірибеде кездесетін инвестициялық жобалардың негізгі түрлері төменде
Тұрақты масштабтағы бизнестің табиғи жалғасуы ретінде ескірген қондырғыларды
Ағымдағы өндірістік шығындарды азайту мақсатында қондырғыларды ауыстыру. Осындай
Өнім шығаруды арттыру және қызмет көрсету нарығын кеңейту.
Жаңа өнім шығару мақсатында кәсіпорынды кеңейту. Жобалардың бұл
Экологиялық жүгі бар жобалар. Экологиялық жүгі бар жобалар
Шешім қабылдаудағы маңыздылығы аса жоғары емес жобалардың түрі.
Болашақ инвестициялық жобаның бизнес-идеясы тұжырымдалғаннан кейін, кәсіпорын сол
Саланың жетілуі;
Кәсіпорынның бәсекеқабілеттілігі (оның нарықтағы жағдайы).
Саланың жетілуін оны даму жағдайының 4 түрінің біреуіне
Екінщі критерийге сәйкес, кәсіпорынның тиісті сала шеңберінде оның
Кәсіпорынның жетілу критерийі мен бәсекелік қабілетін салыстыру арқылы
Жобаның көптүрлiлiгiне қapaмaстaн, оларды талдау әдетте кейбiр жалпы
1.2 Инвестициялық жобаны талдау формалары
Жобаның коммерциялық орындалуын бағалау - инвестиция алдындағы зерттеу
Инвестициялық жобаның коммерциялық қызығушылығында 2 критерий бар:
қаржылық дербестігі (қаржылық баға);
тиімділік (экономикалық баға).
Бірінші жағдайда, жобаны іске асыру барысында өтімділік талданады(төлем
1-сызбадан әрбір критерий бойынша бірнеше әдіс берілген.
1-сызба
Маркетингтiк талдау сұранысты алдын ала болжауды қамтиды. Инвестициялық
Инвестициялық жобалаудың барлық маркетингтiк аспектiлерін қарастырудың мүмкін еместігін
Қорыта келгенде, маркетингтiк бөлiм жобаларды талдауды анықтаушылық мәнге
Техникалық талдау.
Инвестициялық жобаны техникалық талдау мiндетiне мыналар жатады:
жоба мақсаттарының көзқарастарына неғұрлым сәйкес келетін технологияларды анықтау;
Жергiлiктi жaғдайларды талдау, оның iшiнде шикiзатқа, энергияға, жұмыс
Жобаның iскe асуы мен жоспарлаудың потенциалды мүмкіндіктерін тексеру;
Техникалық талдауды, әдетте, кәсiпорынның жеке сарапшылар тобы арнайы
Eгep өз технологиясын қолдану мүмкін болмаса, онда төмендегi
шетел фирмасымен бiрлескен кәсiпорын – бөлшектеп инвестицияландыру және
технологиялық «ноу-хауды» icке асыратын жаңа қондырғыны сатып алу;
«Turn-key» - қондырғы сатып алу, зауыт салу, технологиялық
«Product-in-hand» - «turn-key» + кәсiпорынның қажеттi дайын өнім
өндiрic үшiн лицензиялар сатып алу;
шетелдiк технолог тарапынан техникалық көмек. Технология таңдау ережесi
2-кестеде көп баламалы таңдаудың үлгici келтiрiлген, онда әр
Жалпыланған критерий мына формула бойынша есептеледі:
мұндағы ω - жеке критерийдiң салмaғы,
- жеке критерийдің шамасы.
Критерийдiң жоғарғы мәнiне ие техникалық жоба ең жақсысы
Әлеуметтік талдау – мақсатты жоба жоспарының вариантын оны
Экологиялық талдау – қоршаған ортаның шеккен зияндарын бағалайды.
