МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Ι-ТАРАУ. ҚазаҚстан Республикасында ЗЕЙНЕТ АҚЫ жҮйесін РЕФОРМАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
Рыноктық экономика жағдайында зейнет ақымен қамтамасыз ету
Зейнет ақы жүйесін реформалаудың әлеуметтік экономикалық алғышарттары
Жинақтаушы зейнет ақы жүйесінің дамуының шетел тәжірибесі
ΙΙ-ТАРАУ. Қазақстанда ЗЕЙНЕТ АҚЫ қорларының дамуын талдау
2.1 Қазақстанда зейнет ақы қорларының құрылуы мен
экономикада пайдаланылуы
2.2 Зейнет ақы қорларының қаржы нарығындағы ролі мен
тиімділігін бағалау
2.3. Қазақстанда зейнет ақы қорларының даму болашағы
ΙΙΙ-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЗЕЙНЕТ АҚЫМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
3.1 Мемлекеттік емес Қазақстан Республикасының Халық Банкінің
3.2 Зейнет ақы жинақтарының сақталуын қамтамасыз ету проблемалары
ҚОРТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
СІЛТЕМЕЛЕР
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасында зейнет ақы қамтамасыз ету жүйесінің реформасы салыстырмалы
Осындай көлемдегі зейнет ақы реформасы ТМД елдер кеңістігінде Қазақстан
Осы дипломдық жұмыстың тақырыбы зерттеушіні өзінің жаңалығы мен жылдамдығымен
Соныме қатар, осы дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтар тек қызықтығымен
Зейнет ақымен қамтамасыз етудің деңгейі мен саласы республика халқының
Ауқатты кәрілікті материалды жағынан қамтамасыз ету проблемасы әлемнің барлық
ұсынылған дипломдық жұмыс алдымен оқырманды Қазақстан Республикасында зейнет ақы
Жоғарыда көрсетілгеннен осы дипломдық жұмыстың мақсаты шығады. Ол –
Қойылған мақсаттан келесі жұмыс мәселелері туындайды:
Зейнет ақы активтерін басқарудың мәні мен функциясын танып білу
Зейнет ақы активтерін басқару механизмін сипаттау
Қазақстан Республикасында зейнет ақы салымдарының қалыптасу процессі мен даму
Қаржы нарығында зейнет ақы активтерінің рөлін анықтау және олардың
Қазақстан Республикасында зейнет ақы активтерінің даму бағыттарын айқындау.
Берілген жұмысты жазуда методологиялық база болды:
Қазақстан Республикасының нормативті-құқықтық актілер,
мемлекеттік емес зейнет ақы-жинақтаушы қорларымен ұсынылған мәләметтер,
Е.М. Четыркин, Е.Р. Елемесұлы сияқты экономисттерінің экономикалық сипаттағы әдебиеттер,
бұқара ақпарат құралдарынан жиналған мәлімметтер.
Ι-ТАРАУ. ҚазаҚстан Республикасында ЗЕЙНЕТ АҚЫ жҮйесін РЕФОРМАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
Рыноктық экономика жағдайында зейнет ақымен қамтамасыз ету
Қазақстанда, КСРО-ның барлық елдерінде сияқты, әр қашан ынтымақтастық зейнет
Халықтың жұмыс істейтін бөлігі, өз алдына, олардың да зейнет
Бірақ, жұмыс істейтіндердің жалпы көлемі зейнеттегі адамдардың санынан бірнеше
Бірақ, КСРО құлауымен, экономикалық климаттың нашарлауынан, нарық қатынастарына көшуіден
Зейнет ақы реформасы көп адамдар теріс көзқарасымен қарайды.
Қордың табысын үлкейту орташа айлықты өсіру, аударым қойылымын
Республикада орташа жалақы көлемінің жақын арада өсу үміті кішкентай
Аударымдар қойыламының мәнді өсуін кәсіпорындар көтере алмайды, қазірдің өзінде
Жұмысшылардың зейнеткерлерге қатынасының өсуі де еш нәрсеге алып
Зейнет ақы қорының шығындарының азаюы қазіргі зейнет ақылардың
Жинақтаушы зейнет ақы қорлары – бұл жалпы ортақ
Егер салым салушы өзінің жинақталған соммасымен түгел немесе
Бірақ, әрине, қоғамда әрқашанда әр түрлі себептерге байланысыты өздеріне
Жаңа зейнет ақы заңы бұл проблеманы әлеуметтік адрестік жәрдемақы
Жаңа зейнет ақы жүйесінде еңбек ақы төлеу қорының 25%
Зейнет ақыны есептеуде ынтымақтық жүйесіндегі еңбек стажының 1998 жылы
Салымдардың екі ағымға бөлінуінен көбісінде түсініспеушіліктер туады: «Егер 25,5%
1998 жылы республикалық бюджетте үкіметпен 50 млрд теңгеден аса
1.2 Зейнет ақы жүйесін реформалаудың әлеуметтік экономикалық алғышарттары
Зейнет ақы активтерін басқару жинақтушы зейнет ақы қоры мен
«Қазақстан Республикасында зейнет ақымен қамтамасыз ету туралы» Қазақстан Республиканың
Мемлекеттік емес жинақтаушы қорының активтерімен басқаруына келсек, ол зейнет
Зейнет ақы активтерін басқару компанияның қызметі құнды қағаз бойынша
Негізгі резервті капитал Зейнет ақы активтерін басқару компанияның
0.25% 5 миллиард теңгеден аз болатын Зейнет ақы активтерін
0,2% 5 тен 35 миллиард теңгедегі зейнет ақы активтерінің
0,15% зейнет ақы активтерінің 35 тен 50 миллиард теңге
0,1% зейнет ақы активтері 50 миллиард теңгеден асқан кезде.
