Мазмұны
Кіріспе......................................................................................................................3
І тарау. Бизнес-жоспардың теориялық аспектілері
1.1 Бизнес-жоспардың мәні, қызметтері............................................................4
1.2 Бизнес-жоспарды құру және мазмұны.........................................................6
1.3 Шаруашылық субъектінің қаржылық қызметіндегі бизнес жоспарды құруға
ІІ тарау. Кәсіпорынның бизнес-жоспарының қаржылық аспектілерін талдау
2.1 Қазақстан Республикасындағы бизнес - жоспарды нормативтік –құқықтық
2.2 “Astana Promotion Group” жарнамалық агенттігінің
талдау....................................................................................................................19
2.3 Бизнес-жоспарда қаржылық нәтижелерді болжамдау және жоспарлау.15
ІІІ тарау. Кәсіпорын бизнес-жоспарын қолдануды жетілдіру
3.1 Кәсіпорын бизнес-жоспарының экономикалық тиімділігін арттыру......17
Қорытынды..........................................................................................................30
Қолданылған әдебиеттер...................................................................................31
Қосымша материалдар.................................................................................32-34
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Әлемдік сарапшылардың экономикамыздың тұрақты әрі
«Біз Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе
Жобалар фирманың жаңа перспективалық даму стратегиясының бағдарламасын қамтамасыз
Курстық жұмыстың міндеттері Кәсіпорынның түпкі мақсатына жетуде маңызды
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі нарық жағдайындағы кәсіпорын, оның
Нарықтық экономикада кез келген бизнестің стратегиясы және тактикасы
Курстық жұмыстың зерттеу пәні экономиканың жағдайына байланысты кәсіпорын
Курстық жұмысты жазу барысында отандық және шетелдік экономистердің
І тарау. Бизнес-жоспардың теориялық аспектілері
Бизнес жоспардың мәні, қызметтері
Бизнес-жоспар құжат ретінде кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік дамуының
Сонымен, бизнес-жоспар фирманың тұрақты жұмыс құжаты болып табылады,
Бизнес-жоспар жобасын жасау кәсіпорынның болашақтағы даму стратегиясын анықтаудан
Концепция негізінен жаңа техниканы (жаңа өнім) шығаруды игеру
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынды басқарудың экономикалық әдістері күшейтіледі.
Нарық экономикасы дамыған елдерде капитал, ресурстар, технологияны ұсыну
Көптеген кәсіпорындар бизнес-жоспарды 3-5 жылға, тек кейбірі (аса
Бизнес-жоспарға қойылатын негізгі талаптар және оны жасаудың принциптері:
- Сенімділік, ол
Барлық жағдайдың нақтылығы және дәлелділігі;
Айқындылық, дәлелдің логикалық дәйектілігі және сендіре
алатындығы;
Қазіргі заманға сай болуы, яғни құжаттарды қажетті уақытында
жасау және мақсатына қарай бейімдеу;
Арнайы болуы, яғни қажетті ақпаратты қажет уақытында, оны
қажетсінетін адамға жеткізу.
Бизнес-жоспар тек экономикалық бөлімдерден тұрады. Бизнес-жоспарда резюме, өнімнің
Бизнес-жоспар есептелген мәліметтер бойынша құрылады және жобаның тиімділігін
Өнімге деген нарық қажеттілігін қамтамасыз ету бағыттарын таңдауды
Салыстырмалы талдаудың жағымды нәтижелері кезінде қарастырылатын әдістеме бойынша
Егер жоба кері нәтижелерге алып келсе, онда өндіріс
Қабылданған стратегия мен жасалған концепцияға сәйкес бизнес-жоспардың мақсаттары
Бизнес-жоспарда сапалы және пайдалы, сондай-ақ, бәсекеге қабілетті өнім
Мұндай мақсат бірқатар міндеттерді шешуде талап етеді:
кәсіпорын дамудың экономикалық мақсатқа сай бағытын негіздеу;
күтілетін қаржылық нәтижелерді негіздеу;
инвестициялық бағдарламаны дайындау процесінде қаржыландыру көздерін анықтау;
бизнес-жоспарды жүзеге асыру бойынша іс-шараларды әзірлеу және
Стратегиялар мен концепцияларды, мақсаттар мен міндеттерді өңдеу нарықтағы
Кәсіпорын дамуының бизнес-жоспары мәліметтерінен болашақта кәсіпорынның өндірісішілік резервтерін
Тиімділіктің басқа көрсеткіштері жағымды, мұны салыстырмалы талдау дәлелдейді.
Болашақта өнім көлемін арттыру мәліметтерін қор қайтарымдылығы, рентабельділік,
Қазіргі экономикалық теория мен тәжірибеде бизнес-жоспар төрт түрлі
Бірінші функция, бизнестің концепциясы (тұжырымдамасы) мен стратегиясын дамыту
Екінші функция - жоспарлау. Ол фирманың (кәсіпорынның, кәсіпкердің)
Үшінші функция өндіріс қуаттарын жасақтауға, ұлғайтуға және жаңартуға
Төртінші функция фирманың жоспарын жүзеге асыратын, біріккен өндіріс
Бизнес-жоспарды құру және мазмұны
Бизнес-жоспар бірнеше жоспар-бөлімдерден тұрады:
І бөлім. Қорытынды – резюме (түйін) барлық бөлімдердің
Бизнес концепциясы дегеніміз – жаңа істі бастағанда немесе
Негізгі жағдайлар: бизнестегі мүмкіндіктер, олардың көрнектілігі, кәсіпорын мен
Концепцияны баяндау тәртібі ерікті түрде болады, алайда оны,
Бизнестің басты мақсаты, көбінесе, нарыққа бәсекеге қабілетті өнімдердің,
Бизнес-жоспардың басты мақсаты - ұсынылатын бизнес объектісін маркетингтік
Концепция бизнес-жоспардың міндеті белгіленеді:
- потенциалды инвестор немесе несие беруші үшін
бизнес бойынша мүмкін серіктестер немесе акционерлер, құрылтайшылар үшін;
кәсіпорынның басқарушылығы немесе кәсіпкердің өзі үшін (өзін-өзі ұйымдастыру
мемлекеттік қолдау немесе жергілікті өзіндік басқарудың органдарына қолдау
Концепция негізінен ұсынылатын бизнестің жарнамасы болып табылады және
ІІ бөлім. Қазіргі уақыттағы жағдай және кәсіпорын туралы
ұсынылатын бизнес идеяларының туындыларына әсер еткен басты оқиғалар;
осы уақытта кәсіпорын, оның менеджерлері немесе кәсіпкерлері алдында
жетуге қажетті прогресс және нарықтағы жағдай (нарықты жаулап
Әрі қарай қысқаша түрде кәсіпорын жайлы негізгі ақпарат
Одан басқа, кәсіпорынның орналасуымен байланысты стратегиялық артықшылықтарды нұсқаған
ІІІ бөлім. Тауар (өнім, қызмет). Бөлімде сапасы, бағасы
Бизнес-сызықтық объектісін сипаттай отыра, оның уникалдылығын, тұтынушылар үшін
Әрі қарай өндіруші мен тұтынушылар қандай экономикалық артықшылықтарға
Өнімнің функционалды ерекшеліктерінің тізімі қошеметтеледі, егер мүмкін болса
Бөлімді мүмкін кілтті факторлардың суреттеуі аяқтайды. Мысалы, нарыққа
Нарыққа шығу жолдарын және даму перспективаларын сипаттау қажет.