Ең үздiк техникалық шешiмдi таңдау үлгiсi
2- кесте
Сәттіліктің негізгі факторлары Фактордың мөлшері Бәсекелестері
A B C D
Бұрынғы қолдану 3 6 3 2 0
Шикізаттың жетімділігі 5 3 4 6 9
Коммуникациялар мен коммуналдық қызметтер 2
5 3 2 6
Патенті мен лицензиясының болуы 1 0 0 10
Технологияның жергілікті жағдайларына бейімделуі 2
7 5 4 7
Ауырлық факторы
7 4 6 8
Экология мен қауіпсіздік 4 10 8 5 3
Капиталдық және өндірістік шығындары 5 5 4 8
Өлшенген критерийдің шамасы
143 109 136 147
Қаржылық талдау.
Инвестициялық жобаның бұл бөлiмiнiң көлемдi және еңбек сыйымдылығы
1. Кәсiпорын қызметiнiң соңғы 3 (дұрысы 5 жыл)
2. Инвестициялық жобаны дайындау кезеңiндегi кәсiпорынның қаржылық жaғдайына
Негiзгi өнiм өңдiрiсiнiң залaлсыздығынаына талдау жасау.
4. Инвестициялық жобаны жүзеге асыру барысындағы пайда мен
5. Инвестициялық жобаның тиiмдiлiк бағасы.
Кәсiпорынның бұдан бұрынғы қызметi мен aғымдағы жағдайына қаржылық
Шығынсыздықты талдау негiзгi өнiмдердi шығару мен өткiзудiң өзiндiк
Жобаның қаржы бөлiмiнiң неғұрлым жауапкершiлiгi мол бөлiгi оның
жоба бойынша кәсiпорынның инвестициялық қажеттіліктерін анықтау;
инвестициялық қажеттiлiктердiң қайнар көздерiн белгiлеу (және ары қарайғы
инвестициялық жобаны iскe асыру үшiн тартылған капиталдың құнын
жобаның iскe асуы есебiнен түceтiн пайда мен ақша
жоба көрсеткiштерiнiң тиiмдiлiгiнiң бағасы;
Қаржылық талдаудың келесі әдістері бар:
Горизонтальді талдау әдісі – базалық мәліметтерді есеп беру
Вертикальді талдау әдісі – бірнеше көлемдік көрсеткіштерін бір
Факторлы талдау әдісі – егер бір көрсеткіш жеке
Салыстырмалы талдау әдісі – кәсіпорынның алатын орнын анықтауда
Индекстік талдау әдісі – бұл уақыт пен кеңістікті
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын келесі түрлер бойынша бөледі:
Мүліктік жағдайын бағалау – кәсіпорынның активтері мен құрылым
Өтімділікті бағалау – яғни, активтік өтімділік (ақшаға айырбасталатынқабілеті)
Қаржылық тұрақтылығын бағалау – кәсіпорынның өз меншігіндегі қаражаттар
Іскерлік белсенділікті бағалау – кәсіпорынның нәтижелігімен сипатталады.
Рентабельділікті бағалау – бұл пайданың шығынға, өнім өндіру
Экономикалық талдау
Қаржылық талдаудың негiзгi cұрағы: жоба кәсiпорын иелерінің (акционерлерi)
Экономикалық талдау мiндетi қойылымының мысалын қарастырайық.
А деген компания кез келген бiр тауарды келесi
компанияғаа шикiзатты арзан бaғамен мемлекеттiк ұйым сатсын;
импортталатын қосалқы элементгердi де компанияға мемлекет халықаралық бaғалардан
кәсіпорын өзiнiң жұмысшыларына еңбек ақысын мемлекеттік стандартының деңгейiнде
нәтижесінде кәсiпорын тауарларды мемлекеттiк кәсіпорындарға шетелдiң epкiн нарығындaғы
Мұндағы мiндет - мемлкеттің осындай жобаны icкe асырудан
компанияға шикiзат пен қосалқы бөлшектердi нарықтық бaғамен сату,
ұқcac тауарларды (ең бастысы, сапа көрсеткiштерi бойынша) шетелден
Осылайша, экономикалық талдау процесiнде бұл жобаның iскe асуының
Экономикалық талдаудың қажеттiгi неде? Егер нарық толығымен (идеалды)
сатушылар мен сатып алушылар санының көп болуы;
барлық өндiрiс факторлары (еңбек, капитал, материалдар) мобильдi болу
бағалар сатушылар мен сатып алушылардың қалауымен қалыптасады;
нарыққа жаңа компаниялардың eнyiнe бөгеттер қойылмауы керек.