Қосымша резервті капитал зейнет ақы активтерін басқару кезінде компанияның
Республикада зейнет ақы активтерін басқару бойынша барлық компаниялардың нақты
Республикадағы зейнет ақы активтерімен басқаратын барлық компаниялардың нақты
Егер Зейнет ақы активтерін басқару компанияның нақты табыс коэффициенті
Меншік құралдарының жеткіліктігі Зейнет ақы активтерін басқару компанияның меншік
5 млрд теңгеден аз коэффициент – 0,02;
5 тен 10 млрд тенге – 0,015
10 млрд тенгеден аса – 0,01
Зейнет ақы активтерін басқару компанияға негізгі құралдарға және айналымнан
Мемлекеттік жинақтау зейнет ақы қоры мен мемлекеттік емес жинақтаушы
Рұқсат етілген әрбір қаржы инструменттері бойынша ұлттық комиссия мен
Мемлекеттік жинақтау зейнет ақы қоры үшін:
Халықаралық қайта құру және даму банкі; Еуропадық қайта құру
юанктік депозит сертификаттары және екінші деңгейлі мемлекеттік банктер депозиттері
Зейнет ақы активтерін басқару компания үшін
Тура сол шектеулер, тек Зейнет ақы активтерін басқару компания
Жинақтаушы зейнет ақы қор идеясы біздің халықпен скептикалық көз
Жаңа құрылымдарға деген жалпылай сенімсіз қарау көбіне олардың мәнін,
Смағулов және МММ компаниялары кезінде олардың қызметін бақылау механизмі
Осы құрылымдардың қызметін реттеу мемлекеттік органдар лицензиялау механизмі арқылы
Лицензия алу үшін қор келесі талаптарға сай болу керек:
Алдымен зейнет ақы жинақтармен іс-әрекет жүргізгісі келетін заңды тұлғаға
Жарғылық капитал міндетті түрде құрылтайшылардың өзіндік құралдарының есебінен тек
Бұндай нормативтер жайдан-жай емес. Қорлардың және Зейнет ақы активтерін
Зейнет ақы қорлары мен Зейнет ақы активтерін басқару компанияның
Қор жұмысын техникалық жағынан қамтамасыз ету де лицензия алу
Сонымен қатар, қор зейнет ақы активтерін басқару компаниясы мен
Сонымен, жаңа зейнет-ақы жүйесінің барлық субъектілерімен жақынырақ танысайық. Ол
Зейнет ақы заңына сай, қазіргі таңда Мемлекттік жинақтаушы зейнет
Заңға сәйкес жеке меншік қорлар 2 түрлі болуы мүмкін:
Корпоративті қор идеясы өте тартымды. Кәсіпорын осындай қор құра
Ашық зейнет ақы қорлары юарлығы үшін арналған. Бұндай
Қор физикалық тұлға – салым салушымен келісімге отырады. Егер
Зейнет ақы қорымен жинақталған барлық ақшалар банк-кастодиан есеп-шотына түседі.
Зейнет ақы қоры салым салушылардың ақшаларын ұрлай алмайды. Барлық
1.3 Жинақтаушы зейнет ақы жүйесінің дамуының шетел тәжірибесі
Радикалды экономикалық реформаға кірісе отырып шығыс еуропа елдері әлеуметтік
Барлық дерлік әлем елдерінде демографиялық процестер жұмысшылар саны зейнеткерлер
Мемлекеттік зейнет ақылар үкіметтің мойнына ілінді, Жұ¤-гі зейнет ақы
ОЭСР болжамы бойынша Францияда активті халықтың жалпы санындағы (15-65жас)
Бір зейнеткерге шаққандағы жұмысшылар саны ақырандап төмендеп келе жатыр,
Басқа еледрдің экономикасында зейнет ақымен қамтамасыздан-дырудың даму тарихы бойынша
Сонымен, шетел мемлекеттерінің зейнет ақы жүйелері өзінің әлсіздігі мен
Зейнет ақы жүйелерінің әлемдік дағдарысының салдары келесі сипаттамаға тән:
өсіп тұратын дефицит
аударымдар мен күтілетін зейнет ақы төлемдері арасындағы әлсіз байланыс
салым мөлшерінің өсуі
жәрдем ақы мен зейнет ақы көлемінің қысқаруы
аударымдар мен зейнет ақы төлемдерінің тұрақсыздығы
тиімсіз мемлекеттік реттеу, әлсіз бөлу жүйесі
әлеуметтік наразылық.