Түрлі үйымдық-құқықтық формаларда және меншіктің әртүрлі формаларымен (аренда,
ІV бөлім. Өткізу нарығы. Маркетингтік зерттеулер және нарыққа
Бірінші кезекте нарықтық зерттеулер өнімді қазіргі тұтынушыларды айқындауға
Нарықтық сегменттеу керек, кәсіпорынның өнім бойынша нарық мөлшері
Нарықты сегменттеу ұғымының астарында нарықтық бөлек бөліктерінің ажыратылуы
Келесі сұрақтарға жауап іздеу қажет: ертең, бүрсігіні
Өнімнің қызметтерің нарықта қалайша бекітілетіндігін талдау қажет және
Бәсекелестерді бағалау мен бақылау өте маңызды. Өзінің және
Кесте 2
Нарықтар және бәсеке
Өнімнің атауы Нарық сегментері Бәскелес Нарық мөлщері Нарық
Нарықтық көрнектілік деңгейі
Төлем қабілетті сүраным
Өндірістік кооперация
Нарық болжамы
Өнім бойынша Тұтынушы бойынша
Мың дана Үлесі
Натуралды сипаттағы сатулардың болжамды көлемі 3 кестеде көрсетілгендей
Нарықтық жағдайдың белгісіздігің ескере отырып, дамудың мақсатқа лайық
“Әлеуетті тәуекел” бөліміне сәйкестендіре түзете отырып, болашақта осы
Сатулардың болжамдық көлемі қүндық сипатта “қаржылық жоспар
Кесте 3
Нарық сегментері бойынша сатулардың болжамды көлемі
Тұтынушылар бойынша нарық сегментері Өлшем бәрлігі
200.. ж.
200.. ж.
200.. ж.
1 тоқсан
2 тоқсан
3 тоқсан
4 тоқсан
1 ж/ж.
2 ж/ж.
1 2 3 4 5 6 7 8
А өнім:
Х түтынушысы
Ү түтынушысы
және т.б.
Барлығы
В өнім:
Z түтынушысы және т.б.
Барлығы
Және т.б.
Кәсіпорының жағдаиын өнімнің түріне байланысты бағалау үшін 4
Кесте 4
Тауар нарығында кәсіпорындардың қатысу сипаттамасы
Өнім атауы Өндіріс көлемі, млн.с. Нарыққа шығарылған,
V бөлім. Маркетинг стратегиясы. Бұл бөлімде болжамданған өткізу
Егер бизнес объектісі кәсіпорын немесе СЦХ болса, онда
Кәсіпорынның даму стратегиясын жасағанда мақсатты түрде қоршаған
Бәсекелесті бақылауды енгізетін тауарлық және бағалық саясатта баса
Даму стратегиясы
2 сурет. Кәсіпорын даму стратегиясы
12 кесте
Кәсіпорының маркетинг стратегиясы
Өнім атауы Өнім бойынша нарық сегменті Сұраныс жағдайы
Тауарлық Бағалық өткізу Сервистік
Келесі сұрақтарда жауаптар табу қажет: Нарық үлесін қалай
Тауарлық стратегия іс-әрекеттердің белгілі-бір бағытқа негізделеді. Осы бағыттың
Тауарлық саясат төмендегідей басты мақсаттарды белгілейді:
жақын жылдарда жетекші бола алатын жєне кәсіпорынның мәртебесін
өнімнің мүмкін модификациялары бойынша маркетингтік бағдарламаларын өңдеу,болашақта -
Баға қалыптастыру стратегиясы қысқа және ұзын мерзімді мақсаттарды
Өндірістік шығындарға негізделген баға қалыптастыру төмендегі жиі қолданылатын
толық шығындар әдісі
орташаландырылған шығындар әдісі
шекті шығындар әдісі
өндірістің стандартты шығындар әдісі
тура шығындар әдісі (пайданың мақсатты нормасы)
Толық шығындар әдісі өндірістік шығындар мен тауарды өткізуге
Орташыландырылған шығындар әдісі ұзақ уақыт аралығында тұрақты бағаларды
Шекті шығындар әдісі жоспарланатын өндіріс пен өткізу масштабында
Өндірістің стандартты шығындар әдісі өндірістік қуаттылықтың дағдылы (80%-ге
Тура шығындар тәсілі (табыстық мақсатты нормасы) өндірістік қуаттылықтарды
Баға саясаты келесілерді ескереді:
икемді бағаларды қолдану, мысалы мотивикацияға тәелді, комплектация және
баға мен сапаның қарым-қатынасы;
әлем нарығы бағасының деңгейіне бағыт және т.б.
Өткізу стратегиясы ФОССТИС жүйесіне бағытталуды негіздейді, жалпы пікірдің
Жарнамысыз қызмет (жарнамасыз буклет, пресседа, радиода, теледидарда, жарнаманың
Жай делдалдар, дилерлер, агенттер арқылы коммерциялық байланыстарды құру
Ұйымдастыру және жәрмеңкелерде, көрмелерде қатысу;
әртүрлі формаларда несиені, лизингті қолдану;
әлеуетті тұтынушыларға арнайы арналған өнімнің презентациясы.
ФОС шаралары арқылы «тауар бейнесі» және кәсіпорын имиджі
«Мен сіздің фирмаңызды білмеймін.
Мен сіздің фирмаңыздың тауарын білмеймін.
Мен сіздің фирмаңыздың тұтынушыларын білмейміз.