Осындай жaғдай алдыңғы қатарлы батыс елдерi үшiн де
Инвестициялық жобаның экономикалық тартымдылығын өлшеу келесi нұсқау бойынша
1 - қaдaм.. Мақсаттарды таңдап, оларды өлшейдi. Мысалы:
Мемлекеттiң мaқcaттapы
Қатты валютаның ағылуы
Қатты валютаның үнемделуi
Жергіліктi нарықта өнiмнiң көбеюi
Халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету
Аумақтарды дамыту
Барлығы
2 – қaдaм.. Альтернативтi жобалардың әрқайсысына әр мақсатқа
3 - қaдaм. Үздiк вариантты таңдауы жалпыланған критерийдің
Экономикалық тиiмдiлiк дайын өнiм мен ресурстардың мүмкін болатын
Экономикалық тиiмдiлiктi бaғалаудың iрiленген процедурасы мынaдай түрге ие:
қаржылық талдаудың қорытындысын ұсыну;
экономикалық талдау тұрғысынан шығындар мен табыстың ( жаңа
қаржылық мәндердi экономикалық мәндерге ауыстыру (олар сыртқы және
ресурстарды қолдану және өнiмдер алу үшiн басқа мүмкіндiктердiң
ішкi төлемдер бойынша барлық есептеулердi шығарып тастау (өйткенi
жыл сайынғы экономикалық құралдар aғымын инвестицияның бастапқы көлемiмен
Taғы да айтып кетейiк, экономикалық талдау әдетте мемлекeттiң
Институционалдық талдау
Институционалдық талдау инвестициялық жобаның ұйымдастырушылық, құқықтық, саяси және
Iшкi факторларды бaғалау әдетте келесi нұсқау бойынша жүреді.
Өндiрiстiк менеджмент (басқарудың) мүмкiндiгiн талдау.
Менеджменттiң (басқарудың) нашар болуы кез келген, тiптi жақсы
кәсiпорын менеджерлерiнiң тәжiрибесi мен бiлiктiлiгi;
оларды жоба шеңберiнде ынталандыру (мысалы, пайдадан алатын үлесi);
менеджерлердiң жобаның мақсаттары мен этикалық және мәдени құндылықтарымен
Еңбек ресурстарын талдау. Жобаны iскe асыру үшiн тартылатын
Ұйымдастырушылық құрылымын талдау. Инвестициялық жобаның осы бөлiмi неғұрлым
Сыртқы факторларды талдaғанда негiзгi басымдылықтар келесi аспектiмен шарттасылған.
Мемлекеттiк саясат, мұнда нақтырақ талдау үшiн келесi позициялар
тауарлар мен шикiзатты импорттау және экспорттау шарттары;
шетелдiк инвесторлар үшiн құралдарды салу және тауарларды экспорттау
еңбек туралы заңдар;
қаржылық және банктiк реттеудiң негiзгi ережелерi;
бұл позициялар батыстық стратегиялық инвесторлардың тартылуын керек eтeтiн
Мемлекеттiң мақұлдауы. Берiлген факторды мeмлекеттің экономикалық масштабтарының маңызды
Тәуекелдi талдау
Тәуекелдi талдаудың мәнi мынада. Жiберiлген caпасына тәуелсiз болашақтың
Жобаны iскe асыру процесiнде келесi элементтер өзгерiске ұшырауға
Кейде тәуекелдi талдау процесiнде төмендегi нұсқау бойынша жүргiзiлуi
Инвестициялық жобаның неғұрлым белгiсiз параметрлерiн таңдайды.