Халықты әлеуметтік қамтамасыз етудің бұндай жағдайы мәнді және макроэкономикалық
Кез-келген ел азаматын зейнет ақымен қамтамасыз ету жүйесінің алдында
зейнет жасына жеткен әр бір азаматқа әлеуметтік минималды төлем
әр-бір жұмысшыға қосымша зейнет ақы құралдар жинақтауға мүмкіндік беру,
жағымды салық шарттарының көөмегімен әлеуметтік қмтамасыз ету бойынша әр
Шетел мемлекеттерінің зейнет ақы жүйесінің дамуының жаңа бағыттарын реформа
Радикалды реформалар: ескі қоғамдық бөлу жүйесін индивидуалды зейнет ақы
Аралық реформалар: міндетті жеке жинақтаулар жүйесін қоғамдық бөлу жүйесімен
Басқа реформалар: радикалды реформаларсыз мамандық бойынша зейнет ақы реформалар
Жоғарыда аталған зейнет ақымен қамтамасыз ету жүйесінің мәселелерін шешу,
Мысалы Францияда әлеуметтік қамтамасыз ету бағдарламасы жүзеге асуда, одан
Шетел мемлекеттік емес әлеуметтік бағдарламалардың қазіргі құрылымын келесі түрде
белгілі бір кәсіпорын шегіндегі құрылған бағдарлама
сала деңгейінде іске асатын бағдарлама
жалпы ұлттық масштабта.
Бірінші түрдегі бағдарлама барлық елде кездеседі, бірақ олар
Әртүрлі елдердегі зейнет ақы қорларының ұйымдастыру-құқықтық нысандары да түрлі.
Соңғы жылдарда зейнет ақы қор активтерінің орта жылдық
Қазақстанда Құнды қағаз бойынша ұлттық Комиссияның Есебінің мәліметтері
Кесте 1. 2001 жылы ОЭСР елдеріндегі зейнет ақы
қор активтерінің көлемі*
Ел Активтер, млрд. долл. Активтер, % Жұ¤ Жан басына
АКШ 2908 49 12
Япония 1752 42 14
Великобритания 726 77 13
Германия 254 15 3
Нидерланды 216 68 14
Швейцария 195 83 28
Канада 162 29 6
Австралия 122 43 7
Швеция 62 25 7
Норвегия 31 27 7
Ирландия 14 28 4
Бельгия 6 3 1
Португалия 2 3 -
* The Wall street journal, 10.12.2000 year
активтер көлемі 23527734,0 мың теңгеден тұрды, оның ішінде мемлекеттік
Осыдан, зейнет ақы активтер көлемі мен олардың активті халық
ОЭСР елдеріндегі зейнет ақы қоры активтерінің тез өсу факторының
олардың қатысушыларына берілетін салық жеңілдіктері,
өз активтер орналастыратын кезде қорға арналған жеңілдіктер,
қаржы нарықтарында операциялардың табыстылық деңгейінің салыстырмалы жоғарлығы.
Көптеген елдерде жекешелендіру процесстерін қаржыландыру үшін зейнет ақы қорлары
Жеке инвесторлар құқықтарын кеңейту жеке меншік зейнет ақымен қамтамасыз
Англия, Германия, Канада, Жапония, АҚШ және басқа да кейбір
Чилидегідей Қазақстандағы басқару компаниялары коммерциялық ұйым ретінде құрылады, яғни
ΙΙ-ТАРАУ. Қазақстанда ЗЕЙНЕТ АҚЫ қорларының дамуын талдау
2.1 Қазақстанда зейнет ақы қорларының құрылуы мен
экономикада пайдаланылуы
Жинақтау зейнет ақы қоры – бұл мемлекеттік зейнет ақы
2002 жылы 1 мамырында 15 мемлекетік емес және 1
Мемлекеттік жинақтаушы зейнет ақы қоыр (ары қарай Мемлекеттік жинақтау
Мемлекеттік жинақтау зейнет ақы қорының директорлар кеңес құрамынақарды министрінің
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қоры Мемлекеттік емес жинақтаушы
Зейнет ақымен қамтамасыз етудің типтік келісімдеріне сай Жинақтау зейнет
салым салушыға есеп кітапшасындағы белгіленген жылына бір рет зейнет
салым салушылардың зейнет ақы жинақтарының жағдайы жөніндегі ақпараттық конфиденциалдығын
салым салушының арызы бойынша зейнет ақы жинақтарын бсақа Жинақтау
жылдық қаржы есебінің мәліметтері бойынша аудиторлық тексерулерді жүргізу.
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорлары ашық және
Ашық жинақтаушы зейнет ақы қорлары, алушының жұмыс орны мен
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорының құрылтайшысыжәне акционерлері Қазақстан
Жинақтау зейнет ақы қоры Комитет бақылауында жеке келесі түрдегі
өзіндік құралдары бойынша бухгалтерлік баланс,
қаржы-шаруашылық іс-әрекеті нәтижесі бойынша есеп,
өзіндік ақшаның жылжуы туралыы есеп,
өзіндік капиталдың жылжыуы туралы есеп,
айналымнан тыс активтердің жылжуы туралы есеп,
таза зейнет ақы жинақтардың жылжуы туралы есеп,
таза активтегі өзгерістер туралы есеп.
«Қазақстан Республикасында зейнет ақымен қамтамасыз ету» туралы заңына сәйкес
Осы заңның с.п. 2.1 25 бабына сәйкес, салым салушы
тізімі Қазақстан Республикасының ұлттық Банктiң ДРРДБ белгіленген қаржы инструменттеріне
зейнет ақы төлемдерін заңға сай іске асыру;
зейнет ақы жинақтарын басқа зейнет ақы қорына заңға сәйкес
қате есептелген зейнет ақы салымдарын қайтару.