Мен сіздің фирмаңыздың мәртебесін білмеймін.
Мен сіздің фирмаңыздың жетістіктерін білмеймін
Осыдан кейін сіз маған қандай тауар ұсына аласыз?…»
ФОС шараларының негізгі мақсаты нарыққа «нарық жаңалықтарының тауарларын»
Шаралар тұтынушылар мен делдалдарға бағытталған. СТИС-ң сатып алушыларға
СТИС дилдарға қатысты тутынушылардың көлемін кеңейте отырып оларды
Өткізу саясатын суреттегенде мақсаты түрде әрбір арна бойынша
Қызмет көрсетуді ұйымдастыру стратегиясы сатудан бұрын және сатудан
Сатудан бұрынғы қызмет көрсету үсынылатын өнім қасиеттерін сапалы
Сатудан кейінгі қызмет көрсету кепілді және кепілдік өткеннен
VІ бөлім. Өндірістік бағдарлама. Мұнда шикізатқа, материалдарға және
Егер бизнес объектісі болып өнім табылса, онда бөлім
Кесте 5
Еңбек сыйымдылығы бойынша өндірістік процестің қүрылымы
Өнімнін атауы Жұмыстар түрі, %
Механикалық өндеу Сварка Жинақтау Басқалар
Кесте 6
Өндірістік бағдарлама
Өнім түрі Өлшеу данасы Кедең бойынша өндіріс қөлемі
200... ж. 200…ж. 200…ж.
1 тоқ. 2 тоқ. 3 тоқ. 4 тоқ.
А өнімі
В өнемі
Т.б.
Егер бизнес объектісі кєсіпорын немесе СЦХ болса, онда
Сату көлемі қүндылық сипатында логаны ескеруынде өндірістік бағдарламаның
7 Кесте
Өнімді (қызметті) сатудың болжанатын көлемі
Өнім түрі өлшеу данасы Көрсеткіштердің нүсқау бойынша көлемі
200… ж. 200… ж. 200.. ж.
1 тоқ. 2 тоқ. 3 тоқ. 4 тоқ.
А өнім:
Данасына баға,
Сату көлемі,
Өткізу көлемі
Мың. Т.
Дана.
Мың. Т.
Б өнім
Данасына баға,
Сату көлемі,
Өткізу көлемі
Мың. Т.
Дана.
Мың. Т
Т.б.
Барлығы Мың. Т
Негізгі жабдықтаушылар мен материал ресурстарына қажеттілік 8,
Еңбекақыға қаражаттарды есептеу персонал мен жұмысшы күшінін қажеттіліктеріне
8 кесте
Қосымша қүрал - жабдықтар мен басқа техникалық қүралдарға
№ п/п Қүрал - жабдықтардың техникалық қүралдардың атауы
Жасаланған есептер негізінде инвестициаларға деген жалпы қажеттілік -
Қарастырылып жатқан бөлім өндірістік шығындарын есептеулермен (11 кесте),
9 кесте
Материалды ресурстарға деген қажеттілік
Материлды ресурстар түрінің атауы 200… ж. бағдарламасына деген
1 тоқсан 2 тоқсан
Натуралды сипаттама Қүндық сипаттама Натуралды сипаттама Қүндық сипаттама
1 2 3 4 5 6
Материалдар - барлығы: оның ішінде:
А түрі
Б түрі
Т.б. Х
Х
9 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6
Сатып алынатын бүиымдар - барлығы:
Оның ішінде:
В түрі
Г түрі
Т.б. Х
Х
Барлығы Х
Х
10 кесте
Енбекақыға қажетті қаражаттарға деген қажеттілік
Жүмысшы категориясы 200… ж.
1 тоқсан 2 тоқсан Т.б.
Саны, адамдар Енбекақы қоры Саны, адамдар Енбекақы қоры
Негізгі өндірістің өндірістік жүмысшылар, қосалқы жумысшылар, мамандар және
Барлығы
Кесте 11
Өндірістік шығындар сметасы
Щығындар сметасы Кезен бойынша көрсеткіштер көлемі, млн. т.
200… ж. 200… ж. 200…ж.
1 тоқ. 2 тоқ. 3 тоқ. 4 тоқ.
1 2 3 4 5 6 7 8
Шикізат мен материалдар
Сатып алынатын жинақтаушы бүйымдар және жартылай фабрикаттар
Отын
Энергия
Келісімді енбекақыны алатын негізгі өндірістін жұмысшыларының енбек ақы
Басқа жүмысшылардың енбек ақы қоры
Негізгі өндірістік қорлардын амортизациясы
11 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8
Жарнамаға, өкілдікке, консультацияға және т.б. кететін шығындар
Несие үшін пайыздар (үзақ мерзімді)
өзіндік қүнға енетін салықтар
Басқа шығындар
Тауарлы өнімнің өзіндік қүны - барлығы
Басқа салықтар мен шығындар
Өндіріс шығындар - барлығы
VІІ бөлім. Өндірісті ұйымдастыру. Ұйымдық-өндірістік құрылым және технологиялық
Кәсіпорынның ұйымдық-құқықтық нормасы (құқықтық статусы, меншік нысаны, кәсіпорын
Бүл жерде кәсіпорының немесе СЦХ-ның үиымдастырушылық қүрылымың келтіру
“ Өндірісті ұйымдастыру ” бөлімшесі арқылы “кәсіпорын қызметінің
VIII бөлім. Қаржы жоспары, егер жасалған бағдарлама бизнес-жоспардың
ІХ бөлім. Жоба рентабельділігі (инвестициялық шығындар, негізгі және
Бөлімдердің әрқайсысында негізінен басты назарды рыноктағы фирманың орны,
Бизнес жоспардың маңызды бөлімдеріне тоқталар болсақ:
Маркетингтік жоспар. Бизнес-жоспардың маңызды тарауы “маркетинг жоспары” болып
1. “Тұтынушыны түсіну” принципі нарық өзгерісінің динамикасын және
2. “Тұтынушылар үшін күрес” прниципі рынок пен тұтынушыға
3. “Өнідірістің нарық талаптарының ыңғайына барынша бейімделуі” принципі
“Маркетинг-жоспар” тарауы бірнеше бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімде рынок құрылымы, бәсекелестердің ұқсас өнімдері, баға
Тараудың екінші бөлімінде рыноктағы бәсеке жағдайды кәсіпорынның артықшылығын
Тараудың үшінші бөлімінде өнімнің бәсекелік сапасының, маркетингтің баға
Маркетинг жоспарының келесі бөлімінде кәсіпорынның баға стратегиясының сипаттамасы
Ұйымдастыру жоспары және менеджмент.