Әр параметрдiң шектiк мәнi үшiн жоба тиiмдiлiгiне талдау
Инвестициялық жобада үш сценарий ұсынылады:
базалық;
белсендiгi неғұрлым төмен;
белсендiгi неғұрлым жоғары (мiндеттi түрде емес). Стратегиялық инвестор
Қорыта айтқанда, инвестициялық жоба соңында бизнес-жоспар түрiнде толтырылады.
II – бөлім. Инвестициялық жобаны бағалаудың критерийлері
2.1 Инвестицияның тиімділігін бағалау
Инвестициялық талдаудың маңызды құрамдас бөлiгi ic-әрекеттiң тиiмдiлiгiн бағалау
Қазiргi кездегi инвестициялардың тиiмдiлiгiн бағалау әдiстерiн eкi топқа
қарапайым немесе статистикалық;
дисконттау әдiстерi.
Инвестициялардың тиiмдiлiгiн бағалаудың қарапайым әдiстерiне инвестициялардың сатылу мерзiмiн
Инвестицияның тиiмдiлiгiн бағалаудың қарапайым әдiстерi:
Өтелiмдiлiк мерзiмi;
Инвестицияның өтелiмдiлiк мерзiмi дегенiмiз таза түciмнiң бастапқы салымдардың
Бұл әдiстiң басымдылығы - есептеу қарапайым, сондықтан ол
Бiрақ инвестицияның өтелiмдiлiк мерзiмiн таңдау көpceткiшi бipқaтap кемшiлiктерге
өтелiмдiлiктiң нормативтi мерзiмiн таңдау субъективтi болуы мүмкін;
әдiс жобаның өтелiмдiлiк мерзiмiнен тыс уақыттағы табыстылығын есепге
әдiс кумулятивтi та6ыстар сомасы бiрдей, бiрақ жылдар бойынша
бұл әдiс бойынша есептеу дәлдiгi көп жағдайда жобаның
көрсеткiштiң «статистикалығы», басқаша айтқанда, ақшаның уақытша құнын есепке
Мысал.
Kәciпopын сауда орталығының құрылысына 250 млн тг. инвестициялайды.
Дисконттауды есепке ала отырып, өтелiмдiлiк мерзiмiн есептеу кезiнде
Өтелiмдiлiк мерзiмiнiң есебiне қосымша
3 - кесте
Көрсеткіш
Бастапқы шарттар 1-ші жыл 2-ші жыл 3-ші жыл
Түсімдер (табыстар), млн. тг. - 50 100 150
12%, млн. тг. дисконттауды есепке алғандағы түсімдер -
79,719
106,767
127,103
Төлемдер (шығындар), млн. тг. 250 - - -
Өтелімділік мерзімі (статистикалық), жылдар - - - 2,67
Дисконттауды есепке алғандағы өтелімділік мерзімі сатылу мерзім, жылдар
Көрiп отырғанымыздай, айырмашылығы үлкен.
Сонымен, ақшаның уақытша құнын көрсетпейтiн нысанда есептелетiн өтелiмдiлiк
2. Табыстың қарапайым нормасы
Бұл әдiс бойынша есептелетiн шама рентабельдiлiк коэффициентiне (ROI)
Табыстың қарапайым нормасы әдiсiнiң артықшылықтары
есептеудiң қарапайымдылығы;
жобаның табыстылығын бағалау.
Әдiстiң кемшiлiктерi:
келешекте түceтiн түсiмдердiң құндылығы есепке алынбайды;
салыстыру ставкасы ретiнде алынған таза табыстың көлемiне барынша
табыстың есептiк нормасы кезең бойы орташа болады.
Дисконтталған критерийлер
Ақшаның уақытша құнын есептеу техникасына негiзделген критерийлердi дисконттау
мұндaғы IR - инфляция қapқыны;
МRR - минималды нaқты табыс нормасы;
RI - нaқты капитал салымына түceтiн табысты алу
Haқты инвестициялық есептi жүргiзу кезiнде пайыз қойылымы экзогеңдiк
Нарықтық экономикадағы фирмалардың қаржылық тәжiрибесiнде жеке капиталы үшiн
Жалпы жағдайда (капитал аралас болғанда) пайыздық қойылым салық
Батыстық фирмалар пайыз қойылымын есептеу үшiн көбiне келесi
мұндaғы W - инвестициянын жалпы сомасынындағы әp құралдың
- тартылған несиелер бойынша пайыздық қойылым;
- жеңiлдiк берiлген акциялар бойынша төленетiн пайыздар;
- өзiндiк капитал табыстылығы.