Жинақтаушы зейнет ақы қорының өзіндік капиталына келсек, ол жарғылық
Жинақтау зейнет ақы қорының өзіндік капиталы құрылтайшылардың жарғылық капиталға
Жинақтаушы зейнет ақы қоры үшін өзіндік капиталды негізгі құралдарға
Жинақтау зейнет ақы қоры өзіндік капиталында негізгі үлес салмақ
Мемлекеттік жинақтау зейнет ақы қорының 01.01.2001 өзіндік капиталының соммасы
Кесте 2.
Қазақстан Республикасындағы зейнет ақы жинақтау қорларының активтерінің жағдайы
Салушылар саны зейнет ақы активтерінің жалпы көлемі(тенге) Зейнет
жалпы (тенге) мемлекетттік бағалы қағаздарда (%)
Уміт 313364 9078178 8746941 67.5
Валют-Транзит 91314 1876573 1809915 70.3
Д. Қонаев 26254 388392 373287 74.3
Халықтық 104581 1664630 1559643 66.8
қазахстан 47367 2649056 2397132 63.4
Халық Банкiнiң ЖҚ 605384 21835696 20428857 66.9
қазақмыс 75161 4343962 3981597 64.3
Ұлар 261174 8950491 8352595 62.9
КаспийМунай-Газ 44621 2347286 2204895 72.2
НефтеГаз 62174 2277880 2066200 72.1
қурмет 117808 3145177 3075086 62.2
АБН-АМРО 28286 4142581 3941001 68.1
Жалғасы
Сенiм 98713 5321201 5303256 55.7
қорғау 26873 771801 713081 71.5
Соңында МЕЖҚ 1903545 68792904 64953486 65.3
МЖҚ 1811991 43856454 43145732 89
Соңында барлығы 3715536 112649358 108099218
Мемлекеттік жинақтау зейнет ақы қорының табысы келесіден тұрады:
Комиссионды сыйақы есебінен. Жинақы қорлармен белгіленген комиссионды сыйақы мөлшері
¤зіндік қаражаттарды құнды қағаздар мен депозиттерге инвестициялау. Бұл Жинақтау
Аталған табыс есебінен жинақтаушы зейнет ақы қоры өз шығындарын,
¤ткен 2000 және 2001 жылы кейбір Жинақтау зейнет ақы
Мемлекеттік жинақтау зейнет ақы қорының мәртебесі Мемлекеттік емес жинақтаушы
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қоры шығындар құрылымында жалақы,
Қордың өмір сүру қабілеттігі мен тұрақтылығы тек өзіндік қаржы
Жоғарыда айтылғандай, Жинақтау зейнет ақы қорының негізгі функциялары болып,
Жоғарыда айтылғандарға резюме жасай отырып, жинақтаушы зейнет ақы қоры
2.2 Зейнет ақы қорларының қаржы нарығындағы ролі мен олардың
тиімділігін бағалау
Зейнет ақы активтерін басқару компаниясы – құнды қағаз нарығының
Қазақстан Республикасының ұлттық Банктiң ДРРЦБ барлық басқару компаниялары бойынша
«Ал зейнет ақы қорларына түсетін қаражаттар индкесициялана ма?» деген
Банк-кастодиан зейнета ақы активтерінің тәуелсіз есебін жүргізеді. Бір жағынан
Типтік кастодиалдық келісім ұлттық зейнет ақы агентствосы, ДРРЦБ РК
Басқару компаниясы зейнет ақы активтерін инвестициялау стратегиясы қалай анықтайды
Біздің адамдар нені қалайды Әрине, тәуекелдің минималдылығы мен табыстың
Қор нарығында тәуекел мен табыстылықтың қатынасының заңы бар. Салым
Қазақстанда қор биржасында листинг «А» құрылған. Листинг акция мен
Бірақ, сонымен қатар, тәуекел бар, сондықтан зейнет ақы қаражаттарын
Ең алдымен бұл диверсификация, яғни бір кәсіпорын емес бірнеше
Буған қоса тағы бір ереже бар: акционерлік қоғамның жарғылық
Тағы да бір талап қарастырылған – зейнет ақы активтерін
Бұл шектемелер бір мақсатты көздейді: мүмкін болатын жағымсыз жағдайдан
Тәжірибе көрсетіп отырғандай, әлемдегі номер бірінші инвестор халық болып
Төлеуші кәсіпорындарының меншік нысандарына қарай салым салушылар мен
Мемлекеттік жинақтау зейнет ақы қоры зейнет ақы активтерінің өсу
Жоғарыда жалпы Мемлекеттік жинақтау зейнет ақы қоры мен Мемлекеттік
Зейнет ақы активтерін басқару компанияның құрылған инвестициялық портфелі 2
Зейнет ақы активтері бойынша табыстылық Зейнет ақы активтерін басқару
Кз = ((K2 – И)/(1+И)*100%
Мұндағы И – қарастырылып отырған периодта Қазақстан Республикасы орталық
Төменде номиналды табыс коэфициентін есептеу тәсілі келтірілген
К2 = (Cavt / Cavt-1-1)*100%
Мұндағы: Cavt – есепті кезеңдегі зейнет ақы активінің бір
Cavt-1- өткен жылдағы сол айдың зейнет ақы активінің
Зейнет ақы активінің шартты бірлігі - зейнет ақы