“Ұйымдастыру жоспары және менеджмент” тарауы бизнес-жоспардың негізгі бөлімі
фирманың ұйымдық құрылымы;
басқару жүйесі;
еңбек ресурстарын басқару.
Басқаруды дұрыс ұйымдастыру – жұмысы дұрыс жолға қойылып,
Ұйымдастыру мәселесінде кадрларды іріктеу, орналастыру және пайдаланудыңүлкен мәні
Стратегиялық жоспар. Стратегия дегеніміз – ұйымның міндетті ісін
Стратегиялық жоспарлау басқару шешімін қабылдауға қажетті талап болып
Стартегиялық жоспарлаудың өзіндік белгілері:
1. Стратегияны көпшілік жағдайда жоғары басшылары тұжырымдайды және
2. Стратегиялық жоспар жеке бір ұйымға ғана емес,
3. Стратегиялық жопар көлемді зерттеулерден және нақты деректермен
4. Стратегиялық жоспар фирманың айқындылығын, дербестілігін білдіреді, мұның
5. Стратегиялық жоспарды жасағанда, ұзақ уақыт бойы тұтастығын
Басшы қызметкерлердің басқару мәдениеті жоғары деңгейде болған жағдайда
1. Кәсіпорынның даму мақсаттары мен оларға жету стратегияларын
2. Стратегиялық жоспар жасау және бекіту.
Даму мақсаттары революциялық да, эволюциялық сипатқа ие болуы
Кәсіпорынның даму стратегиясының техникалық-экономикалық негіздемесі төмендегідей жүйелікте беріледі:
1. Әрекет етуші өндірістік құрылымды талдау бұрын қарастырылған
2. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын және қойылған мақсатқа барабар
3. Стратегиялық жоспармен өнімнің болашақтағы құрылымын құрайтын номенклатурасының
4. Жаңа өндірістік құрылымға сәйкес өндірстің жаңа техникалық-ұйымдық
5. Кәсіпорынның өндірістік бөлімдерінің жаңа құрамын, құрал-жабдықтар түрлерін
6. Кәсіпорынның жаңа басты жоспарының және оның өндірістік
7. Кәсіпорынның инвестициялық саясатының болашақта қажетті ұйымдық нысандарын
8. Жаңа өндірістік құрылым құруға қажетті инвестициялар көлемінің
9. Цехтардың өндірістік қуаттылығын есептеу, олардың мамандануы мен
10. Басқарудың әрекет етуші ұйымдық құрылымында түзетулер енгізу.
11. Жаңа жұмыс орындарын ұйымдастырудың және олардың қызмет
12. Жаңа өнімдерді шығару үшін кадрларды дайындау және
13. Өндірісті экономикалық дайындау, жаңа өндірістік құрылымының жұмыс
14. Кәсіпорынның бұрынғы және жаңа өндірістік құрылымының экономикалық
Жобалар фирманың жаңа перспективалық даму стратегиясының бағдарламасын қамтамасыз
Ішкі және сыртқы нарықтағы негізгі бәсекелестердің қызметіне талдау
Нарықтық экономика жағдайындағы бизнес-жоспардың мазмұны орталықтанған жоспарлаудан әлдеқайда
Экономикалық жағдайға сәйкес тиімді даму бағдарын таңдап алу,
мақсатты рыноктар және олардағы фирмалар орнын анықтау.
Рынок қажеттілігіне сәйкес жақын және ұзақ мерзімде өндірілетін
Басқарудың ұйымдық-құқықтық нысаны мен құрылымын таңдау,
фирма кадрларын еңбек етуге ынталандыру.
Фирманың рынокты зерттеуге қажетті маркетингтік шараларын: жарнама, сатуға
Фирманың өндірістік және сауда шығындарын, күтілетін қаржы нәтижелерінің
1.3 Шаруашылық субъектінің қаржылық қызметіндегі бизнес - жоспарды
Шаруашылық субъектінің қаржылық қызметінде бизнес –жоспарды құруға әсер
Басшы мақсатты айқындауда ұйым тарапынан тысқары факторларды бақылап,
Енді сыртқы факторлардың әрқайсысына жеке-жеке тоқталып кетсек:
Э к о н о м и к
С а я с и факторлар. Бизнеспен кәсіпкер
Н а р ы қ т ы қ
Т е х н о л о г
Х а л қ а р а л
Б ә с е к е факторлары.
1. Бәсекелесушілердің болашақ мақсатын талдау
2. Олардың ағымдағы стратегиятын бағалау
3. Оларға қатысты саланың, сонда жұмыс істейтін компанияның
4. Олардың күшті және осал жақтарын мұқият зерттеу.
Ә л е у м е т т
Осы сыртқы факторларды талдау арқылы ұйым болатын қауіп
Кәсіпорынның бизнес жоспарын жасауда әсер етуші ішкі факторларға
Өнімді өткізу көлемі
Өнім бағасы
Өндіріс шығыны
Өткізуден түскен кіріс, пайда
Капиталдың қалыптасу жағдайы
Қордың қалыптасу жағдайы (шикізат, материалдар, жинақтау бұйымдары және
Кәсіпорынның бизнес жоспарын жасауда әсер етуші ішкі факторлар
Өндірісті қорлармен қамтамасыз ету.Оған өндірістік факторлар (ғимарат, құрал
Кәсіпорынның экономикалық және техникалық дамуының қажетті деңгейін қамтамасыз
- ҒТП
- Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру
- Кадрлардың біліктілігі
- Инновация және инвестиция
3. Кәсіпорынның өндірістік шаруашылық қызметінің коммерциялық сапасын қалыптастыру
Осы факторлар негізінде қол жеткізілетін тиімділіктіктің деңгейі мен
Бірінші бөлімді қорытындылай келсек, бизнес – жоспар –
Сөйтіп, нарықтық ортада қаржылық жоспарлау анағұрлым жоғары сапалық
ІІ тарау. Кәсіпорынның бизнес-жоспарының қаржылық аспектілерін талдау
2.1 Қазақстан Республикасындағы бизнес - жоспарды нормативтік –құқықтық
Бизнес-жоспарды құқықтық-нормативтік тұрғысынан талдауда кәсіпорынның құрылуы мен құқықтық
Кәсіпорын – пайда алу мақсатымен өнім шығару мен
Меншік нысанына (өзіндік, жеке, өзіндік-жеке және мемлекеттік) байланысты
1. Жалпы ережелер
Жауапкершілгі шектеулі серіктестік – шағын кәсіпкерлік субъектісі болып
Серіктестік 1994 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Азаматтық
2. Серіктестік қызметінің мақсаттары
2.1 Серіктестік қызметтерінің мақсаттары:
2.1.1 Қазақстан Республикасының нарығын қызметтермен анықтау;
2.1.2 Бәсекеге қабілетті қызметтерді жасау және талдау;
2.1.3 Ішкі және сыртқы қызметтер сатудан пайда табу;
2.1.4 Кеңестік, маркетингілік, ақпараттық, жарнамалық, консалтингтік және басқа
2.1.5 Жарнама – баспа қызметі;
2.2.1 Клиентің оптималды бюджетіне сәйкес келетін, жарнамалық компанияның
2.2.2 Жарнамалық қызметке шығармашылық қадам жасау;
2.2.3 Кез-келген жарнамалық құралдарды, жобаларды жасауда қолдану;
2.2.4 Жарнамалық компаниялардың қадамында мамандардың қатысуы.