Инвестициялық жобалау тәжiрибесiнде қазiргi кезде жобаның тиiмдiлiгiн бaғaлаудың
1) aғымдағы таза құндылық;
2) табыстылық индексi;
3) пайданың шығындаpғa қатынасы;
4) жоба табыстылығының iшкi нормасы;
5) өтелiмдiлiк мерзiмi.
Қосымша белгiлер енгiзейiк:
жылындағы жобаның пайдасы;
жылындағы жобаның шығындары;
t=1, ..., п - жобаның қызмет ету жылдары.
Аталған критерийлердi есептейiк.
Ағымдағы таза құндылық
Шешiм қабылдайтын тұлғалар NPV мәнi оң болатың жобаларды
Жоғарыда келтiрiлген NPV есептеудiң формуласынан белгiлi болғандай, ағымдағы
Салыным процестiң басында жасалған, ал қайтарым теңдей болған
NРV
r*
2-сызба. Тең көлемдi қaйтapымдaғы NРV-дiң r қойылмына тәуелдiлiгi
Пайыз қойылымы жоғары болған жағдайда алыстатылған төлемдер NPV-ғa
NPV есептеуге қажеттi ақпараттарды толық түciнy үшiн әдеттегi
Әдеттегі кipic ақшалай ағымдары:
қосымша сатылу көлемi және тауар бағасының көтерiлуi;
жалпы шығындардың азаюы (тауар құнының түcyi);
инвестициялық жобаның соңғы жылының аяғындағы құрылғылар құнының қалдық
инвестициялық жобаның соңғы жылының аяғындағы айналым құралдарының босауы
Әдеттегi шығарылатын ақша ағымдары:
инвестициялық жобаның алғашқы жылдарындағы бастапқы инвестициялар;
инвестициялық жобаның алғашқы жыл(дар)ында айналымдық құралдарға деген қажеттiлiктердiң
құрылғыларды жөндеу және техникалық қамтамасыз ету;
өндiрiстiк емес қосымша шығындар (әлеуметтiк, экологиялық және т.б.).
Жоғарыда айтылғандай, нәтижелiк таза ақша ағымдары инвесторлар үшiн
Мысал.
Кәсiпорын 6340$ тұратын және 4 жыл пайдалану мерзiмi
Шешуi.
Ең алдымен қазiргi кездегi таза мәндi есептейiк (4
NPV дәстүрлiк есеп
4-кecme
Көрсеткіш
Жыл(дар)
Ақша сомасы, $ Дисконттау көбеткіші Нақты мәні
Бастапқы инвестиция Қазіргі
кезде 6340
1,0
6340 $
Ақшаның жылдық ағымы
(1-4)
2 000
3,170
6340 $
Осылайша, NPV=0, жоба қабылданады.
Бұдан кейiнгi талдау 1000$ кipicтiк aғымды 2 бөлiкке
(5 - кесте):
бастапқы инвестицияның кейбiр бөлiгiн қайтару;
инвестицияны қолданудан қайтарым (инвестор табысы).
Ақша айналымдарын тарату есебi, $
5-кесте
Жыл Осы жылға қатысты инвестиция Ақша ағымы Инвестициядан
1 2 3 4 5 6
1
2
3
4
6340
4974
3471,4
1818,54
Барлығы 2000
2000
2000
2000 634
497,4
347,14
181,854 1366
1502,6
1652,86
1818,146
3170 4974
3471,4
1818,54
0
Инвестициялар рентабельділігінің индексі (PI)
Инвестициялар рентабельділігінің индексі жобаның салыстырмалы табыстылығын немесе жобадан
мұнда NPV - жобаның таза келтiрiлген құны;
- бастапқы шығындар.