қалыптасқан құнды қағаз портфелінің ағымдағы табыстылық деңгейі,
құнды қағаз нарығында айналыстағы құнды қағаздардың бағалық параметрлері,
ұлттық валюта девальвация деңгейі
Инвестициялық құн соңына қарай Зейнет ақы активтерін басқару компания
Н = ПА/С
Мұндағы ПА – бастапқыда басқаруға түскен зейнет ақы активтерінің
С- инвестициялық басқарудың бірінші күнінде зейнет ақы активтерінің
Инвестициялық басқарудың келесі күндерінің құнның қайта есебі келесідей
Сt = ПАt / Нt
Мұндағы ПАt – күн соңына зейнет ақы активтерінің ағымды
Нt – ағымды және өткен күндерде басқаруға түскен зейнет
Нt =Ht-1 + (B1 – ПВt)/Ct-1
Мұндағы: Нt - өткен күннің шартты бірлігінің жалпы саны
В1 – жинақтаушы зейнет ақы қорына ағымдағы күні түскен
ПВt – ағымдағы күні жинақтаушы зейнет ақы қорынан
Сt-1 - өткен күн бойынша бір шартты бірлік құны
Әртүрлі Жинақтау зейнет ақы қоры мен Зейнет ақы активтерін
Қазіргі уақытта шартты бірлік негізінде есептелген табыстылық көрсеткіш
нарық үлесі
нарық капитализациясы
өтімуілігі көрсеткіштері
волантильдік көрсеткіш
Инвестициялық табыстың мәнді өсіміне шетел валютасына номиналданған қаржы инструменттерінің
Қор бойынша инвестициялық қызметті бағалау тәсілдерін өңдеп шығару үшін
Зенеақы төлем ақыларды алушы болып табылатын салым салушы үшін
2.3 Қазақстанда зейнет ақы қорларының даму болашағы
Стартегиясында жинақтаушы зейнет ақы жүйесінің инвестициялық портфелінің құрылымы
Кесте 3. Бүкіл жинақтаушы зейнет ақы қоры жүйесі бойынша
жалпы зейнет ақы активтеріндегі үлесі, %
01.01.99 01.06.99 01.01.00 01.01.01 01.01.02
Мемлекеттік бағалы қағаздары
KZT және USD. 99.3 97.16 96.33 85.44 69
соның ішінде:
қаржы министiрлiгi шығарған мемлекеттік бағалы қағаздары
97.3
97.08
93.61
ұлттық банк ноттары 2 0.08 2.43
жергілікті атқарушы органдарының шығарған облигациялары
0.29
Мемлекеттік емес бағалы қағаздар
KZT және USD. 0.38 2.84 2.99 14.56 31
депозиттер және депозитті сертификаттар 0.32
0.68
Бастапқы этапта (19998-1999) мемлекеттік құнды қағаздарға салым салудың
Жоғарыда мемлкеттік құнды қағаз тартымдылығын ұлғайту бағытын қолдану керек
1999 жылы соңынан бастап мемлекеттік емес құнды
Жинақтау зейнет ақы қоры мен Зейнет ақы активтерін басқару
Kazkommertz International B.V. облигациялары – 2,4%
ААҚ «Қазақтелеком» жай акциалары –0,5%
ААҚ «Қазақтелеком» артықшылығы бар акциялар – 0,1%
“Шымкентнефтегорсинтез” жай акциялары – 0,2%
ААҚ “Қазақстаннық халық жинақтаушы банкі” жай акциялары – 0,1%
Бір жылдан кейін 2000 жылы 1 шілдесіне теңгемен номиналданған
1999 шілдесі мен 2000 жылы шілдесіне дейінгі кезеңде
ЖАҚ «ұМК Қазақойл» облигациялары – Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет
ААҚ “Қазақстаннық халық жинақтаушы банкі” облигациялары – 4,3%
ААҚ «Алматықұс» облигациялары – 0,9% пайда болды.
Бірақ бұл өзгерсітерге қарамастан, құнды қағаздардың ең
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қоры портфелінің
Әр бір зейнет ақы қоры өзінің инвестициялық портфель
Зейнет ақы активтер салымдарының табыстылағының тәуекелін азайту
Мысалға, Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорының портфеліндегі инструменттер
Қаржы инструменттер санының өсуіне қарамастан, бүгінгі таңда қаржы инструменттер
Зейнет ақы реформасының ең басында ақ қаржы инструменттерді ұлғайту
Біріншіден, зейнет ақы қызмет нарығының кәсіби қатысушылар көз
¤зіміздің дамыған қор нарығы болмағандықтан зейнет ақы қорларына
Сонымен қатар, инвестицилық портфельді ары-қарай диверсификациялау мақсатымен Зейнет
қарыздық құнды металдар мен тастар
туынды құнды қағаздар (опциондар, форвард және фьючерсктік келісім, т.б.)
валюта
ипотекалық сертификаттар мен облигациялар.
Зейнет ақы төлемдерін жүзеге асырудың өркениетті механизмі әлі күнге
Зейнет ақы төлемдерді жүзеге асырудың Ережелер жобасы өңделу кезеңінде.