Қолданушыға көбірек ықпал ету үшін психологиялық әдістерді
қолдана отырып, сұраныс берушіге мейлінше көп клиенттер тарта
Біздің жобамыздың мақсаты – тауарды тұтынушылар мен жарнама
берушілерді сапалы жарнамамен қамтамасыз ету, нағыз жарнаманы көрсету.
3. Серіктестіктің қызмет мерзімі
3.1 Серіктестіктің қызмет мерзімі Қазақстан Республикасының өкілетті мемлекеттік
4. Серіктестіктің құқықтық мәртебесі
4.1 Серіктестік өз қызметін осы Жарғыға, қазақстан Республикасының
4.2 Серіктестік өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық
4.3 Серіктестік өз мүлкін Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңдарына
11. Серіктестікті қайта құру және тарату
11.1 Серіктестікті қайта құру (біріктіру, қосу, бөлу, бөліп
11.2 Серіктестікті өз еркімен қайта құру және тарату
11.3 Серіктестікті қайта құру барысында Серіктестіктің құрылтай құжаттарына
11.4 Серіктестікті қайта құру барысында Серіктестіктің мүлкі, заң
11.5 Серіктестік келесі жағдайларда таратылады:
11.5.1 Серіктестіктің қатысушысының шешімі бойынша
11.5.2 Сот шешімі бойынша
11.5.3 Қазақстан Республикасының заңдарына белгіленген басқа жағдайларда
11.5.4 Серіктестіктің ерікті таратуын серіктестік қатысушысымен тағайындалған
11.6 Заңды тұлғалардың біріңғай регистріне тиісті жазба енгізілгеннен
11.7 Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің қызметін доғаруға, жоғарыда көрсетілген
11.7.1 Егер жарғылық капиталды азайту нәтижесінде оның мөлшері
11.7.2 Егер қатысушысы жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі
12. Қорытынды ережелер
12.1 Серіктестіктің жұмыс және іс-қағаздарын жүргізу тілі –
12.2 Жарғыға өзгерістер мен толық тыруларды серіктестік қатысушысының
12.3 Осы жарғы серіктестіктің мемлекеттік тіркеуден өткен мерзімінен
Қаржылық жоспар немесе қаржының стратегия.
Қаржылық жоспардың мақсаты - ұсынылатын бизнестік тиімділігін анықтау.
шығындар мен пайдалар жөн есеп беру;
ақшалық шығындар мен түсімдердің балансы;
актив пен пассвтің болжамдық балансы (кәсіпорын үшін);
шығынсыздық анализі…..
қаржыландыру стратегисы.
Есептеулер 3 нұсқа бойынша жүргізіледі – оптимистикалық, пессимистикалық
Табыстар мен шығындар жөнінде есеп беру пайда қалай
Кесте 13
Табыстар мен шыѓындар жµнінде есеп беру
Кµрсеткіш атауы Кезењдер бойынша кµрсеткіштер мµлшері млн.т.
200… ж. 200… ж. 200… ж.
1 тоќ. 2 тоќ. 3 тоќ. 4
1 2 3 4 5 6 7 8
1. сатулардыњ таза соммасы (сатудан т‰скен пайда).
2. ¤ндірістік шыѓындар – барлыѓы.
Оныњ ішінде:
шикізат жєне материалдар;
т‰сімдермен бірге ењбекаќы;
амортизационды аударымдар;
басќа шыѓымдар;
3. Жалпы пайда
4. Коммерциялыќ шыѓындар
5. Басќару аппаратын ‰стауѓа кететтін шыѓындар
6. Пайыздар мен салыќтарды тµлегенгге дейін пайда
7. ¦заќ мерзімді несиелер бойынша пайыздар
8.Ќаржылыќ нєтижелерге енетін салыќтар
9. Басќа тµлемдер
10. Баланстыќ пайда
11. Табысќа алынатын салыќ
12. Таза пайда
13. Акциолар бойынша дивиденттер
14. Резервті ќор
13 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8
15. Жинаќтаушы ќор
16. Тутыну ќор
17. Бµлінбеген пайда
Кесте 14
Салық салу есебі
Кµрсеткіштер атауы Кезендер бойынша кµрсеткіштер кµлемі, млн.т.
200… ж. 200… ж.
1 тоќ. 2 тоќ. 3 тоќ. 4 тоќ.
¤зінді µнімге енуі ттиіс салыќтар, – барлыѓы
Оныњ ішінде:
транспорттыќ салыќ;
автожолдарды ќолданушыларѓа салынатын салыќ;
жерге тµлемдер;
ќ‰ралдар иелеріне салынатын салыќ;
салыќтардыњ басќа т‰рлері.
Пайда есебінен тµленетін салыќтар, – барлыѓы
Оныњ ішінде:
м‰ліктік салыќ;
муниципалды салыќтар жинаќтар;
пайдаѓа салынатыњ салыќ.
Ақшаның шығындар мен түсімдердің балансы (15 кесте) уақыт
15 кесте
Ақшалық шығындар мен түсімдердің балансы
Баптыњ атауы Кезендер бойынша кµрсеткіштер мµлшері, млн.т.
200… ж. 200… ж. 200… ж.