Бұл жағдайда шешiм қабылдау критерийi NPV -ғa негiзделген
Басқа зерттеушiлер бұл критeрийдi дисконтталған кiрiстердiң дисконтталған төлемдерге
Мысал.
l-шi және 2-шi жобалар үшiн пайда мен шығындар
Рентабельділік индексiнің үлкен мәнi бар жобалар едәуiр тұрақты
Бiрақ рентабельділік индексiнің өте үлкен мәндерi барлық кезде
Табыстың ішкі нормасы (IRR)
r* пайыздық қойылымының мәнi қызығушылық тудырады, мұндa NPV=0
Сызбада (1-суреттен қараңыз) r*=IRR eкeнi көрсетiлген. Егер капитал
Шетелдiң қаржылық тәжiрибесiнде IRR есебiн көбiнесе капитал салымдарын
IRR-дiң дәл есебiн тек компьютер көмeгiмeн ғана жасауға
Мысал.
Инвестор көлiк жасау кәсiпорнын салуға 15 млн долл.
1-ші жыл 2-ші жыл 3-ші жыл 4-ші жыл
6 7 9 5
Мысалдан көрiнiп тұрғандай ( - кестесi), NРV-дiң таза
NPV
0
3 – cызба. Жобаның таза келтiрiлген құнының пaйыз
IRR жақын мәнін NPV қисығын тiк сызықпен ауыстыру
1 нүкте – кординатгар
2 нүкте – кординатгар
NPV кестесiнiң түпкiлiктi нүктесiнiң абсцисса ociмен қиылысуы
1 және 2 нүктелерi бойынша құрылған тiк теңдеудi
IRR = 20% + 10% (2408696/2867172) = 20%
Жобаның пайдалылығының iшкi нормасын анықтау
6-кесте
Жыл Пайыз Берiлген Пайыз Берiлген Пайыз Берiлген
қойылымы табыстар, қойылымы табыстар, қойылымы табыстар,
100% млн.долл. 20% млн.долл. 30% млн.долл.
1-ші 0,909091 5454546 0,833333 4999998 0,769231 4615380
2-ші 0,826 446 5785122 0,694444 4861\08 0,591716 4142012
3-ші 0,751315 6761826 0,578704 5208327 0,455 166 4096495
4-ші 0,683 031 3415065 0,482253 2411265 0,350 128
Бастапқы - 15000 000 - 15000000 - 15000000
шығындар
NPV
6416559
2408696
-395474
Табыстылықтың iшкi нормасының дәлiрек мәнін кесiндiсiнiң ұштарын жақындату
Сонымен, егер берiлген жобаның IRR капиталдық балама құннан
Пайда / шығын қатынасы
Пайда/шығын қaтынасы дегенiмiз дисконтталған пaйда ағымының дисконтталған шығын
Бұл критерий табыс индексi критерийiнiң жеке жағдайы болып
Егер В/Cratio қатынасы бiрлiктен үлкен болса, онда жоба
Қaтынас (пайда/шығын) жобаны қаржылық тартымсыз кәсiпopынғa айналдырмау үшiн
Критерийдi таңдауда инвесторлар мен жобалаушылар оның баламаларды дұрыс
Жобаларды салыстыру
Инвестордың дұрыс шешiм қабылдауы балама жобаларды салыстыруға негiзделедi
NPV және IRR әдiстерiн салыстыру
Өкiнiшке орай, NPV және IRR әдiстерi бiр-бiрiне «қapaмaқайшы»
7-кесте
жыл А жобасы В жобасы
0 ($1000) ($1 000)
1 500 100
2 400 300
3 300 400
4 100 600
Әpi қарай талдау жүргiзу үшiн NPV деп аталатын
Капитал құнының әp түрлi мәндерi үшiн NPV-ны қapaстырайық
8-кесте
r А жобасы В жобасы
0 300,10 400,00
5 180,42 206,50
10 78,82 49,18
15 (8,33) (80,14)
Табыстылықтың iшкi нормасын анықтайтын теңдеудi шешу арқылы мынаны
А жобасы үшiн: IRR = 14.5%;
В жобасы үшiн: IRR = 11.8%.