Жинақтау зейнет ақы қоры барлық жинақтау соммасын бірден төлейді
зейнет ақы келісімі мен зейнет ақы жоспарына сәйкес зейнет
зейнет ақы жинақтар сомасы зейнет ақы аннуитетін алуға бағытталады,
БАнк-кастодиан оған берілген ақша құралдары мен құнды қағаздары сақтау
Кастодиандар Қазақстан Республиканың заңына сәйкес кез-келген ұйымдық-құқықтыө нысанда құрылады
1998 жылы басында Қазақстан Республикасының ұлттық Банкi 5 банк-кастодиан
2000 жылдың 1 көкегінде лицензияны 11 банк кастадиан
2000 жылдың 1 сәуірінде зейнет ақы қорына салым салушыларыдың
2001 жылы бірінші 4 айында Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет
1998 жылы 31 желтоқсанында Қазақстанда 2 млн сәл асық
Бір жағынан табиғи өсімінің тқмендігі жалғасып жатқан кетеуімен
Кесте 4 қарасақ жалпы халық санындағы зейнеткерлер үлесі азайып
Кесте 4. Негізгі демографиялық мәліметтер*
Халық саны 16,041,30 15,860,70 15,641,90 14,952,42
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Зенеткерлер саны
2,917,000
1,940,000
2,853,000
2,037,000
1,833,300
1,649,970
1,598,541
Зейнеткерлер /халык саны, %
18.2
18.5
18.2
13.6
12.4
11.3
10,9
жумыс істп тұрғандардың саны
6,551,500
6,518,900
6,472,300
6,127,600
6,127,600
6,127,600
6,127,600
Жұмыссыздық деңгейі, %
11.0
13.0
13.0
13.1
13.1
13.1
13,1
зейнеке шығу жасы: ер
60.0
60.0
60.5
61.5
62.0
63
63
әйел 55.0 55.0 55.5 56.5
* Қазақстан Республикасындағы Статистика агентствосы
Зейнетке шығу жасын үлкейте отырып, мемлекет зейнет ақы
2002 жылы заңына сәйкес ер адам үшін зейнетке
Кесте 5. Шетел мемлекеттеріндегі зейнет ақы салымы мен
ЕЛ Зейнетке шығу жасы Пенсионды сақтандыру тарифі, еңбек төлеу
Ер адам Әйел адам Жұмышы Жұмысберуші барлығы
Австрия 65 60 10,25 12,55 22,80
Бельгия 65 65 7,50 8,86 16,36
Ұлыбритания 65 60 12,00 10,20 22,20
Германия 65 60 9,30 9,30 18,60
Греция 67 67 6,67 13,30 19,97
Ирландия 61 56 7,75 12,20 19,95
Жалғасы
Исландия 65 65 4,00 8,50 12,50
Испания 65 65 4,70 23,60 28,30
Италия 61 56 8,34 21,30 29,64
Канада 65 65 2,00 2,70 4,70
Люксембург 65 65 8,00 8,00 16,00
Нидерланды 65 65 25,78 - 25,78
Норвегия 67 67 7,80 14,20 22,00
Португалия 65 65 11,00 23,70 34,70
Ресей 60 55 1,00 28,00 29,00
АКШ 65 65 6,20 6,20 12,40
Туркия 60 55 9,00 11,00 20,00
Финляндия 65 65 5,50 19,00 24,50
Франция 60 60 8,00 8,50 16,50
Швейцария 65 62 4,90 4,90 9,80
Швеция 65 65 1,00 19,00 20,00
Жапония 65 65 8,25 8,25 16,50
5 кестеден көріп отырғанымыздай қазақстанның “қария шегі” нарық экономикалық
Кесте 6. Европаның Экономикалық Союзындағы мемлекеттерінде халық қартайуының көрсеткіштері
Ел 1995 жылғы көрсеткіш (Рс) (Рс) 2002 жылға
Ұлыбритания 24,0 25,8 38,7 14,5
Германия 21,7 30,3 49,2 11,1
Испания 19,8 25,9 41,0 10,0
Италия 21,6 31,6 48,3 13,3
Франция 20,8 24,6 39,1 10,6
Европаның Экономикалық Союзында 21,7 27,5 43,3 11,9
Зейнеткерлік жастың өсуі есебінен зейнеткер санының төмендеуін үкіметтің күтуі
ΙΙΙ-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЗЕЙНЕТ АҚЫМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
3.1 Мемлекеттік емес Қазақстан Республикасының Халық Банкінің
Осы берілген тарауда 2003 жылдың 1 қаңтарындағы Қазақстанның жинақтаушы
Зейнет ақы реформасының екі жыл ішіндегі нәтижелері үміттендіреді. Осы
Жұмыстың бұл бөлімінде мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы
Жинақтаушы зейнет ақы жүйесіне қатысушылардың саны 3 млн. салымшыға
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорының негізгі салымшылары болып
Жинақтаушы зейнет ақы қорына түсетін ай сайынғы зейнет ақы
1999 жылдың 3 ширегінен бастап мемлекеттік емес зейнет ақы
Қатысушылардың құрамына байланысты барлық мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы
Зейнет ақы қорларының активтері соңғы 12 ай ішінде ә
2000 жылдың 1 наурызындағы мәліметтер бойынша зейнет ақы активтерінің