1 тоќ. 2 тоќ. 3 тоќ. 4 тоќ
1 2 3 4 5 6 7 8
1. Кезењ басына арналѓан ќолда бар аќшалыќ ќаражаттар
2. Аќша ќаражаттарын т‰суі – барлыѓы
Сонымен ќаттар:
сатудан т‰сімі;
ќарызхдар, несиелер жєне т.б. т‰сімдер
15 кестенің жалғасы
1 2 3 4 5 6 7 8
3. Бір жаќќа аѓымдаѓы аќшалыќ тµлемдер
Сонымен ќаттар:
шикізат, материал, жинаќтаушы б±йымдарды сатып алу;
ењбекаќы;
аќылы ќызмет;
жолдыќ тµлем;
несиеге пайыз;
жарнама, аудит, консультациалар, µкілетті шыѓындар;
басќа жалпы µндірістік немесе жалпы шаруашылыќ шыѓындары;
саќтандыру тµлемдері.
4. Басќа да аќшалыќ тµлемдер – барлыѓы
Сонымен ќатар:
ќ‰рал – жабдыќтарды сатып алу;
негізгі сомамаларды несие бойынша тµлеу;
резервтер;
ќызметті ‰йымдастыру бойынша басќа шыѓындар;
инвестор табысы (кепілдік берілген)
5. Сыртқы жаққа барлық ақшалық төлемдер
6. Кезең аяғына ақшалық қаражаттар
Ақшалық шығындар мен түсімдердің келтірілген балансы шығындарды дисконттау
Кәсіпорын активтері мен пассивтерінің болжамды балансы жоспарланатын кезеңдегі
Қүрастырылған баланс негізінде жоспарланатын кезең жылдары бойынша кәсіпорынның
Шығынсыздық талдауы кәсіпорын пайда алмай отырып, өз шығындарын
Шығынсыздық нүктесі есептеу үшін өндірістік шығындар сметасы негізінде
Шығынсыздық нүктесі келесі формула арқылы есептелінеді:
Тш/н - шығынсыздық нүктесі;
Pconst - шартты - тұрақты шығындар;
Кпер - сатулар көлеміндегі шартты - өзгермелі
Қаржылық турақтылығының қоры талданатын жылдың және шығынсыздық нүктесінің
Шығындар
Qпр
V
P const
0
Тш/н
млн.т.
3 сурет. Щығынсыздық нүктесін анықтаудың графигі : Q
16 кесте
Активтер мен пассивтердің болжамдық балансы
Акивтер 200… ж. 200… ж. Т.б. Пассивтер 200…
Аиналым активтері - барлығы
Аиналым пассивтері - балығы
Сонымен қаттар:
ақшалық қаражаттар;
қүнды қағаздар;
есеп айырусудаға қаражаттар (дебиторлық қарыз);
тауарлық және өндірістік қорлар;
аяқталмаған өндірістегі қаражаттар;
басқа айналасым қорлары;
Сонымен қаттар:
- несиелер және қарыздар;
еңбекақы бойынша кредиторлық қарыз;
басқа кредиторлық қарыз;
Айналымнан тыс активтар - барлығы
Негізгі пассивтер - барлығы
Сонымен қаттар:
ғимараттар, қүрал-жабдықтар т.б.;
капитал салымдары;
үзақ мерзімдік қаржылық салымдар;
басқа да айналымнан тыс активтер;
Сонымен қаттар:
акционерлік капитал;
таратылмаған табыс;
үзақ мерзімдін қарыздық қаражаттар;
қысқа мерзімдік қарыздық қаражаттар;
есеп айырусудаға қаражаттар (жүмыстар, тауарлар, қызметтер бойынша кредиторлық
басқа да негізгі пассивтер;
Барлығы абсолютті активтер
Барлық абсолютті пассивтер
Қаржыландыру стратегияын суреттей отырып СЦХ немесе кәсіпорын дамыту
Ойластырған істі жүзеге асыру үшін қанша қаражат керек?
Қаражаттарды қайдан немесе қандай формада алу бағытталған?
Салынған қаражаттарды толық қайтарылуын немесе инвесторлармен табысты алуды
Салынған капиталға табыстық мөлшері қандай болады?
“Өндірістік жоспары” бөлімінде есептелінген инвестицияға деген қажеттілікті (оларды
17 кесте
Қаржылық қызметтің көрсеткіші
Көрсеткіштің атауы Есеп айырусудың формуласы 200… ж. 200…
1. Инвестициаларды қайтару, % Таза табыс * 100______
Баланс нәтижесі - нетто
2. Сатулар рентабельділігі, % Таза табыс *100_______
Өткізуден түскен табыс
3.. Ағымды өтімділік коэфиценті Ағымды активтер
Ағымды пассивтер
4.Есеп айырысудаға қаражаттардың қайтарымдылығы Өткізуден түскен табыс
Орташа дебиторлық қарыз
5. Есеп айырысудағы қаражаттардың қаитарымдылығы, күндер 365_
5 бет
6. Тартылған капиталдың шоғарлану коэфиценті Ағымды пассивтер______
Баланс нәтижесі - нетто
7. Пайздарды төлеу коэфиценті Пайыздарды және салықтарды төлеуден
Пайыздарды төлеу саласы
8. Сатулар өсімі, %
9. Таза пайда өсімі, %
10. Активтер өсімі, %
18 Кесте
Қаржылық турақтылықтың қоры мен шығынсыздықты есеп айыру
Көрсеткіштін атауы 200… ж. 200… ж.
1. Сатулар көлемі, млн.т.
2. Шартты - түрақты шығындар, млн.т.
3. Сатулар көлеміндегі шартты - өзгермелі шығындардың үлес
4. Шығынсыздық нүктесі, млн.т.
5. Қаржылық түрақтылық қоры, млн.т.
6. Қаржылық түрақтылықтың коэфиценті
Берілген бөлімде келесілерді көрсету қажет:
сату көлемі бойынша баға, қүн, сату көлемі сияқты
қанша - қал ақшаның қозғалысы, оған деген қажеттілік
қаржылық талаптар (ақша қайда кетеді?);
инвестор үшін нәтиже (күтілетін табыс).
19 кесте
Инвестициялардағы қажеттілік немесе оларды қаржыландыру көздері
Көрсеткіш атауы Кезеңдер бойынша көрсеткіштер мөлшері
200… ж. 200… ж. 200… ж.
1 тоқ. 2 тоқ. 3 тоқ. 4 тоқ.