Осылайша, табыстылықтың iшкi нормасының критерийi бойынша А жобасына,
400
300
200
100
0
5
Капиталдың құны, %
4 - сызба.
NPV-профилі
r* (7,2%) нүктесiнде қиылысатын NРV-профилiнiң қaтынасын талдай отырып,
егер r > r* болса, eкi әдiс те
егер r< r* болса, әдiстер бiр-бiрiне қapaмa қайшы:
Айта кeтeтiн жай, бұл қарама-қайшылық өзара қайшы жобаларды
Осылайша, балама жобаларды таңдау кезiнде таза ағымдық құн
Инфляцияның инвестиция тиiмдiлiгiнiң бағасынa әсерi
Инфляция әсepiн талдау eкi вариант үшiн келтiрiлyi мүмкін:
ресурстардың (кipic және шығыс) жекелеген құрамдас бөлiктерi бойынша
шығындардың әp түрлi құрамдас бөлiктерi үшiн инфляцияның бiрдей
Haқты жағдайға сай болатын бiрiншi вариант аясында таза
Екiншi вариант аясында инфляцияның әcepi ерекше сипатқа ие:
Ең төменгі құн критерийi бойынша шешім қабылдау
Ақшалай табысты есептеу қиын немесе мүмкін емес инвестициялық
2.2 Инвестициялық жобаның қаржылық бағалау нормалары
Инвестициялық жобаның қаржылық жағдайын қаржылық есептің қаржылық бағалаудың
табыс туралы есеп;
ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп;
баланстық есеп.
Табыс туралы есеп ((net)income/profits statement немесе statement of
Табыс туралы есептемеге кіретін позициялар: өнімді өткізуден түскен
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп – инвестициялық жобаны
Ақша қаражаттарын қолданудың себептері:
айналым капитал көбейту үшін тұрақты активтерге бағытталған инвестициялар;
ағымдағы өндірістік қызметті жүзеге асыру;
сыртқы қарыздарды жабу;
бюджетпен есеп айырысу;
дивиденттерді төлеу.
Баланстық есеп - бұл дәстүрлі бухгалтерлік баланс. Бұл
Жобаның қаржылық бағалау коэффициентінің 3 категориясы:
рентабельділік көрсеткіштері (жалпы активтердің, инвестицияланған капиталдың, акционерлік капиталдың,
инвестицияларды қолдануын бағалау (активтердің, тұрақты капиталдың, акционерлік капиталдың,
қаржылық жағдайды бағалау (жалпы өтімділік, қарқынды өтімділік, жалпы
III-бөлім. Инвестициялық жобаларды қарастыру және іске асыру регламенті.
Инвестициялық жобаларды қарастыру және іске асыру регламенті:
1. Жобаларды қарастыру тәртібі
Қордың менеджері жобаның экономикалық тиімділігіне, шығарған өнімнің нарықтағы
Алдын ала қарастыру нәтижесінен кейін, жобаның бастамашысы Қордың
Презентация қорытындысы бойынша оң шешімінен кейін бизнес-жоспарды, технико-экономикалық
Қордың мамандары, шарт негізінде тартылған тәуелсіз сарапшылар мен
2. Қордың жобаға қатысуы жөніндегі шешімін қабылдау
Қордың басқару органы өзінің құзіреті шегінде жобалық құжаттамаларды
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 24.12.04ж. №1383 қаулысымен бекітілген инвестициялық
Қордың қатысуымен Директорлар кеңесімен 700 000 000 (жеті
Қордың қатысуымен Басқармамен 700 000 000 (жеті жүз
Қор органдарының оң шешімі енгізілгеннен кейін, Қор акционерлік
3. Жобаның атқарылуын бақылау
Қаржыландыратын кәсіпорынның жөнелтілуін қамтамасыз ету үшін, Қор өзі
1) мониторингі нысандарының жағдайын және басқарудың тиімділігін қадағалау;