Қазақстан Республикасының Халық Банкінің Мемлекеттік емес Жинақтаушы Зейнет ақы
Зейнет ақы қорын рационалды басқару мәселесі негізінен қаржылық ақпараттың
Аудиттің мәні қаржылық есеп беруді қате қабылдау тәуекелін қысқарту
Соңғы жылы мемлекеттік зейнет ақы қоры мен мемлекеттік емес
Зейнет ақы қорларының жасаған зейнет ақы төлемдерінің саны 1918
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорлар келесі сөздерді өз
Зейнет ақы қорын құру кезінде қор құрылымы, зейнет
а) қор концепциясын жасап шығару. Мұнда зейнет ақы қорының
б) салымдар мен төлемдерді тіркеу ғана емес, сонымен қатар
Сәйкес бағдарламаларда қор Ережелері мен нақты берілген қордың қызмет
Зейнет ақы қорын алғашқы жасап шығару мен бастау жұмыс
Рыноктағы салымшылардың саны бойынша Қазақстан Республикасының Халық Банкінің Мемлекеттік
Қазақстан Республикасының Халық Банкінің Мемлекеттік емес Жинақтаушы Зейнет ақы
Қазақстан Республикасының Халық Банкінің Мемлекеттік емес Жинақтаушы Зейнет ақы
¤ткен жылды Қазақстан Республикасының Халық Банкінің Мемлекеттік емес Жинақтаушы
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының Халық Банкінің Мемлекеттік емес Жинақтаушы
3.2 Зейнет ақы жинақтарының сақталуын қамтамасыз ету проблемалары (Қазақстан
Жинақтаушы зейнет ақы жүйесі өте күрделі және 16 зейнет
Зейнет ақы қорының құжаттарын жасап шығару қазіргі кезде актуалды
Зейнет ақы қорын құру ұйымдастырушылық және «жобалық» (түсімдер мен
Зейнет ақы реформасы табысты төмен деңгейімен, жалақының кедергісімен, жұмыстағы
Қарапайым есептеулер жалақының жұмыс берушілердің кедергілегені үшін, зейнет ақы
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорларды құруға негізделген зейнет
Қазіргі кезде мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорларын ұйымдастырудың
Зейнет ақы реформасының перспективасы елдің экономикасынан байланысты және жеке
Зейнет ақы активтері салымшылардың зейнет ақы жинақтарын сақтау және
Зейнет ақы активтерінің инвестициялық маңызы барлығына таныс. Ал біздің
экономика капитал рыногіның дамуында қажет етіледі
Қазақстан Республикасының Халық Банкінің Мемлекеттік емес Жинақтаушы Зейнет ақы
Қазақстан Республикасының Халық Банкінің Мемлекеттік емес Жинақтаушы Зейнет ақы
Бірақ нәтижесінде зейнет ақы активтерінің шамамен 56(-і мемлекеттік
Зейнет ақы активтерін басқару бойынша іс-әрекетті жүзеге асыруы үшін
Барлығы зейнет ақы салымдарынан комиссиялық төлем ақыға 1%-дан артық
Жоғарыда аталған төлем ақыларға зейнет ақы қоры мен Компанияның
Банк-кастодиан – қордың зейнет ақы активтерінің қозғалыс жүйесінің тағы
Банк-кастодиан, сонымен қатар, Мемлекеттік емес Жинақтаушы Зейнет ақы Қорының
Нәтижелерді қортындылай отырып жинақтаушы зейнет ақы жүйесінің дамуында бірнеше
салымшылар 1 мемлекеттік және 16 мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет
халықтың мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорларына деген сенімі
зейнет ақы төлемдері 28 280 млн. теңгеге немесе 3.9
зейнет ақы активтері 31 273 млн. теңгеге немесе 4.2
инвестициялық табыс 7 820 млн. немесе 1.9 есе (соңғы
зейнет ақы жинақтары 35 122 млн. теңгеге немесе 4.4
мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорларының арасында бәсеке пайда
қорлар әкімшілік деңгейін өсіру және техникалық базаны жетілдіруге, сонымен
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстандағы зейнет ақы ісінің жағдайының келтірілген талдауы Мемлекеттік емес
Зейнет ақы жүйесін қайта құру – өмір құны артып
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорлары мен олар орындайтын
Талдау нәтижесінде мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорларының қызметінің
а) мемлекеттік және мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорлары
б) заңды тұлғамен – Зейнет ақы активтерін басқару бойынша
в) салымшылардың ақшаларын сақтау банк-кастодианға жүктелген.