Инвестициядағы қажеттілік - барлығы
Сонымен қаттар:
ғимаратты сатып;
қүрал жабдықты сатып алу;
негізігі қорларды қайта қурылуы немесе жөндеу;
айналым қаражаттардың өсімі;
Қаражаттандыру көздері - барлығы
Сонымен қаттар:
қозғалмалы мүліктің кепілдігіндей үзақ мерзімдік несие;
банктің қысқа мерзімдік несиесі;
несиелік сызық;
басқа көздер;
меншік (пайданы қайта инвестициялау т.б.);
тартылған қаражаттар.
2.3 Кәсіпорын бизнес-жоспарының экономикалық тиімділігі
Нарықты экономика жағдайында нарықты зерттеу, нарықтық баға, қаржы
Мұндай бағдарлама кәсіпорынның маркетингтік қызметімен жасалады және жүзеге
Шаруашылық жүргізудің нарықтық жағдайларына нарықтық бағаның, қаржы мен
Қаржылық қызметегі мұндай бағыт, ең алдымен, экономикалық қауіпсіздікті
қарыздары мен капитал салымдарын бөлшектеу және бөліп орналастыру
Кәсіпорын мен оның өнімінің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету
Кәсіпорын экономикасындағы басқарудың мұндай әдістерінің ықпал ету дәрежесін
5. Жобаны жүзеге асырудағы мүмкіншіліктер мен іс-әрекеттер
5.1 Жобаны жүзеге асыру үшін біз Республика даңғылы,
5.2 Шығармашылық іс-әрекетті бейнелеу. Біз клиенттің оптималды бюджетіне
Бас директор
Атқарушы директор
Бухгалтер
Менеджер
Психолог
Суретші дизайнер
Жүргізуші
Курьер
Алдымызға қойған мақсат – біздің агенттігіміздің жақсы репутацияға
5.3 Қызметтердің көрсетілуі. Сұраныс беруші компанияның өндірген өнімін
Қазақстан Республикасының жарнама туралы заңы 2003 жылы, 19
6. Бәсекелестік
Біздің басты 3 бәсекелесіміз: “Айгерім”, “Рахат”, “Information” (Информейшн).
әрбір клиент тапсырмасына шығармашылық көзқараста болу;
жоғары білікті мамандардың сапалы жұмысы;
көпсалалы және кең диапазонды қызметтер көрсету.
Бәсекеге қабілеттілік факторлары
Критерилер “Astana Promotion Group” Негізгі бәсекелестер
1 2 3
Сапа Жоғары жұмыс атқарылым Жоғары жұмыс атқарылым
Жеке байланыс Шығармашылық, стандартты емес қатынас Белгілі
Баға мөлшері Орташадан жоғары Орташадан жоғары Орташадан жоғары
Орналасуы Өз өндіріс базаларына жақын орналасқан Тиімсіз орналасу
Қызмет ерекшеліктері Жаңа қызмет Жаңа қызмет Жаңа қызмет
Фирма репутациясы Жаңа жарнамалық агенттік Сенімсіз репутация Сенімсіз
Біз салыстырмалы түрде біздің агенттігімізбен бәсекелестерді алып қарастырдық.
7. Маркетингтік жоспар
Жарнамалық агенттік Республика даңғылы, Иманова 17 көшесінде орналасуы
8. Өндіріс жоспары
Алынған ақпаратты қолдана отырып, жарнама акциясының алдын-ала сценариін
9. Ұйымдастыру жоспары
Құқықтық дәреже ретінде біз ЖШС-ді таңдадық. Серіктестік қатысушылар
Директор – кадр мәселесімен, жарнама берушілер ме өндірістік
Директор серіктестіктің Қазақстан Республикасының “Еңбек Заңдарының” шеңберінде еңбек
Атқарушы директор – менеджерлер, суретші дизайнер, психолог, жүргізуші
Бухгалтер – барлық фирманың қаржылық қызметін атқарады. (салықты,
Психолог – нарықтағы жарнамаланатын тауар орныны қажеттілік мөлшерін
Суретші дизайнер – психолгтың мәліметтеріне сүәене отырып, тұтынушылар
Менеджер – ол психолог, суретші дизайнер қызметін басқара
Жүргізуші – проекттің транспортпен қамтамасыз етуіне жауапты.
Курьерлер – бұл сұраныс білдіруші, клиенттен құжаттарды орындаушыларға
10. Қаржылық жоспар
Проекті жүзеге асыру үшін бізге 10.000.000 теңге (10
Кредитке қайтару келесі кестеге байланысты:
Кредит (теңге) 1% (ай сайын) Кредитті жабу Барлығы
10.000.000
9.166.000
8.332.000
7.498.000
6.664.000
5.830.000
4.996.000
3.328.000
2.494.000
1.660.000
830.000
Барлығы 100.000
100.000
100.000
100.000
100.000
100.000
100.000
100.000
100.000
100.000
100.000 834.000
834.000
834.000
834.000
834.000
834.000
834.000
834.000
834.000
830.000
830.000
10.000.000 934.000
934.000
934.000
934.000
934.000
934.000
934.000
934.000
934.000
930.000
930.000
11.200.000 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Шығындардың айлық мөлшері
Шығындар Барлығы
1. Тұрақты шығындар 1.666.310
1. Арендалық төлем
2. Кредитті жабу
3. Жұмысшылар айлығы
4. жұмысшы төлемдерінен аударымдар
5. Телефон үшін төлемдер
6. Электроэнергия шығыны
7. Амортизация аударымдары:
Құралдарға
Мекемеге
Көлікке 192.000
934.000
338.000
82.810
500
60.000
20.000
35.000
4000
2. Өзгермелі шығындар (1 айға) 2.206.648
1. Кеңсе тауарларына шығын
2. Жарнамаға шығын
3. Бензинге шығын
4. Басқа да шығын
5. НДС (қосымша құн салығы)
6. Табысқа, пайда салық 30.000
70.000
100.000
20.000
90.000
248.338
3. Алдын-ала кететін шығындар 692.000
1. Арендаға алдан-ала салым
2. Компьютерлер бағасы 192.000
500.000
Тұрақты шығындар
1) Арендалық төлем
Келісім шарт бойынша біз арендаға ең алдымен 192.000
2) Жұмысшылар айлық ақысы:
Бас директор – 50.000
Атқарушы директор – 48.000
Бас бухгалтер – 40.000
Менеджер – 35.000
Психолог – 30.000
Суретші дизайнер – 30.000
Жүргізуші – 30.000
Курьер – 25.000
Барлығы – 338.000
3) Айлық ақыдан аударымдар 2006 жылға жарналар:
Зейнетақы қорға – 18 %
Әлеуметтік сақтандыру қорына – 3%
Жұмыс бастылық қорына – 1,5%
Білім мекемелерінің қажеттіліктеріне – 1%
Көлік салығы – 1%
Жұмысшылардың айлықақысының 338.000 теңге 24,5%-ы = 82.810 теңге
Егер біз бір жарнама берушіден орта есеппен тауарды
Жалпы шығын = тұрақты шығын + өзгермелі шығын
1.666.310 + 292.000 = 1.958.310
Пайдадан салықты есептеу үшін, табыстан жалпы шығынды алып
Пайда = жалпы табыс – жалпы шығын
3.200.000 – 1.958.310 = 1.241.690 – бұл таза
Пайдаға салықты 20%-дық мөлшерде аламыз, сол уақытта 248338-ге
Дәрменсіздікке ұшырамаудың әдісі (шешімі)
Дәрменсіздікке ұшырамау = тұрақты шығындар
сонымен қатар алдын-ала кететін шығындар / баға алынған
= (1.666.310 + 692.000) / (800.000) – (540.338/4)
Осыдан, дәрменсіздікке ұшырамау нүктесі 3,5-ға тең. Ол дегеніміз
Қорытынды
Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынды басқарудың экономикалық әдістері күшейтіледі.