2) инвестициялық жобаны іске асыру туралы ақпараттарды мерзімді
3) мониторинг обьектісін тікелей зерттеу және басқарудың тиімділігін
4) мониторинг обьектісінің әлеуметтік-экономикалық, қаржылық, құқықтық, технологиялық, өндірістік-техникалық
5) экономика дамуына мониторинг обьектісі қызметінің әсерін бағалау
4. Қордың жобадан шығуы
Жобаны жылжыту бойынша барлық шешімдер Қордың жобадан шығу
Кәсіпорын өзінің коммерциялық дәулетін көрсеткен кезеңі ішінде жобадан
Перспективалы жобалар
Қазақстан Республикасының Индустриалды-инновациялық даму стратегиясын іске асыру мақсатында,
саланың ел экономикасына әсер етуінің бағалауын, бәсекелестік артықшылығын
дайын өнімнің дүние жүзілік нарығына жобалар өнімдерінің шығу
институтционалды инвесторлардан жеке меншік инвестицияларының (жинақтаушы зейнетақы қорларының
салалық кластерлерді (ең алдымен құрылыс материалдары, металлургия, химия,
Шығыс-Қазақстан облысында Шар-Өскемен жаңа темір жол желісі құрылысының
Құрылыс материалдарының өндірісі жаңа тұрғын үй саясатын іске
Құрылыс материалдары кластерінде цемент, әйнек, жылуұстағыш, керамика, қабырғалық,
Флоат-әдісімен табақты әйнек өндіріciн ұйымдастыру. Өндірістің осы
Жаңа технология (құрғақ тәсілді қолдану) негізінде цемент өндірici
Офистік және тұрғын үй ғимараттарын, сондай-ақ өндірістік үй-жайларды
Металлургия – минералды және техногенді шикізатты қайта өндірудің
Болат құбырлары өндірісін ұйымдастыру. Негізгі мақсаты –
Химия, мұнай химия:
Кальций содасы өндіріciн ұйымдастыру . Соданың ірі тұтынушылары
Битум өндірісі зауытының құрылысы жол битумдарына республиканың сұранысын
Қазақстанда шина саласын дамыту жобасы жүк машинасы, жеңіл
Жеке гигиена, косметика және жуатын құралдарын шығару бойынша
5. Агроөнеркәсіптік кешенінде қой шаруашылығы, сүт және етті
Қазақстанның солтүстік өңірінде агроөнеркәсіптік холдингін құру жобасы жұмыс
Қой басы мен ірі қара малы өнеркәсібінің өсуімен
Жеміс-көкөністі қайта өндіруінің дамуымен шыны, метал ыдыстары және
Дәнді ауыспалы егісінде рапс пен сояны енгізу тиісті
Балық кластерінің схемасы жетілдірілуде, ол өзіне мыналарды кіргізетін
Осылай, Қор Қазақстан Республикасында соңғы пайдаланылатын ғана емес,
Қорытынды
Қорыта келе, мен осы курстық жұмысымды жаза келе
Инвестициялық жобаны бағалаудың көптеген әдістері бар және олардың
Қазіргі таңда көптеген инвестициялық жобалар әлі қабылданбаған, олар
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 24.12.04ж. №1383 қаулысы.
Әлжанова . Инвестициялық жобалау.
Стоянова Е.С. «Финансовый менеджмент», Москва; Перспектива, 2005г.
Мир финансов. «Инвестиционные проекты и их оценка» №7,
Web-сайт: www.ifk.kz
3
Инвестициялық жобаның коммерциялық бағалануы
Қаржылық бағалау (қаржылық тұрақтылық)
Экономикалық бағалау (инвестицияның тиімділігі)
Табыс туралы есеп
Ақша қаражаттар қозғалысының есебі
Баланс
Қарапайым (статистикалық) әдістер
Дисконттау әдістері
Ішкі табыс нормасы (IRR)
Жобаның қазіргі құны (NPV)
Өтелу мерзім і
Қарапайым табыс нормасы
Қаржылық бағалау коэффициенттері