Зерттеу Қазақстанда реформаны іске асыру бірінші кезекте қаржылық мақсатқа
Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорларын қалыптастыру мәселесі бойынша
Осыған байланысты зейнет ақы заңына төлемнің бекітілген мөлшері бар
Халықты зейнет ақымен қамтамасыз етуді толығымен іске асыру үшін
Елдің зейнет ақымен қамтамасыз ету жүйесін қайта құруда өткен
Зейнет ақымен қамтамасыз етудің қаржылық негізі – азаматтардың ақшасы
Мемлекеттік емес зейнет ақымен қамтамасыз ету жүйесінің дамуындағы маңызды
Зейнет ақы реформасын жүзеге асыру үшін актуарлық есеп айырысу
Бастапқы кезде мемлекеттік емес жинақтаушы зейнет ақы қорын басқарудың
Зейнет ақы реформасын модернизациялау стратегиясын капитал рыногының қалыптасуымен тығыз
Реформаның маңызды мақсаттарының бірі – зейнет ақы активтерін зейнет
Жарналардың, жинақтардың және ілесе келетін зейнет ақы төлемдерінің
Қазақстан Республикасында жүргізіліп жатқан зейнет ақымен қамтамасыз ету жүйесін
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Закон Республики Казахстан «О пенсионном обеспечении в Республике Казахстан»
Постановление Правительства Республики Казахстан от 12 мая 1997 года
Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 сентября 1997 года
Постановление Правительства Республики Казахстан от 26 апреля 1999 года
Положение «О квалификационных требованиях, предъявляемых к лицензиату, учредителям и
Основные требования к Правилам НПФ от 27 августа 1997
Инструкция «О порядке информирования накопительными пенсионными фондами вкладчиков и
Положение по раскрытию и публикации информации о деятельности накопительных
Инструкция «О формировании собственного капитала накопительных пенсионных фондов в
Правила по ведению бухгалтерского учета и представлению финансовой отчетности
Правила осуществления инвестиционной деятельности компаниями по управлению пенсионными активами
Постановлению Правительства РК от10.12.1997 №1733 «Об утверждении порядка исчисления,
Постановление Правительства Республики Казахстан "Об утверждении Правил удержания и
Положение «О порядке предоставления и осуществления права прямого или
Положение «О порядке предоставления разрешения выступить учредителями негосударственного накопительного
Положение «О порядке согласования открытия и закрытия филиалов и
Положение «О реорганизации и ликвидации негосударственных накопительных пенсионных фондов»
Интервью с председателем FIAP Педро Корона. // Панорама, 2.06.1999;
Все о накопительной пенсионной системе в Казахстане (вопросы и
Информационный веб-сайт www. pension.almaty.kz.;
А.Алибаев. Пенсионная реформа Казахстана (вопросы и ответы)// Рынок ценных
А.Умбетов. Накопительная пенсионная система Казахстана. // Рынок ценных бумаг,
К.Тулепбаев. Новые механизмы инвестирования активов пенсионных фондов // Рынок
К.Б.Дандыбаева, К.А.Кененова. Пенсионная реформа в Казахстане: обзор переходного процесса.
Отчет о человеческом развитии ООН;
К.Тулепбаев. Порядок уплаты обязательных пенсионных взносов в пенсионные
Первая Казахстанская международная конференция «Пенсионная реформа Казахстана: итоги, проблемы,
А.Алибаев. Пенсионная реформа: проблемы и вопросы. // Рынок
Национальная комиссия по ценным бумагам: о результатах функционирования накопительной
Информация от информационного агентства «Ирбис» по коэффициентам номинального и
А. Умбетов. НПС Казахстана. Стратегия формирования базы вкладчиков. \\
Машабаева. Накопительная пенсионная система: дискуссия открыта. \\ Рынок ценных
Четыркин Е. М. Пенсионные фонды. Зарубежный опыт для отечественных
Серия публикаций о пенсионной реформе Казахстана. // Бизнес –
Н. Алимухамбетов. Накопительная пенсионная система: дискуссия открыта. \\ Рынок
Накопительная пенсионная система Республики Казахстан на 1 июля 2000
АПФ имеет возражения по поводу разработанного Нацбанком проекта правил
Статистический бюллетень Национального Банка Казахстана № 7 (68) июль
Доклад “Социально-экономическое положение Республики Казахстан”. Агентство Республики Казахстан по
Официальная информация НКЦБ по накопительной пенсионной системе за 2000-2002
Официальная информация Комитета по регулированию деятельности накопительных пенсионных фондов
СІЛТЕМЕЛЕР
ҚР жинақтаушы зейнет ақы жүйесі, 1 шілде 2000 ж//Құнды
НКЦБ жинақтаушы зейнет ақы жүйесі бойынша 2000-2002 ресми ақпарат
Н. Алилтухамбетов. Накопительная пенсионная система: дисскусия открыта//Рынок ценных бумаг
К.Б. Дандыбаев, К.А.Кененова. Пенсионная реформа в Казахстане // экономическое
К.Б. Дандыбаев, К.А. Кененова. Пенсионная реформа в Казахстане //
К. Тулепбаев. Противозаконность смещения пенсионных взносов и налогов
Официальная информация НКЦБ по накопительной пенсионной системе за 2000-2002
Накопительная система Республики Казахстан на 1 июля 2002// РЦБ
The Wall street journal, 10.12.2000 year
Умбетов А. Накопительная пенсионная система//РЦБ №8/2000
«Ирбис» ақпарат агенттігі
Показатели накопительной пенсионной системы Республики Казахстан на 01.01.2001
Положение «О порядке согласования открытия и закрытия филиалов и
Положение по раскрытию и публикации информации о деятельности НПФ
К. Тулепбаев Противозаконность смешения пенсионных взносов и налогов//РЦБ Казахстсна
Информация предосталена комитетом по регулированию деятельности пенсионных фондов при
По материалам Агенства по статистике РК
Панорама от 4 февраля 2001 года
66