Жаңа өндірістік құрылым құруға қажетті инвестициялар көлемінің есебі,
Қолданылған әдебиеттер
1. Н.Ә. Назарбаев Қазақстан 2030. Барлық Қазақстандықтардың
2. Сәбден Оразалы “Бәсекелестік экономика”, Алматы: экономика институты,
3. Әкімбеков Қ. С. Экономикалық теория
4. Ильин А.И. “Планирование на предприятии”, Минск
5. Буров В.П. “Бизнес-план”, Москва, 1995
6. Сәбден О., Тоқсанова А. “Шағын кәсіпкерлікті
7. Ахметов К.Ғ. “Менеджмент негіздері”, Алматы
8. Ағанина Қ. Ж. «Кәсіпкерлік және
9. Үмбеталиев А. Д.,Керімбек Ғ. Е.
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. “Қаржы”, Алматы 2003 ж.
Мейірбекеов А.Қ. “кәсіпорын экономикасы”, Алматы 2003 ж.
Сүндетұлы Ж. “Әлеуметтік-экономикалық дамуды болжау және
жоспарлау”, Қаржы – қаражат, №8, 2003 ж.
6. Котлер Ф. “Стратегиялық жоспарлау”, экономика и жизнь
7. 8.
“Экономика және Қаржы”, Алматы 2003ж.
Қолданылған әдебиеттер
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. “Қаржы”, Алматы 2003 ж.
Мейірбекеов А.Қ. “кәсіпорын экономикасы”, Алматы 2003 ж.
Сәбден О., Тоқсанова А. “Шағын кәсіпкерлікті басқару”, Алматы
Сүндетұлы Ж. “Әлеуметтік-экономикалық дамуды болжау және
жоспарлау”, Қаржы – қаражат, №8, 2003 ж.
5. Буров В.П. “Бизнес-план”, Москва 1995 ж.
6. Котлер Ф. “Стратегиялық жоспарлау”, экономика и жизнь
7. Ильин А.И. “Планирование на предприятии”, Минск 2000
8. Экономикалық теория негіздері, Алматы 2001 ж.
9. Ахметов К.Ғ. “Менеджмент негіздері”, Алматы 2005 ж.
10. Сәбден Оразалы “Бәсекелестік экономика”, Алматы 2007 ж.
11. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі,
“Экономика және Қаржы”, Алматы 2003ж.
Қосымша материалдар
Қосымша 1
мемлекет
Кәсіпорынның даму бизнес-жоспарындағы экономикалық бөлімдер
№ Бөлімдер мен көрсеткіштер атауы
1
2
3 Өнім бұйым
Кәсіпорын ресурстары. Жарғы капитал оның ішінде:
Негізгі өндірістік қорлар (НӨҚ)
НӨҚ бастапқы баланстық құны
Экономикалық тозу есебімен НӨҚ
Қайта қалыптасқан құны; оның ішінде
НӨҚ пассивті бөлігі;
НӨҚ активті бөлігі;
Айналым қаржаты; оның ішінде:
өнідірістік айналым қорлары;
айналым қорлары;
Жұмыс істейтіндер саны (орташа жылдық), оның ішінде:
жұмысшылар;
қызметкерлер;
І Өндіріс
4
5 Өндірістік қуаттылық (ӨҚ)
Өндірістік қуаттылықты пайдалану
ІІ Өндіріс шығындары
6
7 Өндіріс шығындарының сметасы
Өнімнің өзіндік құны
ІІІ Қаржылар
8
9
10
11
12 Сату бағасы
Сатудан түскен жалпы пайда
Пайдаға салынатын салық
Басқа салықтар
Таза пайда
IV Экономикалық тиімділік
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
Өнімнің рентабельділігі
Қор қайтарымдылығы (өндірістік қорлар) ӨҚ
Өндірістік қорлардың рентабельділігі
Жұмыс істейтіндердің еңбек өнімділігі, оның ішінде жұмысшылар
Жұмыс істейтіндердің орташа жылдық еңбек төлемі, оның ішінде
Капитал салымдары (инвестициялар)
Пайда өсімі
Капитал салымдарын өтеу
Шығынсыздық нүкте
Жобаның қаржылық тұрақтылық қоры
Банктік ұзақ мерзімдік несие мерзімі
Интеграциялы өсу
сала маркетинг жүиесі мен интеграцияның мүмкіндігі (кәсіпорының негізгі
регрессвті интеграцияи (жабдықтаушыларға әсер етуді күштеу және бақылау);
Интенсивті өсу
Бар өндірісиік қуатылықтарда өнім шығару көлемінің мүмкін өсімі
нарық қүрылымына терен ену;
өнімді жетілдіру
Диверсификациялы өсу
басқа салалардың маркетинг жүйелерімен интеграцияның мүмкіндігі;
концентрленген диверсификация (кәсіпорынмен шығарылатың тауарлар мен ассортименті толтыру);
көлденең диверсификация (кәсіпорынмен шығатын тауарларға үқсамайтын, бірақ бар
Кангломератты диверсификация (кәсіпорынмен қолданатың технологияға да, не оның